Εμφανίζονται 69 τίτλοι με αναζήτηση: Θέματα του τόπου στην ευρύτερη περιοχή: "ΕΛΛΑΔΑ Χώρα ΕΥΡΩΠΗ" .
Continuity and Change in Athenian Social and Intellectual History
Perseus Project - Thomas R. Martin, An Overview of Classical Greek History from Homer to Alexander
Perseus Project - Thomas R. Martin, An Overview of Classical Greek History from Homer to Alexander
ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ (Περιφέρεια) ΕΛΛΑΔΑ
Κάθε Ελληνική τοπική φορεσιά είναι ένα σύνολο ενδυμάτων, που χαρακτηρίζει
μία ομάδα ανθρώπων που ζουν μέσα στον ελληνικό χώρο. Λειτουργεί όπως κάθε ενδυμασία.
Ντύνει δηλαδή και στολίζει το κορμί και παρουσιάζει την όψη που επιθυμεί να δώσει
εκείνος που τη φοράει στους τρίτους, παρέχοντας στον εαυτό του σιγουριά και άνεση.
Μέσα στη συντηρητική και αυστηρή κοινωνία του χωριού και της μικρής
πόλης, η σιγουριά και η άνεση πετυχαίνονται με την ομοιομορφία που προσφέρει μία
φορεσιά. Η φορεσιά βασίζεται στην παράδοση και στη συντηρητικότητα και διαφέρει
ριζικά από τη μόδα που βασίζεται στην αλλαγή. Η συντηρητικότητα στη φορεσιά δημιουργεί
απαγορευτικά ταμπού, αλλά και ταμπού που λειτουργούν δίνοντας μαζικές ιδιότητες
σε ορισμένα της τμήματα (ποδιά, ζωνάρι, κεφαλόδεσμοι κ.α).
Η έρευνα γύρω από τις τοπικές φορεσιές του ελληνικού χώρου δεν έχει
ολοκληρωθεί επίσημα. Ποτέ άλλωστε δεν έγινε μία συστηματική καταγραφή τους, με
αποτέλεσμα να μη μπορεί να γίνει και μία μελέτη σε βάθος.
Ο χώρος της ενδυματολογίας στην περιοχή της Θράκης παρουσιάζει μία
εντυπωσιακή ποικιλομορφία. Οι ενδυματολογικές ιδιαιτερότητες της κάθε ενδυμασίας,
διαφοροποιούν και τονίζουν το χαρακτήρα της κοινωνικής ομάδας από την οποία προέρχεται.
Η ενδυμασία ως ενδυματολογικό σύνολο, σε συνάρτηση με τη διακοσμητική αντίληψη
των επί μέρους εξαρτημάτων της, που εκφράζεται μέσα από διαφορετικά υλικά, σχήματα
και χρώματα, δίνουν την ιδιαίτερη αισθητική της κάθε ομάδας.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Απρίλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Θρακικής Εστίας Νομού Σερρών
ΑΧΕΛΩΟΣ (Ποταμός) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
ΕΛΛΑΔΑ (Χώρα) ΕΥΡΩΠΗ
I. THE LAND AND THE PEOPLE
The Greeks are a people who appear first in history as separated
in various small States, but bound together by a common language, religion and
civilization, in the south of the Balkan Peninsula, the islands around, and the
coast of Asia Minor opposite.
For about three centuries these States attained perfection in every form of civilization
that gives them the first place in the history of Europe. Then the Greek ideal--Hellenism--spread
over Asia, Egypt, and westward
to Italy.
The original race gradually sinks in importance; the States have disappeared.
But the power of the Greek language, Greek learning, Greek art is never exhausted;
the magic of the old memories still works in every age; while political changes
cause the rise and fall of other governments, Hellenism never ceases from its
conquests. The great Roman Empire, having become too unwieldy, is divided, and
Greece gradually swallows up the eastern half. For nearly ten centuries again
Greece reigns from Constantinople.
The flood of Islam sweeps over the lands she had moulded; instead of destroying
her, this brings her to fresh conquests across the distant West. Last of all,
chiefly because of the magic of her name, the land where Hellenism was born has
succeeded in shaking off the tyrant and we have again a free Greece.
But Hellas means more than this small country. It is that mighty force,
undying from Homer to the present Phanar
at Constantinople, that,
through all changes of government, has been expressed in the same language, has
evolved its own ideals, and, unbroken in its continuity for nearly thirty centuries,
has moulded to its own likeness nearly every race it met. The barbarous tribes
of Asia Minor--Macedonians,
Christian Arabs, Egyptians and Slavs, Phoenicians and Italians, Wallachians and
even some branches of the great Turkish race--met this ideal in turn, learned
to talk Greek and to call themselves Hellenes. And at the knees of this mother
all Europe has stood. It is not the object of this article to tell again the long
story of Greece. One or two salient points only will clear the ground for an account
of Christianity among this people.
First of all, what is Greece? Greece was not united as one State even
in classical times; Alexander's empire included all manner of nations; under Rome
the scattered Greeks gradually learned to call themselves Romans. The only answer
that can be given for any period is that Greece is the land where Greeks live;
any country, any city where the people in the great majority spoke Greek, were
conscious of being Greeks, was at that time at any rate a part of Hellas: Syracuse
and Halicarnassus as much
as Athens and Corinth.
What is a Greek? It has been the special mission of Hellas to impose
her language and ideals, even the consciousness of being a Greek, on other races.
Of the enormous number of people since Alexander who spoke Greek and called themselves
Greeks the great majority were children of Hellenized barbarians. Moreover districts
were inhabited by mixed populations. The great towns were more or less completely
Hellenized, while the peasants around kept their original languages.
One must use the names Greek and Greece as comparative ones. Where
a certain degree of Greek consciousness (shown most obviously in the use of the
language) prevails, there we may call the people Greeks, more or less so according
to the measure of their absorption by Hellas. When Rome
conquered Greece (146 B.C.) there was no longer any question of a Greek political
nation. But the race goes on, and the language never dies. Constantine (A.D. 324-37)
meant his new city to be Roman. But here, too, Hellas gradually absorbed her conquerors.
At least from the time of Justinian I (527-65) the Eastern Empire, in spite of
its Roman name, must be counted a Greek State.
The Byzantine period (roughly from 527 to 1453) is the direct continuation
of the older Greek civilization. It is true that Byzantine civilization was influenced
from other sides (from Rome
and Asia Minor, for instance);
but this would apply to the old Greek ideals too, on which Egypt,
Persia, and Asia had their
influence; it is the normal process of the development of any civilization to
absorb foreign influences gradually, without breaking its own continuity. It was
a special characteristic of the Turkish conquest that it neither destroyed nor
absorbed the races subject to the sultan. The difference of religion, involving
in this case an entirely different kind of life and different ideals in everything,
prevented absorption. So, after 1453, except for the loss of independence and
the persecution in a more or less acute form that they suffered, the older European
races in the Balkans went on as before. The enormous majority kept their faith
in spite of grievous disabilities. They kept their language, too, and their consciousness
of being Greeks. They never called themselves Turks, nor thought of themselves
as part of the Turkish State. They were Greeks, their land was Greece still.
In the beginning of the nineteenth century the wave of enthusiasm
for liberty started by the French Revolution reached the Rayahs, as the Christian
subjects of the sultan were called by the Turks. The Klephts and Armatoles had
kept up a ceaseless, if hopeless, rebellion against the pashas and kaimakams.
In 1814 the “Philike Hetairia” was founded at Odessa,
to work for the freedom of Greece. In the revolution that followed, from 1821
to 1833, Greeks joined equally all over the Turkish Empire, in the islands and
coast towns of Asia Minor,
in Constantinople and Salonica
as much as in Attica and the
Peloponnesus.
Something must be said about the name. The land and the people that
we call Greece and Greeks are in their own language Hellas and Hellenes. Greek
is a form of the Latin Graecus. After the common use of the other name, Hellene,
this one still survived.
II. THE CHURCH IN GREECE BEFORE THE SCHISM (52-1054)
Greece possesses by the most undisputed right an Apostolic Church.
St. Paul, in his second missionary journey (52-53), while he was at Troas
in Mysia, saw the vision
that brought him for the first time to Europe. At Philippi
in Macedonia he founded the
first Christian Church on European soil. Thence he came to Thessalonica,
Berea and, travelling southwards,
to Athens. Here he preached
about “the unknown God” on the Areopagus,
and went on to Corinth. In
all these places St. Paul preached, according to his custom, first to the colonies
of Jews and then to Gentiles too; in all he left Christian communities from which
others in the neighbourhood were formed by his disciples. The Church spread rapidly
in Greece.
III. THE ORTHODOX CHURCH IN GREECE
There is no trace of independent action in local Greek Churches. They
all used the Byzantine Rite and followed the Byzantine Patriarch faithfully. From
29 May 1453 till the nineteenth century the Greeks and the Orthodox Church in
Greece were subject to a Moslem government. The Sultans applied the usual terms
of Moslem law regarding non-Moslem Theists to the Christian population of their
empire. There was to be no active persecution. Christians suffer certain disabilities.
