Πληροφορίες τοπωνυμίου

Αβδέλλα

ΑΒΔΕΛΛΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Ερχόμενοι από το Ζιάκα, περνάμε μέσα από το δάσος του Ορλιακα, διασχίζουμε χαλικόδρομο ανάμεσα σε πεύκα και φτάνουμε στην Αβδέλλα, ένα από τα πιο γνωστά θέρετρα του νομού Γρεβενών, με την πλακόστρωτη πλατεία με το γέρικο πλάτανο. Η Αβδέλλα γεμίζει κόσμο το καλοκαίρι (3.000 άτομα), επισκέπτες αλλά και κτηνοτρόφους που επιστρέφουν από τον κάμπο, καθώς και καταστηματάρχες που αντλούν το εισόδημά τους από τον τουρισμό. Το χειμώνα μένουν εδώ 3 - 5 φύλακες. Βρίσκεται σε 1.300 μ. υψόμετρο (1.400 μ. η πλατεία). Πριν το 1800 σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Φαντίνες» 1 χλμ Δ της σημερινής Αβδέλλας. Η μετοίκηση στην τωρινή θέση οφείλεται στις ευνοϊκότερες κλιματολογικές συνθήκες.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίων Θεοδώρων

ΑΓΙΟΙ ΘΕΟΔΩΡΟΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 85864
  Οι Αγιοι Θεόδωροι χτισμένοι σε 800 μ. υψόμετρο, είναι ένας από τους πιο μεγάλους και τους πιο ζωντανούς οικισμούς του νομού, 19 χλμ ΝΑ των Γρεβενών, πάνω στο δρόμο Γρεβενών - Καλαμπάκας. Η διαδρομή Γρεβενά - Αγ. Θεόδωροι χαμηλά στον ποταμό Βενέτικο, είναι πάρα πολύ εντυπωσιακή. Μέσα στο ποτάμι αλλά και στην κοίτη του υπάρχουν τεράστια βράχια και σε ορισμένα σημεία με μεγάλο βάθος τα νερά είναι καταπράσινα. Η παραποτάμια βλάστηση είναι πλούσια: ιτιές, πλάτανοι, σκλήθρα. Δίπλα στο ποτάμι πάνω στα βράχια υπάρχουν κιόσκια και παγκάκια, όπου ο επισκέπτης μπορεί να σταματήσει για να χαρεί την όμορφη φύση.
  Από μαρτυρίες των κατοίκων πληροφορούμαστε πως η κοινότητα των Αγ. Θεοδώρων δημιουργήθηκε το 1970-71 από άτομα ορισμένων οικισμών, τα οποία μετακινήθηκαν εδώ για λόγους σύμπτυξης. Σήμερα στην περιοχή ζούνε 500 άτομα, των οποίων ο αριθμός ανεβαίνει κατά 200 άτομα το καλοκαίρι. Αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία - υπάρχει δασικός συνεταιρισμός και δασεργάτες.
  Η περιφέρεια της κοινότητας καλύπτεται από δρυόδασος που εναλλάσσεται με γεωργικές καλλιέργειες. Παλιοί θρύλοι διηγούνται πως στο δάσος «Καραούλι» υπήρχαν κλέφτες που λήστευαν τους περαστικούς και πως στην τοποθεσία «Σκάλα», επί Τουρκοκρατίας για να πάει κάποιος στην περιοχή του Αλή Πασά, έπρεπε να πληρώσει ένα είδος φόρου. Επίσης στην περιφέρεια των Αγ. Θεοδώρων υπήρχε παλιά Καραβανόστρατα (διακλαδώσεις παραεγνατίας), από όπου περνούσαν οι Βλάχοι πηγαίνοντας προς τη Θεσσαλία επί Τουρκοκρατίας αλλά και μέχρι το 1940.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Γερμανού

ΑΓΙΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ (Χωριό) ΠΡΕΣΠΕΣ
Τηλέφωνο: +30 23850 51419
Φαξ: +30 23850 51419
  Πρόκειται για το πιο παραδοσιακό χωριό της περιοχής με σπίτια χτισμένα σύμφωνα με την τοπική αρχιτεκτονική. Η ομώνυμη Βυζαντινή εκκλησία αποτέλεσε τον πυρήνα του σημερινού χωριού και χρονολογείται στις αρχές 11ου αιώνα. Οι τοιχογραφίες παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και ολοκληρώθηκαν σε τρεις φάσεις. Λίγο παρακάτω βρίσκεται ο μονόχωρος ναός του Αγίου Αθανασίου που χτίσθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα. Πάνω από την πλατεία του χωριού και δίπλα στο ταχυδρομείο βρίσκεται το κέντρο πληροφόρησης επισκεπτών με χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την περιοχή, τις διαδρομές πεζοπορία, τα σημεία παρατήρησης πουλιών και τις απαγορευτικές διατάξεις που ισχύουν στην περιοχή. Στα βορειοδυτικά του χωριού περνά το ρέμα του Αγίου Γερμανού, το οποίο φιλοξενεί ένα ενδημικό και απειλούμενο υποείδος πέστροφας. Κοντά στο ποτάμι βρίσκονται και οι αναπαλαιωμένοι νερόμυλοι και ακολουθώντας τα μονοπάτια μπορεί κανείς να φθάσει στα εντυπωσιακά μικτά δάση οξιάς ελάτης και τις κορυφές Δεσποτικό (2.334μ) και Καλό Νερό ή Μπελλαβόδα (2.177μ).

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Γεωργίου

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Στην ιστορική κοινότητα του Αγίου Γεωργίου (Τσούρχλι), σε υψόμετρο 800 μ., φθάνουμε διανύοντας μια απόσταση 25 χλμ από τα Γρεβενά. Στο χωριό κατοικούν 720 άτομα, που το καλοκαίρι αυξάνονται σε 750. Κύρια ασχολία τους είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες το χωριό που βρισκόταν στην ίδια θέση ήταν πολύ μικρό, μέχρι που εγκαταστάθηκαν σ' αυτό, δύο αιώνες πριν, οικογένειες από την Ηπειρο. Επίσης μαρτυρείται πως στο χωριό κατοικούσαν Βαλαάδες, οι οποίοι αποχώρησαν με την ανταλλαγή πληθυσμών, ενώ την ίδια περίοδο εγκαταστάθηκαν στον Αγιο Γεώργιο πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Σύμφωνα πάντα με την παράδοση, το χωριό επί Τουρκοκρατίας υπήρξε κεφαλοχώρι. Οφείλει το όνομά του στο νεομάρτυρα Αγιο Γεώργιο που γεννήθηκε εδώ το 1808 και μαρτύρησε στα Ιωάννινα το 1838. Μέρος των οστών του βρίσκεται στον Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εκκλησία των Αγ. Αποστόλων (1836) που φέρει τοιχογραφίες του 18ου και 19ου αι. 200 μ. ΒΔ του χωριού βρίσκεται ο λόφος του Αγ. Νικολάου όπου ο επισκέπτης εκτός από την παλιά εκκλησία, μπορεί να θαυμάσει τον Βοίο, τα Χασιά, τα Βέντζια και την οροσειρά της Πίνδου.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αγίου Κοσμά

ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82807
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο
Συνεχίζοντας τον οδικό άξονα προς τα Μαστοροχώρια και σε απόσταση 23 περίπου χιλιομέτρων από τα Γρεβενά, αριστερά της κορυφογραμμής συναντάμε τον Aγιο Κοσμά. Ο Aγιος Κοσμάς είναι από τα πιο όμορφα χωριά του Δήμου. Χωριό μικρό χτισμένο σε μια πλαγιά με πέτρινα σπίτια, στενά δρομάκια και όμορφες αυλές. Είναι το μαστοροχώρι του Κάλφα Βράγκα. Μάστοροι που γύρισαν όλη την Ελλάδα και άφησαν τη τέχνη τους ως την Κωνσταντινούπολη.
Β. Γεωγραφικό πλαίσιο-Ιστορική διαδρομή
  Πήρε το όνομά του από τον Απόστολο Aγιο Κοσμά τον Αιτωλό, ο οποίος δίδαξε σ' αυτό καρφώνοντας μάλιστα πάνω σ' ένα τσίρο (είδος δέντρου) και έναν σιδερένιο σταυρό που έφτιαξε ο γύφτος του χωριού. Στο χωριό βρίσκεται και ο μοναδικός Σταυρός του Πατροκοσμά.
  Το αρχικό όνομα σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες ήταν Μελιδούστα και ήταν χτισμένο λίγα μέτρα ανατολικότερα από τη σημερινή θέση του χωριού. Χτίσθηκε πιθανότατα το 21-25 επί αυτοκράτορος Οκτάβιου. Αριθμούσε περίπου 300 σπίτια κλαδοσκεπασμένα και οι κάτοικοι έτρεφαν κοπάδια από αιγοπρόβατα και βόδια. Το 17ο αιώνα η Μελυδούστα καταστράφηκε ολοσχερώς από Τούρκους. Οι πολύ λίγες οικογένειες που διασώθηκαν μετακινήθηκαν νοτιότερα και έχτισαν ένα μικρό συνοικισμό ο οποίος ονομάστηκε «Τσιράκι» λέξη Τουρκική που σημαίνει τον μαθητευόμενο υπάλληλο, τον ψυχογιό.
  Αργότερα έγινε τσιφλίκι του Ομέρ Μπέη. Το χωριό απελευθερώθηκε το 1912 παρά τη σθεναρή αντίσταση των Βαλαάδων.
  Το 1914 το χωριό κατοικούνταν από 400 μόνιμους κατοίκους. Σήμερα οι λίγοι κάτοικοί του ασχολούνται με τη γεωργία και κτηνοτροφία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αηδονίων

ΑΗΔΟΝΙΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82535
  80 άνθρωποι γεωργοί και κτηνοτρόφοι ζούνε στα Αηδόνια (Στηζάχι), έναν οικισμό 10 μόλις χλμ ΒΔ από τις Αμυγδαλιές, χτισμένο σε υψόμετρο 760 μ. Το πολύ καλό κλίμα του χωριού που οφείλεται στο δάσος Παλιουγλά, που καλύπτει το μεγαλύτερος μέρος της Κοινότητας, έχει ως αποτέλεσμα ο αριθμός των κατοίκων του χωριού να διπλασιάζεται το καλοκαίρι. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες το χωριό ιδρύθηκε την εποχή του Αλή Πασά από Ηπειρώτες που ήρθαν από το Τούχουλο, το Παλαιοκρίμινι και το Σούλι. Ο οικισμός ήταν τσιφλίκι του μπέη Μεχμέτ Τάγου και αγοράστηκε το 19 αι. (1862) από τους χωριανούς. Η πέτρινη παραδοσιακή βρύση στην πλακόστρωτη πλατεία, σε συνδυασμό με το πέτρινο σχολείο που δεσπόζει στο χώρο, κερδίζουν αμέσως τον επισκέπτη. Στην ίδια πλατεία υπάρχει επίσης η προτομή του οπλαρχηγού Αθ. Μπρούφα (1851-1896), που μεγάλωσε στα Αηδόνια. Ο Αθ. Μπρούφας, θρυλικός ήρωας της περιοχής, υπήρξε ένας από τους πιο δραστήριους οπλαρχηγούς της Δυτικής Μακεδονίας και συμμετείχε σε πολλές μάχες.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΑΙΑΝΗ (Αρχαία πόλη) ΚΟΖΑΝΗ
  Η Αιάνη βρίσκεται 20 χλμ. Νότια της Κοζάνης. Στην αρχαιότητα ανήκε στο βασίλειο της Ελίμειας, το οποίο μαζί με τα υπόλοιπα ελληνικά βασίλεια (Τυμφαίος, Ορεστίδας, Λυγκηστίδας, Εορδαίας, Πελαγονίας, Δερριόπου) αποτελούσαν την Ανω (ορεινή) Μακεδονία των αρχαίων. Σύμφωνα με τον ιδρυτικό μύθο που διέσωσε ο Στέφανος ο Βυζάντιος η Αιανή, «πόλις Μακεδονίας» κτίστηκε από τον Αιανό, γιο του Ελύμου και ιδρυτή της Ελίμειας. Η ύπαρξη της πόλης της Αιανής βεβαιώνεται από δύο επιγραφικές μαρτυρίες.
   Η ανασκαφή έφερε στο φως αρχιτεκτονικά λείψανα της πόλης, συστάδες τάφων και οργανωμένα νεκροταφεία, που χρονολογούνται από τα προϊστορικά μέχρι τα υστεροελληνιστικά χρόνια. Τα νέα αυτά ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι πολύ πρώιμα η Αιανή κατέλαβε θέση πρωτεύουσας στο κράτους Ελίμειας.
   Στα προϊστορικά η Αιανή υπήρξε αξιόλογο κέντρο παραγωγής της λεγόμενης αμαυρόχρωμης κεραμεικής, η καταγωγή της οποίας ανάγεται σε μεσοελλαδικά (1900-1600 π.Χ) πρότυπα της νότια Ελλάδας. Φορείς της θεωρούνται τα βορειοδυτικά ελληνικά φύλλα, στα οποία ανήκαν οι Μακεδόνες, οι οποίοι σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, μετέβησαν από την Πίνδο στην Δρυοπίδα και την Πελοπόννησο, όπου ονομάστηκαν Δωριείες. Παράλληλα, η αφθονία των μηκηναικών ευρημάτων από την περιοχή καθιστά ολοένα και πιθανότερη την ύπαρξη μυκηναϊκών εγκαταστάσεων στην Ανω Μακεδονία.
Η αρχαία πόλη ταυτίζεται με την πόλη που αναπτύσσεται στα επάλληλα πλατώματα ενός λόφου με το χαρακτηριστικό όνομα Μεγάλη Ράχη. Εχουν ανασκαφεί τρία μεγάλα δημόσια κτήρια και πολλές ιδιωτικές κατοικίες με πλούσια ευρήματα. Τα δύο κτήρια, με συμβατικές ονομασίες Μεγάλοι Δόμοι και Στωικό Κτήριο, τα χαρακτηρίζουν χώροι με στοές και παρά την διαρπαγή, ιδιαίτερα των μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών, διασώζουν κομμάτια από ζωγραφιστές υδρορροές, δωρικά και ιωνικά κιονόκρανα, καθώς και σφονδύλους ημικιόνων. Αυτά προϋποθέτουν την ύπαρξη πρώτου ορόφου και μαρτυρούν την μεγαλοπρέπεια και τη σωστή αρχιτεκτονική οργάνωση του χώρου. Το λεγόμενο Στωικό Κτήριο του μεσαίου πλατώματος ερμηνεύεται πιθανότητα ως αρχαία αγορά. Στην αυλή του τρίτου κτηρίου, στο κορυφαίο πλάτωμα, αποκαλύφθηκε τεράστια κυκλική δεξαμενή λαξευμένη στο βράχο, η οποία με την περισυλλογή του βρόχινου νερού συνέβαλλε στην υδροδότηση της πόλης. Οι πρωιμότερες οικοδομικές φάσεις των παραπάνω κτηρίων ανέρχονται στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. και συνεχίζονται αδιάλειπτα ως τον 1ο αι. π.Χ., μάλλον ειρηνικά και μετατοπίζονται σε άλλο χώρο, προφανώς με την επικράτηση των Ρωμαίων. Οι χώροι των οικιών σε ορισμένες περιπτώσεις κατανέμονται, λόγω της κλίσης του εδάφους σε διαφορετικά επίπεδα. Σκάλες με λίθινα σκαλοπάτια οδηγούν στα πάνω δωμάτια, ενώ συγχρόνως στην πίσω πλευρά διαμορφώνονται υπόγεια. Τα σπίτια διέθεταν μικρές αυλές, δωμάτια με εστίες, αποθηκευτικούς χώρους με πιθεώνες και δωμάτια - εργαστήρια με λίθινους χειρόμυλους στις γωνίες. Επισκέψιμες είναι οι οικίες με τα συμβατικά ονόματα Σπίτι με Πιθάρια, Σπίτι με Σκάλες και Σπίτι με Αγνύθες, οι οποίες χρονολογούνται στα ελληνιστικά χρόνια (300-100 π.Χ).
   Η πόλη είχε άμεσες πολιτιστικές και εμπορικές σχέσεις με τον υπόλοιπο ελληνισμό. Παράλληλα, λειτουργούσε αυτόνομα με δικά της εργαστήρια μεταλλοτεχνίας, κοροπλαστικής και κεραμεικής. Η αποκάλυψη δημοσίων και ιδιωτικών οικοδομημάτων διαμορφώνει την εικόνα μίας οργανωμένης πόλης ήδη από τα υστεροαρχαϊικά και κλασσικά χρόνια (αρχές 5ου - 4ου αι. π.Χ., ενώ και ο 6ος αι. αντιπροσωπεύεται με κεραμεικά ευρήματα), γεγονός που τεκμηριώνει την άποψη μας ότι υπήρχαν ακμαίες και οργανωμένες πόλεις στην Άνω Μακεδονία πολύ πριν την ενοποίηση του μακεδονικού ελληνισμού από τον Φίλιππο Β', στον οποίο οι ιστορικοί απέδιδαν την ίδρυση των πρώτων πόλεων-αστικών κέντρων. Παράλληλα, η αποκάλυψη αρχαϊκών και κλασσικών επιγραφών επιβεβαιώνει τη χρήση του γραπτού λόγου και αποδεικνύει ότι η μέχρι τώρα έλλειψη πρώιμων επιγραφών οφειλόταν στην περιορισμένη και όχι συστηματική ανασκαφική έρευνα της μακεδονικής γης.
   Γνωστοί βασιλείς της Ελίμειας ήταν ο Αρριδαίος (περ. 472 π.Χ.), τρεις βασιλείς με το όνομα Δέρδας (Α΄περ.442 π.Χ., Β΄ περ. 382 π.Χ., Γ΄οερ. 358 π.Χ) και ο «Παυσανίας και άλλοι αδελφοί» του Δέρδα Α΄ όπως αναφέρονται. Τέλος, η Φίλα, αδερφή του Δέρδα Γ' και του Μαχάτα, υπήρξε η πρώτη από τις επτά συζύγους του Φίλιππου του Β', ενώ σύμφωνα με μια άποψη και η Ευρυδίκη, κόρη του Σίρρα και μητέρα του Φιλίππου Β' καταγόταν από την Ελίμεια.
Η Νεκρόπολη. Οι συστάδες των τάφων και τα εκτεταμένα νεκροταφεία που έχουν εντοπιστεί και εν μέρει ανασκαφεί γύρω από το λόφο της αρχαίας πόλης χρονολογούνται από την Υστερη Εποχή του Χαλκού ως τα υστεροελληνιστικά χρόνια. Στην Βασιλική Νεκρόπολη των αρχαιϊκών χρόνων έχουν αποκαλυφθεί 12 μεγάλοι κτιστοί θαλαμωτοί και μικρότεροι κιβωτιόσχημοι, καθώς και πολλοί λακκοειδείς τάφοι. Τέσερις κτιστοί τάφοι φέρουν ορθογώνιους περιβόλους, δηλαδή ορθογώνιες κατασκευές από λιθόπλινθους, ενώ τρεις περίβολοι περιέκλειαν λακκοειδείς ταφές.
   Ο μεγαλύτερος κτιστός τάφος ο Τάφος Α, έχει διαστάσεις 11Χ11 μ. Περίπου με πλευρές πλάτους 3 μ., πάνω στις οποίες στηρίζονταν ναόσχημη υπέργεια κατασκευή. Στο κτιστό Τάφο Β, διαστάσεων 8Χ8 μ., διασώθηκαν οι μονόλιθοι της επίπεδης στέγης του θαλάμου. Ο Τάφος Δ περικλείεται από οικοδόμημα ορθογώνιας κάτοψης με χαρακτήρα προφανώς λατρευτικό. Αντικειμενικά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό των μεγάλων τάφων ως βασιλικών, αποτελούν, οι ναόσχημες κατασκευές πάνω γύρω τους, οι οποίες δηλώνουν ότι οι νεκροί δεν ήταν απλοί άνθρωποι, αφού μετά τον θάνατο ηρωοποιούνταν και λατρεύονταν.
   Περίλαμπρα ταφικά μνημεία, ως σήματα επιφανών νεκρών, όπως αγάλματα λιονταριών, αγάλματα κούρων και κόρης, άγαλμα γενειοφόρου των αρχών του 5ου αι. π.Χ., ζωγραφιστές ιωνικές, ανθεμωτές στήλες, όλα σε ντόπιο μάρμαρο και λίθο, καθιστούν μοναδική τη νεκρόπολη της Αιανής για όλο το βορειοελλαδικό χώρο. Τα κτερίσματα που διασώθηκαν από την συστηματική σύληση του νεκροταφείου, ήδη από την αρχαιότητα, παρουσιάζουν εξαιρετική ποιότητα και ποικιλία, στοιχεία που μαρτυρούν εύρωστη οικονομία, υψηλό βιοτικό επίπεδο και εντάσσουν την περιοχή στην πολιτισμική και θρησκευτική κοινή του υπόλοιπου ελληνισμού: χρυσά, αργυρά, και χάλκινα κοσμήματα, σιδερένια και χάλκινα σκεύη και όπλα, πήλινα μελανόμορφα αγγεία, πήλινα ειδώλια, οστέινα περίτμητα πλακίδια, αριστουργήματα της μικροτεχνίας, γυάλινα και αλαβάστρινα αγγεία.
Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη, Δρ Αρχαιολόγος
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2002 από φυλλάδιο του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής

Δημοτικό Διαμέρισμα Αλατόπετρας

ΑΛΑΤΟΠΕΤΡΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Πρόκειται για ένα γραφικό χωριό (Τούζι) 28 χλμ Δ των Γρεβενών σε υψόμετρο 970 μ. Οι 350 κάτοικοι - μόλις 80 το χειμώνα - ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την τυροκομική, τη μελισσοκομία, παραδοσιακά επαγγέλματα όλα για την περιοχή. Υπάρχουν ακόμη οικοδόμοι και ελεύθεροι επαγγελματίες.
  Σύμφωνα με τις διηγήσεις των κατοίκων, το 1897 οι Αλατοπετρίτες σκότωσαν έναν τούρκο φοροεισπράκτορα και δύο στρατιώτες, αρνήθηκαν όμως την περιοχή για δική τους, πλήρωσαν το πρόστιμο οι Πολυνερίτες και ορίστηκαν έτσι τα όρια των δύο κοινοτήτων στο Καστρί. Το Καστρί είναι μια κορυφή 1 χλμ Δ (1.200 μ.) απ' όπου υπάρχει θέα προς όλες τις κατευθύνσεις. Κάποιος θρύλος αναφέρει πως ο Μέγας Αλέξανδρος έζησε και έκρυψε σ' αυτό θησαυρό πριν φύγει για την Ασία. Εδώ βρίσκεται η εκκλησία των Αγ. Θεοδώρων (1914), χτισμένη πιθανότατα πάνω σε ερείπια βωμού.
  500 μ. από το Καστρί συναντάμε την «Γκούντα Τρύπα», που σύμφωνα με την παράδοση επί Τουρκοκρατίας υπήρξε λημέρι του κλέφτη Γκούντα, από το οποίο πήρε και το όνομά της. Οι Αλατοπετρίτες κατέφυγαν σ' αυτή το 1942 για να προφυλαχθούν από τους Γερμανούς. Εχει δώσει ευρήματα της Νεολιθικής περιόδου, κυρίως τμήματα αγγείων, τα οποία φυλάγονται στο σχολείο της κοινότητας. Στην περιοχή υπάρχουν σπάνια είδη βλάστησης όπως ο ίταμος, η ορεινή φτελιά, η αγιοφουντουκιά, το ημερόκεδρο, η κουφοξυλιά, τα πυξάρια, το κώνειο, η οστρυά και η φλαμουριά.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αμυγδαλεών

ΑΜΥΓΔΑΛΙΕΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 88300
  15 λεπτά είναι αρκετά για να συναντήσουμε το χωριό Αμυγδαλιές (Πικριβινίτσα) ΒΔ των Γρεβενών σε υψόμετρο 850 μ. Οι κάτοικοι εδώ ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σύμφωνα με μαρτυρίες τους το χωριό δημιουργήθηκε από τη συνένωση μικρότερων οικισμών της γύρω περιοχής (Παλιόσπιτα, Αγία Μαρίνα, Αϊ - Θανάσης), με το σκοπό να αποφευχθούν οι επιθέσεις των Τουρκολβανών. Επί Τουρκοκρατίας οι Αμυγδαλιές υπήρξαν τσιφλίκι του Αλή Πασά. Πρόκειται για ένα χωριό, χτισμένο δίπλα στο δάσος Παλιουγλά με τις βελανιδιές, το οποίο επεκτείνεται προς το βορρά και μπορεί να το θαυμάσει κανείς ανεβαίνοντας στο Κουτσόραχο (992 μ.) 1.5 χλμ ΒΔ της κοινότητας. Στην κοινότητα ανήκουν οι οικισμοί Αγία Τριάδα και Λόχμη, ξακουστή η τελευταία ως τσιφλίκι Μπέηδων, αλλά και για τη μοναδική σ' αυτή «Κούλια» της Δυτικής Μακεδονίας, ένα τούρκικο οίκημα που έχτισαν οι Τούρκοι Μπέηδες το 1848. Σήμερα χρησιμοποιείται σαν ιδιωτική κατοικία ενώ έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αναβρυτών

ΑΝΑΒΡΥΤΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Τα Αναβρυτά (Βράστινο), χτισμένα σε 860 μ. υψόμετρο, είναι ένας μικρός συμπαθητικός οικισμός 17 χλμ. Δ των Γρεβενών, που κατοικείται από 95 - 100 άτομα το καλοκαίρι και μόλις 35 το χειμώνα. Οι τελευταίοι υποστηρίζουν πως είναι απόγονοι Ποντίων από τις περιοχές της Τραπεζούντας και της Σαμψούντας, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο χωριό μετά το 1922 με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Λέγεται πως παλιότερα κατοικούνταν από Τούρκους, γεγονός που εν μέρει αποδεικνύεται από δύο τούρκικα πενταγωνικά σπίτια που σώζονται μέχρι σήμερα, σε άσχημη όμως κατάσταση. Οι σημερινοί κάτοικοι των Αναβρυτών είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι.
  Ο ποταμός Βενέτικος που περνά κοντά στα Αναβρυτά σε συνδυασμό με το ωραίο κοινοτικό δάσος από δρύες όπου μπορεί κανείς ν' απολαύσει τον περίπατό του, ομορφαίνουν ιδιαίτερα το τοπίο. Στην αρχή του χωριού βρίσκουμε μια πέτρινη βρύση με το όνομα «Καλό Νερό». Σ' αυτήν σταματούσαν τα καραβάνια των βλάχων που μετακινούνταν λόγω των εποχών αλλά και οι γιατροί του τόπου απ' αυτή έπαιρναν νερό, εμπιστευόμενοι τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αντάρτικου

ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ (Χωριό) ΠΡΕΣΠΕΣ
Τηλέφωνο: +30 23850 46322
   Η θέση του Ανταρτικού είναι προνομιούχος, βρίσκεται κοντά στον Εθνικό Δρυμό των Πρεσπών, στις πηγές του Αλιάκμονα, στο χιονοδρομικό κέντρο Βίγλας - Πισοδερίου, στον οδικό άξονα Φλώρινας - Κρυσταλλοπηγής - Αλβανίας και στην υπέροχη διαδρομή Φλώρινας - Καστοριάς μέσω Βίγλας. Το Ανταρτικό είναι ένα δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου μας που στους περασμένους αιώνες λειτούργησε ως εμπορικό κέντρο διακίνησης. Πρόσφερε στέγη, τροφή και ανάπαυση στους οδοιπόρους. Προπολεμικά, η κοινότητα έσφυζε από ζωή με τους 2000 κατοίκους της. Μεταπολεμικά είχε την τύχη όλων των ορεινών κοινοτήτων: η μετανάστευση και η αστυφιλία ερήμωσαν το χωριό. Σήμερα το Ανταρτικό ξαναζεί και αποτελεί μια πρόκληση για τον επισκέπτη. Οι νέοι, που οργανώθηκαν σε έναν Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό, διατηρούν σε λειτουργία δύο ξενώνες κατάλληλους για διακοπές όλες τις εποχές του χρόνου και χαίρονται να φιλοξενούν επισκέπτες. Τα τοπικά καφενεία και οι ταβέρνες δίνουν την ευκαιρία στον επισκέπτη να χαρεί τις τοπικές γεύσεις.

Ασπρόκαμπος

ΑΣΠΡΟΚΑΜΠΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Στον Ασπρόκαμπο, έναν οικισμό της Μυρσίνας, ζούνε και κτηνοτρόφοι. Το όμορφο περιβάλλον συμπληρώνει ο Αλιάκμονας, ο οποίος περνά 1 χλμ δίπλα από τον Ασπρόκαμπο, σε σημείο που προσφέρεται για ψάρεμα και κολύμπι.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Βαθυλάκκου

ΒΑΘΥΛΑΚΚΟΣ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24610 71204
  Μέχρι το 1923 κατοικούσαν στο χωριό Τούρκοι. Μετά τους Τούρκους εγκαταστάθηκαν οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού, που κατάγονται από τη Μικρά Ασία (Πόντος - Προύσα - Αδανα). Το χωριό μέχρι το 1936 αποτελούνται από δυο κοινότητες, με την Κοιν. Κετσιλέρ και Κοιν. Νέα Συγή και μετά το 1936 συνενώθηκαν οι δυο κοινότητες και ονομάσθηκε σε μια κοινότητα Βαθυλλάκου.
  Υπάρχουν δυο γέφυρες, μια κάτω από το χωριό που χρονολογείται επί τουρκοκρατίας. Αλώνια, υπήρχαν παλιότερα και με την πάροδο του χρόνου για τις ανάγκες του χωριού γίνανε πάρκα και χορηγήθηκαν οικόπεδα στους κατοίκους. Σημερινή ονομασία του οικισμού, Βαθύλακκος ενώ παλιότερα ονομαζόταν Κετσιλέρ και Νέα Συγή.

Βαρνούς, όρος

ΒΑΡΝΟΥΣ (Οροσειρά) ΠΡΕΣΠΕΣ
  Οροσειρά της Δυτικής Μακεδονίας, ανάμεσα στις λίμνες Πρέσπες και στην πεδιάδα του Μοναστηρίου - Φλώρινας. Ψηλότερη κορυφή της είναι το Περιστέρι, που φθάνει σε ύψος το 2.532 μ., στη Γιουγκοσλαβία, και του οποίου προέκταση είναι η κορυφή Βίτσι στην Ελλάδα. Μεταξύ του Περιστερίου και του Βίτσι βρίσκεται η διάβαση από τον αχένα του Πισοδερίου, σε υψόμετρο 1.527. Κατά τη διάρκεια του Α Παγκόσμιου πολέμου, το όρος Βαρνούς ήταν έρεισμα των Γερμανο-βουλγάρων. Στην περιοχή του έγιναν πολλές πεισματώδεις μάχες.

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από το λήμμα Βαρνούς της εγκυκλοπαίδειας ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, των εκδόσεων Πάπυρος Γραφικές Τέχνες

Βασιλίτσα

ΒΑΣΙΛΙΤΣΑ (Βουνό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Αντικριστά την κλιμακωτή Σαμαρίνα προς τα νοτιανατολικά, ο όγκος της Γομάρας υψώνεται απόκρημνος πάνω από τη βαθιά χαράδρα του Σαμαρινιώτικου ρέματος. Η Γομάρα είναι μια ξεκομμένη κορυφή του συγκροτήματος της Βασιλίτσας που χωρίζεται από τον κύριο όγκο της με βαθύ σκίσιμο που ανοίγει το ρέμα της Νεροτριβής (ή Μπραζιώτικο ρέμα) προς τα δυτικά και το οποίο καταλήγει - όπως και ο δρόμος που το παρακολουθεί από λίγο ψηλότερα - στο χωριό Δίστρατο. Στο διάσελο της Γομάρας με τη Βασιλίτσα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Χιονοδρομικού Κέντρου Βασιλίτσας (αναβατήρες λειτουργούν στη βόρεια και την ανατολική όψη της κορυφής.) 1 χλμ. περίπου δυτικά από το διάσελο και λίγα μέτρα πιο πάνω από το δρόμο βρίσκεται η λίμνη της Γομάρας, ενώ στα ανατολικά της ψηλότερης κορυφής του βουνού μια ακόμα αλπική λίμνη, η Γκούρα, κρύβεται σ' ένα βύθισμα στα 1.800 μ. Στη νοτιοδυτική πλευρά του συγκροτήματος της Βασιλίτσας ανοίγεται η μακριά κοιλάδα «Βάλια Στάθη», μια από τις πιο δυσπρόσιτες και άγριες κοιλάδες της περιοχής, η οποία καταλήγει στον Αώο. Στην ανατολική πλευρά του βουνού που είναι και η πιο ομαλή, βρίσκονται τα βλαχοχώρια Σμίξη, Αβδέλλα και Περιβόλι, το τελευταίο λίγο χαμηλότερα από το μακρύ διάσελο που ενώνει τη Βασιλίτσα με το συγκρότημα του Λύγκου.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Γενικές Πληροφορίες για το Ε.Χ.Κ. Βασιλίτσας

ΒΑΣΙΛΙΤΣΑ (Χιονοδρομικό κέντρο) ΓΡΕΒΕΝΑ

Μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλον, στο βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Γρεβενών, σε απόσταση 42 χλμ. από την πρωτεύουσα του Νομού, στην καρδιά της αθάνατης Πίνδου, βρίσκεται το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας.

Η φύση της Πίνδου παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου, το ίδιο σκουροπράσινο χρώμα των κωνοφόρων, η ίδια χιλιόχρωμη οξιά, η ίδια αθάνατη δρυς, με μόνη διαφορά ότι, τις πρώτες εκείνες εποχές του χρόνου, στα δάση αυτά βάδισαν όντα που δεν υπάρχουν πια, όπως το μαμούθ που αποκαλύφθηκε στο Νομό μας και η συνύπαρξη αυτή ενέπνευσε το σήμα του Ε.Χ.Κ. Βασιλίτσας "χιονοδρόμος στους χαυλιόδοντες του μαμούθ".

Αυτό το μεγαλείο της Πίνδου παρότρυνε, στις αρχές του 1975, μια παρέα ρομαντικών ανθρώπων να δημιουργήσουν το Χιονοδρομικό Ορειβατικό Σύλλογο για να υλοποιήσουν τότε μια ουτοπία: ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΗ ΒΑΣΙΛΙΤΣΑ. Και τα κατάφεραν πιέζοντας την κεντρική εξουσία να χρηματοδοτήσει τον πρώτο συρόμενο αναβατήρα στο διάσελο Βασιλίτσας-Γομάρας, μήκους 1060 μ. και σε υψόμετρο 1788-2060 μ. (υψομ. Διαφ. 272 μ.). Ο αναβατήρας αυτός μεταφέρει 800 χιονοδρόμους την ώρα και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η τοποθέτηση και η κατασκευή του αποτελεί υπόδειγμα, γιατί η πίστα έχει δεχθεί ελάχιστες παρεμβάσεις και η ποσότητα και η ποιότητα του χιονιού είναι εξαιρετική.

Τα επόμενα χρόνια, η ιδέα της τουριστικής ανάπτυξης του Ν. Γρεβενών με κύριο πόλο το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας αποκτά όλο και πιο φανατικούς οπαδούς, που μιλούν κολακευτικά για τις δυνατότητες αξιοποίησης της Βασιλίτσας, αψηφώντας την ταλαιπωρία που περνούν για να την προσεγγίσουν (χωματόδρομος, Lift με ερασιτέχνες χειριστές, απάτητες πίστες, μεγάλη χιονόπτωση που ξεπερνά τα 2 μέτρα, ελάχιστες κτιριακές εγκαταστάσεις). Η Βασιλίτσα, όμως, συνεχίζει να μαγεύει και να προσελκύει όλο και περισσότερους επισκέπτες από πολλά μέρη της Ελλάδας.

Το 1991, ο Χιονοδρομικός Ορειβατικός Σύλλογος παραχωρεί στη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού την υποδομή που δημιούργησε, δηλ. τον συρόμενο αναβατήρα, τον χιονοστρωτήρα και το σαλέ, για να συσταθεί Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, με φορέα διοίκησης επταμελή επιτροπή, θητείας 2 χρόνων και με ονομασία Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας.

Το 1993, με ένταξή τους στο 1ο Κοιν. Πλαίσιο χρηματοδότησης, κατασκευάζονται από την Τ.Ε.Δ.Κ. στη θέση Λιοσόρο Γαλανή δύο εναέριοι αναβατήρες, ένας τριθέσιος μήκους 991,40 μ. σε υψόμετρο 1642,5-1825,26 (υψομ. Διαφ. 182,76 μ.) μεταφορικής ικανότητας 1800 χιονοδρόμων την ώρα, ένας διθέσιος μήκους 845,60 μ. σε υψόμετρο 1797-2110 (υψομ. Διαφ. 313 μ.) μεταφορικής ικανότητας 1800 χιονοδρόμων την ώρα, και ένας συρόμενος αρχαρίων 300 μ. μήκους.

Οι προσπάθειες της διοίκησης και της Νομαρχίας Γρεβενών συνεχίζονται και το 1998 εγκρίνεται η μελέτη των περιβαλλοντικών όρων του Χιονοδρομικού κέντρου και παραχωρούνται 460.238 στρ. από το Υπουργείο Γεωργίας στη Γ.Γ.Αθλητισμού, επίτευγμα που λύνει τα προβλήματα για χωροταξικό σχεδιασμό και εκπόνηση μελετών για κατασκευή απαραίτητων έργων υποδομής, καθώς και κτιριακών, που έχουν ως αρχή την προστασία του καταπληκτικού αυτού περιβάλλοντος, μακριά από αυθαίρετες και ανεξέλεγκτες κατασκευές.

Το 2000, ενταγμένα στο 2ο Κοιν. Πλαίσιο, κατασκευάζονται από τη Νομαρχία Γρεβενών δύο συρόμενοι αναβατήρες και ένας για αρχαρίους στη θέση Μπαλντούμα. Οι αναβατήρες αυτοί, ο πρώτος με το όνομα Μιγδάνης, μήκους 800 μ. και σε υψόμετρο 1810-2034 μ. και ο δεύτερος με το όνομα Τυμφαία, μήκους 980μ. και σε υψόμετρο 1774-2040 μ., δίνουν νέες προοπτικές και δυνατότητες στο χιονοδρομικό κέντρο, ανεβάζοντας τη δυναμικότητά του και κατατάσσοντάς το στα πρώτα στη Βόρεια Ελλάδα. Όλοι οι αναβατήρες εξυπηρετούν πίστες διαφόρων δυσκολιών και κλίσεων, συνολικού μήκους 22 χλμ., που δεν έχουν δεχθεί εξωτερικές παρεμβάσεις, έχουν διατηρήσει τη φυσική ομορφιά και αποτελούν το μεγάλο πλεονέκτημα της Βασιλίτσας.

Δύο πίστες του Κέντρου έχουν χαρακτηρισθεί από την F.I.S. Ολυμπιακών προδιαγραφών: η πίστα Δίας (στον διθέσιο) μήκους 1000 μ. και υψομετρικής διαφοράς 289 μ.(1814-2103 μ.) GS-SL και η πίστα Τυμφαία α) μήκους: 760 μ. και υψομετρικής διαφοράς 254 μ. (1780-2034 μ.) και β) μήκους 950 μ. και υψομετρικής διαφοράς 290 μ.(1744-2034 μ.).

Το Ε.Χ.Κ. Βασιλίτσας, σήμερα, λειτουργεί με πλήρη αδειοδότηση των ηλεκτρομηχανολογικών και κτιριακών εγκαταστάσεων. Γεγονός που καθιστά το Ε.Χ.Κ. Βασιλίτσας το πρώτο στην Ελλάδα με έγκριση περιβαλλοντικών όρων και άδεια λειτουργίας.

'Ενα μεγάλο, ακόμη, πρόβλημα, αυτό της λειτουργίας του, βρίσκεται στο τέλος του με την ψήφιση του Ν.3057/24.9.2002 "τροποποίηση και συμπλήρωση του Ν.2725/99 "Ρύθμιση Υπουργείου Πολιτισμού και άλλες διατάξεις"", στον οποίο εντάχθηκε η ίδρυση Οργανισμού Διοίκησης και Λειτουργίας του Ε.Χ.Κ.Β. με την αμέριστη βοήθεια του Υπουργού κ.Λευτέρη Τζιόλα. Έτσι, με τον Οργανισμό Λειτουργίας και Διοίκησης του Κέντρου θα λυθούν τα χρόνια προβλήματα του έκτακτου προσωπικού, που ακούραστα προσφέρει τις υπηρεσίες του πέραν πλέον της δεκαετίας. Επίσης, η ένταξη σε πρόγραμμα Χρηματοδότησης για την κατασκευή του Σαλέ υποδοχής χιονοδρόμων και του πάρκινγκ αυτοκινήτων στη βάση της τριθέσιας καρέκλας, συνολικής αξίας 3.500.000 Ευρώ, θα ανεβάσει την ποιότητα παροχής υπηρεσιών και εξυπηρέτησης των επισκεπτών.

Η Bασιλίτσα καλείται να παίξει πρωτοποριακό ρόλο στο χειμερινό τουρισμό και, ευρύτερα, σε όλη τη διάρκεια του έτους με ποικιλία δράσεων και παρεμβάσεων και είναι έτοιμη γι' αυτό τον ρόλο.
Τα σχέδια και τα οράματά της δε σταματούν. Έχει τη δυνατότητα και θα μπορέσει να ξεπεράσει τον εαυτό της σε όλα τα αναπτυξιακά προγράμματα, γιατί αποτελεί μέγιστο μοχλό ανάπτυξης του Ν. Γρεβενών και όλης της Βόρειας Πίνδου και η προσπάθειά της αυτή στηρίχθηκε και συνοδεύεται από τους αγώνες και πόθους όλων των Γρεβενιωτών, επωνύμων και ανωνύμων.

Τέλος, πρέπει να ευχαριστήσουμε όλες τις διοικήσεις και τα μέλη του Χιονοδρομικού Ορειβατικού Συλλόγου Γρεβενών και τα μέλη του εκάστοτε φορέα διοίκησης του Ε.Χ.Κ. Βασιλίτσας, οι οποίοι πρόσφεραν σημαντικά στην ανάπτυξη του Χιονοδρομικού Κέντρου.

Το κείμενο παρατίθεται το Φεβρουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Ε.Χ.Κ. Βασιλίτσας.

• http://www.vasilitsa.com/istoriko.asp (1 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Βατολάκκου

ΒΑΤΟΛΑΚΚΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 61209
  4 χλμ πριν τη Μηλέα ΒΑ των Γρεβενών, βρίσκεται η κοινότητα του Βατόλακου (Ντοβράτοβο), σε υψόμετρο 580 μ., με τους 360 αγρότες κατοίκους της που το καλοκαίρι ανέρχονται σε 430. Οπως υποστηρίζουν οι ίδιοι, είναι απόγονοι προσφύγων από τη Μικρά Ασία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΒΕΛΒΕΝΤΟΣ (Κωμόπολη) ΚΟΖΑΝΗ
  Το Βελβεντό, κωμόπολη της Δυτικής Μακεδονίας, 33 χιλιόμετρα ΝΑ της Κοζάνης, είναι κτισμένο στους πρόποδες των Πιερίων και σε υψόμετρο 450 μ. Στα πόδια της κωμόπολης, που την αγκαλιάζει το πράσινο του πανέμορφου βουνού και ο κάμπος με τις ροδακινιές και τις μηλιές, απλώνεται η τεχνητή λίμνη Πολυφύτου. Είναι παλιός οικισμός, με γραφικά στενά, παραδοσιακό χρώμα, πέτρινα σπίτια με όμορφους κήπους, παλιούς νερόμυλους, εκκλησίες και πολλά νερά. Συνδεδεμένοι με το Βελβεντό είναι οι μικροί οικισμοί της Αγίας Κυριακής, του Παλαιογρατσάνου, του Καταφυγίου και του Πολυφύτου, σπαρμένοι στα Πιερία.
  Στο Βελβεντό, μια κατ' εξοχήν αγροτική περιοχή, λειτουργούν δύο αγροτικοί συνεταιρισμοί, ο ΑΣΕΠΟΠ και η ΔΗΜΗΤΡΑ, που ασχολούνται με την επεξεργασία και προώθηση ροδάκινων και μήλων, τα οποία παράγονται στον αρδευόμενο κάμπο. Επίσης λειτουργεί πρότυπος Αγροτικός Βιοτεχνικός Συνεταιρισμός Γυναικών που παράγει και πουλά νοστιμότατες και χωρίς συντηρητικά μαρμελάδες και γλυκά από φρούτα εποχής, καθώς και είδη χειροτεχνίας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Κοζάνης

• http://www.kozani.gr/Nomos/DHMOI/s_Belvedou.htm

Βίτσι

ΒΕΡΝΟ (Βουνό) ΦΛΩΡΙΝΑ
  Κορυφή του όρους Βέρνο της Δυτικής Μακεδονίας, που έχει δώσει το όνομά της σε ολόκληρο το όρος, και παρέμεινε στη νεώτερη ιστορία λόγω των σκληρών μαχών που έγιναν στις ψηλές ράχες του το 1948, κατά τη διάρκεια του Εμφύλιου πολέμου. Βρίσκεται στο μέσο της απόστασης Φλώρινα - Καστοριά και έχει υψόμετρο 2.128. Αλλες κορυφές του Όρους Βέρνο είναι η Βίγλα (1.932 μέτρα), η Τσούκα (1.679 μέτρα) και το Πλατύ (1.759 μέτρα). Το Βέρνο αποτελεί νοτιοανατολική συνέχεια του Βαρνούντος (Περιστεριού) και καθορίζει σε μεγάλη έκταση τα σύνορα του νομού Φλώρινας με τον νομό Καστοριάς. Το Βίτσι αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στις μετακινήσεις από βορειοανατολικά προς νοτιοδυτικά. Ανάμεσα στο Όρος Βίτσι (Βέρνο) και το Όρος Βαρνούς (Περιστέρι), που υψώνεται βορειοδυτικά από τη Φλώρινα, βρίσκεται η διάβαση Πισοδερίου, από την οποία διέρχεται η οδός Φλώρινας-Καστοριάς με διακλάδωση προς την Κορυτσά (Αλβανία). Η οδός αυτή, μαζί με την οδό Ιωαννίνων-Αργυροκάστρου, ήταν οι μόνες αρτηρίες ανεφοδιασμού του ελληνικού στρατού που μαχόταν επί αλβανικού εδάφους κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-1941. Πολύ νοτιότερα, ανάμεσα στο Όρος Βίτσι και το Όρος Μορίκι, βρίσκονται τα Στενά της Κλεισούρας (ανατολικά από τη Λίμνη της Καστοριάς). Ολόκληρη η οροσειρά αποτελεί το σύνορο των νομών Καστοριάς και Φλώρινας. Από το Όρος Βίτσι πηγάζουν οι ποταμοί Βυσσινέας, που χύνεται στη βόρεια ακτή της Λίμνης Καστοριάς και ο Ξηροπόταμος, που ακολουθεί πορεία προς Νότον και αφού στραφεί προς Δυσμάς εκβάλλει στην ανατολική ακτή της Λίμνης της Καστοριάς. Στις πλαγιές του βουνού υπάρχουν δάση από οξιές, έλατα και βαλανιδιές.

Το απόσπασμα παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από το λήμμα Βίτσι της εγκυκλοπαίδειας ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, των εκδόσεων Πάπυρος Γραφικές Τέχνες

Δημοτικό Διαμέρισμα Βροντερού

ΒΡΟΝΤΕΡΟ (Χωριό) ΠΡΕΣΠΕΣ
Τηλέφωνο: +30 23850 46132
Ο δρυμός στα δυτικά της Πύλης οδηγεί στα ερείπια του Πυξού, λίγο πριν το Βροντερό. Η τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική της Αγίας Παρασκευής στέκει αγέρωχη στον απέναντι από τον Πυξό λόφο. Χτισμένο στο δυτικότερο σημείο της περιοχής, το Βροντερό είναι χωριό με κτηνοτροφική παράδοση. Το κέντρο πληροφόρησης διαθέτει μόνιμες εκθέσεις σχετικά με την κτηνοτροφία και τα δάση της Πρέσπας. Από το Βροντερό ξεκινά μονοπάτι που οδηγεί νότια προς το Αγκαθωτό, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται κοντά στη Μικρή Πρέσπα. Εδώ υπάρχει άλλη μια εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Παρασκευή και κοντά στο μονοπάτι υπάρχει σπηλιά που στέγαζε το νοσοκομείο των ανταρτών κατά την διάρκεια του εμφυλίου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Γαλατινής

ΓΑΛΑΤΙΝΗ (Κωμόπολη) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24650 41224
Φαξ: +30 24650 41105
  Η Γαλατινή (παλιό όνομα Κοντσικό) είναι κτισμένη σε κλειστό λεκανοπέδιο μέσου υψομέτρου 1000 - 1030 μ. και περιβάλλεται από απογυμνωμένα και βραχώδη υψώματα του ορεινού όγκου του Σινιάτσικου (Ασκιο). Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στους περισσότερους Ελληνικούς ορεινούς οικισμούς και μάλιστα στους γεωγραφικά απομονωμένους, η Γαλατινή παρουσιάζει πληθυσμιακή σταθερότητα, με μεγάλο ποσοστό νεαρού και ενεργού πληθυσμού και σημαντική οικονομική ανάπτυξη.
  Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, τη γούνα και τις οικοδομικές εργασίες, στις οποίες έχουν μεγάλη παράδοση. Σπουδαίοι τεχνίτες της πέτρας, οι Γαλατινιώτες οικοδόμοι μετανάστευαν σε όλα τα μέρη της Ελλάδας, στην Κωνσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία, κυρίως πριν από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
  Ο χρόνος ίδρυσης του οικισμού της Γαλατινής παραμένει άγνωστος. Πιθανότατα, οι πρώτες εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν το 14ο -15ο αιώνα και η φυσική οχύρωση της περιοχής βοήθησε τους κατοίκους να παραμείνουν ελεύθεροι κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Είναι από τους λίγους οικισμούς της Δυτικής Μακεδονίας που πάντα απέκρουε τις επιδρομές των ατάκτων Αρβανιτών και δεν πατήθηκε ποτέ, ούτε από ληστές, ούτε από τακτικό τουρκικό στρατό.
  Το Κοντσικό συμμετείχε στην πρώιμη φάση του Μακεδονικού Αγώνα και στην περίοδο της ένοπλης αντίδρασης στη Βουλγαρική επιβουλή. Κατά το β΄ μισό του 19ου αιώνα, το Κοντσικό ανέδειξε δύο από τους επιφανέστερους Δυτικομακεδόνες οπλαρχηγούς, το Γ. Δούκα - Νταβέλη και τον Π. Τσιόκα - Αλαμάνη, οι οποίοι υπήρξαν, μαζί με τον ιερέα οπλαρχηγό Παναγιώτη Οικονομίδη (που έδρασε την εποχή του Αλή Πασά), οι κορυφαίες ιστορικές φυσιογνωμίες του χωριού.

Γράμμος - Αλιάκμονας

ΓΡΑΜΜΟΣ (Οροσειρά) ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  Ο ορεινός όγκος του Γράμμου με τις πηγές του ποταμού Αλιάκμονα αποτελεί έναν ενδιαφέροντα προορισμό για τον επισκέπτη του Ν.Καστοριάς. Η περιοχή του Γράμμου αποτελεί ένα από τα παραγωγικότερα και παρθένα δασικά συμπλέγματα της Ελλάδας. Η περιοχή είναι αραιοκατοικημένη και οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της είναι η δασοπονία, το κυνήγι και η κτηνοτροφία. Η περιοχή, με την εξαίρετη γεωμορφολογία και τη σπάνια χλωρίδα και πανίδα είναι ιδανικός χώρος που προσφέρεται για περιπάτους και περιηγήσεις.
  Από τον ορεινό όγκο του Γράμμου πηγάζει ο ποταμός Αλιάκμονας, το μεγαλύτερο σε μήκος (297 χλμ.) ποτάμι της Ελλάδος. Από τις πηγές του ποταμού και κατά μήκος της κοίτης του υπάρχει ένας σπάνιος υδροβιότοπος. Ο επισκέπτης, μπορεί να περιηγηθεί σε μια πλούσια σε υδάτινους πόρους περιοχή που πλαισιώνεται από πυκνά δάση και να θαυμάσει το εξαίρετης ομορφιάς οικοσύστημα χλωρίδας και πανίδας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Καστοριάς

• http://www.kastoria.gr/modules.php?op=modload&name...

Δημοτικό Διαμέρισμα Γρεβενών

ΓΡΕΒΕΝΑ (Πόλη) ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  Μια μικρή περιοχή της Μακεδονίας με μεγάλη ιστορία. Ενας φτωχότοπος με πλούσια παρουσία, παράδοση, αγώνες και προσφορά. Κομμάτι της αρχαίας Ελιμείας και κοιτίδα των Δωριέων η περιοχή, διέγραψε δημιουργική πορεία έντονης πολιτιστικής, κοινωνικής και ιστορικής ζωής. Αρχαιολογικά ευρήματα, ιστορικά πρόσωπα και μνημεία διάσπαρτα σε ολόκληρη την περιοχή, όχι μακριά από τους σημερινούς οικισμούς, καθώς και σημαντικά γεγονότα, δίνουν το στίγμα της πολύπλευρης προσφοράς και συμμετοχής στον ελληνικό πολιτισμό.
  Από το πρωτοεμφανιζόμενο Γριβανά σε γραπτά του Κων/νου Πορφυρογέννητου (905-953) μέχρι το Γκερεμπένε του Γάλλου περιηγητή Πουκεβίλ (1806), το όνομα Γρεβενά συναντιέται σε γραπτές και προφορικές μαρτυρίες με διάφορες παραλλαγές. Ετσι βρίσκουμε κατά καιρούς: «Γραιβινό», «Γρεβενός», «Γρεβυνόν», «Γκρεμπενίτζ», «Γρεβαινά», «Γρεβαινό», κ.λπ. Ούτε στο ετυμολογικό λεξικό ούτε στη γραμματική της ελληνικής γλώσσας υπάρχει λέξη ή ρίζα τέτοιας λέξης. Η εκδοχή της σύνθετης λέξης Γραία - Αιανά = Γρεβενά, συναντάται στη μυθολογία και δεν μπορεί να θεωρηθεί σαν σοβαρή ερμηνεία.
  Το πιθανότερο είναι η τοπωνυμία να είναι Λατινικής ή Σλαβικής προέλευσης: α) Στη Λατινική γλώσσα υπάρχει η λέξη gravis = δυσχερής, απότομος, τραχύς και το επίρρημα grave με παραπλήσιες έννοιες. β) Στα Σλαβικά υπάρχουν οι λέξεις greban (γκρέμπαν) που σημαίνει τον τραχύ και απότομο τόπο (πάλι η ρίζα είναι Λατινική) και greben (γκρέμπεν) που σημαίνει αυτό που οδηγεί τα χτένια του αργαλειού, με τα οποία ύφαιναν τα χονδρά μάλλινα υφάσματα που λέγονταν και γράβανα ή γραβάνια.
  Η μορφολογία και η γεωφυσική σύσταση του εδάφους τόσο της πόλης όσο και της περιοχής, «αποδίδουν» κατά τον καλύτερο τρόπο το περιεχόμενο των ξενόγλωσσων λέξεων. Η εκδοχή της λατινικής προέλευσης είναι πιο κοντά, επειδή υπάρχουν παραπλήσιες ονοματολογίες σε πολλά μέρη της Ελλάδας αλλά και σε διάφορες χώρες της Ευρώπης. Ολα συνηγορούν στο ότι η λέξη Γρεβενά είναι Λατινική ή Λατινικής προέλευσης και καταρρίπτει την εκδοχή της σλαβικής επίδρασης, αφού είναι αδύνατο να δεχθούμε την επιρροή αυτή σε τέτοια έκταση αλλά και σε τόση πανσπερμία ελληνικών περιοχών και Ευρωπαϊκών κρατών.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δασοχωρίου

ΔΑΣΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Στο οροπέδιο της Δεσκάτης και 6 χλμ Ν της τελευταίας, βρίσκεται το Δασοχώρι (Πιτσιούγγια) σε υψόμετρο 750 μ. Σύμφωνα με τις διηγήσεις των 250 κατοίκων του, το χωριό τους ουδέποτε μετακινήθηκε από την τωρινή του θέση κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του και επί Τουρκοκρατίας διετέλεσε Κεφαλοχώρι. Κύρια ασχολία αυτών είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
  Η φύση γύρω από το χωριό είναι μοναδική. 1.5 χλμ ΝΔ του Δασοχωρίου στη θέση Σουρβάλα, συναντά κανείς ένα μικρό καταρράκτη ύψους 15μ., από το πέρασμα ενός μικρού ποταμού που χύνεται στον Πηνειό. Το τοπίο μέσα στην κοινότητα αποζημιώνει τον επισκέπτη: βελανιδιές καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος και η μικρή πλατεία προβάλλει πανέμορφη ανάμεσά τους.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δασυλλίου

ΔΑΣΥΛΛΙΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Πολύ λίγοι είναι οι κάτοικοι του Δασύλλιου (Μαγέρη) του μικρού αυτού οικισμού, μόλις 20 το χειμώνα που αυξάνονται σε 150 το καλοκαίρι, οι περισσότεροι συνταξιούχοι, ενώ υπάρχουν και 2 οικογένειες κτηνοτρόφων. Το χωριό έχει μια γραφικότητα καθώς είναι κυριολεκτικά «σκαρφαλωμένο» σε μια πλαγιά σε ύψος 1000μ, αμέσως μετά την κοιλάδα ενός ρέματος. Βρίσκεται 35 χλμ. ΒΔ των Γρεβενών.
  Πριν από 3 περίπου αιώνες, σύμφωνα με προφορικές διηγήσεις των κατοίκων, το χωριό βρισκόταν στη θέση «Παλιομάγερο», 2 χλμ. ΒΔ από εκεί που είναι σήμερα. Το έκαψαν όμως Τουρκαλβανοί και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στη σημερινή θέση. Το Δασύλλιο δεν υπήρξε ποτέ τούρκικο τσιφλίκι, πλήρωναν μόνο οι Δασυλλιώτες στο τούρκικο κράτος το φόρο που τους αναλογούσε. Το 1914 το χωριό είχε 400 μόνιμους κατοίκους.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δεσκάτης

ΔΕΣΚΑΤΗ (Κωμόπολη) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Η Δεσκάτη βρίσκεται στη Ν.Α γωνιά του νομού Γρεβενών. Είναι χτισμένη στη νότια πλευρά των Καμβουνίων σε υψόμετρο 850μ. περίπου. Κατοικείται σήμερα από 4.000 κατοίκους περίπου και αποτελεί το δεύτερο σε πληθυσμό οικιστικό συγκρότημα του νομού, με πρώτο την πόλη των Γρεβενών. Είναι όμορφη κωμόπολη με χαμηλή δόμηση, με αρκετό πράσινο από βελανιδιά, πεύκα και έλατα στα γύρω βουνά και με θαυμάσιο ξηρό και δροσερό κλίμα κατά τους θερινούς μήνες. Οι κάτοικοί της ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, κυρίως, και διακρίνονται για την παραδοσιακή τους φιλοξενία και για τον ήπιο και ευγενή χαρακτήρα τους.
  Η Δεσκάτη, χτισμένη πάνω ακριβώς που συναντώνται οι νομοί Κοζάνης, Τρικάλων, Λαρίσης και Γρεβενών, υπαγόταν περιοδικά κατά το παρελθόν και στους τέσσερις νομούς. Στο νομό Γρεβενών υπήχθη το έτος 1964 (Ν.Δ 4398) αφού αποσπάστηκε από το νομό Λαρίσης, για να συμπληρωθούν οι προϋποθέσεις σύστασης του νέου τότε νομού.
  Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της Δεσκάτης δεν είναι δυνατό να προσδιοριστεί. Το βέβαιο είναι ότι η περιοχή ανήκε στην αρχαία Μονδαία και ότι κατά τον 12ο αιώνα υπήρχαν τρεις οικισμοί (Μέλοβο, Καρίτσα, Λουτρό). (Βλ. Κώστας Σπανός: Τοπωνύμια της Δεσκάτης, περιοδικό "ονόματα" 5/1988). Αργότερα υπήρχαν στην περιοχή 14 μικροί οικισμοί, οι οποίοι με το χρόνο, συγκεντρώθηκαν στη Δεσκάτη για λόγους ασφαλείας λόγω της γεωγραφικής της θέσης.
  Για το όνομα, κατά καιρούς, έχουν δοθεί πολλές ερμηνείες. Η πιθανότερη σήμερα εκδοχή είναι αυτή που υποστηρίζει ο Κώστας Σπανός στο βιβλίο του ΕΜΟΔ: "Δημοτικά Τραγούδια της Δεσκάτης", 1986, σελ.9. "Προέρχεται το όνομα Δεσκάτη" υποστηρίζει, "από το βλάχικο ρήμα ντισκάρε = σκίζω". Η περιοχή στην οποία είναι χτισμένη η Δεσκάτη κόβεται (σχίζεται) από ρέματα και η πρώτη ονομασία που συναντά ο ερευνητής είναι Ντισικάτα, μετά Ντισκάτα--> Δισκάτα--> Δισκάτη--> Δεσκάτη.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δήμητρα

ΔΗΜΗΤΡΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  13 χλμ ΝΑ των Αγ. Θεοδώρων, πάνω στο δρόμο Γρεβενών - Δεσκάτης, συναντάμε την κοινότητα Καρπερού (Δημηνίτσα), στην οποία ανήκει ο οικισμός Δήμητρα ή Αράπι. Πρόκειται για ένα από τα πιο μεγάλα και ζωντανά χωριά της περιοχής. Παρόλο που είναι σε υψόμετρο 490 μ. δε θυμίζει ορεινό χωριό, γιατί βρίσκεται μέσα στον κάμπο. Σύμφωνα με τις διηγήσεις των κατοίκων, επί Τουρκοκρατίας η Δήμητρα υπήρξε τσιφλίκι Τούρκων Μπέηδων. Αργότερα το 1924 κατοικήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δίπορο

ΔΙΠΟΡΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Το Δίπορο ή Χολένιστα είναι δύο οικισμοί που ανήκουν στη Σαρακήνα, 3 χλμ Ν του οποίου περνά ο ποταμός Αλιάκμονας. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες το Δίπορο βρισκόταν πάντα στην ίδια θέση, κατά την Τουρκοκρατία διετέλεσε κεφαλοχώρι και οι κάτοικοί του είναι γηγενείς.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δοτσικό

ΔΟΤΣΙΚΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Ακολουθώντας το χωματόδρομο (4 χλμ) ΒΔ του Μεσολουρίου, φθάνουμε στο Δοτσικό (1.100 μ. υψόμετρο) που είναι ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά χωριά του νομού Γρεβενών. Το Δοτσικό έχει διατηρήσει το παραδοσιακό του χρώμα, ίσως επειδή είναι κάπως απομονωμένο από τα Γρεβενά (17 χλμ χωματόδρομος από την Καληράχη) και από την κοσμική ζωή που συναντάται σε άλλα χωριά του νομού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το χωριό κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από 500 άτομα που ασχολούνται στην πλειοψηφία τους με την κτηνοτροφία, το παραδοσιακό επάγγελμα των κατοίκων της ορεινής αυτής περιοχής. Διασκορπισμένα γύρω από το χωριό υπάρχουν ερείπια παλιότερων οικισμών όπως αυτά στις θέσεις «Κιάφα», «Ζιάκα» και «Τσέρος» 10 χλμ Α.
  Στο σημερινό Δοτσικό τα περισσότερα σπίτια είναι πέτρινα παραδοσιακά, χτισμένα γύρω στο 1900. Η εικόνα που παρουσιάζουν είναι εκπληκτικής ομορφιάς, το ίδιο και η πλατεία του χωριού με το μονότοξο πέτρινο γεφύρι, το οποίο έχτισαν το 1804 Γιαννιώτες μαστόροι. Το υπέροχο θέαμα συμπληρώνουν η βρύση αλλά και ο τεράστιος πλάτανος που σκεπάζει τη λιθόστρωτη πλατεία. Πολύ όμορφη και γραφική είναι η βρύση «Σιώποτος» (1935) στο νότιο άκρο του χωριού. Οι λεκάνες της είναι ξύλινες και στηρίζεται σε 2 κολώνες, ενώ η σκεπή της είναι πλίνθινη.
  Εκτός από τη γραφικότητα το Δοτσικό διαθέτει και φυσική ομορφιά. Υπεύθυνο γι' αυτό είναι αρχικά το ποτάμι που διασχίζει το χωριό για 400 μ., καθώς και το κοινοτικό δάσος, όπου υπάρχει χαμηλά μαύρη πεύκη και δρυς. Τα νερά του ποταμού εμπλουτίζονται από τις πηγές στις θέσεις Μελίσσι, Κιάφα 2 χλμ Δ, Σοφάς, Σακί, Χριστόφορος 2 χλμ Β και τις πηγές «Βίγλα» και «Καλύβια».
  Γύρω από το χωριό υψώνονται οι κορυφές «Σκούρτζα» (1.800 μ.), «Μελίσσι» (1.600 μ.) και «Αγλύστρες» (1.300 μ.). Χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι τα πετρώματα και το έδαφος που μοιάζει με ψιλή σκόνη, ενώ σε μεγάλο τμήμα του μοιάζει με άμμο της ερήμου. Από αυτές τις κορυφές η θέα προς Επταχώρι, Βασιλίτσα, Πεντάλοφο, Καστοριά και Βόιο είναι υπέροχη.
  Στη διαδρομή από την εκκλησία της Αγ. Παρασκευής στην άκρη του χωριού προς τη ράχη Ογλάς, υπάρχουν χαρακώματα, απ' όπου - σύμφωνα με μαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής - γινόταν η αναχαίτιση των ιταλογερμανών προς τη «Σκούρτζια».
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ (Οικισμός) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Ενα ρέμα χωρίζει τον Αγιο Κοσμά από τον οικισμό του Εκκλησιές. Ο οικισμός δημιουργήθηκε όταν οι κάτοικοι της θέσης «Παλαιοχώρι» μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση για να προφυλαχθούν από επιθέσεις Τουρκαλβανών. Το παλιό όνομα του οικισμού είναι Βιβίστι. Το 1970 οι κάτοικοι των Εκκλησιών, για να βρεθούν κοντά στο δρόμο που έρχεται από Γρεβενά, δημιούργησαν την Ανω Εκκλησιά. Το σύμπλεγμα αυτών των οικισμών βρίσκεται σε 950 μ. υψόμετρο μέσα σε δάσος από βελανιδιές. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων τους είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ελάτου

ΕΛΑΤΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 24218
  Το χωριό Ελατος (Ντόβρανη) είναι χτισμένο σε 720 μ. υψόμετρο, 7 χλμ Δ των Γρεβενών. 4 χλμ ΒΑ συναντάμε τον οικισμό του, Κάστρο. Σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες ο Ελατος παλιά κατοικούνταν από Τούρκους και Χριστιανούς, αντιθέτως με το Κάστρο όπου έμεναν μόνο Τούρκοι. Και τα δύο μέρη κατοικήθηκαν μετά το 1922 από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία. Οι γηγενείς κάτοικοι του Ελατου υποστηρίζουν πως μετοίκησαν στην τωρινή θέση του χωριού για να προφυλαχθούν από τις επιθέσεις των αρβανιτών. Το νεκροταφείο στη θέση «Κελιά» 2 χλμ Δ, αποτελεί σημαντική ένδειξη ύπαρξης παλαιότερης εγκατοίκησης εκεί. Η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι οι κύριες ασχολίες των κατοίκων της κοινότητας που φτάνουν τους 400 το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα μένουν σχεδόν λιγότεροι από τους μισούς - 160. Γεωργικές καλλιέργειες εναλλάσσονται με αγρούς και αυτοί με τη σειρά τους με δάσος από δρύες και άρκενθο. Ωραία θέα υπάρχει από τη θέση «Κοιλιά» (750 μ.) 3 χλμ Δ, από τη θέση «Μεϊντέν» (720 μ.) 2 χλμ Β και από την περιοχή «Τζαμί» στην άκρη του χωριού, που όπως μαρτυρά το όνομα, υπήρχε εκεί παλιά τούρκικο τζαμί. Διασχίζοντας το δρόμο προς Καληράχη, ακολουθώντας στην αρχή χαλικόδρομο και αργότερα μονοπάτι φθάνουμε στη θέση «Απαγορευμένο» (780 μ.), που διετέλεσε οχυρό των ανταρτών κατά τον εμφύλιο πόλεμο.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ελευθέρου

ΕΛΕΥΘΕΡΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 61317
  Σε υψόμετρο 670 μ. βρίσκεται χτισμένο το Ελεύθερο (Κοντσικιότι) με τους 300 γεωργοκτηνοτρόφους κατοίκους του. Σύμφωνα με την παράδοση το Κοντσικιώτι, ένα χωριό 15 χλμ Β των Γρεβενών, βρισκόταν στη θέση του Ελεύθερου Προσφύγων, ενός σημερινού οικισμού του Ελεύθερου, 1 χλμ ΝΑ, που δημιουργήθηκε το 1924 από πρόσφυγες της Μικρά Ασίας. Λέγεται πως αυτό πριν από δύο αιώνες περίπου μετακινήθηκε στην τωρινή του θέση και συγχωνεύτηκε με άλλους οικισμούς της περιοχής, όπως η Τσαρκοβίτσα και η Γκομπλίτσα, από το φόβο των Τούρκων Μπέηδων. Το χωριό έγινε τσιφλίκι των Τούρκων.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Ελευθεροχώρι