As long as they keep these laws they are not to be molested further, and they
are quite free with regard to their religion. Of course any Christian may turn
Moslem at any time; if he does so it is death to go back. During the centuries
between the fall of Constantinople
and the beginning of Greek independence the Greek Church has no history, unless
one counts as such the affairs of the Patriarchate. The hideous oppression of
the Turk overshadowed all their lives. For the Turk has never kept his own fairly
tolerant law. The Christians were always in a state of simmering rebellion and
the Turks were always punishing their attempts by wholesale massacre. In Crete
50,000 Christian children, in the year 1670, were torn from their parents, circumcized,
and brought up as Moslems; in Asia
Minor thousands of Greeks had their tongues torn out for not talking Turkish.
Meanwhile the clergy celebrated the Holy Liturgy on Sundays, worked in the fields,
and kept wine-shops on weekdays. But they kept alive faith in Christ and Hellas,
prayed for better days, were generally at the bottom of each attempt at resisting
the pasha's abominations, and bore silent but heroic witness for Christ during
those dark centuries. The schism had cut them off from the West. Europe had forgotten
them. They had everything in the world to gain by turning Turk; and yet they kept
the Christian faith alive among their people, in spite of pashas, and soldiers,
and massacres. Their little dark, dirty churches were the centres not only of
Christianity but of Hellenism too.
The Greek War of Independence brought a great change to the Church
of the free kingdom. The clergy had taken a leading part in the revolution. In
1821, at the beginning of the movement, the Metropolitan of Patras,
Germanos, the Archimandrite Dikaios and other leading ecclesiastical persons openly
took the side of the Greeks, helped them with their counsels, and in many cases
even joined in the fighting. In 1822 the Turks began their series of reprisals
by barbarously murdering the Patriarch Gregory V in his vestments, after the Liturgy
of Easter Day. But, in spite of Greek enthusiasm for Gregory V, the court of the
patriarch was too much under the power of the sultan for the free Greeks to submit
to its jurisdiction.
The first National Assemblies (at Epidaurus
and Troezen) in 1822 and 1827,
while declaring that the Orthodox faith is the religion of Greece, had pointedly
said nothing about the oecumenical patriarch. In July, 1833, the Greek Parliament
at Nauplion drew up a constitution for the national Church. Imitating Russia,
they declared their Church autocephalous--independent of any foreign authority--and
proceeded to set up a “Holy Directing Synod” to govern it. Between
1822 and 1844 the Greek Church considered itself autocephalous, managing its own
affairs by its synod, but had sent no notice of the change to the Phanar.
So the patriarch affected to ignore the change. The free Greeks had determined
to have nothing more to do with the Phanar
at all.
IV. CONSTITUTION OF THE CHURCH OF GREECE
The laws that fix the establishment, organization, and regulations
of the Greek Church are those of 1852, in which the parliament repeated and codified
the arrangements made by various governments since 1822:
“The dominant religion in Hellas is the Eastern Orthodox Church of Christ.
Every other known religion may be practised without hindrance and shall enjoy
the protection of the laws, only Proselytism and all other attacks on the dominant
Religion are forbidden.” “The Orthodox Church of Hellas acknowledges
as her Head our Lord Jesus Christ. She is indissolubly united in faith with the
Church of Constantinople
and every other Christian Church of the same persuasion [as Constantinople].
She is autocephalous, uses her sovereign rights independently of any other Church,
and is ruled by the members of the Holy Synod”.
There are now 32 sees in Greece. The Holy Synod, to which all bishops
are subject, meets at Athens.
The Metropolitan of Athens is
always president for life. Its jurisdiction is described as extending over questions
of faith (only, of course, in the sense of preserving the Orthodox Faith of the
Seven Councils), rites and canon law, religious instruction, duties of clerks
in Holy orders, ecclesiastical discipline, examinations for ordination, consecration
of churches, celebration of feasts and services. The Synod can appeal to the Government
to put down heretics and refractory clergy, and dangerous books against faith
or morals.
In 1856 the Government established higher schools for the clergy at
Syros, Chalcis
and Tripolis, in 1875 a fourth
was begun at Corfu. It appears
that all these institutions came to an end for want of students. Still higher
in the scale is the Athenian seminary called the Rhizarion (founded by the brothers
Rhizares in 1843) whose students attend lectures at the university besides those
of their own institution. This is the only seminary that in any way comes up to
our standard. Its students form the aristocracy of the clergy and become archimandrites,
professors, and bishops.
There are a great many monasteries in Greece. In spite of the suppression,
in 1833, of the small ones, 80 remained. There are now 250, with 1322 choir monks
and 545 lay brothers, also 9 convents, with 152 nuns and 68 novices (census of
1897). The head of each monastery is the archimandrite, or hegumenos (abbot),
elected by the monks and confirmed by the bishop of the diocese. He must be a
priest-monk (hieromonachos).
V. THE CATHOLIC CHURCH IN GREECE
With the exception of a very few scattered Uniat congregations, all
Catholics in Greece are Latins. This is explained partly historically and also
by the strictly legal position. After the Great Schism the first restoration of
the Catholic Faith was made by the crusaders, the Frankish princes who ruled as
their successors, and Venice. None of these authorities cared at all about the
Byzantine Church or its rights. Wherever their power extended they set up Latin
bishops, just as at home, and tried to persuade the people to turn Latin by harassing
disabilities that often became real persecution. Whatever native Catholic communities
now exist are the successors of those set up by the Franks and Venetians. They
are strengthened by foreigners (French and Italian merchants, etc.) who are naturally
Latins too.
The legal justification of what seems an anomalous situation is that
Greece is part of Illyricum, and Illyricum, according to the ancient right never
abandoned by the popes, belongs to the Roman patriarchate. According to the general
(but by no means quite universal) principle, that rite follows patriarchate, all
Greeks should be not only Catholics but also Latins. On the other hand, there
is no doubt that this circumstance is a great hindrance to the conversion of Greece.
It would be much easier to persuade Greeks simply to return to the old allegiance
of the first see, than to make them go through so radical an upsetting of their
lives as is involved in turning Latin. The foreign character of all Catholic missions
in Greece is the great difficulty always; the authorities of these missions are
nearly always not only Latins but foreigners--Italians.
VI. PROTESTANTS AND OTHER SECTS
There are a few small communities of Greeks who have left the Orthodox
Church, either converted by Protestant missionaries or following some new protestantizing
or rationalizing leader of their own. English and American missionaries have been
at work here, disseminating bibles and holding prayer meetings, since 1810. At
first the Orthodox seem to have watched their movements without suspicion. The
British and Foreign Bible Society had even arranged with the Patriarch of Constantinople
for the sale of their bibles. But these were found to exclude the deuterocanonical
books and to be done into Modern Greek from the Massoretic text without reference
to the Septuagint, the official text of the Orthodox Church. The missionaries
also, not content with selling their bibles, held prayer meetings in opposition
to the liturgical services and preached against sacraments and ceremonies. So
the Orthodox became suspicious of them; they were denounced as disturbers of the
public peace, and in some places their schools and conventicles were closed.
The end of this disturbance about the missionaries was that the Government
granted entire toleration, but the Orthodox Church formally excommunicated them
and their adherents. At first it had been a question of selling bibles and preaching
to the Orthodox rather than of forming a new sect. Now the issue is quite clear;
the Orthodox are forbidden to attend the missionaries' meetings, so these have
built up regular congregations with ministers. People who join these leave the
established Church and become Protestants. The first church of these Greek Protestants
was opened at Athens in 1874.
There are about 6000 Sephardim Jews in Greece, and in 1889 the census
counted 24,165 Moslems, living chiefly in Thessaly.
It is to the credit of the Government that these Moslems have always been treated
with perfect toleration. They are excused from serving in the army under a flag
marked with the cross. They have their mosques wherever they want them, and the
muezzin still cries from the minaret, as loudly as when the sultan reigned here,
that Mohammed is the prophet of God. Nevertheless, great numbers of Moslems crossed
the frontier into Turkey
when Greece became free; the addition of more territory in 1881 led to another
great emigration, and the Moslem population of Greece is still steadily diminishing.
At Larissa and thereabouts
one finds Turkish quarters with their mosque, as across the frontier, but many
more such villages are now deserted, and their mosques in ruins.
VII. THE CHURCH IN ENSLAVED GREECE
Greeks outside the kingdom are practically all Orthodox. They form
a great part of the Patriarchate of Constantinople,
the aristocracy of the Patriarchates of Alexandria,
Antioch and Jerusalem,
and the whole Orthodox population of Cyprus.
In all these parts except Cyprus
the same evolution is taking place. For many centuries the Greeks had it all their
own way. All the important offices--those of patriarchs, metropolitans, archimandrites--were
never given to the native Orthodox Christians, but were kept in the hands of a
little group of Greeks generally sent out by the Phanar.
In each case the awakening of national sentiment during the nineteenth century
has produced this result: the natives (Slavs, or Wallachians, or Arabs) are making
tremendous, and now always successful, efforts to throw off the yoke of these
Greeks and to have bishops of their own races, the Liturgy in their own tongues.
And everywhere the Greeks are waging a hopeless war in the name of Conservatism
to keep their predominance.