  Στο Φελλί ανήκει ο οικισμός του Ελευθεροχωρίου, που βρίσκεται 5 χλμ ΒΔ πάνω στο δρόμο Γρεβενών - Καλαμπάκας. Πηγαίνοντας κανείς από το ένα χωριό στο άλλο συναντά ωραίο δάσος με βελανιδιές, όπως αυτό που καλύπτει την κοινότητα.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Προϊστορικοί & Ιστορικοί χρόνοι

ΕΛΙΜΕΙΑ (Αρχαία περιοχή) ΚΟΖΑΝΗ
  Το διαμέρισμα της Ελιμείας ή Ελιμιώτιδας, με βόρεια σύνορα την Ορεστίδα και την Εορδαία, κατείχε το νοτιότερο τμήμα της Ανω Μακεδονίας, δεξιά και αριστερά του μέσου ρου του Αλιάκμονα, με τις πεδιάδες και τις κοιλάδες που σχηματίζει αυτός. Σύμφωνα με όσα δέχονται νεότεροι ερευνητές, η Ελιμιώτιδα απλωνόταν στη σημερινή περιφέρεια των Νομών Γρεβενών και Κοζάνης. Πρωτεύουσά της ήταν η Ελίμεια και άλλη σημαντική πόλη η Αιανή. Γι' αυτήν αντλούμε πληροφορίες από συγγράμματα του Ηρόδοτου, του Θουκυδίδη, του Ξενοφώντα, του Στράβωνα, του Τίτιου Λίβιου και του Αρριανού. Οικιστής της Ελιμείας θεωρείται ο ήρωας Ελυμος, βασιλιάς της Ηπείρου ή των Τυρρηνών. Γιος του ήταν ο Αίανος ή Αιανός, ο οποίος ίδρυσε στην Ελιμιώτιδα τρεις πόλεις που έφεραν το όνομά του. Πρώτος γνωστός βασιλιάς της Ελίμειας θεωρείται ο Αρριδαίος, πατέρας του Δέρδα ενώ τελευταίος βασιλιάς υπήρξε ο Δέρδας ο Γ, ο οποίος αναφέρεται μεταξύ αυτών που πολέμησαν στην Ολυνθο εναντίον του Φιλίππου (348 π.Χ.) και συνελήφθη απ' αυτόν. Η προσάρτηση της Ελιμείας, όπως και των άλλων διαμερισμάτων της Ανω Μακεδονίας, θα πρέπει να έγινε ειρηνικά και να εδραιώθηκε μετά την επιτυχή απώθηση των Ιλλυρίων και τη συντριβή τους, τόσο από το Φίλιππο (358 π.Χ.) όσο και από το στρατηγό του, Παρμενίωνα (356 π.Χ.).
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Εξάρχου

ΕΞΑΡΧΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24650 23318, 86000
  Στους πρόποδες του Βούρινου (1.866 μ.), 36 χλμ ΒΑ των Γρεβενών, σε υψόμετρο 730 μ. βρίσκεται η κοινότητα του Εξαρχου (Εξαρχον) και ο οικισμός της, Βάρη. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων και τα δύο υπήρξαν επί Τουρκοκρατίας κεφαλοχώρια. Η αρχική θέση της κοινότητας του Εξαρχου ήταν 600 μ. δυτικότερα, επειδή όμως ένα ρέμα χώριζε το χωριό στα δύο, μετακινήθηκε αυτό στην τωρινή του θέση. 250 κάτοικοι - 300 το καλοκαίρι - γεωργοί και κτηνοτρόφοι, ζούνε στην κοινότητα του Εξαρχου. Ο επισκέπτης του χωριού μπορεί κάλλιστα μέσα σε 2 - 2 ½ ώρες να ανέβει στην κορυφή του Βούρινου, από όπου μπορεί να θαυμάσει το τοπίο που σχηματίζει ολόκληρος ο νομός Γρεβενών αλλά και όπου υπάρχει χώρος για κυνήγι.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΕΟΡΔΑΙΑ (Επαρχία) ΚΟΖΑΝΗ
  Η σημερινή Επαρχία Εορδαίας ανήκε σε όλη της την έκταση στην αρχαία Εορδαία, η οποία με τα υπόλοιπα διαμερίσματα της Ελιμιώτιδας, Τυμφαίας, Ορεστίδας, Λυγκηστίδας, Πελαγονίας, Δερριόπου αποτελούσαν την Aνω (ορεινή) Μακεδονία των αρχαίων. Από τον Θουκυδίδη, κατά την εξιστόρηση της επέκτασης των Αργεαδών της Κάτω Μακεδονίας, γνωρίζουμε ότι πολλοί κάτοικοι «εφθάρησαν» και λίγοι εγκαταστάθηκαν στη Φύσκα της Μυγδονίας. Ο Ηρόδοτος τους αναφέρει μεταξύ αυτών που ακολούθησαν τον Ξέρξη στη νότια Ελλάδα.
   Σημαντικά ιστορικά πρόσωπα από την Εορδαία είναι, σύμφωνα με τον Αρριανό, ο Πείθων Κρατεύα, ο Αριστόνους Πεισαίου και ο Πτολεμαίος ο Λάγου, ο ιδρυτής της δυναστείας των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, αλλά και μεγάλος ιστορικός της εποχής, κύρια πηγή του Αρριανού. Από επιγραφή με κατάλογο θεωροδόκων στην Επίδαυρο του 4ου π.Χ. αι. είναι γνωστός ο Μενέλαος Νικάνορος εξ Ευορδαίας και από το ιερό της Λευκόπετρας, ρωμαϊκών χρόνων, η Γλαύκα Λουκίου Εορδαία.
   Πόλη Εορδαία αναφέρεται από τον Πλίνιο, τον Στέφανο Βυζάντιο και τον Ιεροκλή, για την οποία κάθε προσπάθεια ταύτισης με ένα από τους γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους είναι προς το παρόν υποθετική. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εντοπισμός επιγραφής ρωμαϊκών χρόνων σε περιοχή του χωριού Φιλώτα, στην οποία αναγράφεται Βουλή των Εορδαίων και μάλλον υπονοείται κοινό Εορδαίων, δηλαδή ένωση-συνομοσπονδία πόλεων, ενώ σε επιγραφή από την περιοχή των Πετρών μαρτυρούνται Εορδοί.
   Μεταξύ των σημαντικότερων ευρημάτων, που ανασκάφηκαν και μελετήθηκαν στην Επαρχία Εορδαίας, συγκαταλέγονται και δύο μακεδονικοί τάφοι. Ο πρώτος εντοπίστηκε σε αγροτική περιοχή του χωριού Σπηλιά, 25 χλμ. ΝΑ της Πτολεμαϊδας, ενώ ο δεύτερος στο χωριό Πύργοι πάνω στο σύγχρονο δρόμο Εδεσσας Πτολεμαϊδας Φλώρινας.
Γεωργία Καραμήτρου - Μεντεσσίδη, Δρ Αρχαιολόγος
Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2002 από ενημερωτικό φυλλάδιο του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής

Δημοτικό Διαμέρισμα Ερατύρας

ΕΡΑΤΥΡΑ (Κωμόπολη) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24650 31382
Φαξ: +30 24650 31203
  Στην περιοχή της Εράτυρας και ευρύτερα του Δήμου Ασκίου βρίσκονται διάφορα προϊστορικά ερείπια, σημαντικότερα από τα οποία είναι τα «Κτίσματα», οχυρωμένη ακρόπολη με τριπλή σειρά τειχών, άγνωστης ακόμη εποχής πριν από το 700 π.Χ.
  Την ελληνιστική εποχή ακμάζει, στη θέση του λόφου της Μαγούλας, σημαντική πόλη, η οποία καταστράφηκε στο ρωμαϊκό εμφύλιο το 48 π.Χ., όπως προκύπτει από τη σύντομη ανασκαφή που έκανε ο Αντ. Κεραμόπουλλος το 1930. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν πριν από λίγα χρόνια από τη Γ. Καραμήτρου.
  Τη μεσαιωνική περίοδο υπήρχαν οικισμοί στην κοιλάδα από την Εράτυρα μέχρι την περιοχή του Αγ. Αθανασίου.
  Στη σημερινή θέση συνοικίστηκε η Εράτυρα μάλλον τον 14ο αιώνα. Ήδη από το 1600 η Σέλιτσα, όπως ονομαζόταν, αρχίζει να αναπτύσσεται οικονομικά. Η ανάδειξή της σε σημαντικό αστικό κέντρο της Μακεδονίας είναι ήδη εμφανής το 1699, όταν ιδρύεται η «Περιώνυμος Σχολή», ένα από τα Ανώτερα Σχολεία του Ελληνικού χώρου.
  Ο 18ος αιώνας είναι εποχή ακμής με την ανάπτυξη βιοτεχνιών (κυρίως βυρσοδεψεία, «Νταμπακλιά») και εμπορίου με την Κεντρική Ευρώπη. Ίχνη εκείνης της ακμής έχουν απομείνει τα αρχοντικά και πολλές εκκλησίες της Εράτυρας.
  Το 1774 η Σέλιτσα καταστρέφεται εν μέρει από επιδρομή Τουρκαλβανών, ενώ το 1804 γίνεται αναγκαστικά τσιφλίκι του Αλή Πασά.
  Αρκετοί Σελτσιώτες συμμετέχουν στην Επανάσταση του 1821 με γνωστότερη μορφή το Θεοφάνη, μετέπειτα μητροπολίτη Μαντινείας.   Μετά το 1830 ακολουθεί δεύτερη περίοδος ακμής. Το 1846 οι κάτοικοι «εξαγοράζουν» από την οθωμανική διοίκηση τα κτήματά τους. Η οικονομική δραστηριότητα επικεντρώνεται το 19ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη και στη Ρουμανία.
  Η Εράτυρα έχει ενεργή συμμετοχή μετά το 1878 στους εθνικούς αγώνες με αποκορύφωμα την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Το 1912 απελευθερώνεται και έκτοτε ακολουθεί τη μοίρα του Ελληνικού Κράτους.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ζιάκα

ΖΙΑΚΑΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 81891
  Η κοινότητα του Ζιάκα (Τίστα) είναι χτισμένη σε 900 μ. υψόμετρο. Βρίσκεται 19 χλμ ΝΔ των Γρεβενών. Το χειμώνα ζούνε εδώ 380 άτομα, το καλοκαίρι περίπου 850. Οι μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία. Το πιο ενδιαφέρον και το σπουδαιότερο αξιοθέατο του Ζιάκα είναι το βουνό Ορλιακας (1.464 μ.), στου οποίου τους πρόποδες έχει χτιστεί. Η περιοχή είναι φημισμένη για το ιδιαίτερο φυσικό της κάλλος, καθώς στην κορυφή Ορλιακα το τοπίο είναι εντυπωσιακό με τα τεράστια απόκρημνα βράχια, όπου φωλιάζουν σπάνια είδη αρπακτικών πουλιών. Η βλάστηση παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία (ίταμος, έλατο, μαύρη πεύκη), σφένδαμος), αλλά και η πανίδα είναι θαυμαστή (λαγός, αλεπού, αρκούδα). Πιθανότατα υπήρχαν τείχη στην κορυφή του βουνού κατά τους ιστορικούς χρόνους. Από εκεί η θέα προς Σπήλαιο, Ζιάκα, Λάβδα είναι εκπληκτική. Στην περιοχή Μόργιαννη, 3 - 4 χλμ Ν του Ορλιακα υπάρχουν δύο μεγάλες σπηλιές, στις οποίες όπως λέγεται κρύβονταν οι Ζιακώτες για να ξεφύγουν από τους Γερμανούς.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ιμέρων

ΙΜΕΡΑ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24640 22855
  Η λειτουργία της Κοινότητας πρώην Χατζή Ομουρλου είναι με το Β.Δ. 19-12-1918 Α΄ 260/1918. Η εγκατάσταση προσφύγων Μ.Α. - Πόντου αρχίζει από το έτος 1922 μέχρι και το έτος 1928, στην οποία διετέλεσαν και προσέφεραν τις υπηρεσίας τους (24) Πρόεδροι στον όμορφο αυτό θεσμό. Ο Πρώτος διατελέσας Πρόεδρος δεν ήταν αιρετός αλλά ορισμένος από την Πολιτεία και από άτομο που εγνώριζε την Ελληνική γλώσσα επειδή η πλειονότητα των εγκατασταθέντων κατοίκων μας δεν γνώριζαν την Ελληνική γλώσσα. Στην Κοινότητα πρώην Χατζή Ομουρλού προσαρτήθηκε στις 16/3/1920 με Β.Δ. Φ.ε.κ Α΄74/1920 ο Συνοικισμός Μπιτσελή. Η Κοινότητα και ο Συνοικισμός της μετονομάστηκαν από Χατζή Ομουρλού και Μπιτσελή σε Ροδίτης και Κουβούκλια αντίστοιχα από 20/1/1927 με Β.Δ. Φεκ Α΄74/1927. Σημερινή ονομασία και παλαιότερη του οικισμού   Το χωριό Χατζή Ομουρλού ονομάστηκε Κοινότητα με το από 19-12-1918 Β.Δ. Φεκ Α΄ 260/1918, στην οποία προσαρμόστηκε και ο Συνοικισμός Μπιτσελή με Β.Δ. 16-3-1920 Φεκ Α΄74/1920 με πληθυσμό κατά την απογραφή του 1920 ως εξής: 1. Χατζηομουρλού με πληθυσμό 309 άτομα 2. Μπιτσελή με πληθυσμό 179 άτομα
  Η άφιξη των Ελλήνων από τα ΜΑ και Πόντο ως πρόσφυγες και η εγκατάσταση τους στην Κοινότητα ΧΑΤΖΗΟΜΟΥΡΛΟΥ και Μπιτσελη άρχισε στα τέλη του έτους 1922 μέχρι και το 1924 σταδιακά, διότι ήθελαν να βρεθούν πάλι όπως ζούσαν στις αξέχαστες πατρίδες τους και αυτό ήταν δύσκολο κατά την εποχή εκείνη να ξαναβρεθούν επειδή είχαν περάσει περίπου 2 χρόνια που είχε χάσει η μάνα το παιδί της, τον άνδρα και τους γονείς τους και αντίστροφα οι άνδρες που ήσαν στα βουνά.
  Οι πρώτες Ελληνικές οικογένειες μπήκαν σε σπίτια Τουρκικής καταγωγής και μείνανε μήνες στο ίδιο σπίτι μαζί με Τούρκους και Αρμένιους, που είχαν μαζέψει τα υπάρχοντα των για να μεταφερθούν στην Τουρκία, χωρίς βεβαίως να δημιουργηθούν προβλήματα μεταξύ τους. Οι Τούρκοι σε όλα τα σπίτια των είχαν τοίχους για περίφραξη της αυλής τους ύψους 2 - 3 μέτρων και μεγάλες αυλόπορτες, από αυτές διπλόφυλη αυλόπορτα παραμένει που την διατηρεί η οικογένεια του Γεωργίου Θ. Κυριακίδη (τέως Γραμματέας Κοινότητας Ροδίτη) που είναι αιωνόβια πάνω από 100 χρόνια.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καληράχης

ΚΑΛΗΡΑΧΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 73420
  Το όνομα φανερώνει πως βρίσκεται πάνω σε μια πανέμορφη πράσινη ράχη. Η θέση στην οποία είναι χτισμένη η κοινότητα Καληράχης (Βραβόνιστα), 5 χλμ. Δυτικά του Έλατου σε υψόμετρο 880μ προσφέρει μία απολαυστική θέα σε μεγάλο τμήμα του νομού Γρεβενών (Β, Α, ΝΑ), του νομού Κοζάνης και σε τμήμα της περιοχής Βοΐου. Γεωργικό και κτηνοτροφικό χωριό με πολλά ιστορικά ευρήματα.
  Το χωριό χτίστηκε γύρω στο 1400 ενώ το Σεπτέμβριο του 1696 και επί Ιερέων: Γεωργίου, Ανδρέα, Γεωργίου, Πούλιου, και Λέκα προσκύνησαν στο μοναστήρι της Ζάβορδας 38 Καληραχιώτες. Οι εδώ κάτοικοι 10 το χειμώνα , 400 το καλοκαίρι -γεωργοκτηνοτρόφοι και χτίστες στο επάγγελμα- υποστηρίζουν πως το χωριό ιδρύθηκε το 1600 με τη συνένωση διάσπαρτων οικισμών. Το 1914 το χωριό αριθμούσε 700 μόνιμους κατοίκους.
   Ωραία θέα υπάρχει επίσης από την «Ψηλή Ράχη» (1113μ) 1,5 χλμ. ΒΔ της κοινότητας, πεδίο μαχών κατά τον Εμφύλιο. Από εδώ φαίνεται η λίμνη της Καστοριάς, ο Όλυμπος και η Βουνάσα.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλλιθέας

ΚΑΛΛΙΘΕΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 81510
  ΝΑ της Κρανιάς περνώντας από τον οικισμό Πριόνια (Μπόζοβο) συναντάμε την κοινότητα της Καλλιθέας (Μπάλτινο). Μεταξύ Καλλιθέας και Πριονίων σύμφωνα με προφορικές διηγήσεις των κατοίκων, βρισκόταν ο πρώτος οικισμός των Χλαππών. Η παλιότερη αναφορά γι' αυτούς γίνεται στο χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Γ Παλαιολόγου, το οποίο εκδόθηκε το Μάρτιο του 1336 και η τελευταία το 1798, ενώ εγκαταλείπονται αυτοί για άγνωστη αιτία το 1800 - 1820.
  Η Καλλιθέα είναι χτισμένη σε 800 μ. υψόμετρο. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Οι αρκετά μεγάλες εκτάσεις δάσους γύρω από την κοινότητα της Καλλιθέας, που αποτελούνται από πεύκα, δρύες και σφενδάμους είναι σημαντικοί βιότοποι της αρκούδας και άλλων μεγάλων θηλαστικών.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλλονής

ΚΑΛΛΟΝΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο
  Η Καλλονή (Λούντζι) είναι παραδοσιακός ορεινός οικισμός στα ΒΔ του νομού Γρεβενών σε υψόμετρο 1100μ στον οδικό άξονα Γρεβενών-Πενταλόφου-Ιωαννίνων. Σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Δήμου Αγίου Κοσμά, όμως πολιτισμικά ανήκει σε μια οργανική ενότητα χωριών, που φέρονται με τον όρο χωριά περιοχής Βοϊου.
   Πρόκειται περί χωριών που είναι κτισμένα στη «Ζώνη Δρυός» τα οποία από την συγκρότησή τους τον 17ο -18ο αιώνα σε συμπαγή οικιστικά και ενιαία πληθυσμιακά σύνολα, παρουσιάζουν κοινά ήθη και έθιμα, αναπτύσσονταςενιαίο αρχιτεκτονικό οικιστικό ύψος, απόρροια της ενασχόλησης των κατοίκων με τη μαστορική.
Β. Οικονομική ζωή
  Η οικονομική ζωή του χωριού δεν διαφέρει από αυτή των άλλων χωριών της περιοχής. Σήμερα στο χωριό, πλην μιας μικρής κτηνοτροφικής μονάδας και ορισμένων κατοίκων που ασχολούνται με τη μαστορική δεν υπάρχουν άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλονερίου

ΚΑΛΟΝΕΡΙ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
  Το Καλονέρι βρίσκεται πάνω στην εθνική οδό Κοζάνης - Ιωαννίνων, 36 χλμ. δυτικά της Κοζάνης.
  Πριν μετονομαστεί σε Καλονέρι ονομαζόταν Βρογγίστα επειδή τα βράδια ακούγονταν δυνατοί κρότοι. «Βροντούσε το μέρος από τα ξωτικά», όπως μαρτυρούσαν οι κάτοικοι. Τη σημερινή ονομασία του το χωριό το οφείλει στο πολύ και καλό νερό του. Η παράδοση λέει ότι για να στεριώσει το χωριό στην τοποθεσία αυτή, ζέψανε δύο τρίχρονα δαμάλια σε ένα ασημένιο αλέτρι και αφού περιχάραξαν τα σύνορα του χωριού, τα έθαψαν μαζί με το αλέτρι.
  Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ζούσαν στο χωριό Τούρκοι και Έλληνες. Οι Χριστιανοί Έλληνες είχαν τις δικές τους εκκλησίες, δύο από τις οποίες σώζονται μέχρι σήμερα, η Αγία Παρασκευή και το εξωκλήσι της Αγίας Κυριακής.
  Οι Τούρκοι είχαν τζαμί στον «Τενεκέ μαχαλά», όπου και κατοικούσαν. Στη γειτονιά αυτή, μετά την αποχώρηση των Τούρκων, εγκαταστάθηκαν Έλληνες πρόσφυγες από τον Πόντο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καλοχίου

ΚΑΛΟΧΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 80523
  200 άνθρωποι ζούνε σήμερα στο Καλόχι και στους οικισμούς που ανήκουν σ' αυτό. Αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία (σιτηρά) και την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα, βοοειδή). Η κοινότητα απέχει από τα Γρεβενά 12 χλμ., βρίσκεται Α τους και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 570 μ. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες το Καλόχι δεν μετακινήθηκε ποτέ από την θέση του και επί Τουρκοκρατίας υπήρξε κεφαλοχώρι.
  Ο ποταμός Αλιάκμονας, διασχίζοντας την κοινότητα Καλοχίου ενώνεται με τον παραπόταμό του Βενέτικο (ο οποίος πηγάζει από την Πίνδο) μέσα στα όρια της κοινότητας, σε απόσταση 1 χλμ από την Αγάπη και 4 χλμ από το Καλόχι, κοντά στη γέφυρα του δρόμου που ενώνει τα δυο χωριά. Στο σημείο αυτό η φύση είναι πανέμορφη και το τοπίο απολαυστικό για κάθε επισκέπτη.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δεσκάτη και Καμβούνια