Russia steps
in everywhere, always on the side of the natives; so each year the Greek element
has to retire.In the Patriarchate of Constantinople
the Bulgars have made a formal schism since 1872. They have an exarch at Constantinople,
and his exarchist bishops dispute the jurisdiction of the Greek (patriarchist)
hierarchy all over Macedonia.
This is the greatest schism. At Alexandria
things are better. The Orthodox patriarch, Photios, is of course a Greek; but
he has taken the trouble to learn Arabic and allows the Liturgy to be celebrated
in Arabic to some extent. There is a schism at Antioch.
After a long line of Phanariot patriarchs, the Arabs at last succeeded in getting
an Arab patriarch, Meletios, in 1899. He was at once excommunicated by Constantinople,
apparently for not being a Greek. The trouble at Jerusalem
may be read in all the newspapers. The Patriarch Damianos is a Greek; he has always
been disliked by the Arabs, now he has begun to try to conciliate them, so his
Greek Synod has deposed him for being civil to Arabs, and the Arabs will not have
him because he is a Greek. In Cyprus,
though they are all Greeks, they have a schism too. Since 1900 the quarrel of
the two pretenders to the archiepiscopal see, Cyril of Cyrenia
and Cyril of Kition, has disturbed the whole Orthodox world.
Adrian Fortescue, ed.
Transcribed by: M.E. Smith
This extract is cited June 2003 from The Catholic Encyclopedia, New Advent online edition URL below.
ΚΑΡΛΑ (Δημοτική ενότητα) ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΡΑΙΟΣ
ΜΕΤΑΞΑΔΕΣ (Κωμόπολη) ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ
Το χωριό Μεταξάδες βρίσκεται στο ΒΔ τμήμα του Ν.Έβρου. Ενδυματολογικά
με το ίδιο όνομα χαρακτηρίζονται τα χωριά της ευρύτερης περιοχής των Μεταξάδων
(Αλεποχώρι, Παλιούρι, Χανδράς, Μικρή και Μεγάλη Δόγα, Ελληνοχώρι, Χιονάδες).
Οι κάτοικοι των χωριών αυτών, ριζωμένοι σ' έναν τόπο άγονο, χωρίς
μεγάλο κάμπο, πέρα από τις μικρές γεωργικές καλλιέργειες, ασχολήθηκαν με διάφορες
άλλες τέχνες και έγιναν μπογιατζήδες (βαφείς), τερζήδες (ράφτες), τσουκαλάδες
(αγγειοπλάστες), χτιστάδες (χτίστες). Το κεφαλοχώρι Μεταξάδες, γνωστό και ως Τοκμάκι
από το σφυρί που σκάλιζαν την πέτρα, έβγαζε τους πιο ονομαστούς χτιστάδες. Στο
χωριό λειτουργούσαν αλευρόμυλοι, γιαχανάδες (μύλοι για τα σουσάμια), επίσης τερζήδικα
(ραφεία) και λανάρες για το ξάσιμο των μαλλιών. Οι τσουκαλάδες του, γνωστοί στον
ευρύτερο χώρο, πουλούσαν τα εμπορεύματά τους σ' όλη τη Θράκη. Η παραγωγή, το εμπόριο
και η επικοινωνία που είχαν οι κάτοικοι των Μεταξάδων με τον ευρύτερο κοινωνικό
χώρο επηρέασε και ενδυματολογικά τους κατοίκους των γύρω χωριών με αποτέλεσμα
ο τόπος της ενδυμασίας των μεταξάδων να επηρεάσει την περιοχή.
Γενικά αναγνωριστικά στοιχεία της γυναικείας ενδυμασίας των Μεταξάδων
είναι το μαύρο φόρεμα με τα πορτοκαλιά γαϊτάνια στον κόρφο και δύο ανοίγματα στο
στήθος τις «κουρφλήθρες» που διευκόλυναν την γυναίκα κατά τον θηλασμό. Χαρακτηριστικό
της γυναικείας ενδυμασίας των Μεταξάδων είναι επίσης τα λεπτά βαμβακερά ή μεταξωτά
υφάσματα που χρησιμοποιούν στην κατασκευή των φουστανιών. Τα κορίτσια στην περιοχή
των Μεταξάδων άρχιζαν να υφαίνουν τις φορεσιές τους μόλις αρραβωνιαζόταν. Έμεναν
αρραβωνιασμένα 4 έως 9 χρόνια.
Οι γονείς του γαμπρού εκτός από το «τράχωμα» (χρήματα) που έδιναν
στη νύφη, έδιναν και το «φιλεμέ» (βαμβακερή κλωστή) καθώς και μαλλί για την προίκα
του κοριτσιού. Για την προίκα τους οι κοπέλες έφτιαχναν 25 πουκάμισα, 15 φουστάκια,
10 ζευγάρια κάλτσες, μέτσια (υφασμάτινα παπούτσια) και έδιναν παραγγελία τη γούνα
τους, που θα φορούσαν την ημέρα του γάμους τους, στον τερζή (ράφτη).
Όλα τα υλικά για την κατασκευή της φορεσιάς τους ήταν δική τους παραγωγής.
Εκτός από το φόρεμα η ενδυμασία των Μεταξάδων αποτελείται από:
-το πουκάμισο, βαμβακερό λευκό το καθημερινό, βαμβακομέταξο το καλό (επίσημο).
Τα καλά πουκάμισα ονομάζονταν «κιναρωτά» (ήταν υφαντά μεταξωτά, με ρίγες από μάλλινες
ή βαμβακερές κλωστές και είχαν στο τελείωμά τους δαντέλα και πούλιες).
-το γιλέκο, από σαγιάκι κεντημένο με πούλιες και πολύχρωμες βαμβακερές και μεταξωτές
κλωστές.
Στα πόδια οι γυναίκες φορούσαν τις κάλτσες, άσπρες μάλλινες με χρωματιστά
λουλούδια για το χειμώνα. Παπούτσια είχαν τα μέστια, υφασμάτινα παπουτσάκια με
γαϊτάνια σε μαύρο ή πορτοκαλί χρώμα.
Οι ποδιές που φορούσαν ήταν υφαντές μάλλινες με διάφορα σχέδια στον
αργαλειό. Τις ονόμαζαν «ζαπράτσες». Η λεχώνα φορούσε τη «χραδένια» ποδιά που ήταν
υφαντή βαμβακερή. Ο τύπος της μεταξωτής ποδιάς σε έντονα χρώματα με δαντέλες και
πούλιες είναι ο νεώτερος τύπος που επικράτησε.
Ο κεφαλόδεσμος είναι περίτεχνος με «μπαρμπούλες» (μαντίλι σταμπωτό)
σε κίτρινο χρώμα για τις νέες και σε σκούρα χρώματα για τις ηλικιωμένες. Τα μαλλιά
φτιαγμένα σε κοτσίδες ριγμένες στην πλάτη, κατέληγαν σε φούντες με χάντρες στερεωμένες
με κλωστές. Οι ελεύθερες και οι νιόπανδρες στερέωναν πίσω πέντε κορδέλες χρωματιστές,
στολισμένες επίσης με πούλιες. Οι νέες κάτω από την κίτρινη «μπαρμούλα» φορούσαν
και τον τσεβρέ ο οποίος είναι τετράγωνος κεντημένος στις γωνίες. Τον σκάλωναν
με «σιργκούτσια» (λουλούδια) στο πλάι. Ζωνάρι δεν φορούσαν με την καθημερινή ενδυμασία
τους, παρά μόνο με την επίσημη. Τότε φορούσαν το σημοζούναρο, δώρο του γαμπρού,
αγορασμένο από τους κουγιουμτζήδες (χρυσοχόους) του Διδυμοτείχου,
δουλεμένο με σμάλτο. Πολλά στολίδια έκαναν και οι ίδιες όπως το φαρδύ χάντρινο
περιλαίμιο, το γκερντάν.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Απρίλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Θρακικής Εστίας Νομού Σερρών
ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ (Δήμος) ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑ
Τα σπίτια των χωριών της ορεινής Ναυπακτίας σχεδόν στο σύνολό τους
παρουσιάζουν από τις πιο παλιές και απλές ως τις νεότερες και σύνθετες μορφές
της λαϊκής (παραδοσιακής) αρχιτεκτονικής. Το υλικό με το οποίο είναι κτισμένα
όλα τα παλιά σπίτια στη Ναυπακτία είναι συνήθως ο σχιστόλιθος, πέτρα σκληρή και
άφθονη στην περιοχή. Επίσης σχιστολιθικές πλάκες, τουλάχιστον στα παλιότερα σπίτια,
χρησιμοποιούσαν και για σκεπή. Στη λαϊκή αρχιτεκτονική των Ναυπακτιτών, βρίσκουμε
πλήθος από επιδράσεις Ηπειρώτικες, όπως στα καπετανόσπιτα του Πλατάνου. Αργότερα
και οι ντόπιοι κτίστες μιμήθηκαν τους Ηπειρώτες συναδέλφους τους και δημιούργησαν
παράδοση μαστόρων στα Κράβαρα και ιδιαίτερα στα χωριά Σίμου, Παλαιόπυργο και Δορβιτσά.
Συντεχνίες Ηπειρωτών και Κραβαριτών σε συνεργασία μεταξύ τους κατασκεύασαν μεγάλα
κοινωφελή έργα, όπως εκκλησίες, σχολεία και πέτρινα γεφύρια.