ΚΑΜΒΟΥΝΙΑ (Βουνό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Ανηφορίζοντας προς το νοτιοανατολικό άκρο του νομού, φθάνουμε στην περιοχή της Δεσκάτης. Ενα μακρόστενο ομαλό υψίπεδο ανοίγεται ανάμεσα στα Καμβούνια και σ' ένα παρακλάδι των Αντιχασίων. Δύο παράλληλες ρεματιές, η Δεσκατιώτικη και η Δασοχωρίτικη ποταμιά οδηγούν τα νερά του οροπεδίου έξω από το νομό προς τα ανατολικά, για να τα σμίξουν με τον Τιταρήσιο, παραπόταμο του Πηνειού. Στα βόρεια του οροπεδίου δεσπόζει ο όγκος της Βουνάσας, που με τα 1.615 μ. της αποτελεί την ψηλότερη κορυφή του συγκροτήματος των Καμβουνίων. Οι πλαγιές που υψώνονται πάνω από τη Δεσκάτη είναι σε μεγάλο βαθμό απογυμνωμένες από βλάστηση, αν εξαιρέσει κανείς τις μικρές συστάδες βελανιδιών κατά μήκος των ρεματιών και δύο μεγάλες αναδασωμένες με πεύκα εκτάσεις. Ενδιαφέρουσα από πλευράς τοπίου και άγριας ζωής είναι η βορειοδυτική όψη του βουνού (αυτή που βλέπει προς τον Αλιάκμονα). Στην όψη αυτή μια διαδοχή από βλαστητικά σύνολα ντύνει τις πλαγιές ξεκινώντας από θαμνώνες με πουρνάρια, παλιούρια, αγριοκουμαριές και ρείκια στα βραχώδη κράσπεδα, που δίνουν ψηλότερα τη θέση τους στο μικτό δάσος φυλλοβόλων με βελανιδιές, γαύρους, σφεντάμια και φράξους, ενώ πάνω από τα 1.000 μ. κυριαρχεί το ελατόδασος. Μερικές βραχώδεις εξάρσεις με χαρακτηριστικότερο το ζωνάρι που στεφανώνει την ψηλότερη κορυφή, αποκαλύπτουν το ασβεστολιθικό υπόστρωμα της πλευράς αυτής του βουνού.
  Στην περιοχή της Βουνάσας συναντάμε μια ενδιαφέρουσα ποικιλία ζώων και πουλιών, που περιλαμβάνει λίγους μεγάλους θηρευτές, λύκο, χρυσαετό, γερακίνα, φιδαετό, ξεφτέρι, πετρίτη και ένα μεγάλο αριθμό από κοινότερα είδη, τυπικά του ελατόδασους και των ημιορεινών και αγροτικών οικοσυστημάτων. Τα περισσότερα είδη συγκεντρώνουν οι ανοιχτοί θαμνώνες και οι συστάδες των φυλλοβόλων δέντρων. Εδώ θα συναντήσουμε καρδερίνες, βραχοτσοπανάκους, σκαρθάκια, μαυρολαίμηδες, κουρούνες, αετομάχους, κοκκινοκεφαλάδες και τσαλαπετεινούς καθώς και κοινά θηλαστικά όπως νυφίτσες, κουνάβια, ασβούς και αλεπούδες.
  Χωρίς να διαθέτει πολλές χλωριδικές ιδιαιτερότητες, η Βουνάσα ξεχωρίζει σε ολόκληρο το νομό από τα μεσογειακά είδη φυτών που φυτρώνουν στις πλαγιές της, όπως το πουρνάρι, η αγριοτσικουδιά, η ασφάκα, η ρίγανη, το βάλσαμο και άλλα. Στο μέσο του οροπεδίου υψώνεται ο Τρέτιμος, ένα μικρό στρογγυλό βουναλάκι 1.092 μ., που προσφέρει εξαιρετική θέα τόσο προς τη Βουνάσα και την ομαλή ράχη των Αντιχασίων, όσο και προς την Πίνδο μακριά στη δύση.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καρπερού

ΚΑΡΠΕΡΟ (Κωμόπολη) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Αρχικά το Καρπερό υπαγόταν στο Ν.Κοζανης. Απ' το 1963 που συστάθηκε ο Ν.Γρεβενών, το Καρπερό διοικητικα υπάγεται σ' αυτόν. Απo το 1999 που εφαρμόστηκε το σχέδιο Καποδίστριας ανήκει στο Δήμο Χασίων.
  Το Καρπερό που είναι έδρα του Δήμου βρίσκεται σε υψόμετρο 470μ και εχει πληθυσμό 780 κατοίκους. Το Καρπερό βρίσκεται στο μέσο ενός ξέφωτου καρποφόρου κάμπου, έχοντας βόρεια την τοξοειδή κοίτη του Αλιάκμονα, νότια το μεγάλο ρέμα της Σιούτσας με το όμορφο πλατανόδασος. Η ιστορία της ευρύτερης περιοχής του Καρπερού ξεκινάει αρκετές χιλιάδες χρονια π.Χ. Στον Aη Λιά εντοπίστηκαν ερείπια οικίων, κεραμίδες και προιστορικά λίθινα εργαλεία. Στα σύνορα Καρπερού Δήμητρας βρέθηκαν όστρακα γραπτών αγγείων, θραύσματα απο προιστορικούς λίθινους πέλεκεις, επίσης τάφοι με αρκετά κτερίσματα, χάλκινες πόρπες, περικάρπια, κυαθους, νομίσματα κ.α. Τα ευρήματα αυτά χρονολογούνται περί 4000 π.Χ. Εδώ δόθηκε στις 10 Μαΐου του 1854 στη "Φιλουριά" (περιοχή ανάμεσα στο Καρπερό και τη Δήμητρα) Γρεβενών, μάχη του Θεόδωρου Ζιάκα, ο οποίος αποδεκάτισε τους Τουρκαλβανούς, οι οποίοι προηγουμένως είχαν επιτεθεί σε ένα καραβάνι νομάδων από τα ορεινά χωριά των Γρεβενών.
  Απ' το Καρπερό που απέχει 35χιλ από τα Γρεβενά και 40χιλ από την Καλαμπάκα διαρρέει ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας Αλιάκμονας και συμβάλλει σημαντικά στην ανάπτυξη της περιοχής. Είναι ένας πλούσιος υδροβιότοπος. Εδώ ζουν πολλά είδη ψαριών, γκουλιανοί, μπριάνες, πλακίτσες, συρτάρια, λαβράκια όπως ακόμη νερόφιδα και βίδρες. Συναντούμε επίσης πολλά είδη πουλιών όπως αλκυόνες, σουσουράδες, σταχτοτσικνιαδες αγριόχηνες, αγριόπαπιες, ερωδιούς κ.α.
  Το νερό του ποταμού αποτελεί πηγή και δώρο ζωής μιας και μετατρέπει τα εύφορα εδάφη στις πιο παραγωγικές γαίες του νομού εξαιτίας του μεγάλου αρδευτικού έργου που εχει κατασκευαστει. Προσπάθεια γίνεται τα τελευταία χρόνια για ανάδειξη του οικοτουρισμού μιας και η ομορφιά του τοπίου συνδυασμένη με διάφορες δραστηριότητες, όπως ψάρεμα, κανό, καγιάκ, ποδηλασία βουνού, πεζοπορία, αποτελούν πόλο έλξης για πολλούς επισκέπτες.
  Επίσης στo Καρπερό, υπάρχει και ο Συνεταιρισμός γυναικών ο οποίος δραστηριοποιείται στο χώρο των παραδοσιακών εδεσμάτων και προιόντων γενικά της περιοχής μας. Προσπάθεια γίνεται και στην ανάπτυξη του αθλητισμού. Η κάθε μια απο τις ομάδες του Δήμου Χασίων συμβάλλει σημαντικά.
Οι ομαδες μας: Α.Σ.Χασίων, Αρης Καρπερού, Α.Γ.Ο. Δήμητρας ΠΑΟ Τριφυλλιακός, Μέγας Αλέξανδρος Τρικοκκιάς.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καστανιάς

ΚΑΣΤΑΝΙΑ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24640 21869
  Από τα πιο ορεινά χωριά των Σερβίων, κτισμένο στη βόρεια πλαγιά των Πιερίων, της οροσειράς όπου σμίγουν τα όρια των Πιερίων και Καμβουνίων και σε υψόμετρο 1050μ. Γνωστό από παλιά με την ίδια ονομασία την οποία πήρε προφανώς από το καστανόδεντρο που άφθονα ευδοκιμεί στο χωριό και στις πλαγιές του βουνού. Το πρώτο χωριό βρισκόταν στην πεδιάδα των Σερβίων και ονομαζόταν "Παλαιοκαστανιά". Από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας εγκαταστάθηκε στη θέση που βρίσκεται μέχρι και σήμερα.
  Ανεβαίνοντας από τα χωριά πρός τα Πιέρια υψώνεται η Σιάπκα σε απόσταση 4χλμ.από το χωριό. Υπάρχουν θαυμαστές τοποθεσίες, Αγ. Αθανάσιος, Κλιούγκι, Κριά, Νεοχώρι (Αγ.Τριάδα), Ντουμπουνάρης, καταπράσινες με κρύα νερά, πελώρια δένδρα, μεγάλα ισιώματα.
  Μια πανέμορφη και μοναδική διαδρομή μέσα στο πράσινο και σε υψόμετρο που φτάνει τα 1689μ. Είναι μια διαδρομή εντελώς ξεχωριστή με υπέροχο κλίμα, φανταστική θέα που θα μπορούσε να γίνει ένα θαυμάσιο παραθεριστικό κέντρο, με την κατασκευή κάποιων έργων υποδομής.

Πόλη - Ιστορία - Μνημεία

ΚΑΣΤΟΡΙΑ (Πόλη) ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  Η Καστοριά είναι από τις πιο αξιόλογες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Απόδειξη αποτελούν τα πλούσια προϊστορικά και αρχαιολογικά ευρήματα (Λιμναίος οικισμός Δισπιλιού, Αρμενοχώρι κλπ.).
  Το όνομά της προέρχεται από τον μυθικό Μακεδόνα ήρωα Κάστορα, γιο του Δία.
  Ο ευρύτερος γεωγραφικός της χώρος, ταυτίζεται με το αρχαίο Μακεδονικό κρατίδιο της Ορεστιάδας, που κατοικούσαν οι Ορέστες με πρωτεύουσα το ´Αργος Ορεστικό. Από εδώ άρχισαν οι Μακεδόνες Βασιλείς να συνενώνουν τα υπόλοιπα κρατίδια που αποτελούσαν το μεγάλο Μακεδονικό κράτος με πρωτεύουσα, στην αρχή, τις Αίγες (Βεργίνα), και αργότερα την Πέλλα. Ο Φίλιππος και αργότερα ο Αλέξανδρος ένωσαν το κράτος αυτό με τους υπόλοιπους Έλληνες.
  Στους Ρωμαϊκούς χρόνους η Καστοριά είχε την μοίρα και την τύχη της υπόλοιπης Μακεδονίας, λαμπρύνθηκε όμως και απέκτησε αίγλη στα χρόνια του Βυζαντίου. Είναι η πόλη των Βυζαντινών "Τιτουλαρίων", η πόλη της Βυζαντινής αρχιτεκτονικής, που εξελίχθηκε σε σπουδαίο θρησκευτικό, εμπορικό, καλλιτεχνικό και στρατιωτικό κέντρο. Κατά τον Βέλγο Βυζαντινολόγο GREGOIRE, "η πόλη από μόνη της μπορεί να γράψει την ιστορία της Βυζαντινής Τέχνης". Τα τείχη του Ιουστινιανού και του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου, είναι δείγματα του ενδιαφέροντος των βυζαντινών αυτοκρατόρων και της στρατηγικής θέσης της πόλης. Στους μεταβυζαντινούς χρόνους η Καστοριά ανέδειξε πολλού ευεργέτες και δασκάλους του Γένους. Είχε ενεργό συμμετοχή στην προετοιμασία για τον ξεσηκωμό του 1821, όπου και συμμετείχε με ξεχωριστό σώμα αγωνιστών. Τον 19ο αιώνα πήρε μέρος σε επαναστατικές κινήσεις για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού και έπαιξε σπουδαίο ρόλο στον Μακεδονικό αγώνα ενάντια στους Τούρκους και Βουλγάρους. Το 1912 ενώνεται με την ελεύθερη Ελλάδα.
  Οι 75 Βυζαντινές, Μεταβυζαντινές και νεώτερες εκκλησίες είναι μάρτυρες ανώτερης πολιτιστικής και κοινωνικής στάθμης της πόλης.
  Συναντάει κανείς τρίκλιτες Βασιλικές όπως ο Αγ. Στέφανος, οι Αγ. Ανάργυροι, οι Αγ. Ταξιάρχες, μονόκλιτες όπως ο Αγ. Νικόλαος του Κασνίτζη, η Παναγία η Μαυριώτισσα και τρίκογχες όπως η Παναγία Κουμπελίδικη. Όλες είναι κτισμένες με άριστη τοιχοδομή από ντόπια υλικά, με πλούσια εναλλαγή σχημάτων και χρωμάτων που πηγάζει από το ίδιο υλικό και την ευαισθησία του τεχνίτη. Οι εξωτερικοί τοίχοι ποικίλλονται με περίτεχνο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό είναι συνθέσεις με μεγάλη εκφραστική δύναμη και υποβλητικότητα, που ερμηνεύουν την Μεταφυσική του Χριστιανισμού και του Ελληνοχριστιανικού πνεύματος.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Καστοριάς.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κατάκαλης

ΚΑΤΑΚΑΛΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 98344
  Η Κατάκαλη βρίσκεται στο νότιο μέρος του νομού Γρεβενών, στα όρια με το νομό Τρικάλων. Χτισμένη σε 540μ. υψόμετρο, στους πρόποδες των Χασίων περικυκλωμένη από ένα πανέμορφο δάσος βελανιδιάς. Στα όριά της υπάρχουν 3 ποτάμια, η Σιούτσα με το μεγαλύτερο πλατανόδασος της Ελλάδας, η Ποταμιά και η Καραβίδα με την πανέμορφη τεχνητή λίμνη. Η ιστορία του χωριού χάνεται στα βάθη των αιώνων, έχει την παλιότερη Εκκλησία του νομού Γρεβενών, τον Αγιο Γεώργιο 1100 μ.Χ. περίπου, με πανέμορφες τοιχογραφίες να στολίζουν το εσωτερικό του ναού. Σημαντικά επίσης εξωκκλήσια είναι ο Προφήτης Ηλίας, χτισμένος σε ένα λόφο με πανοραμική θέα ολόκληρης της περιοχής Φιλουριας και η Αγία Παρασκευή. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι 250 άτομα περίπου την περίοδο του χειμώνα, αλλά με πολλούς μετανάστες διασκορπισμένους σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και πολλούς στο εξωτερικό. Κύρια απασχόληση των κατοίκων ειναι κυρίως η γεωργία και σε μικρότερο βαθμό η κτηνοτροφία, με λίγες μονάδες βοοειδών και αιγοπροβάτων. Τα πυκνά δάση του χωριού σφύζουν από άγρια ζώα, λύκους, αγριογούρουνα, αλεπούδες, αγριόγατους, κουνάβια, λαγούς και τελευταία έχουν κατέβει και αρκούδες από τα ορεινά χωριά του νομού, εκμεταλλευόμενες την πλούσια και πυκνή βλάστηση, καθώς επίσης και την άφθονη τροφή που προσφέρουν τα δάση της περιοχής.
  Η πιο σημαντική εκδήλωση πραγματοποιείται τον Δεκαπενταύγουστο με την πιο μεγάλη χοροεσπερίδα της περιοχής. Αισθητή είναι και η παρουσία της νεολαίας του χωριού, με πολύ έντονη και δραστήρια παρουσία σε όλα τα ζητήματα, αλλά και σε όλες τις εκδηλώσεις που γίνονται, ενωμένοι σε ένα δραστήριο εκπολιτιστικό σύλλογο. Επίσης ο Δήμος Χασίων σε συνεργασία με τον εκπολιτιστικό σύλλογο Κατάκαλης διοργανώνει κάθε χρόνο το διαγωνισμό ψαρέματος, την περίοδο του καλοκουριού με χρηματικά έπαθλα. Η διοργάνωση γίνεται στη λίμνη της Καραβίδας και προσελκύει πολλούς επισκέπτες που έρχονται να απολαύσουν το τοπίο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κέντρου

ΚΕΝΤΡΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 25345
  Το Κέντρο (Βέντζι) είναι χτισμένο σε υψόμετρο 640 μ. και βρίσκεται 29 χλμ ΝΑ της πρωτεύουσας του νομού, τα Γρεβενά. Οι 200 περίπου κάτοικοί του, που διαμένουν σ' αυτό όλο το χρόνο, ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αυτοί υποστηρίζουν ότι κατάγονται από πρόσφυγες της Μικρά Ασίας (Αγκυρα).
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κηπουρείου

ΚΗΠΟΥΡΕΙΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Το Κηπουρειό (Κηπάδια) πήρε το όνομά του από τους κήπους που υπήρχαν στην περιοχή εξαιτίας των πολλών νερών. Η θέση που είναι χτισμένο σε υψόμετρο 820 μ., 22 χλμ ΝΔ των Γρεβενών, επιτρέπει στον επισκέπτη να ατενίσει προς πολλά σημεία των Γρεβενών. Σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων, νομάδες (κοπατσιαραίοι) που ζούσαν γύρω από το σημερινό χωριό στις θέσεις Γοργιανή, Σκίψη, Ταμπούρι και Ρασίφη συνενώθηκαν και δημιούργησαν το Κηπουρειό.
  Επί Τουρκοκρατίας το χωριό υπήρξε κεφαλοχώρι και ποθητή έδρα των Τούρκων λόγω της γεωγραφικής του θέσης. Ο αριθμός των κατοίκων του 200 - 300 το χειμώνα, ανέρχεται στους 500 κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Αυτοί ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία.
  Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δημόσια δασοσκεπής έκταση κοινότητας Κηπουρειού κι αυτή με προσπελάσιμους δασόδρομους, όπου το δάσος εναλλάσσεται με γεωργικές καλλιέργειες. Η περιοχή έχει ανακηρυχθεί βιότοπος αρκούδας και άλλων μεγάλων θηλαστικών (λύκος, αλεπού, αγριόγατα, κουνάβι, ζαρκάδι).
  Οπως διηγούνται στο Κηπουρειό, επί Τουρκοκρατίας στην τωρινή θέση του σχολείου έδρευσε ο τούρκικος στρατός. Οταν χρειάστηκε αυτός να φύγει, για να διατηρηθεί μυστικότητα ο τούρκος αξιωματικός Μπεκίρης διέταξε τους κατοίκους του χωριού να κλειστούν στα σπίτια τους για να μη δουν την επιχείρηση. Οι Τούρκοι άφησαν πίσω τους μαγειρεία και ο στρατώνας τους χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο μέχρι το 1920.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κιβωτού

ΚΙΒΩΤΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 41236
  Πάνω στον επαρχιακό δρόμο Γρεβενών - Νεάπολης, σε υψόμετρο 680 μ., συναντάμε τον αγροτικό οικισμό της Κιβωτού (Κρίφτσι), με τους 480 γεωργοκτηνοτρόφους κατοίκους της, οι οποίοι σύμφωνα με την παράδοση είναι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Από προφορικές μαρτυρίες πληροφορούμαστε πως το χωριό από την εποχή της Τουρκοκρατίας μέχρι σήμερα βρίσκεται στην ίδια θέση. Εκείνη την εποχή μάλιστα κατοικούνταν από Βαλαάδες.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Γεωγραφική θέση - Ιστορικό περίγραμμα

ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ (Χωριό) ΚΑΣΤΟΡΙΑ
  Κλεισούρα. Μαρτυρική κωμόπολη του Νομού Καστοριάς. Κτίσθηκε και κατοικήθηκε κατά τον 15ο αιώνα. Βρίσκεται στο 32ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Καστοριάς-Αμυνταίου. Απλώνεται αμφιθεατρικά σε μια απότομη πλαγιά του βουνού Μουρικιού, σε υψόμετρο 1.275 μ., στη στενωπό, όπως μαρτυράει το όνομά της, στην κορυφή της διάβασης του δρόμου, που χρησιμοποιούσαν τα εμπορικά καραβάνια και συνδέει την Εορδαία και Καστοριά, ανάμεσα στα βουνά Σινιάτσικο και Βίτσι.
  Η Κλεισούρα, γνωστή και ως Βλαχοκλεισούρα, με το υπέροχο κλίμα, τα καταπράσινα δάση οξιάς και βελανιδιάς, μέσα σε περιβάλλον φυσικής αρμονίας, προσφέρεται για ορειβασίες με μοναδικές εμπειρίες και συγκινήσεις και για ευχάριστες πεζοπορίες στους δασικούς δρόμους και τα μονοπάτια.
  Τούτο το ξακουστό βλαχοχώρι στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αριθμούσε εξήμισι χιλιάδες (6.500) κατοίκους και αναδείχθηκε σε κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου της Δυτικής Μακεδονίας με τις χώρες της Βαλκανικής και τις Παραδουνάβιες περιοχές.
  Εξέχουσα θέση κατέχει και στην πνευματική κίνηση της εποχής του Διαφωτισμού για το Γένος.
  Κέντρο των Ελληνικών γραμμάτων στην περιοχή, η Κλεισούρα, με περιώνυμα σχολεία, γαλούχησε, μόρφωσε και καθιέρωσε σπουδαίους λογίους και επιστήμονες. Ο κατάλογος των Κλεισουριέων, που διέπρεψαν στο χώρο του Πνεύματος και της Τέχνης, είναι ιδιαίτερα μακροσκελής.
  Αλλά και στις ελληνικές παροικίες, του Βελιγραδίου, της Κωνσταντινούπολης, της Βιέννης, της Νίσσας, της Βουδαπέστης, του Ζέμονα, του Βουκουρεστίου, της Οδησσού κ.αλ., οι Κλεισουριείς είχαν ζωηρή και έντονη παρουσία και δράση στο εμπόριο και τα Γράμματα. Από εκεί ευεργέτησαν ποικιλότροπα τη γενέτειρα, συμβάλλοντας και ενισχύοντας στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία της. Οι μεγάλες διώροφες ή τριώροφες κατοικίες, οι περίτεχνοι ναοί και η πλούσια βιβλιοθήκη της (πυρπολήθηκε το 1866) ήταν τα σημάδια της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής της ακμής.
  Σήμερα ελάχιστα από αυτά σώζονται, ύστερα από τις δύο μεγάλες καταστροφές, η μία πιο τραγική από την άλλη, που ανέκοψαν κάθε πρόοδο και σταμάτησαν την πορεία ανάπτυξής της.
  Η μία, στις 2 Νοεμβρίου 1912, από τους Τούρκους, οι οποίοι την λεηλάτησαν και την πυρπόλησαν.
  Και η άλλη, στις 5 Απριλίου 1944, από τους Γερμανούς, οι οποίοι την πυρπόλησαν, σκότωσαν και σφαγίασαν διακόσιες ογδόντα (280) αθώες ψυχές, κυρίως γυναικόπαιδα.
  Οι καταστροφές αυτές αποκαρδίωσαν τους επιζώντες, οι περισσότεροι των οποίων διεσκορπίσθηκαν και μετώκησαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και στο εξωτερικό, όπου γνώρισαν την καταξίωση. Και βέβαια, συνεχίζουν την άρρηκτη σχέση τους με τη γενέτειρα Κλεισούρα, εκδηλώνοντας έμπρακτα το ενδιαφέρον τους, μέσα από τους κατά τόπους Συλλόγους των Απανταχού Κλεισουριέων, που ίδρυσαν, και μεταλαμπαδεύοντας στις νέες γενιές την αγάπη, τη νοσταλγία και τον κλεισουριώτικο πατριωτισμό.
  Η Ελληνική Πολιτεία, "τιμής ένεκεν", στην Κλεισούρα, το προπύργιο του Ελληνισμού στο χώρο της Δυτικής Μακεδονίας, με ιστορία άμεσα συνδεδεμένη με τους αγώνες του Έθνους (Φιλική Εταιρεία - Επανάσταση του 1821 - Μακεδονικός αγώνας - Πόλεμος του 1940 - Εθνική Αντίσταση), απένειμε τον Πολεμικό Σταυρό Α´ τάξεως.
  Επί πλέον, αυτή τη ζωντανή πηγή της εθνικής ιστορίας, τη μετωνόμασε το 1993 από Κοινότητα σε ιστορικό Δήμο. Και παρέμεινε αυτοτελής Δήμος, με το νόμο "Ιωάννης Καποδίστριας", συνεχίζοντας να διαγράφει την ιστορική της πορεία ανάπτυξης και να παίζει σημαντικό ρόλο στα ελληνικά δρώμενα.
(σύνταξη κειμένου από το δάσκαλο Τόμου Ιωάννη)
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (2000) του Δήμου Κλεισούρας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κληματακίου

ΚΛΗΜΑΤΑΚΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 41186
  Το Κληματάκι (Ντοβρούνιστα) είναι ένα ορεινό χωριό, χτισμένο σε υψόμετρο 710 μ., και σε πολύ μικρή απόσταση από την κοινότητα του Αγίου Γεωργίου, μόλις 3 χλμ Δ. Καλύπτεται κατά το μεγαλύτερος μέρος του από δάσος βελανιδιάς, το γνωστό δάσος Παλιουγλά. Σ' αυτό ανήκει και ο οικισμός Κριθαράκια. 80 κάτοικοι ζούνε σήμερα σ' αυτό, οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Το Κληματάκι και τα Κριθαράκια σύμφωνα με την παράδοση βρίσκονταν στην ίδια θέση και επί Τουρκοκρατίας, όταν ήταν τσιφλίκια Μπέηδων. Τη δεκαετία του 1920 εγκαταστάθηκαν εκεί οικογένειες προσφύγων από τη Μικρά Ασία. Αρκετά ενδιαφέρουσα είναι και η χτισμένη στην άκρη του χωριού εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (1860).
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κνίδης

ΚΝΙΔΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Σε 690 μ. υψόμετρο στα Βέντζια, και σε απόσταση 18 χλμ Α των Γρεβενών, βρίσκεται το χωριό Κνίδη (Κόπριβα). 800 άτομα - 850 το καλοκαίρι - ζούνε στην Κνίδη και στους οικισμούς της, γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην πλειοψηφία τους. Ο μεγάλος σεισμός του 1995 δυστυχώς είχε σαν αποτέλεσμα το ηθικό των ανθρώπων αυτών να είναι χαμηλό, και η ζωή τους να συνοδεύεται από το φόβο.
  Η φύση δίνει όμως τη δική της βοήθεια, με τον ποταμό Αλιάκμονα να περνά πολύ κοντά σε όλους τους οικισμούς της κοινότητας. Το τοπίο στις όχθες του ποταμού είναι πανέμορφο και πολλοί είναι εκείνοι που καταφθάνουν σ' αυτό για να ψαρέψουν ή για να το απολαύσουν. Το δάσος βελανιδιάς που καλύπτει μεγάλο μέρος της κοινότητας κάνει το τοπίο ακόμα πιο ενδιαφέρον και μοναδικό.
  Το χωριό πλαισιώνουν οι οικισμοί Ιτέα, Μικροκλεισούρα - Λαγκαδάκι, Πιστικό και Πόρος, που σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, συμπεριλαμβανομένης και της Κνίδης, ουδέποτε μετακινήθηκαν από τη σημερινή τους θέση κατά τη διάρκεια της ιστορικής τους παρουσίας. Πιθανότατα κάποιοι κάτοικοι μόνο της Κνίδης να είχαν μεταφερθεί σ' αυτή, από την τοποθεσία Παλιοκνίδη. Το 1930 επίσης ήρθαν στην Κνίδη πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Υποστηρίζεται πως επί Τουρκοκρατίας το χωριό υπήρξε κεφαλοχώρι, και το ίδιο ισχυρίζονται και οι κάτοικοι της Ιτέας για τον οικισμός τους. Το Πιστικό ήταν τσιφλίκι Μπέηδων και δεν κατοικήθηκε από Μικρασιάτες πρόσφυγες σε αντίθεση με την Μικροκλεισούρα, στην οποία εγκαταστάθηκαν αυτοί. Επί Τουρκοκρατίας στον οικισμό αυτό έμεναν Τούρκοι.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΚΟΖΑΝΗ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ
  Ο νομός Κοζάνης - ένας από τους τέσσερις της Δυτικής Μακεδονίας - βρίσκεται στο σταυροδρόμι Κεντρικής Μακεδονίας, Ηπείρου και Θεσσαλίας.
  Ένα εντυπωσιακό σύμπλεγμα βουνών, υψιπέδων κοιλάδων και παραλίμνιων εκτάσεων σε συνδυασμό με το υδάτινο στοιχείο και με μια εκπληκτική εναλλαγή τοπίων και μικροκλιμάτων πλούσιων σε χλωρίδα και πανίδα χαρακτηρίζουν το Νομό. Πανέμορφοι παραδοσιακοί οικισμοί βρίσκονται σπαρμένοι στους ορεινούς όγκους του Βοϊου, των Πιερίων, του Ασκίου και του Βερμίου. Ορειβατικά καταφύγια, ξενώνες σε παραδοσιακούς οικισμούς και οι κατασκηνώσεις της Ζ. Πηγής, προσφέρονται για οργανωμένη φιλοξενία και διαμονή.
  Παλαιοντολογικά και προϊστορικά ευρήματα, θησαυροί της κλασικής αρχαιότητας, βυζαντινά, μεταβυζαντινά και νεώτερα μνημεία συνθέτουν την ιστορική εικόνα του Νομού.
  Ο Νομός μας, γνωστός περισσότερο για την υψηλή του συμμετοχή στην ηλεκτροδότηση της χώρας μας, παρουσιάζει αξιόλογες εναλλακτικές μορφές παραγωγής και απασχόλησης που δίνουν σ’ αυτόν ένα ενεργητικό προφίλ: Τα περίφημα και περιζήτητα μάρμαρα Τρανοβάλτου, η τέλεια επεξεργασία της γούνας στη Σιάτιστα και την Εράτυρα, η μοναδική στην Ελλάδα καλλιέργεια του κρόκου (SAFRON), η άριστη ποιότητα των φρούτων (ροδάκινα και μήλα στο Βελβεντό καθώς και μήλα στην Εορδαία), η πλούσια γκάμα των τυροκομικών, η φινέτσα των κρασιών (ονομαστό το ηλιαστό της Σιάτιστας) καθώς και εξειδικευμένα βιοτεχνικά είδη, του δίνουν μια αξιοζήλευτη πληρότητα και του επιτρέπουν να διεκδικεί τη δική του παρουσία στην Ελλάδα και τα Βαλκάνια.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Κοζάνης.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κοκκινιάς

ΚΟΚΚΙΝΙΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 41433
  Η Κοκκινιά (Σούμπινο), χτισμένη σε υψόμετρο 690 μ. βρισκόταν πριν 200 περίπου χρόνια κατά την παράδοση, πάνω στο δρόμο Γρεβενών - Κοζάνης. Μετακινήθηκε όμως στη σημερινή της θέση (2 χλμ Ν του Πολύδενδρου), για να προφυλαχθούν οι κάτοικοι από τους διερχόμενους Τούρκους. Το χωριό ήταν τσιφλίκι Μπέηδων και οι κάτοικοι είναι ντόπιοι. Στην Κοκκινιά ζούνε σήμερα 200 άτομα που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, των οποίων ο αριθμός κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αυξάνεται ελαφρώς.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κοσματίου

ΚΟΣΜΑΤΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 83284
  Το Κοσμάτι είναι μια γεωργοκτηνοτροφική κοινότητα με 130 κατοίκους - 500 το καλοκαίρι - χτισμένη σε 630 μ. υψόμετρο, 16 χλμ ΝΔ των Γρεβενών. Είναι πατρίδα του Μακεδονομάχου Στέργιου Τελιόπαλου ή Ζαπάρα, που γεννήθηκε το 1882. Κατά την περίοδο 1904 - 1908 υπηρέτησε στα αντάρτικα σώματα, ενώ το 1908 το τούρκικο σύνταγμα με υπογραφή του επέτρεψε να επιστρέψει στο Κοσμάτι. Ο ποταμός Βενέτικος περνά 7 χλμ Ν του οικισμού που καλύπτεται από δρύες, πλατάνια, ιτιές, κυρίως παραποτάμια. Σύμφωνα με τα λεγόμενα των κατοίκων, το Κοσμάτι ως το 1970 υδρευόταν από τη βρύση Πηγαδούλι 300 μ. Δ του χωριού.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κρανέας

ΚΡΑΝΕΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 86207
  Η Κρανιά (Τούργια) είναι χτισμένη σε υψόμετρο 950 μ., 12 χλμ ΝΔ του Κηπουρειού. Φημίζεται για τη φυσική ομορφιά της και αξίζει να την επισκεφθεί κάποιος και μόνο γι' αυτό. Κατά την παράδοση δημιουργήθηκε από τη συνένωση δύο οικισμών, του Παλιοχωρίου Β - ΒΔ που υπήρχε πριν 400 χρόνια και ενός άλλου στη θέση «Τούργια» προς το Μικρολίβαδο, που υπήρχε πριν 200 χρόνια. Οι κάτοικοι αυτών των οικισμών μετοίκησαν στη σημερινή θέση της Κρανιάς λόγω έλλειψης νερών στον τόπο τους. Επί Τουρκοκρατίας στο χωριό έδρευσε ειρηνοδικείο, καθώς και ένα ρουμάνικο σχολείο. Οι 300 κάτοικοι της Κρανιάς ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την υλοτομία. Υπάρχει μάλιστα δασικός συνεταιρισμός. Η όμορφη φύση και το καλό κλίμα το καλοκαίρι ελκύουν πολλούς επισκέπτες, με αποτέλεσμα ο αριθμός των κατοίκων να υπερδιπλασιάζεται τότε και να αγγίζει τους 700.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κυδωνιών

ΚΥΔΩΝΙΕΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82894
   Από την άλλη πλευρά , δεξιά της κορυφογραμμής που οδηγεί στο Βόιο συναντάμε τις Κυδωνιές, Βαντσκό με το παλιό όνομα.
  Οι Κυδωνιές, μαστοροχώρι από τα ομορφότερα της περιοχής είναι χτισμένες πάνω σε μια ανάγλυφη κορυφογραμμή με απαλές διακλαδώσεις και πυκνές νεροσυρμές. Το πολύ πράσινο με το ιδιαίτερα καθαρό περιβάλλον, τα πέτρινα σπίτια με τις πλουμιστές από λουλούδια αυλές προσδίδουν στις Κυδωνιές με ιδιαίτερη αρχοντιά. Πέτρινο παράθυρο της εκκλησίας σκαλισμένο από τον κάλφα Βράγκα.
  Η ιστορία της χάνεται στο βάθος του κρύου. Τα λίγα ιστορικά στοιχεία που υπάρχουν μαζί με τις προφορικές μαρτυρίες όπως αυτές παραδόθηκαν από γενιά σε γενιά, υποστηρίζουν ότι το χωριό δημιουργήθηκε, άγνωστο πότε , από τη συνένωση οικογενειών (φάρες) που κατοικούσαν σε τόπους που απείχαν 500 με 1000 με απόσταση από τη σημερινή θέση του χωριού.
  Σχετικά με το παλιό όνομα υπάρχουν πολλές ερμηνείες η πιθανότερη υποστηρίζει ότι Βαντσκό σημαίνει απόμερος τόπος (λέξη Σλάβικη), μακριά δηλαδή από κεντρικές αρτηρίες και άλλους οικισμούς. Αργότερα το 18ο αιώνα περίπου το χωριό ενισχύθηκε πληθυσμιακά από Ηπειρώτες οι οποίοι κατέβηκαν νοτιότερα ζητώντας αδέσμευτες περιοχές και καταφύγιο.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κυπαρισσίου

ΚΥΠΑΡΙΣΣΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82923
Α. Γεωγραφικό πλαίσιο - Ιστορική Διαδρομή
  Το Κυπαρίσσι (Μπίσιοβο) είναι χτισμένο σε 940μ υψόμετρο, 4χλμ. Ανατολικά της Καλλονής.
   Οι κάτοικοί του, 250 το καλοκαίρι και 30 το χειμώνα, είναι κυρίως συνταξιούχοι και κτηνοτρόφοι. Το Κυπαρίσσι βρισκόταν πάντα στην ίδια θέση και δεν υπήρξε ποτέ τούρκικο τσιφλίκι, ενώ δεν έγιναν ποτέ και μεταβολές στο γηγενή πληθυσμό του. Από το Κυπαρίσσι και πάνω, τα χωριά είναι περισσότερο ορεινά, χωρίς γεωργικές εκτάσεις, όμορφα και γραφικά. Η μεγαλύτερη έκταση της κοινότητας καλύπτεται από δάσος βελανιδιάς.
Β. Αρχιτεκτονικό - Οικιστικό ύφος
Μερικά από τα πέτρινα διώροφα και τριώροφα σπίτια του χωριού είναι χτισμένα παραδοσιακά από ντόπιους τεχνίτες.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κυρακαλής

ΚΥΡΑΚΑΛΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 23023
  Το 1923 ήρθαν από τη Μικρά Ασία (Τοχούζ) πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν στην Κυρακαλή. Οι απόγονοί τους διηγούνται πως τότε το χωριό κατοικούνταν από Βαλαάδες. Αναφέρεται επίσης ότι το χωριό βρισκόταν Ν, κοντά στο Μοναχίτι, μετά τον εξισλαμισμό των κατοίκων όμως μετοίκησαν αυτοί στη σημερινή θέση. Η Κυρακαλή απέχει μόλις 6 χλμ από τα Γρεβενά και είναι χτισμένη σε υψόμετρο 590 μ. Οι 100 περίπου άνθρωποι που μένουν εδώ είναι γεωργοί (καπνά - σιτάρια) και κτηνοτρόφοι. 500 μ. Β του χωριού περνά ο Γρεβενίτης ποταμός (παραπόταμος του Αλιάκμονα) και 300 μ. πιο πέρα βρίσκεται ο δρόμος που πηγαίνει προς Καλλονή.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Λάβδα

ΛΑΒΔΑΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 81304
  35 χλμ ΝΔ των Γρεβενών σε υψόμετρο 1.050 μ. βρίσκεται η κοινότητα Λάβδα, ένας οικισμός με πλακόστρωτους δρόμους και πλατεία με τον παραδοσιακό πλάτανο στη μέση. Το χωριό είναι χτισμένο σε καλή θέση και η πρόσβαση στην καταπληκτική φύση της Πίνδου είναι εύκολη. Η κορυφή του Ορλιακα (1.464 μ.) βρίσκεται 7 - 8 χλμ ΝΑ της Λάβδας και είναι ένα από τα αισθητικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την περιοχή: θέα προς όλες τις κατευθύνσεις, πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Το ίδιο ισχύει και για την κορυφή Κασσιαβέλη (1.500 μ.) όπου, σύμφωνα πάντα με το θρύλο, έδρασε ο κλέφτης Κασσιαβέλης. Μικροσπηλιές και χαράδρες που βρίσκονται στις θέσεις «Μελίσσι», «Γκρέκζα», «Πέτρες» κοντά στη Λάβδα, δίνουν διαφορετικό ύφος στην περιοχή, ενώ το ποτάμι που διασχίζει την περιφέρεια του οικισμού πλουτίζει ακόμα περισσότερο τη χλωρίδα του τόπου με την παραποτάμια βλάστηση. Στη Λάβδα ζουν 170 άτομα - 35 το χειμώνα - που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία, την κτηνοτροφία, και την υλοτομία, ενώ μερικοί εξασκούν ακόμα δύο παραδοσιακά επαγγέλματα της περιοχής: του κυρατζή και του χτίστη.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Lemos Community

ΛΑΙΜΟΣ (Χωριό) ΠΡΕΣΠΕΣ
Ο Λαιμός το μεγαλύτερο χωριό της Πρέσπας με 250 μόνιμους κατοίκους, είναι η έδρα του Δήμου Πρεσπών. Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει την υπέροχη θέα στις δύο λίμνες από τον λόφο του Αη Γιάννη με το πανέμορφο εξωκλήσι του. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής η οποία χτίσθηκε το 1896 και αυτή στη θέση παλαιότερου ναού. Στο νότιο άκρο του Λαιμού βρίσκεται η εκκλησία της Υπαπαντής που με βάση τα λείψανα των τοιχογραφιών του ιερού χρονολογείται στο 15ο αιώνα.

ΛΕΙΨΙ (Οικισμός) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Καθώς ανεβαίνουμε τον οδικό άξονα προς τα Μαστοροχώρια βορειοδυτικά των Γρεβενών και σε απόσταση 20 περίπου χιλιομέτρων δεξιά στην καμπή των λόφων είναι κτισμένο το Λείψι, μικρός συνοικισμός ο οποίος μαζί με τις Κυδωνιές αποτελούν ενιαίο δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Κοσμά του Αιτωλού.
  Προφορικές μαρτυρίες υποστηρίζουν ότι το χωριό δημιουργήθηκε, άγνωστο πότε , από οικογένειες κτηνοτρόφων. Αργότερα το 18ο αιώνα περίπου δέχτηκε και άλλες των γύρω χωριών που κατέφυγαν εκεί για λόγους ασφαλείας , γιατί το Λείψι την περίοδο εκείνη ήταν τσιφλίκι του Χουσεήν Μπέη. Απελευθερώθηκε το 1912 και τα κτήματα μοιράστηκαν στους κατοίκους το 1936.
  Σήμερα στο κέντρο του χωριού υψώνεται ο ναός του Αγίου Νικολάου και το σχολείο χτισμένο με πελεκητή πέτρα. Το τοπίο συμπληρώνεται από καταπράσινες γωνιές, όμορφα πετρόχτιστα σπίτια και περιποιημένες αυλές.
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κοσμά του Αιτωλού

Ιστοσελίδα Δήμου Κοσμά του Αιτωλού
• http://www.dimosagioukosma.gr/villages/08.html

Δημοτικό Διαμέρισμα Λευκάρων

ΛΕΥΚΑΡΑ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24610 71631
  Η πρώην ονομασία του χωριού ήτανε Ακ- Σακλή από το 1927 και μετά ο οικισμός ονομάζεται Λεύκαρα.
  Από την Κοινότητα Λευκάρων αποσπάστηκε ο συνοικισμός Νεράιδα και αποτέλεσε Κοινότητα με το διάταγμα 28-9-1934 ΦΕΚ Α΄ 359/1934
  Στο ύψωμα Πατσιούρα της περιοχής Λευκάρων υπάρχουν τοίχοι από κάστρα και σπηλιά με εκκλησάκι (εικονοστάσι).
  Στον οικισμό υπάρχουν ο Ιερός Ναός Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, το εξωκκλήσι Μεταμόρφωσης του Σωτήρος και τέλος το εξωκκλήσι του Αγίου Νεκταρίου.
  Υπάρχει συλλογή λαογραφικού υλικού από ιδιώτη σε οίκημα, τα οποία παραμένουν αναξιοποίητα. Ένας από τους ανθρώπους που μπορεί να δώσει αξιόλογες πληροφορίες όσον αφορά λαογραφικά στοιχεία είναι ο κ. Βασιλειάδης Σταύρος. Τηλέφωνο επικοινωνίας: (2461)0 71413
  Κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία με μεγάλες μονάδες μικρών και μεγάλων ζώων. Εκτροφή αγριοχοίρων σε περιορισμένη δασική έκταση, από τους αδελφούς Ιωάννη και Σάββα Κυπίρτογλου καθώς και Στυλιανού Κυπίρτογλου.

ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (Λίμνη) ΚΑΣΤΟΡΙΑ
  Η λίμνη της Καστοριάς είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός της πόλης. Είναι το στολίδι της, που το απολαμβάνει ο επισκέπτης της αλλά και ο Καστοριανός, ως τόπο αναψυχής και ως κέντρισμα ρομαντισμού και αναπόλησης.
  Στις ακτές της λίμνης υπάρχουν αρκετές πλατείες και πάρκα. Στους ειδικά διαμορφωμένους αυτούς χώρους, ο επισκέπτης έχειτη δυνατότητα να περπατήσει σε λιθόστρωτες διαδρομές και να θαυμάσει τη μοναδική φυσική ομορφιά της λίμνης, όλες τις εποχές του έτους.
  Η λίμνη Ορεστίδα της Καστοριάς θεωρείται μορφολογικά η ωραιότερη λίμνη της Ελλάδος και έχει κηρυχθεί "Μνημείο Φυσικού Κάλλους" από το Υπουργείο Πολιτισμού.
  Η φυσική λεκάνη της λίμνης, η οποία περικλείεται από βουνά εξαίρετης γεωμορφολογίας, αποτελεί ένα μοναδικό υδροβιότοπο.
  Είναι ένας υγρότοπος μεγάλης σημασίας για τα υδρόβια αλλά και για τα αρπαχτικά πουλιά και χρησιμεύει ως περιοχή αναπαραγωγής, διατροφής και διαχείμανσης. Συντηρεί πλούσια ορνιθοπανίδα που περιλαμβάνει σπάνια και απειλούμενα είδη. Χαρακτηριστικότερα: Λαγγώνα, Ροδοπελεκάνος, Αργυροπελεκάνος, Αργυροτσικνιάς, Χαλκόκοτα, Βαλτόπαπια, Χηνοπρίστης, Καλαμόκιρκος, Μουστακογλάρονο,κ.α.
  Στη λίμνη υπάρχουν μεγάλες ποσότητες πολλών ειδών ψαριών, και προσφέρεται για ψάρεμα τόσο με τις παραδοσιακές βάρκες στα βαθιά νερά όσο και με καλάμι στις ακρολίμνιες περιοχές.
  Στα νερά της λίμνης υπάρχουν ψάρια όπως τα γριβάδια, οι πεταλούδες, τα τσιρόνια, οι τούρνες κ.ά. Το ψάρεμα επιτρέπεται σχεδόν όλη τη διάρκεια του έτους εκτός την περίοδο της αναπαραγωγήςτων ψαριών. Είδη αλιείας υπάρχουν σε ειδικά καταστήματα στην πόλη της Καστοριάς και στο ´Αργος Ορεστικό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Καστοριάς

• http://www.kastoria.gr/modules.php?op=modload&name...

ΛΙΜΝΗ ΠΕΤΡΩΝ (Λίμνη) ΦΛΩΡΙΝΑ
  Η λίμνη των Πετρών βρίσκεται 1 χλμ. βορειοδυτικά του Δήμου Αμυνταίου και σε μικρή απόσταση από τη λίμνη Βεγορίτιδα. Τροφοδοτείται από νερά βροχής και χιονιού, απευθείας στην επιφάνεια της και με το νερό από τη λίμνη Χειμαδίτιδα μέσω της κεντρικής απαγωγού τάφρου.
  Ταυτόχρονα μέσω φυσικής τάφρου αλλά και τεχνητής υπόγειας σήραγγας επικοινωνεί με τη λίμνη Βεγορίτιδα, στην οποία διοχετεύεται μεγάλες ποσότητες νερού. Η λίμνη φαίνεται πολύ ωραία από τον αρχαιολογικό χώρο των Πετρών. Η πρόσβαση (επίσκεψη) στη λίμνη είναι δυνατή από το χωριό Πέτρες.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Φλώρινας - Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Φλώρινας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μαυραναίων

ΜΑΥΡΑΝΑΙΟΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Το πρώτο χωριό που συναντάμε πάνω στο δρόμο για Σμίξη είναι οι Μαυραναίοι σε 770 μ. υψόμετρο. Από τους Μαυραναίους καταγόταν ο ηγούμενος της Μονής Σπηλαίου. Για τον οικισμό λέγεται πως πήρε το όνομά του επί Τουρκοκρατίας όταν οι Τούρκοι έπαιρναν τα παιδιά του χωριού και τα έκαναν γενίτσαρους. Οι κάτοικοι συμπονώντας αυτά, τα φώναζαν μαύρους νέους (δηλ. άμοιρους νέους).
  Στην κοινότητα Μαυραναίων και στους οικισμούς της κατοικούν το χειμώνα 450 άτομα, ενώ το καλοκαίρι ο πληθυσμός φθάνει περίπου τα 1.000 άτομα. Οι κύριες πηγές εισοδήματος των κατοίκων είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
  Σημαντικός για την οικονομία αλλά και την αισθητική της περιοχής είναι ο ποταμός Βενέτικος, στον οποίο υπάρχει η πρόσβαση από ασφαλτοστρωμένο δρόμο Ν-ΝΑ των Μαυραναίων, που οδηγεί στην Πηγαδίτσα. Επίσης ΝΑ των Μαυραναίων έχει κατασκευαστεί γεώφραγμα όπου σχηματίστηκε μια όμορφη λίμνη, βάθους περίπου 15 μ.
   Πολλές είναι οι πηγές της περιοχής. Οι «Νικ πηγάδι», «Τσέλκος», «Πηγαδούλια», «Ζίβη» και «Παναγιά - Προσοκήπια» βρίσκονται κοντά στους Μαυραναίους, ενώ η «Αγία Τριάδα» βρίσκεται 2.5 χλμ ΒΑ του Μαυρονόρους. Το «Γυφτοπήγαδο» και η «Αργκόζια» βρίσκονται κοντά στο Σταυρό.
  Οι κορυφές της περιοχής «Ταμπούρι - Γλυκομελί» (920 μ.) μεταξύ Μαυραναίων - Σταυρού, «Εμορφη Ράχη» (850 μ.) 3.5 χλμ Ν και «Αντάν» (850 μ.) 2.5 χλμ Ν του Μαυρονόρους, με δάσος και θέα προς όλες τις κατευθύνσεις, προσφέρονται για πεζοπορία.
  Το ίδιο δάσος από δρυ και μαύρη πεύκη καλύπτει τμήμα της περιοχής Μαυραναίων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τοποθεσία «Περδίκα» μεταξύ Μαυραναίων και Μαυρονόρους, που φημολογείται ότι πήρε τ' όνομά της από τον ομώνυμο στρατηγό του Φίλιππου.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μεγάλου Σειρηνίου

ΜΕΓΑ ΣΕΙΡΗΝΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 23905
  Σε μια πολύ όμορφη τοποθεσία 5,5 χλμ ΒΔ των Γρεβενών, είναι χτισμένο το Μεγάλο Σειρήνι (Σειρίνι), ένα από τα πιο ζωντανά και τα πιο μεγάλα χωριά του νομού. Οι 700 κάτοικοί του, που ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ανέρχονται το καλοκαίρι στους 750. Δυτικά και ανατολικά του χωριού περνάνε δύο μικρά ποτάμια - χείμαρροι, που χύνονται στο Γρεβενίτη ποταμό, ενώ 1,5 χλμ ΒΔ (από χωματόδρομο) συναντάμε την πηγή Αγιονέρι, της οποίας το νερό θεωρείται ιαματικό, όπως φανερώνει και το όνομά της.
  Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό βρισκόταν πάντα στην ίδια θέση. Πριν από δύο αιώνες συγκεντρώθηκαν εδώ κάτοικοι κοντινών οικισμών, κυρίως από το Λειψοκούκι, καθώς οι οικισμοί αυτοί διαλύθηκαν εξαιτίας επιδρομών τουρκαλβανών. Οι κάτοικοι διηγούνται πως επί Τουρκοκρατίας το χωριό υπήρξε τσιφλίκι Τούρκων Μπέηδων και το 1924 εγκαταστάθηκαν σ' αυτό πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Εθνικός Δρυμός

ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΕΣΠΑ (Λίμνη) ΦΛΩΡΙΝΑ
  Μοναδικό το τοπίο για τον επισκέπτη. Από τον αυχένα του βουνού που εισχωρεί στη λίμνη της Μεγάλης Πρέσπας βλέπει αριστερά το χωριό των Ψαράδων, βόρεια τη Μεγάλη Πρέσπα καταγάλανη και με διάφανα νερά και στο βάθος μια ψηλή οροσειρά, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου χιονισμένη και με φωλιασμένο στον μεσημβρινό θύλακα τον ιστορικό οικισμό του Αγίου Γερμανού.
  Μπροστά βρίσκεται η πλατιά λωρίδα γης πάνω στα νερά της Μικρής Πρέσπας. Εδώ η όχθη είναι βαλτώδης, γεμάτη νούφαρα και πυκνές καλαμιές, όπου φωλιάζουν τα σπανιότερα είδη του φτερωτού βασιλείου. Αντίθετα, οι όχθες της Μεγάλης (πέστροφες, πεταλούδες, κέφαλοι, τσιρόνια) διαφέρουν από αυτά της Μικρής Πρέσπας (γριβάδια, σκουμπούζια, γουλιανοί, πέστροφες, τσιρόνια και χέλια).
  Ο Εθνικός Δρυμός των Πρεσπών είναι ένας από τους δέκα Εθνικούς Δρυμούς της Ελλάδας και ιδρύθηκε κυρίως για να προστατευθούν τα σπάνια είδη πουλιών - πελεκάνοι, κορμοράνοι, ερωδιοί, αρπακτικά - που φωλιάζουν μέσα του , καθώς και μια συστάδα (μοναδική στην Ευρώπη) από αιωνόβια κυπαρισσόδενδρα. Εκτός από αυτά, η ίδρυση του Δρυμού δικαιολογείται και από τα παρακάτω:
•  Το τοπίο που δημιουργούν οι λίμνες και τα γύρω βουνά είναι εξαιρετική ομορφιάς.
•  Μέσα στον περιορισμένο χώρο του Εθνικού Δρυμού υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία βιοτόπων.
•  Ο αριθμός των ειδών της χλωρίδας και της πανίδας που υπάρχουν στην περιοχή - είναι, σε σχέση με την έκτασή της, από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη και ολόκληρη την Ευρώπη.
•  Οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της Πρέσπας είναι υψηλής αισθητικής και επιστημονικής αξίας.
  Η άνοιξη είναι η καλύτερη εποχή για να συναντήσει κανείς τα σπάνια υδρόβια πουλιά, του πελεκάνους, τους ερωδιούς, τους κορμοράνους κατά τις αναπαραγωγικές τους διαδικασίες. Εκτός από τις υπέροχες πανοραμικές όψεις της λίμνης που βλέπει ο επισκέπτης από τα ψηλά σημεία, όλα τα αξιοθέατα χαρακτηρίζονται από μικρή, διακριτική κλίμακα και για αν τ’ απολαύσει κανείς πρέπει να τα πλησιάσει, να τα "αναγνωρίσει", να σκύψει πάνω τους και να τα αισθανθεί από κοντά.
  Κάθε γωνιά στον Εθνικό Δρυμό έχει τις δικές της ομορφιές και τον δικό της χαρακτήρα.
(κείμενο: Ανδρέας Ανδρέου)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Φλώρινας - Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Φλώρινας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μεγάρου

ΜΕΓΑΡΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Είναι η έδρα του Δήμου Κοσμά Αιτωλού. Χωριό ορεινό με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος. Από τη δυτική πλευρά στο βάθος διακρίνονται οι πανύψηλες βουνοκορφές της Βόρειας Πίνδου, της μεγαλύτερης οροσειράς της Ελλάδας και από τη Βόρεια πλευρά προβάλλει το όρος Βοΐο με τα μικρά και μεγάλα δάση οξιάς και βελανιδιάς που με τις άπειρες φθινοπωρινές αποχρώσεις τους ζωγραφίζουν ένα μαγευτικό τοπίο.
  Ιστορικά αναφέρεται, πως το παλαιό χωριό βρισκόταν στη θέση Νιδρούζι, τόπο που οι κάτοικοι , αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν στα τέλη του 18ου αιώνα λόγω των αλλεπάλληλων ληστρικών επιθέσεων που δέχονταν από τους Τούρκους και του Αρβανίτες.
  Σήμερα στη θέση αυτή διασχίζετε ένα μονότοξο, πέτρινο γεφύρι, έργο όπως λέγεται του Γεωργίου Βράγγα, πραγματικού μάστορα της πέτρας.
  Η πρώτη ονομασία του χωριού αναφέρεται ως Ρατουσίνιστα από τη σλαβική λέξη «ράσο» που σημαίνει «όμορφος» κατάλοιπο λόγω της διείσδυσης των σλάβων στην περιοχή του 6ου αιώνα. Το χωριό αποκτά το όνομα Μέγαρο περί τα 1928 διότι υπήρχε ένα μεγάλο παλάτι στην περιοχή Σεράι από τα χρόνια του Αλή Πασά. Σήμερα στο λόφο Σεράι ή Σαράι με την υπέροχη θέα συρρέουν οι Μεγαριώτες κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα για να γευτούν την πεντανόστιμη παραδοσιακή φασολάδα και να πετάξουν τον χαρταετό.

Μεσολούρι

ΜΕΣΟΛΟΥΡΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  29 χλμ Δ των Γρεβενών από χωματόδρομο, συναντάμε τον όμορφο μικρό οικισμό του Μεσολουρίου, χτισμένο σε 1.020 μ. υψόμετρο. Το Μεσολούρι κατοικείται μόνο το καλοκαίρι από 90 περίπου οικογένειες. Πρόκειται για κτηνοτρόφους, ελεύθερους επαγγελματίες και καταστηματάρχες. Κατά την παράδοση το χωριό επί Τουρκοκρατίας υπήρξε τσιφλίκι του Αλή Πασά, ενώ στη θέση «Παλιόσπιτα» υπάρχουν ερείπια παλιού οικισμού που πιθανόν να ανήκε σ' αυτό. Από εδώ καταγόταν ο καπετάν Γκούτας, ο οπλαρχηγός, ο οποίος έδρασε με τον Παύλο Πελά.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μηλέας

ΜΗΛΙΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 61271
  16 χλμ ΒΑ των Γρεβενών, κοντά στο δρόμο Γρεβενών - Κοζάνης βρίσκεται το χωριό Μηλέα (Μηλιά), χτισμένο σε υψόμετρο 650 μ. Οι 210 κάτοικοί του, που τους καλοκαιρινούς μήνες αυξάνονται σε 240, ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία (καλλιέργεια σιταριού, καπνού και καλαμποκιού) και την κτηνοτροφία. Είναι ντόπιοι, αλλά και πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.
  Διηγούνται πως το χωριό ιδρύθηκε το 1963-4, ύστερα από υποχρεωτική μετακίνηση από την «Παλιά Μηλιά» 1.5 χλμ Ν από τη σημερινή θέση, εξαιτίας των κατολισθήσεων. Το παλιό χωριό το χρησιμοποιούσαν οι βοσκοί για τα ζώα τους.
  100 μ. Β του χωριού υπάρχει η κορυφή Τσούμα, μια αναδασωμένη περιοχή με ιδιαίτερη θέα προς όλες τις κατευθύνσεις (Πίνδο, Βούρινο, Χάσια).
  Στην Παλιά Μηλιά, το νερό στο υπόγειο της εκκλησίας του Αγ. Κων/νου που έπεσε λόγω κατολίσθησης, θεωρείται από τους κατοίκους αγιασμένο και θαυματουργό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εκκλησία του πολιούχου Αγ. Δημητρίου (1900).
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Εθνικός Δρυμός

ΜΙΚΡΗ ΠΡΕΣΠΑ (Λίμνη) ΦΛΩΡΙΝΑ
  Μοναδικό το τοπίο για τον επισκέπτη. Από τον αυχένα του βουνού που εισχωρεί στη λίμνη της Μεγάλης Πρέσπας βλέπει αριστερά το χωριό των Ψαράδων, βόρεια τη Μεγάλη Πρέσπα καταγάλανη και με διάφανα νερά και στο βάθος μια ψηλή οροσειρά, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου χιονισμένη και με φωλιασμένο στον μεσημβρινό θύλακα τον ιστορικό οικισμό του Αγίου Γερμανού.
  Μπροστά βρίσκεται η πλατιά λωρίδα γης πάνω στα νερά της Μικρής Πρέσπας. Εδώ η όχθη είναι βαλτώδης, γεμάτη νούφαρα και πυκνές καλαμιές, όπου φωλιάζουν τα σπανιότερα είδη του φτερωτού βασιλείου. Αντίθετα, οι όχθες της Μεγάλης (πέστροφες, πεταλούδες, κέφαλοι, τσιρόνια) διαφέρουν από αυτά της Μικρής Πρέσπας (γριβάδια, σκουμπούζια, γουλιανοί, πέστροφες, τσιρόνια και χέλια).
  Ο Εθνικός Δρυμός των Πρεσπών είναι ένας από τους δέκα Εθνικούς Δρυμούς της Ελλάδας και ιδρύθηκε κυρίως για να προστατευθούν τα σπάνια είδη πουλιών - πελεκάνοι, κορμοράνοι, ερωδιοί, αρπακτικά - που φωλιάζουν μέσα του, καθώς και μια συστάδα (μοναδική στην Ευρώπη) από αιωνόβια κυπαρισσόδενδρα. Εκτός από αυτά, η ίδρυση του Δρυμού δικαιολογείται και από τα παρακάτω:
•  Το τοπίο που δημιουργούν οι λίμνες και τα γύρω βουνά είναι εξαιρετική ομορφιάς.
•  Μέσα στον περιορισμένο χώρο του Εθνικού Δρυμού υπάρχει μία μεγάλη ποικιλία βιοτόπων.
•  Ο αριθμός των ειδών της χλωρίδας και της πανίδας που υπάρχουν στην περιοχή - είναι, σε σχέση με την έκτασή της, από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη και ολόκληρη την Ευρώπη.
•  Οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία της Πρέσπας είναι υψηλής αισθητικής και επιστημονικής αξίας.
  Η άνοιξη είναι η καλύτερη εποχή για να συναντήσει κανείς τα σπάνια υδρόβια πουλιά, του πελεκάνους, τους ερωδιούς, τους κορμοράνους κατά τις αναπαραγωγικές τους διαδικασίες. Εκτός από τις υπέροχες πανοραμικές όψεις της λίμνης που βλέπει ο επισκέπτης από τα ψηλά σημεία, όλα τα αξιοθέατα χαρακτηρίζονται από μικρή, διακριτική κλίμακα και για αν τ’ απολαύσει κανείς πρέπει να τα πλησιάσει, να τα "αναγνωρίσει", να σκύψει πάνω τους και να τα αισθανθεί από κοντά.
  Κάθε γωνιά στον Εθνικό Δρυμό έχει τις δικές της ομορφιές και τον δικό της χαρακτήρα.
(κείμενο: Ανδρέας Ανδρέου)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Φλώρινας - Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Φλώρινας.

Μικρό Σειρήνι

ΜΙΚΡΟ ΣΕΙΡΗΝΙΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Το Μικρό Σειρήνι, οικισμός που ανήκει στο Μεγάλο Σειρήνι, δημιουργήθηκε κατά την παράδοση στις αρχές του 19ου αι. από κατοίκους γειτονικών οικισμών, που ήρθαν να δουλέψουν ως κολίγοι στο τσιφλίκι του Τούρκου Μπέη.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μικρολιβάδου

ΜΙΚΡΟΛΙΒΑΔΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 81496
  Το Μικρολίβαδο (Λαβανίτσα) είναι ένας γραφικός οικισμός περιτριγυρισμένος από πράσινα λιβάδια και πλούσιο δάσος, με τον ποταμό Βενέτικο να περνά δίπλα του. Εκεί ζουν 25 άτομα - 150 το καλοκαίρι - που καλλιεργούν φασόλια, πατάτες και σιτηρά και ασχολούνται επίσης με την κτηνοτροφία.
  Το χωριό βρίσκεται 9 χλμ ΒΔ της Κρανιάς σε 850 μ. υψόμετρο. Οπως υποστηρίζουν οι κάτοικοί του βρισκόταν αρχικά στη θέση «Σβερκωτά» 3.5 χλμ Δ του Μικρολίβαδου αλλά γρήγορα μετοίκησαν στη θέση Παλιοχώρι 2 χλμ Δ, λόγω της ακαταλληλότητας του νερού. Μετά από εκεί ήρθαν στη σημερινή θέση.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Mikrolimni Community

ΜΙΚΡΟΛΙΜΝΗ (Χωριό) ΠΡΕΣΠΕΣ
  Η Μικρολίμνη είναι ένα μικρό παραλίμνιο χωριό με μακρά αλιευτική παράδοση. Στην είσοδο του χωριού ο επισκέπτης συναντά την πέτρινη εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Στα βόρεια του χωριού, περπατώντας προσεκτικά κοντά στους καλαμιώνες ή από το ξύλινο παρατηρητήριο, μπορεί κανείς να δει και να φωτογραφίσει τους σπάνιους ερωδιούς που τρέφονται στα ρηχά νερά με βατράχια, νερόφιδα, ψάρια και έντομα. Ακολουθώντας με τα πόδια το μονοπάτι προς τα νότια της Μικρολίμνης φθάνουμε στην μαγευτική Λάτσιστα, έναν κόλπο με πανέμορφη θέα στη λίμνη και τα υδρόβια πουλιά. Στο τέλος του περιπάτου μπορεί κανείς να απολαύσει φρέσκο ψάρι στις ταβέρνες του χωριού δίπλα στα νερά της λίμνης.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μοναχιτίου

ΜΟΝΑΧΙΤΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 81987
  10 χλμ ΒΑ του Μικρολίβαδου συναντάμε την κοινότητα Μοναχιτίου, που κατοικείται από 163 ανθρώπους - 600 το καλοκαίρι - κτηνοτρόφους και υλοτόμους. Τα 1.060 μ. υψόμετρο του Μοναχιτίου κατατάσσουν το χωριό στην κατηγορία των κοινοτήτων που πρέπει να επισκεφθεί κανείς για την φυσική τους ομορφιά. Στην «Πυροστιά» μάλιστα φύεται ένα είδος ορχιδέας, απ' όπου βγαίνει το σαλέπι. Το τοπίο συμπληρώνουν τα δάση από πεύκα, έλατα, οξυές, δρύες. Οι δασόδρομοι που τα διασχίζουν οδηγούν σε θέσεις απ' όπου μπορεί κανείς να παρατηρήσει και κινήσεις άγριων ζώων (αρκούδων, ζαρκαδιών, αγριόχοιρων, λύκων).
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Ιερά Μονή Ζάβορδας

ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΑΝΟΡΟΣ (Μοναστήρι) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Στην κορυφή του Καλλίστρατου όρους, στέκεται εντυπωσιακά με το φρουριακό της χαρακτήρα η Ιερά Μονή της Ζάβορδας. Ιδρυτής της υπήρξε ο Θεσσαλονικέας Οσιος Νικάνορας (1491-1549), ο οποίος αρχικά ασκήτεψε στο ασκηταριό του Αγίου Γεωργίου, που σώζεται στην απόκρημνη πλαγιά του όρους προς τον Αλιάκμονα. Το καθολικό της μονής που καταλαμβάνει το κτήριο της αυλής του συγκροτήματος είναι αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Πρόκειται για ναό αθωνικού τύπου, κατάγραφο με τοιχογραφίες που αποδίδονται στον περίφημο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο. Η ανέγερσή του τοποθετείται, σύμφωνα με την επιγραφή, στα 1534. Ο διάκοσμος ολοκληρώθηκε το 1547. Η ζωγραφική του τρούλου είναι μεταγενέστερη. Εγινε από το ζωγράφο Μανουήλ από τη Σέλιτσα, (σημ. Εράτυρα) το 1869. Λίγο νωρίτερα, στα 1835, από το Γεώργιο που καταγόταν επίσης από τη Σέλιτσα, καλύφθηκε με τοιχογραφίες ο νάρθηκας του ναού. Η ζωγραφική του νάρθηκα παρουσιάζει ενδιαφέρον από ιστορική άποψη, διότι εκεί ιστορούνται ο βίος και τα θαύματα του Οσίου Νικάνορα, καθώς και Αγιοι τιμώμενοι ιδιαίτερα στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδας. Στη νότια πλευρά του καθολικού, όπου παλαιότερα υπήρχε το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, βρίσκεται ο τάφος του κτήτορα.
   Στη βόρεια και βορειοδυτική πλευρά του συγκροτήματος συναντάμε την τράπεζα της μονής και τους χώρους που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των μοναχών και την οικονομική ζωή του μοναστηριού, όπως σιταποθήκες, μαγκιπείο, εστία, βαγεναρείο και άλλους αποθηκευτικούς χώρους. Στο βαγεναρείο σώζονται βαένια, χωρητικότητας περίπου 20.000 οκάδων. Σε ένα από αυτά υπάρχει γραμμένη η χρονολογία κατασκευής του, που είναι το έτος 1728. Στο κειμηλιαρχείο της μονής φυλάσσονται αξιόλογα αντικείμενα: λειψανοθήκες, σταυροί αγιασμού, εικόνες, χρυσοκέντητα ιερά άμφια. Υπάρχει, ακόμη, πλούσια συλλογή περγαμηνών, χαρτώων κωδίκων και χειρόγραφων.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Μονή Παναγίας Μαυριωτίσσης

ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑΣ (Μοναστήρι) ΚΑΣΤΟΡΙΑ
Τηλέφωνο: +30 24670 22714
  Βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της χερσονήσου, που εισχωρεί στη λίμνη, σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων από την πόλη. Ιδρύθηκε μάλλον επί των ημερών του αυτοκράτορος Αλεξίου Α' Κομνηνού (1081-1118).
  Το καθολικό της μονής ανήκει στην κατηγορία των μονόχωρων ξυλόστεγων βασιλικών. Στα ανατολικά του ναού η αψίδα του ιερού είναι ημικυκλική, ενώ στα δυτικά σχηματίζεται ένας ευρύχωρος νάρθηκας.
  Εχουν γίνει επισκευές στον κορμό του κτίσματος και ιδιαίτερα στο βόρειο και νότιο τοίχο, με αποτέλεσμα να καταστραφούν και οι τοιχογραφίες.
  Ο ζωγραφικος διάκοσμος διατηρήθηκε στο ανατολικό και δυτικό τοίχο του κυρίως ναού και στον ανατολικό και νότιο τοίχο του νάρθηκα. Αλλες εξωτερικές τοιχογραφίες σώζονται στο ανοιχτό προστώο, μπροστά από την είσοδο στο καθολικό.
  Η ζωγραφική του καθολικού ανήκει σε διαφορετικές περιόδους. Σε τμήμα του ανατολικού τοίχου υπάρχουν παραστάσεις που χρονολογούνται στο πρώτο μισό του 12ου αιώνα, ενώ σε άλλο τμήμα του ίδιου τοίχου και σ' όλον τον δυτικό υπάρχουν παραστάσεις από τα τέλη του 12ου αιώνα. Η μεγάλη παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας, που εξελίσσεται στον ανατολικό και νότιο τοίχο του νάρθηκα, είναι άκρως ενδιαφέρουσα από εικονογραφικής άποψης και εκτιμάται ότι ανήκει στο τέλος του 12ου αιώνα. Η σκηνή της Βάπτισης που εικονίζεται κάτω απ' αυτήν, είναι ίσως λίγο μεταγενέστερη. Οι εξωτερικές τοιχογραφίες (ρίζα Ιεσσαί, αυτοκράτορες και Αγιοι Δημήτριος και Γεώργιος) τοποθετούνται χρονικά γύρω στα 1260.
  Η μονή της Μαυριωτίσσης διεδραμάτισε σημαντικό ρόλο σαν πνευματικός χώρος σε όλες τις φάσεις της ιστορίας της Καστοριάς. Ετσι εξηγείται και το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που έδειχναν γι' αυτήν αξιωματούχοι του Βυζαντίου. Το δε καλλιτεχνικό εργαστήρι που ανέλαβε τη διακόσμηση του μνημείου, είχε άμεση σχέση με την πρωτεύουσα του βυζαντινού κράτους στην Κωνταντινούπολη.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μυρσίνης

ΜΥΡΣΙΝΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 61256
  Μεγάλο μέρος του χωριού καλύπτεται από δάσος βελανιδιάς, δημιουργώντας ένα όμορφο τοπίο που προσελκύει συχνά τους κατοίκους των Γρεβενών, καθώς η Μυρσίνα (Κομπλάρι) βρίσκεται μόλις 8 χλμ ΒΑ τους, χτισμένη σε υψόμετρο 620 μ. Εδώ ζούνε 380 άνθρωποι, που γίνονται 400 το καλοκαίρι, από τους οποίους οι περισσότεροι είναι γεωργοί αλλά και ελεύθεροι επαγγελματίες. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, αρχικά στο χωριό διέμεναν βαλαάδες, οι οποίοι εξισλαμίστηκαν στις αρχές του 19ου αι. Αργότερα, το 1923, το χωριό κατοικήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ναμάτων

ΝΑΜΑΤΑ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
  Σε απόσταση 25 χλμ. από το Καλονέρι, 61 χλμ. από την Κοζάνη και 35 χλμ. από την Πτολεμαΐδα βρίσκονται τα Νάματα που ανήκουν στο Δήμο Ασκίου. Σε υψόμετρο 1240 μ. στους πρόποδες του όρους Ασκίου είναι το ορεινότερο χωριό του νομού Κοζάνης. Χτίστηκε τα χρόνια της Τουρκοκρατίας το δεύτερο μισό του 18ου αι. από κυνηγημένους κτηνοτρόφους της Πίνδου, Ηπείρου και Γρεβενών, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εδώ εκμεταλλευόμενοι την πλούσια βλάστηση για τα κοπάδια τους.
  Εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη από την πρώτη στιγμή η πλούσια φύση και τα άφθονα νερά των πηγών στα οποία οφείλει και το όνομά του. Προσφέρεται ιδιαίτερα για ορειβασία, αφού αποτελεί το ιδανικό ορμητήριο για ανάβαση στο όρος Ασκιο, πεζοπορία καθώς και άλλου είδους άσκηση, όπως ποδήλατο βουνού στους γύρω δασικούς δρόμους.
  Τα καλοκαίρια που το χωριό ζωντανεύει με την επιστροφή των χωριανών από διάφορα μέρη της Ελλάδας γίνονται διάφορες ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις με κορυφαία το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου με τον παραδοσιακό Τρανό Χορό. Γίνονται επίσης τη διάρκεια του καλοκαιριού χοροί με παραδοσιακή δημοτική μουσική καθώς και αθλητικές εκδηλώσεις του νομού.
  Στο χωριό λειτουργεί καφενείο - ταβέρνα όλο σχεδόν το χρόνο.