Τα πέτρινα γεφύρια
Τα πετρογέφυρα που καθρεφτίζονται στα νερά του Μόρνου, του Εύηνου
και των παραποτάμων τους αποτελούν μοναδική κληρονομιά που γεφυρώνει το χθες με
το σήμερα. Τα περισσότερα από τα γεφύρια αυτά είναι μονότοξα και είναι κτισμένα
σε επιλεγμένα σημεία όπου η κοίτη των ποταμών είναι στενή. Είναι κτισμένα από
έμπειρους τεχνίτες και στέκονται υπερήφανα εδώ και πολλά χρόνια σχεδόν παρατημένα
στη βαθιά σκιά των νέων οδικών αξόνων.
κείμενο: Γιάννης Χαλάτσης, φωτογραφίες: Παναγιώτης Τσούσης
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάρτιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ναυπάκτου
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ (Χωριό) ΓΟΡΤΥΣ
ΣΟΥΦΛΙ (Κωμόπολη) ΕΒΡΟΣ
Το Σουφλί ήταν ονομαστό για την καλλιέργεια του μεταξοσκώληκος και
υπήρξε ένα εμπορικό κέντρο στην περιοχή του Έβρου. Η γυναικεία λοιπόν φορεσιά
που φορέθηκε στο Σουφλί επηρέασε σημαντικά όλες τις φορεσιές της περιοχής του
Έβρου. Χαρακτηριστικό της ενδυμασίας του Σουφλίου είναι το καφτάνι. Είναι
ένα φόρεμα μακρύ, με μανίκια, και είναι ανοιχτό με ένα τριγωνικό άνοιγμα στο στήθος.
Το μπούστο είναι εφαρμοστό και μετά από την μέση φαρδαίνει και σχηματίζει πιέτες.
Τα γιορτινά καφτάνια ήταν από μεταξωτά υφάσματα ενώ για κάθε μέρα τα καφτάνια
ήταν βαμβακερά υφαντά στον αργαλειό.
Το πουκάμισο που φορούσαν κάτω από το καφτάνι ήταν και αυτό
βαμβακερό λευκό το καθημερινό και μεταξωτό το γιορτινό. Κάτω από το καφτάνι συνήθιζαν
να φορούν μεσοφόρι για να τονίζεται περισσότερο η μέση και να φουσκώνει
το καφτάνι από την μέση και κάτω. Στη μέση φορούσαν την ποδιά. Η γιορτινή
και νυφική ποδιά ήταν «γραμμένη» στον αργαλειό με πολύπλοκα σχέδια. Συνήθιζαν
όμως τα νεώτερα χρόνια να φορούν και κατιφένιες ποδιές που τελικά και επικράτησαν.
Στη μέση στερέωναν την μαλαμοκαπνισμένη ζώνη με την υπέροχη
πόρπη που απεικόνιζε στο κέντρο ως επί το πλείστον τον δικέφαλο αετό, δουλεμένη
με σμάλτο και στολισμένη με πολύχρωμες πέτρες. Οι ζώνες αυτές ήταν δώρο του αρραβωνιαστικού
ή του γαμπρού. Υπήρχαν φυσικά και απλούστερες ζώνες με απλές πόρπες. Στο κεφάλι
φορούσαν μεταξωτό μαντίλι με λουλούδια, που για τις νέες ήταν σε έντονα
χρώματα που τα έδεναν με τέτοιο τρόπο ώστε τα κρόσσια από τη μαντίλα να κρέμονται
στον τράχηλο και στη πλάτη. Συμπλήρωναν δε κάτω από την μαντίλα και αλυσίδες με
φλουριά για να φαίνονται από το μέτωπο.
Στον λαιμό κρεμούσαν τα γκερντάνια με τα φλουριά και στο στήθος
τις ντούμπλες με φλουριά. Ο αριθμός των φλουριών φυσικά σε κάθε φορεσιά
ήταν ανάλογος με την οικονομική κατάσταση της κάθε γυναίκας.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Απρίλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Θρακικής Εστίας Νομού Σερρών
ΑΘΗΝΑΙ (Αρχαία πόλη) ΕΛΛΑΔΑ
Introduction
The best information about Greek social class comes from
a city called Athens. People who had more of an education and more money were
known as the upper class. Directly below the upper class were the Metics, or the
middle class. This group of people were not necessarily known as the “middle
class” they were just known to be somewhere in between the upper and the
lower class. They didn't have all the opportunities of the upper class, but they
were still better off than the lower class. Below them were the freemen, or the
lower class. The very bottom of the social ladder consisted of slaves. I will
show how the people of Athens were placed in these classes during the time period
from 600 to about 300 BC. This time frame was called the Classical period.
The Upper Class
In order to be a member of the upper class in Athens there
are two major requirements. You must be a citizen, which allowed you to vote if
you were a man, and you aren't allowed to have a job. A member of the upper class
must be free from economic tasks such as trading. An upperclassman's job was often
considered owning slaves, and most of the time it was the wives' job to manage
them. In turn this allows him time for politics, government, war, literature,
and philosophy. The Athenians believed there must be a leisure class, or there
would be no standard for good taste, no encouragement of the arts, no civilization.
The aristocrats of Athens believed that a man in a hurry was not civilized. This
elite class was very small. They numbered about 300 families. The Young boys from
this class had the opportunity to attend school and learn about literature and
philosophy. They started going to school at about age five or six. However the
girls stayed home with their mothers and learned the duties of a good wife and
mother. Because by the age of fifteen or so, she would be married off to start
a family and raise children. Marriages of the upper and middle class were arranged
by the parents. Love was not taken into consideration; it was more of a business
arrangement. Ancient units of money during this time period were called talents.
To be considered wealthy, a land owner needed about 20 talents.
The In-Between Class
For the most part, Athens had an upper and a lower class. However
of those two classes, there were people in between. This might be referred to
as a middle class. The majority of this class consisted of non-citizens. The free-men
(non-slaves) of foreign birth spent their life in Athens. Because the free-men
were not born in to citizenship, they had no chance of ever becoming a citizen.
They were mostly professional men: merchants, contractors, manufacturers, managers,
tradesmen, craftsmen, doctors, and artists. In the course of their wandering,
they found in Athens the jobs they needed and opportunity to make money, which
somewhat outweighed the down side of not being able to vote. These men were willing
to give up their right to vote in other cities because they could not make as
good of a living in neighboring cities.
The ceramic industry was owned entirely by the middle class. The non-citizens
were forbidden to own land, or marry into a family of a citizen. Creating such
a law allowed the citizens to buy land at a cheaper price, because outside competition
for the land was eliminated. This working class made sure that the navy fleet
was maintained, the empire was supported through heavy taxes, and the commercial
supremacy of Athens was preserved. The upper class wanted to show the rest of
the world how great they were, and used all the classes below them to do the dirty
work. Men who owned between one talent and 20 minae, that is a third of a talent,
were able to serve as hoplites (foot soldiers), and the wealthiest 1,000 of these
9,000 men rode horses during battle.
Women in the middle class had a lot of work to do. Usually they had
less slaves to help with their chores. One of their most important jobs was making
clothes. They had to spin the wool themselves, without a spinning wheel, to make
the thread. Then they had to weave the fabric in order to make the material for
the clothes. This was one of the first jobs that little girls learned. And this
was very time consuming. It was also the woman's job to cook, clean and tend to
the garden and the animals. Another job that took up a lot of time was getting
water from the well. You can imagine that a woman in the middle class really had
her hands full.
The Lower Class
The lower class was partly made up of freedmen, who at one time in
their lives had been slaves. These people were not citizens of Athens, so the
best they could have ever been were middle class, or well off lower class. There
were different ways that a slave could gain his or her freedom. The slave may
have been freed by his or her ransom being paid off by a relative or friend. If
a slave ever earned enough money he could buy his own freedom, which was difficult
because slaves did not always get paid for their services, and if they did it
was usually very little. Sometimes, if they had time, he or she would have to
work a second job. There was also a chance that men would be released if he were
to fight in a war. And two of the more common ways to acquire freedom, were for
the master to die, or if the master felt the job the slave was bought for had
been completed. If a slave was bought in order to tutor a child through school,
upon the child's graduation, it's more than likely that the slave was set free.
Every once in a while a slave who was set free had a chance to make a better life
for him/herself.
The Greeks in general felt that all men were not created equal. To
an Athenian, there was no greater disgrace than being stripped of his citizenship.
Some families had lived in Greece
for generations, but they still were not considered citizens. The lower classes
outnumbered the upper class by an enormous number, but in the 600's BC, only the
upper class citizens who owned land could vote. This meant that all the decisions
were made by the upper class men who owned land, even though the rules and laws
applied to all. This might look like an evil system, this oligarchy- which was
the rule of the few, but it was an improvement over the traditional style of leadership,
which consisted of only one person making the political decisions for everyone.
By the 400's BC, Athens had a democracy and all of the men in the three classes
could vote (everyone but the slaves and the metics).