Νέα Τραπεζούντα

ΝΕΑ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑ (Οικισμός) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Η Νέα Τραπεζούντα, οικισμός που ανήκει στην Κοκκινιά, δημιουργήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τη Μικρά Ασία (εξ ου και το όνομα) με την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Νεοχώρι

ΝΕΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Το Νεοχώρι ή Γουρνάκι είναι ένας οικισμός που ανήκει στη Σαρακήνα, 3 χλμ Ν του οποίου περνά ο ποταμός Αλιάκμονας. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, το Νεοχώρι μετατοπίσθηκε το 1950 στην τωρινή του θέση από την περιοχή Τουρνάκι, 1 χλμ ΒΑ της εκκλησίας της Παναγίας Νεοχωρίου, λόγω καλύτερων κλιματολογικών συνθηκών και γεωγραφικής θέσης.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Τοπική Κοινότητα Νεράιδας

ΝΕΡΑΪΔΑ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24640 23981
Η Νεράιδα είναι ένα πανέμορφο τουριστικό χωριό του Δήμου Σερβίων-Βελβεντού νομού Κοζάνης. Κτισμένη στην κορυφή του λόφου και ακριβώς επάνω από την Γέφυρα Σερβίων-Νεράιδας ηγείται του κέντρου της λίμνης Πολυφύτου. Η πλεονεκτικής της αυτή τοποθεσία αποτελεί πόλο έλξης πολλών επισκεπτών όλες τις εποχές του χρόνου. Καθημερινά σταθμεύουν τουριστικά λεωφορεία με τουρίστες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Από την Νεράιδα ο επισκέπτης μένει ενθουσιασμένος, καθώς το υγρό και στερεό στοιχείο ξετυλίγονται μοναδικά στα πόδια του και σε συνδυασμό με τα παιχνίδια της φύσης προσφέρουν από κάθε γωνιά του χωριού μια μαγευτική εικόνα. Η Λίμνη Πολυφύτου, η Γέφυρα Σερβίων-Νεράιδας , τα Πιέρια Ορη και το υπέροχο ηλιοβασίλεμα είναι μερικά χαρακτηριστικά που συνθέτουν το φυσικό μαγευτικό τοπίο, το οποίο μένει ανεξίτηλα χαραγμένο στην μνήμη του κάθε επισκέπτη.

Οι ταβέρνες, οι καφετέριες και τα ξενοδοχεία που λειτουργούν περιμετρικά της Νεράιδας είναι οικογενειακές επιχειρήσεις και φημίζονται για το υψηλό αίσθημα φιλοξενίας και το μεράκι στην εργασία τους. Τα αγνά και ποιοτικά υλικά που χρησιμοποιούν, η καλή και ποιοτική μουσική σε συνδυασμό με την μαγευτική θέα ανταμείβουν τον κάθε επισκέπτη, αφήνοντάς του τις καλύτερες εντυπώσεις.

ΝΥΜΦΑΙΟ (Χωριό) ΦΛΩΡΙΝΑ
  Τον Νυμφαίον είναι διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός υπό ειδική προστασία. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.350 μ. στο Βίτσι σε ένα παρθένο φυσικό περιβάλλον δασών και λειμώνων με ανοικτή θέα προς νότου το ενεργειακό πεδίο Πτολεμαϊδας-Αμυνταίου και τέσσερις λίμνες (Ζάζαρι, Χειμαδίτιδα, Πετρών και Βεγορίτιδα) και προς βορράν την Λυγκηστίδα (υψίπεδο Φλωρίνης) και την Πελαγονία (υψίπεδο Μοναστηρίου) της Ανω Μακεδονίας. Τον μακρινό ορίζοντα ορίζουν τα μεγάλα μακεδονικά όρη Όλυμπος, Πιέρια, Μουρίκι, Γράμμος, Βέρμιο, Καϊμακτσαλάν (Βόρας) και Περιστέρι.
  Ανεξάρτητη Κοινότητα μετέχει στο Εθνικό Δίκτυο Παράδοσης, Πολιτισμού και Κοινοτικού Βίου "των Ελλήνων οι Κονότητες" όπου ανήκουν επίσης τα Αμπελάκια Θεσσαλίας, η Μακρινίτσα Πηλίου, η Οία Σαντορίνης, ο Πάνορμος Τήνου και το Πάπιγκο Ζαγορίου.
  Μετά το 1990 έχει αναγεννηθεί και αναπτύσσει με ταχείς ρυθμούς αλλά και απόλυτο σεβασμό στην παράδοση και στο περιβάλλον τον ήπιο τουρισμό δημιουργώντας συνεχώς νέες θέσεις εργασίας και διαρκώς αυξανόμενο οικογενειακό εισόδημα.
  Την λειτουργία και περαιτέρω ανάπτυξη του Νυμφαίου υποστηρίζει σύγχρονη υποδομή ισχυρών δικτύων (ασύρματες τηλεπικοινωνίες, κινητή τηλεφωνία, περιφερειακό δίκτυο ηλεκτρισμού, ύδρευση, αποχέτευση, λιθόστρωτοι δρόμοι, σφυρήλατοι φανοστάτες κ.α.) και ένα πλέγμα άλλων έργων όπως υπαίθριος σταθμός αυτοκινήτων, περιφερειακή οδός κυκλοφορίας, γήπεδα αθλοπαιδιών, σημαδεμένα μονοπάτια, κοινοτικός στάβλος αλόγων ιππασίας-περιπάτου κ.α.
(κείμενο: Νικόλαος Ι. Μέρτζος)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Φλώρινας - Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Φλώρινας.

ΟΞΥΑ (Οικισμός) ΠΡΕΣΠΕΣ
Μικρός οικισμός με λιγοστούς μόνιμους κατοίκους. Κοντά στο δρόμο προς την Μικρολίμνη προς την Οξυά βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής. Στο κοιμητήριο του χωριού βρίσκεται ο ναόςτου Αγίου Αθανασίου με τοιχογραφίες και εικόνες του 19ου αιώνα. Στα ανατολικά του χωριού, την άνοιξη, μπορεί κανείς να θαυμάσει και να φωτογραφίσει μικρά λιβάδια με πανέμορφους νάρκισσους.

Ιστοσελίδα Δήμου Πρεσπών
• http://www.prespes.gr/episkepseisgr.html (9 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Οροπεδίου

ΟΡΟΠΕΔΙΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 82977
  Βγαίνοντας από την κοιλάδα του Γρεβενίτη ποταμού, 10 χλμ ΒΔ της πόλης των Γρεβενών, συναντάμε το χωριό Οροπέδιο (Βιλιά). Από δω η θέα προς Ν,ΝΑ και ΝΔ είναι πανέμορφη. Το χωριό επί Τουρκοκρατίας βρισκόταν 4-5 χλμ. ΝΔ από τη σημερινή του θέση, στην περιοχή «Παλιοβελιά». Σύμφωνα με διηγήσεις των κατοίκων, οι πρόγονοί τους εκδιώχθηκαν από εκεί από τους Τούρκους και μετοίκησαν τότε στη σημερινή θέση.
  Στο Οροπέδιο, το οποίο είναι χτισμένο σε 860μ. υψόμετρο, κατοικούν 180 άτομα, που αντλούν το εισόδημά τους από τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παλαιοχωρίου

ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 51233
  4 χλμ Ν της Ποντινής, στα Βέντζια, βρίσκεται ένα ακόμη ορεινό χωριό σε 800 μ. υψόμετρο, το Παλαιοχώρι (Παλιοχώρι). Σ' αυτό ζούνε 280 άνθρωποι το χειμώνα και 320 το καλοκαίρι. Σύμφωνα με διηγήσεις τους πρόκειται για ένα πολύ παλιό χωριό - όπως φανερώνει και το όνομα - το οποίο κατά τη διάρκεια της ιστορικής του παρουσίας, δεν μετακινήθηκε ποτέ από την θέση του, ούτε άλλαξε το όνομά του. Επί Τουρκοκρατίας διετέλεσε κεφαλοχώρι. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων του είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παλιουριάς

ΠΑΛΙΟΥΡΙΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 34368
  Σύμφωνα με την παράδοση η Παλιουριά (Ζυμιάστι) σχηματίστηκε από τη συνένωση 9 οικισμών της γύρω περιοχής επί Τουρκοκρατίας, για να προφυλαχθούν οι κάτοικοί τους από τους Τούρκους. Ως το 1927 το χωριό κατοικούνταν από ντόπιους, ενώ μετά ήρθαν πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Βρίσκεται 14 χλμ ΒΔ της Δεσκάτης και 47 χλμ ΝΑ των Γρεβενών. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 480 μ. και η κύρια ασχολία των κατοίκων - 350 το χειμώνα, 400 το καλοκαίρι - είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία.
  Ο ποταμός Αλιάκμονας περνά μόλις 2.5 χλμ Β της Παλιουριάς δημιουργώντας ένα όμορφο τοπίο. Ο ταξιώτης θα χαρεί τη φύση και στη θέση «Ξηρολίμνη» του όρους Βουνάσα, 4 χλμ Α. Το μεγάλο ελατόδασος σε συνδυασμό με τα πλούσια νερά και τη βρύση που υπάρχει εκεί, προσφέρουν ένα θέαμα μοναδικό.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παναγιάς

ΠΑΝΑΓΙΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Η Παναγιά (Τορνίκι), ένα πολύ όμορφο μικρό χωριό, είναι χτισμένο δίπλα στον Αλιάκμονα, σε υψόμετρο 420 μ., 20 χλμ ΒΔ της Δεσκάτης. Τα ομοιόμορφα μικρά σπιτάκια που χτίστηκαν στη θέση αυτών που καταστράφηκαν από το σεισμό του '95, δίνουν την αίσθηση ενός ολοκαίνουργιου χωριού. Οι λιγοστοί κάτοικοι της Παναγίας - 70 το χειμώνα, 120 το καλοκαίρι - ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σύμφωνα με διηγήσεις τους η κοινότητα δεν μετακινήθηκε ποτέ και επί Τουρκοκρατίας διετέλεσε κεφαλοχώρι.
  Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο μοναστικές κοινότητες κοντά στο χωριό: η Ιερά Μονή της Παναγίας και η Ιερά Μονή Ζάβορδας, που θεωρείται ο ιερός χώρος του νομού Γρεβενών.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Πανοράματος

ΠΑΝΟΡΑΜΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  20 μόλις άνθρωποι ζούνε το χειμώνα στο Πανόραμα (Σαργκαναίοι) - αυξάνονται σε 300 το καλοκαίρι - αφού οι περισσότεροι είναι κτηνοτρόφοι και μετακινούνται προς την περιοχή Ελασσόνας κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ υπάρχουν και μερικοί συνταξιούχοι.
  Το Πανόραμα βρίσκεται σε 1.160 μ. υψόμετρο, 45 χλμ ΝΔ των Γρεβενών. Η διαδρομή ως εκεί είναι πανέμορφη ανάμεσα σε δασοσκεπείς εκτάσεις αλλά και το ίδιο το χωριό διαθέτει πολύ ωραία θέα, αφού το ευνοεί σ' αυτό η θέση στην οποία χτίστηκε. Υπάρχει και εδώ η παραδοσιακή πλατεία με το μεγάλο πλάτανο.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παρασκευής

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Νότια του όρους Βουνάσα (1.528 μ.) και 5 χλμ Δ της Δεσκάτης, βρίσκεται η κοινότητα Παρασκευής σε υψόμετρο 780 μ. Εκεί ζούνε σήμερα 205 άτομα - 250 περίπου το καλοκαίρι - των οποίων κύρια ασχολία είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων η Παρασκευή μετακινήθηκε στην τωρινή της θέση επί Τουρκοκρατίας, ενώ αρχικά βρισκόταν στη θέση Κλίμα, 300 μ. Ν.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Πελεκάνου

ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ (Χωριό) ΚΟΖΑΝΗ
Τηλέφωνο: +30 24650 51282
Φαξ: +30 24650 51164
  Ο Πελεκάνος (Πέλκα) είναι κτισμένος στις παρυφές του όρους Σινιάτσικου σε υψόμετρο 760μ. Το τοπωνύμιο «Πέλεκον», που αναφέρεται από τον ιστορικό Προκόπιο και που αργότερα έγινε «Πέλεκα-Πέλκα» είναι από τα αρχαιότερα μακεδονικά τοπωνύμια, όπως και η τοπωνυμία από το σχήμα «πέλεκυς-πελεκώ» και από το «πέλλα-πέτρα».
  Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν κατά πατρίες στην αριστερή όχθη του ποταμού Μύριχου. Στην Τουρκοκρατία ονομάζονταν και « Ντιρέκιοϊ» (ποταμοχώρι). Αργότερα μεγάλες ομάδες μετακινήθηκαν στη σημερινή θέση του χωριού, καθώς και στις γειτονικές περιοχές «Βλισίδια» και «Φλαμουριά» (Δομαβίστι), χωρίς να γνωρίζουμε πότε ακριβώς. Στον κατάλογο του Νεοφύτου (Κώδικας Ζωσίμα ) της Μητροπόλεως Σιάτιστας το 1797 αναφέρεται σαν «χωρίον Πέλκα».
  Μια από τις σημαντικές παραδόσεις του χωριού είναι «ο Μαγικός κύκλος», που είναι επιβίωση λαϊκής πίστεως και λατρείας. Οι κάτοικοι πίστευαν στη μαγική αποτρεπτική για τις αρρώστιες περιάρρωση του χωριού και για το λόγο αυτό σώζεται το πρώτο μεγαλιθικό μνημείο που εντοπίζεται στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας πολλοί κάτοικοι ξενιτεύονταν στην Κωνσταντινούπολη ασχολούνταν με την οικοδομική κυρίως, αφήνοντας λαμπρά δείγματα αρχιτεκτονικής. Σήμερα οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία, κτηνοτροφία και με άλλα επαγγέλματα. Η αμπελουργία είναι από τις πρώτες ασχολίες και φημισμένο είναι το κρασί που παράγεται.

Περιβόλι

ΠΕΡΙΒΟΛΙ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  46 χλμ ΝΔ των Γρεβενών, σε υψόμετρο 1.380 μ. είναι χτισμένο το Περιβόλι. Για να φτάσει κανείς εκεί περνά μέσα από το δάσος του Ορλιακα, όπου η βλάστηση είναι πυκνή ως τις παρυφές του δρόμου, ενώ παράλληλα συναντά τις εναλλαγές δασοσκεπών και γυμνών εκτάσεων. Οι 200 κάτοικοί του το καλοκαίρι (το χειμώνα ζουν εδώ μόνο 3 φύλακες) ασχολούνται με την κτηνοτροφία και την υλοτομία.
  Το Περιβόλι τοποθετείται στον Εθνικό Δρυμό Πίνδου, τη φημισμένη «Βάλια Κάλντα» που στα ελληνικά σημαίνει ζεστή κοιλάδα, η οποία υπήρξε λημέρι του Θεόδωρου Ζιάκα. Πλήθος κόσμου επισκέπτεται κάθε χρόνο την περιοχή. Χαρακτηρίστηκε και ιδρύθηκε το 1966 και αποτελεί βιότοπο της καφετιάς αρκούδας αλλά και κάποιων σπάνιων ειδών αρπακτικών πουλιών, όπως ο γύπας και ο βασιλαετός. Περιλαμβάνει εκτός της Βάλια Κάλντα, το Αρκουδόρεμα και τα βουνά Λόγκος και Μαυροβούνι. Ποικιλία μορφολογικών χαρακτηριστικών όπως τεράστιοι γκρεμοί και ορμητικά ρέματα, έλκουν τους πεζοπόρους σε μια μοναδική αναζήτηση.
   Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Δημοτικό Διαμέρισμα Πηγαδίτσας

ΠΗΓΑΔΙΤΣΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 81701
  Η Πηγαδίτσα είναι μια γεωργοκτηνοτροφική κοινότητα, 18 χλμ Ν των Γρεβενών, χτισμένη σε υψόμετρο 714 μ. Το τοπίο εκεί είναι εξαιρετικό, καθώς οι γεωργικές καλλιέργειες εναλλάσσονται με το δρυόδασος που καλύπτει την περιοχή. Σύμφωνα με τοπικές παραδόσεις, το χωριό πριν το 1662 ήταν τσιφλίκι βαλαάδων. Σήμερα κατοικούν σ' αυτό Πόντιοι και λίγοι ντόπιοι, που φθάνουν συνολικά τους 100. Οι ίδιοι υποστηρίζουν πως το 1923 ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην Πηγαδίτσα 8 οικογένειες από την Κερασούντα, 10 οικογένειες από την Τραπεζούντα, 25 οικογένειες Τουρκόφωνων από την ίδια περιοχή και 6 οικογένειες από άλλες περιοχές του Πόντου.
  Ενδιαφέρον έχει ο μύθος της προέλευσης του ονόματος του χωριού: κατ' αυτόν, η Πηγαδίτσα πήρε το όνομά της από ένα πηγάδι που βρισκόταν μεταξύ Μαυραναίων και Πηγαδίτσας, το οποίο διεκδικούσαν και τα δύο χωριά. Για να μη μαλώνουν αυτά, αποφάσισαν να διοργανώσουν έναν αγώνα δρόμου, όπου θα έπαιρναν μέρος οι νέοι τους. Ετσι έγινε και οι νέοι της Πηγαδίτσας έφτασαν πρώτοι στο πηγάδι και κέρδισαν το όνομα.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΠΙΣΟΔΕΡΙ (Χιονοδρομικό κέντρο) ΦΛΩΡΙΝΑ

Στο 20ο χλμ. δυτικά προς Πρέσπα, και στον αυχένα Βίγλας-Πισοδερίου (1650 μ.), όπου ενώνονται ο Βαρνούς με το Βέρνον, υπάρχει χιονοδρομικό κέντρο, το μόνο της Ελλάδας πάνω σε εθνική οδό που, εκτός απ΄ τα 2-3 μέτρα χιόνι, διαθέτει:

1. αναβατήρα 80 μ. για 600 άτομα την ώρα, εναέριο διθέσιο,
2. αναβατήρα 3.500 μ., εναέριο διθέσιο,
3. 2 baby-lifts,
4. 11 πίστες (και 4 παιδικές), εγκεκριμένες από τον F.I.S, που εξυπηρετούν τους χιονοδρόμους και αθλητές.

Στη Βίγλα πραγματοποιούνται και διεθνείς χιονοδρομικοί αγώνες.
(κείμενο: Λάζαρος Α. Μέλιος)

Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Φλώρινας-Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Φλώρινας.

Δημοτικό Διαμέρισμα Πλατέος

ΠΛΑΤΥ (Χωριό) ΠΡΕΣΠΕΣ
Τηλέφωνο: +30 23850 51208
  Ανατολικά από το χωριό Πλατύ και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βρίσκεται ο ναός του Αγίου Νικολάου, τον οποίο η τοπική παράδοση θέλει αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τον ονομάζει Αγία Σωτήρα, έργο του 16ου αιώνα με πλούσια εσωτερική ζωγραφική διακόσμηση. Κοντά στην Μικρή Πρέσπα κείτονται τα ερείπια του οικισμού Οπάγια. Η περιοχή που ορίζεται από την Οπάγια και τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο ως την τοποθεσία Κούλα αποτελεί ένα από τα πιο ευαίσθητα τμήματα του πυρήνα του Εθνικού Δρυμού. Η Βρωμολίμνη αποτελείται από δύο εσωτερικές λιμνούλες που επικοινωνούν με τα νερά της Μικρής Πρέσπας. Εδώ βρίσκονται σημαντικές αποικίες πελεκάνων και κορμοράνων. Ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τα πουλιά με κιάλια ή τηλεσκόπιο από το ξύλινο παρατηρητήριο στα βόρεια της περιοχής κοντά στο δρόμο. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα σημεία για παρατήρηση πουλιών στην Πρέσπα την άνοιξη.

Δημοτικό Διαμέρισμα Πολυδένδρου

ΠΟΛΥΔΕΝΔΡΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Τηλέφωνο: +30 24620 41670
  Τα νερά του Αλιάκμονα καθώς και κάποιων παραποτάμων του κυλούν ήρεμα 4 χλμ γύρω από τον οικισμό του Πολύδενδρου (Σπάτα). Εναν οικισμό 200 περίπου κατοίκων, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Επί Τουρκοκρατίας το Πολύδενδρο ήταν κεφαλοχώρι και όπως λέγεται, ο οικισμός είναι αποτέλεσμα της συνένωσης δύο άλλων οικισμών. Ο πρώτος βρισκόταν στη θέση «Παναγιά» 2 χλμ ΒΔ του σημερινού χωριού και λεγόταν «Σπάτα», ενώ ο δεύτερος, τα «Παλαιοσπάτα» βρισκόταν 1.5 χλμ ΝΑ στη θέση Καραγάτσι. Το κατάλληλο φυσικό περιβάλλον με τα πολλά δένδρα (όπως φανερώνει και το όνομα του οικισμού), πρόσφορο έδαφος για κρύψιμο, ήταν ο λόγος για τον οποίο αποφάσισαν οι κάτοικοι αυτών των δύο οικισμών να μετακινηθούν και να δημιουργήσουν το νέο οικισμό του Πολύδενδρου.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.