The Slaves
The slaves of Athens were un-ransomed prisoners of war, victims of
slave raids, infants rescued from exposure, and criminals. Only a number of slaves
were considered barbarians because they were from a different place. The cost
of a slave ranged from 50 to 1,000 dollars. Even a lower-class citizen sometimes
had a slave or two, while a rich home could have as many as fifty. The Athenian
government employed a number of public slaves as clerks, attendants, minor officials,
or policemen. Many slaves were women who worked in the home. If a slave misbehaved
he was often whipped; If he was hit in the face by a person whose rank was higher
than a slave, the slave must not defend himself. If a slave were going to testify
in court, he or she could only testify legally under torture, to make sure the
slave told the truth. In no case could a citizen legally go as far as to kill
his slave. The treatment of slaves verried. Sometimes the owners treated their
slaves better than others. In these earlier times slavery was legal, but not all
people agreed with this. As one philosopher noted, “God has sent all men
into the world free, and nature has made no man a slave, but slavery goes on.”
The worst position for a woman was as a mistreated slave. She not
only had herself to look after, but often she had the concern of her child or
getting pregnant. There was hardly any medical attention for her and usually no
time off to recover or take proper care of her baby. Situations were different,
sometimes women had more care than others.
by Philippa Fraser
In Athens the popular viewpoint of the time was that the State and
its government were set up to benefit the individual citizen. The training of
boys, both physical and mental, should be for citizenship and for living, not
just for warfare. Such education involved the cultivation of the mind even more
than the body, and had as its goals the attainment of character, taste, and, above
all, sophrosyne, or patience, moderation, and good behavior in word, thought,
and daily actions.
In Athens, education was largely a private matter. There were, of
course, exceptions. For example, certain large gymnasiums were built and maintained
for public use.
Not much is known about Greek education other than the subjects taught.
We do know that only boys were generally educated, and that the sons of wealthy
Athenians began school earlier and stayed longer than the sons of not-quite-so-wealthy
parents. These latter boys usually left school around the age of fourteen.
Little children were taught at home by their parents or by a slave,
called a paedagogus. At the age of six or seven the boys were sent to primary
school which was usually within the neighborhood. Elementary school teachers were
always men, never women. Because of the low pay, and the Athenian aversion to
taking a job, these men were themselves little educated and had little or no social
standing. The money these teachers made came from the tuition fees the child's
parents sent monthly. The costs of tuition and the topic of study were the choice
of the teacher.
In school, the boys sat on plain benches while their teacher sat in
an armchair, called a cathedra, and dictated, or read to the boys, their lessons
from a book. At this time, books were very expensive. Therefore, the boys did
not own copies of the books they were studying. Instead, while the teacher was
reading out loud, the students would write down on tablets of wax what he was
saying. Later they would memorize what they had written. In this way, entire books
were memorized by Athenian students!
Interestingly enough, Greeks never read silently to themselves--always
out loud. Proper enunciation of sound and clearness of words were essential and
voice training was constant. Classes were taught and information was learned almost
entirely from the spoken word. This is why the Greeks had a love of drama, recitations,
public recitals, and contests. Paintings the Athenians put on their vases show
us pictures of the school rooms. They had writing tablets, rulers, baskets full
of manuscripts, and, for music, lyres and flutes. Playing the lyre, an instrument
resembling a small hand-held harp, was considered so important, that if a boy
couldn't play the lyre well enough, it was thought to be a sign of bad breeding.
In the better and larger schools reading, writing, and mathematics
would be taught by a special teacher, called the grammatistes, lessons in music
and poetry were given by teachers called the kitharistes, and physical training
was directed by the trainer, or paidotribes.
Education in ancient Greece
was far different from education today. The Athenian boy in school had a study
program far easier than boys (and girls) have today. The Athenian boy could concentrate
only on the Greek language and literature because no other languages were taught.
Mathematics was basic and simple. There was little scientific knowledge in the
fifth and fourth centuries (499 -300) B.C. The readings were mainly the works
of Homer, Hesiod, Theognis and the lyric poets and probably, towards the end of
the fifth century (499-400) B.C. the tragic plays of various authors. Especially
emphasized were the poems of Homer. These poems were the very backbone of the
school course.
Primary education for Athenian boys lasted usually from the ages of
six to fourteen. Secondary education, for boys from the wealthier families, was
from the ages of fourteen to eighteen. Then, finally, the boys entered a military
training camp for two years, until the age of twenty, when they were called ephebes.
Gradually this military training was decreased to only one year, and school attendance,
once mandatory, later became, after the Macedonian conquest, voluntary. Toward
the end of the second century B.C. (199-100), foreigners were freely admitted
to the college.
In the aristocratic political structure of Athens, offices were filled
according to wealth and birth right. At first the offices were held for life.
Later, the terms were shortened to ten years.
The Athenians had nine positions in their government. They were called
the Basileus, Polemarkhos, Arkhon, and six Thesmothetai. Each one of the nine
officials had a different job. The Basileus had religious power. He was in charge
of things such as giving his wife to the god, Dionysos. The Polemarkhos, translated
“military leader”, was exactly that. He was in charge of the military.
Another office held was the Arkhon (or Archon). The official was to
take care of anything administrative in Athens. The last positions were the six
Thesmothetai. This position came about sometime later than the first three. These
men were to record statutes (laws) and preserve them for judgment between litigants.
As a unit these officials were called the nine arkhons. This term is directly
translated into “leader”. Arkhon is used as the name for the administrative
leader and to describe all nine of the offices held.
The Athenians claim the credit of being the first to have regular
processes of law. In the beginning the administration of justice was done by amateurs.
People were selected by lot, they presided over trials and preliminary hearings
before the popular courts. In the fifth century when rhetoric was being taught,
some became so good at persuasion, they held a distinct advantage. These men wrote
speeches for clients to use as their own. Good speeches were like advertisements
for them.
Oratory Rhetoric.
Oratory rhetoric was divided into epideictic, deliberative, and forensic.
Deliberative was used to address the people in the general Assembly. Forensic
was delivered in the law courts. These are usually called political oratory because
they both deal with government. Epideictic or display oratory included all other
oratations, such as those delivered during festivals, public rites, or moral discourses.
While under Macedonian rule oratory rhetoric languished and Athens
became a provincial town. Other cities succeeded Athens, the “School of
Greece” as Pericles
had called her. However, oratory eventually degenerated into declamation.
Judiciary.
The Areopagus, the popular Assembly, called the Ecclesia, and the
regular magistrates or Archons all had well-recognized judicial functions. The
steps in which government controlled and developed the administration of justice
can be followed easier in Athens than anywhere else, because we have more information
from there.
In 900-800 B.C. government was what Aristotle called a “monarchy
of the heroic age.” There were no laws or tribunals. It was up to the individual
to get justice for wrongs against him. Relatives and friends were always expected
to help and sometimes the whole community if it concerned them all. When a person
of another tribe committed an outrage, a crime, against a citizen, his fellow
citizens would help him demand compensation. Because of this, communities started
to seek to prevent and punish aggressors from other tribes. This is where the
popular assembly came in. Anyone could appeal to it provided it was of public
import.
In the case of minor disputes it was left to kings or other prominent
persons whose integrity and judgment inspired confidence. This led to the belief
that settling disputes was a royal prerogative. This is the justification of Aristotle's
statement that “the king [in the Heroic Age] was a general and a judge and
had control of religion.”
About 700 B.C. the monarchy had been gradually disappearing and the
dispensing of justice had by this time become a recognized function of government.
Unfortunately the chiefs who were the ruling aristocracy did not have a problem
enriching themselves by accepting bribes. This and the needs of more complex social
and economic organization aroused the people to demand written laws and rules
of procedure to protect against corrupt judges.
“No worse foe than a despot hath a state
Under whom, first, can be no written laws,
But one rules, keeping in his private hands
The Law: so is equality no more.
But when the laws are written then the weak
And wealthy have alike but equal right.”
After the aristocratic republic came an oligarchy. Instead of kings
there were magistrates elected annually on the basis of wealth and birth. Soon
functions of the king were distributed among nine magistrates called “archons.”
The chief was the Archon. He handled civil suits involving estates and family
relations. The Polemarch exercised the military functions of the king and had
jurisdiction over aliens. The remaining six were known as the Thesmothetae. They
took cognizance of all cases outside the jurisdiction of the other magistrates
and recorded judicial decisions. The Areopagus was the governing body of the state
and served as a criminal court.
In 621 B.C. Draco gave Athens its first code. The only laws that have
survived are those dealing with homicide. So severe were the punishments in his
code that some said Draco wrote his laws not in ink but in blood.
In 594 B.C. Solon, the great lawgiver, threw out all of Draco's laws
except the ones dealing with homicide, and gave Athens a democratic constitution
with a senate and popular assembly. With the expulsion of the tyrants Cleisthenes
revised the constitution in a democratic spirit.
The Ecclesia was the sovereign power of the state and composed of
all citizens. Associated with it was the Council of Five Hundred, or Boule, which
was a representative body chosen annually by lot from citizens of thirty years
or older. Fifty were selected from each of the ten tribes into which the citizens
were divided. Each of the ten was a committee called the Prytaneis. They presided
over the Boule, furnished chairmen for the meetings of the government. Higher
offices of the state were filled from the first three of the four classes, into
which the citizens were divided on a basis of wealth.
All these bodies and officials shared in the administration of justice.
However the supreme judicial authority was vested in the sovereign people. They
normally dispensed justice only in the case of serious crimes or offenses not
otherwise provided for by law, though they could take action in any case they
wished.
Regular proceedings were called eisangeliae or “impeachment”.
Much like today it was a trial before a political body. A crime could also be
brought to attention by presentment. A vote of acquittal ended the matter, a vote
of condemnation though without legal effect usually encouraged the prosecutor
to bring the charge before a regular court. Basically it was an expression of
public opinion.
Solon also started the first court of appeals. Magistrates could not
be allowed to have final judgment where the people claimed the right to exercise
all functions of government. the right to grant appeal went to the members of
the Heliaea, a judicial assembly. Only those thirty years or older could be members.
And the members were not officials of the state over the people, they were the
people.
Significant Changes.
Many changes happened between Cleisthenes and the age of Demosthenes.
Some were suggested by experience, others because of the progress of democracy.
Some to relieve the congestion of the courts.
Some of the more significant changes were: Pisistratus set up a tyranny
which endured for fifty years, he made no drastic changes and only filled offices
with his friends and family. He did however appoint judges to go on circuit throughout
the Attic townships, they acted primarily as arbitrators. Evidence stated to be
presented in the form of affidavits acknowledged by the witnesses in court so
appeals could be based on evidence in its original form.Pericles made provision
for paying the jurors a small fee. In 425 B.C. Cleon made a substantial increase
in that pay. Amnesty, statute of limitations, accord and satisfaction were also
started by the ancient Greeks.
Homicide.
Homicide in 900-800 B.C. was dealt with by relatives who started blood
feuds or put a price on the killer. The community did not intervene until the
shedding of blood polluted the soil. the killer had to be purified or banished
because he was considered polluted as well. Avoiding blood feuds and maintaining
peace was an important influence in bringing about state intervention. Special
courts were used to try homicide cases. The right to prosecute an alleged murderer
was left to near relatives of the victim; the state did not bring cases itself.
The Areopagus is reputed to be the most ancient homicide court in
Greece. In the beginning
it tried all cases of homicide, but after the differentiation of voluntary, involuntary,
and justifiable homicide four additional courts were instituted. Voluntary came
under the jurisdiction of the Areopagus under the King Archon who actively participated
in the trial. The Palladium tried cases of involuntary homicide and of killing
non-citizens, i.e., slaves, resident aliens, and transient foreigners. Justifiable
homicide was tried by the court of Delphinium. And the court at Preatto tried
those who, while in banishment for involuntary homicide, were charged with murder
or wounding with intent. All defendants were tried from a boat before the court
seated on the shore to prevent pollution of the soil. The judges were composed
of fifty-one special judges recruited from the membership of the Areopagus.
During the fifth century the Ephetae were replaced by regular juryman.
this occurred because the Areopagus was deprived of political and judicial powers.
The court of the Prytaneum, consisting of the tribal kings under the King Anchon,
tried unknown slayers and animals and inanimate objects that had caused the death
of a human being. Condemned objects were cast beyond the borders of Attica.
A similar practice is found in Anglo-Saxon law, where condemned objects were called
“deodands”.
Conclusion.
As you can see we have a judicial system not unlike the ancient Athenians.
They were the first to do many things in the ways of justice and government. Many
of today's governments have copied what they did so long ago. Whether or not it
is done better now or then is left to argument.
ΒΕΡΟΙΑ (Πόλη) ΗΜΑΘΙΑ
Βεροιώτες και Βεροιώτισσες, διανοούμενοι και απλοί άνθρωπο που έζησαν
προ και μετά το 1912 και κουβαλώντας όλα αυτά τα λαογραφικά και πολιτιστικά στοιχεία,
δραστηριοποιούνται και δημιουργούν μια αξιόλογη πνευματική, καλλιτεχνική και γενικότερα
πολιτιστική κίνηση στην πόλη η οποία συνεχίζεται και επί των ημερών μας πιο έντονα
βέβαια και με μεγαλύτερη ακτινοβολία.
Κατά το 1874 ιδρύεται από τον Πανοσιότατο Μελέτιο Κασταμονίτη το "Μελέτειον
Παρθεναγωγείον-Γυμνάσιον". Επίσης τον ίδιο χρόνο, ο πρώτος σύλλογος με την
επωνυμία "Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Βεροίας" με σκοπό την μόρφωση και πνευματική
ανάπτυξη της σπουδάζουσας νεολαίας. Κατά το 1880 διαλύεται και ιδρύεται η Αδελφότητα
"Αθηνά" με σκοπό εκπαιδευτικό και φιλανθρωπικό και που εξέδιδε δύο περιοδικά
και μια εφημερίδα. Έδρασε μέχρι το 1989, οπότε μετονομάσθηκε "ΜΕΛΙΣΣΑ",
διότι απαγορεύθηκε από τους Τούρκους η πρώτη ονομασία, επειδή τη συνέδεαν με την
ελληνική πρωτεύουσα Αθήνα. Τα
μέλη της "ΜΕΛΙΣΣΑΣ" εκτός των άλλων δραστηριοτήτων έδιναν τακτικά και
θεατρικές παραστάσεις. Το 1904 δημιουργείται ο γυμναστικός σύλλογος "ΘΗΣΕΥΣ".
Κατά το 1910 δημιουργείται το πρώτο γυναικείο σωματείο με την επωνυμία
"Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών". Εκτός του φιλανθρωπικού σκοπού της είχε
και κοινωνική, μορφωτική και κυρίως εθνική δράση.
Κατά το 1916 ιδρύεται ο φιλαρμονικός σύλλογος "ΕΛΙΚΩΝ",
που αργότερα συγχωνεύεται με τον μουσικογυμναστικό σύλλογο "ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ"
που ιδρύεται το 1924. Σκοπός η δημιουργία μουσικής, γυμναστηρίου, ποδοσφαιρικών
ομάδων, βιβλιοθήκης και η διδασκαλία θεατρικών παραστάσεων. Επίσης κατά το 1924,
για τους πρόσφυγες από τη Μικρά
Ασία δημιουργείται νυκτερινό σχολείο για την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας.
Η μουσική παράδοση στα νεότερα χρόνια (η μουσική λαϊκή παράδοση υπήρχε)
αρχίζει από το 1897 παρά την αντίδραση των αρχών της Τουρκοκρατούμενης Μακεδονίας.
Κατά το 1901 συγκροτήθηκε η Φιλαρμονική της Αδελφότητας "ΟΡΦΕΥΣ" με
32 πνευστά όργανα, με πρώτο μουσικοδιδάσκαλο τον Ιταλό Pizioni και το 1920-1923
ιδρύεται μεγάλη μαντολινάτα.
Το 1924 ιδρύεται το "Ωδείον Δήμου Βεροίας" το οποίο από
το 1927 μέχρι και το 1940, εκτός από τις μουσικές δραστηριότητες έδινε και θεατρικές
παραστάσεις με Βεροιώτες ερασιτέχνες ηθοποιούς. Κατά το 1928 αρχίζει μια δημιουργική
μουσική και καλλιτεχνική δραστηριότητα, με ολοκληρωμένη έγχορδη ορχήστρα, εκκλησιαστική
χορωδία και την οργάνωση θεατρικών παραστάσεων, πάντοτε με Βεροιώτες ερασιτέχνες
ηθοποιούς.
Επειδή καταλαβαίνουμε πως η λαϊκή παράδοση και οι πολιτισμός της Βέροιας
είναι αδύνατο να επιβιώσει ή και να αναβιώσει με τις ίδιες μορφές, ευτύχημα είναι
που μερικοί Βεροιώτες ερευνητές-μελετητές και λαογράφοι συγκέντρωσαν σε βιβλία
ό,τι πιο πολύτιμο μας συνδέει με τις ρίζες μας και έχει σχέση με τον λαϊκό μας
πολιτισμό, σαν ιερή παρακαταθήκη στις ερχόμενες γενιές. Το πλούσιο λαογραφικό
υλικό της Βέροιας που συγκεντρώθηκε με πολλή αγάπη και κόπο, ιερά κειμήλια που
μας θυμίζουν τον τρόπο ζωής και εκδήλωσης του Βεροιώτικου λαού καθώς και την προσωπικότητά
του, φυλάγεται στο Λαογραφικό
Μουσείο Δήμου Βέροιας.
Ό,τι άλλο μπορεί να διατηρηθεί και να συνεχισθεί, όπως τραγούδια και
δημοτικοί χοροί, έχουν αναλάβει διάφοροι λαογραφικοί πολιτιστικοί και άλλοι φορείς
με κεντρικό πυρήνα την Αντωνιάδειο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Δήμου Βέροιας, αναπτύσσοντας
συγχρόνως έντονη λαογραφική και πολιτιστική δραστηριότητα.
Για όλα εκείνα τα τέκνα της που έδρασαν και ωφέλησαν το Έθνος κατά
το παρελθόν και ιδιαίτερα κατά τους δύσκολους χρόνους της Τουρκοκρατίας, γι’
αυτούς που αγωνίστηκαν για τη στερέωση του Ελληνικού Κράτους και όλους όσοι συνέχισαν
τη λόγια και λαϊκή μας παράδοση και συνεχίζουν να διατηρηθεί η εθνική μας ταυτότητα,
σεμνύνεται η Βέροια.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Βέροιας
(1986).
Σ’ αυτά τα σπίτια με την λαϊκή αρχιτεκτονική, τις βοτσαλοστρωμένες
αυλές και τα λιθόστρωτα "γκαλντερίμια" ζούσαν και κυκλοφορούσαν οι Βεροιώτισσες,
ακουστές για τη σεμνότητα και την αρχοντιά τους. Μια από τις τόσες ασχολίες της
γυναίκας εκείνα τα χρόνια (εκτός από το γενικό νοικοκυριό του σπιτιού και την
περιποίηση των δικών της) ήταν και ο χειροκίνητος αργαλειός με όλες τις επιμέρους
εργασίες: λανάρισμα, γνέσιμο, ανέμη, τσικρίκι κλπ. Ύφαινε μεταξωτά και βαμβακερά
υφάσματα, στρωσίδια, κουβέρτες και ό,τι άλλο ήταν απαραίτητο για το ντύσιμο και
το σπιτικό της. Τόση ήταν η έφεση την εποχή εκείνη στην υφαντική που δημιουργήθηκε
και μια μικρή βιοτεχνία από Βεροιώτισσες. Όταν φορούσε την γιορτινή της φορεσιά
η παντρεμένη Βεροιώτισσα (της κόρης το ντύσιμο είχε κάποιες μικροδιαφορές), φάνταζε
σαν βυζαντινή αρχόντισσα. Μεταξωτό ή βαμβακερό το φόρεμα, υφασμένο ή φερμένο το
ύφασμα από την Ευρώπη, ήταν μακρύ μέχρι τα νύχια. Πιέτες γύρω-γύρω καθώς και η
ποδιά μπροστά, με τον μπούστο λίγο ανοικτό όπως έμπαινε η μεταξένια (κασμιρί)
"τραχηλιά" με δαντελίτσα ή μπιμπίλα στην άκρη. Την μέση έσφιγγε φαρδύ
και μεταξένιο ή βαμβακερό ζωνάρι που να ταιριάζει στο χρώμα με το φόρεμα. Είχε
κεντίδια στις άκρες και δενόταν με χάρη αριστερά στο πλάι. Από το ίδιο ύφασμα
της "τραχηλιάς" ήταν και τα "μανίκια" που έβγαιναν κάτω από
τα μακριά μανίκια του φορέματος. Συμπλήρωμα της επίσημης ενδυμασίας της παλιάς
Βεροιώτισσας που την φορούσε όταν πήγαινε στην εκκλησία την Κυριακή ή τις γιορτές
και σε άλλες "βίζιτες", ήταν το μαύρο "φακιόλι" που φορούσε
στο κεφάλι.
Ειδικά κατασκευασμένο, ήταν διακοσμημένο με τα μεγαλύτερα μαργαριτάρια
που έπαιρνε η Βεροιώτισσα στην προίκα της. Τα μαλλιά της πάντοτε χωρισμένα στη
μέση, κατέληγαν σε τέσσερις ή και περισσότερες πλεξίδες, τις οποίες ανέβαζε από
δεξιά στην κορυφή του φακιολιού και τις συγκρατούσε με μια βελόνα με μαργαριτάρι,
κρύβοντας τις άκρες των πλεξίδων κάτω από το "φλιόγκο" που ήταν με δαντέλλα και
διακοσμημένο με πιο ψιλά μαργαριτάρια. Επάνω στις πλεξίδες στο πλάι δεξιά έμπαινε
χρυσή καρφίτσα με πολύτιμα πετράδια.
Η Βεροιώτισσα ανάλογα με την οικονομική της κατάσταση φορούσε τα κοσμήματα,
που ήταν απαραίτητα στη γιορτινή ενδυμασία. Στο λαιμό της είχε πολλές σειρές μαργαριτάρια
και από αλυσίδες χρυσές κρέμονταν χρυσά φλουριά. Εντυπωσίαζε η χονδρή χρυσή και
μακριά καδένα που είχε στην άκρη ένα ωρολόγι χρυσό και που έμπαινε δεξιά σε ένα
ειδικό τσεπάκι που είχε το φόρεμα,. Στα περισσότερα δάκτυλα φορούσε πολύτιμα δακτυλίδια
καθώς και κρεμαστά σκουλαρίκια πολύτιμα. Στο σπίτι το ντύσιμο ήταν πιο απλό. Δεν
έπαυε όμως να είναι το ίδιο ωραίο, όπως ήταν μακρύ και με πτυχώσεις. Αν η οικονομική
κατάσταση της Βεροιώτισσας ήταν αδύνατη, εκτός από τις άλλες δουλειές και ασχολίες
που είχε, βοηθούσε και τον άνδρα της στις αγροτικές δουλειές.
Ο παλιός Βεροιώτης ήταν πολύ πιο απλά ντυμένος, σε αντίθεση με την
γυναίκα.
Επί τουρκοκρατίας πολλοί φορούσαν το "αντερί", τούρκικο
ένδυμα. Το επίσημο ήταν από μεταξωτό ριγωτό ύφασμα, μακρύ σχεδόν μέχρι τον αστράγαλο,
σχιστό στα πλαϊνά που απανώτιζε μπροστά. Το συγκρατούσε ζωνάρι φαρδύ, μεταξωτό,
μονόχρωμο. Κάτω από το "αντερί" λίγο, και από τα πλαϊνά σχισίματα φαινόταν
λευκή μάλλινη υφαντή "μπολμπότσα" φαρδιά επάνω και στενή στον αστράγαλο.
Το αντερί είχε παπαδίστικο γιακαδάκι. Το καθημερινό ήταν από φθηνότερο ύφασμα.
Στο κεφάλι φορούσαν φέσι, που το πέταξαν όλοι οι Βεροιώτες μετά την απελευθέρωση
από τους Τούρκους το 1912.
Αργότερα φορέθηκαν τα Ευρωπαϊκά από τους προύχοντες, ενώ ο απλός Βεροιώτης
φόρεσε το λευκό πουκάμισο, το μαύρο γιλέκο και τη μαύρη "μπολμπότσα" που ήταν
μάλλινα υφαντά. Στη μέση έμπαινε φαρδύ ζωνάρι. Στο τσεπάκι του γιλέκου και το
απαραίτητο ωρολόγι με την χρυσή ή ασημένια αλυσίδα.
Οι ασχολίες και οι δουλειές των ανδρών ήταν διάφορες. Μαγαζάτορες,
αγρότες, έμποροι, κάθε είδους δουλειάς που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει μια αστική
κοινωνία. Πολλοί επιδίδονταν στο εμπόριο με μεγάλη επιτυχία έχοντας συναλλαγές
με το εξωτερικό. Υπήρχε εργοστάσιο "χαβλιών" (προσοψιών), όπου εργάζονταν
με τις καλλιέργειες δημητριακών, κηπευτικών και άλλων ειδών ιδίως η αμπελουργία
είχε μεγάλη ανάπτυξη μέχρι και το 1935. Υπήρχαν στη Βέροια πατητήρια όπου έβγαζαν
ρακή και κρασί, σουσαμελαιοτριβείο, υδροτριβείο, υδρόμυλοι, κυλινδρόμυλος, εργοστάσιο
αεριούχων ποτών και τα νηματουργεία "Βέρμιον" και "Χατζηνικολάκη"
που καταστράφηκαν κατά την πλημμύρα του 1935 και άλλα έπαθαν ζημιές.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Βέροιας
(1986).
ΕΛΛΑΣ (Αρχαία χώρα) ΕΛΛΑΔΑ
Slavery played a major role in ancient Greek civilization. Without
it, the citizens wouldn't have been able to devote so much time into other activities
such as the government, art and thought.
What were the Greeks' sources for slaves?
There were different ways in which a person could have become
a slave in ancient Greece. The main source of slaves was prisoners of war. The
prisoners of war that became slaves were sometimes other Greeks, but the majority
of them were what the Greeks called “barbarians”. The word “barbarian”
referred to any person that was non-Greek. Another source of slaves was children
that had been born into slavery. Also, they might have been exposed as an
infant, and that means that the parents abandoned their newborn baby on a hillside
or at the gates of the city to die or be claimed by anyone who wanted it. Another
possible way in which one might have become a slave was if a family needed money,
they sometimes sold one of the children into slavery. Usually it was a daughter
because the male children were needed to help out with the chores or the farm.
Kidnapping was another way in which one could have been sold into slavery.
The price one might have paid for a slave in ancient Greek times varied
depending on their appearance, age and attitude. Those who were healthy, atttractive,
young and submissive, could sell for as much as 10 minae ($180.00). Those who
were old, weak and stubborn might have sold for as little as 1/2 a mina ($9.00).
If there happened to be a large supply of slaves on the market, the price automatically
went down. This usually happened after winning a large battle, when there were
many prisoners of war.
What kind of jobs did the slaves do?
There were two kinds of slaves: public and private. The public slaves
were government owned, and they had many jobs: secretaries, clerks, prison attendants,
executioners, scribes, and accountants. The most famous group of public slaves
were the police force in Athens--the
“Athenian archers”. They were made up of about 300 Scythian slaves.
The second type of slave was the private slave. They were owned by an individual
master. These slaves did everything from household chores to working in the industrial
area. Some of their jobs were: maids, wet-nurses, teachers, and messengers. They
also worked in the fields, usually beside their masters. They worked in quarries
and mines, and the most famous mine was the silver mine in Laurium,
where it has been estimated that 30,000 slaves worked.
There were some slaves that were set apart from the others. They were
skilled craftsmen who would make things such as shoes or pottery and sell them.
They would live outside the master's house on their own but give a certain percentage
of their profits to their master. That is why they are sometimes referred to as
“pay-bringers”, because they would bring some of what they earned
to their master. No one in Greece could tell the difference between these slaves
and regular citizens.
What were the things that a slave couldn't do?
There were four personal restrictions that affected slaves:
1) In all legal matters, the slave must have his master represent
him. He cannot represent himself.
2) A slave is subject to seizure and arrest.
3) He can only do what his master orders, he cannot do what he wants.
4) The slave cannot choose where he wants to live, or be who he wants
to be with.
There were other limits to what a slave could do. They could not enter
the Gymnasium or the Public Assembly. They could not use their own names, but
were assigned names by their master. It is important to remember that these people
were thought of as property of their masters rather than citizens of Greece.
If a slave misbehaved, he could be punished. In Athens,
fifty blows was the common punishment. A master could only punish his own slave
and not one that belonged to someone else. Here's an interesting fact: with the
consent of the master, a slave could give testimony in court during a trial through
torture. That is, they believed that the surest way to get the truth out of a
slave was by pain.
How did slaves become free?
There were two basic methods used in setting a slave free. The first
was if the state manumitted the slaves in a big group. (Manumission is a formal
release from bondage by a slave's master.) This was usually carried out by a tyrant
to strengthen his power or gain military support. The second way a slave could
become free (or manumitted) was by his individual master. His master could free
the slave in his own will, or while he was still alive. If a slave had saved up
enough money to buy his freedom, then his master was compelled to accept it and
set him free. In Greece, there were benefit social clubs called Eranoi. They helped
some slaves by lending money so they could buy their freedom. But, if the slaves
could not pay the Eranoi back, then the deal was off and they were back to being
slaves.
One important thing to note about slavery in Ancient Greece was that
slavery WAS NOT based on race, as in other countries' pasts. Slavery was not identified
with color, but instead with superior force.
by Sarah Mussio
Just like today, perjury, or lying under oath, was a problem in ancient
Greece. The Greeks used verbal oaths to make deals or agreements. These oaths
were unbreakable, and if you did break them you and your children would face punishment
from the gods in the form of a curse. But what if an oath-taker swears to do a
service, but is prevented from keeping his sworn promise by external circumstances,
which are not of his causing, then has he committed perjury? And if a sworn man
swears to the truth of a statement, not knowing it to be false, does he commit
perjury?
In the Iliad Hector swears to give Achilles' horses to Dolon. But
according to Homer the oath he swore was false, even though Dolon died, which
prevented the fulfillment of the oath, and his death was entirely independent
of Hector's will. Homer is not considering the intention of the oath-taker. This
implies that a perjurer is a person who swears an objectively false proposition.
Hesiod on the other hand did take the oath-taker in consideration:
“god Oath...most grieves men on earth when they willfully swear false oaths.”
Herodutus said that “even the will to commit perjury, without the deed,
would bring down punishment.” Aristotle was the first to differentiate between
the perjury of a promissory oath, breaking an oath, and the perjury of an assertory
oath, intentionally swearing a false oath.
In the third century B.C. Cleanthus decided that an oath taker swears
rightly or falsely at the time he swears. If he intends to do the things he swears
to do in the oath he swears rightly. But if he has no intention of performing
them he swears falsely. Chrysippus, on the other hand, said that an assertory
oath is true or false, but a promissory oath is either good or bad. According
to Chrysippus a man is not a perjurer at the time he swears to an oath if he swears
falsely, but becomes one when it is time to fulfill the terms of the oath.
Aristotle, Cleanthus, and Chrysippus agree that the intention of an
oath-taker is an essential factor of perjury. And they disagree as to whether
the intention can be applied to the future (promissory oath) or the past and present
(assertory oath).
Ethical-Religious Aspect of Perjury.
The curse of the oath is connected to its religious aspect. According
to Homer a “perjurer is a sinner in the eyes of gods, and the Furies”
And impossibilities that prevent the fulfillment of an oath do not relieve one
from the obligations of the oath. Hesoid said that the perjurer makes an oath
a punishment, and Herodotus says the perjurer is stricken by the curse.
This made many believe the curse was magic and the only way to break
the spell was to fulfill the oath. This magic was so strong that not even the
gods could escape the curse in case of perjury. According to Herodotus, “Delphian
Apollo assured that the curse would strike, if not the perjurer himself, then
certainly his offspring.” And because some oaths were sworn under stress
of necessity and then broken, the gods learned how to separate forced oaths from
voluntary oaths and did not require their observance.
The Legal Aspect of Perjury
Perjury as false testimony was a legal offense and subject to legal
action. In Athens legislation
on perjury has been dated fifth century. Because depositions were oral cases of
perjury were rare and difficult to prove. In the beginning of the fourth century
when depositions became written, perjury cases were more frequent, since they
were easier to prove.
Prosecution of false testimony was encouraged and slight penalties
were given to the prosecutor in cases of failure. A small fee was given to the
party that brought fourth the notice of perjury if they failed to follow up with
formal indictment.
Perjury before arbitrators was not punishable. “For it is not
the same, men of Athens,
to give false evidence before you and before the arbitrator; great indignation
and penalty await those who gave false testimony before you; but before the arbitrator
they give what evidence they wish, without risk and without shame.” Many
people wanted to solve problems through arbitrators because there was no risk
to lying.
Those convicted usually paid a fine to the wronged party or to the
prosecutor and to the treasury. All penalties were decided upon by the judges.
Also those convicted faced contempt of court charges, with the penalty of loss
of citizenship rights. However, if the prosecutor of the case is unsuccessful,
he had to pay the alleged perjurer an amount equal to one third of the litigation
sum. Over time there was development in the legal punishment for perjury. Gradual
progression of simple compensation to additional punitive fines to the state.
ΙΟΥΛΙΣ (Αρχαία πόλη) ΚΕΑ
The laws of Iulis were very celebrated in antiquity; and hence Cean
Laws were used proverbially to indicate any excellent institutions. (Comp. Plat.
Prot. p. 341, Leg. i. p. 638; Bockh, ad Min. p. 109.) These laws related to the
morals of the citizens and their mode of life. One of them quoted by Menander
was particularly celebrated: ho me dunamenos zen kalos ou zei kakos.
It was said that every citizen above 60 years of age was obliged to
put an end to his life by poison, for which we find two reasons assigned; one
that there might be a sufficient maintenance left for the other inhabitants, and
the other that they might not suffer from sickness or weakness in their old age.
(Strab. l. c.; Steph. B. s. v. Ioulis; Aelian, V. H. iii. 37; Val. Max. ii. 6.
§ 8; Heracl. Pont. Pol. c. 9) Other Cean laws are mentioned by Heraclides Pont.
(Pol. c. 9) and Athenaeus (xiii. p. 610; comp. Muller, Aeginetica, p. 132).
This extract is from: Dictionary of Greek and Roman Geography (1854) (ed. William Smith, LLD). Cited June 2004 from The Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks
ΚΑΛΥΜΝΟΣ (Νησί) ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ
Η Κάλυμνος εκτός του ότι είναι γνωστή σαν το νησί των σφουγγαράδων
είναι επίσης γνωστή σαν το νησί των Τεχνών και των γραμμάτων. Αξιόλογοι Ναοί αλλά
και μουσεία με έργα και ευρήματα ανεκτίμητης αξίας υπάρχουν διάσπαρτα στο νησί.
Από τα τέλη του περασμένου αιώνα μέχρι και τα τελευταία χρόνια, μια σειρά εμπνευσμένων
καλλιτεχνών, ζωγράφων, γλυπτών και λογοτεχνών, χαράζει ανεξίτηλα μια πορεία στον
χώρο της τέχνης.
Γόνοι απλών σφουγγαράδων, σπουδάζουν, αναπτύσσονται και διαπρέπουν
για το ταλέντο τους. Διαγράφουν λαμπρή πορεία και τα έργα τους, αληθινά αριστουργήματα.
Μερικοί από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες είναι οι: Σακ. Μαγκλής,
Σακ. Γαλουζής, Γεωργ. Οικονόμου, Εμμ. Ζαϊρης, Μιχ. Αλαχούζος, Αντ. Καραφυλλάκης
αλλά και άλλοι πολλοί όπως ο Μπιλλήρης, ο Κουρούνης και ο Τάταρης, με αξιόλογο
έργο.
Ναοί όπου μπορεί κανείς να δει τα στολίδια αυτών των μεγάλων δημιουργών
αλλά και να θαυμάσει την αρχιτεκτονική τους, είναι ο Ιερός Ναός Σωτήρος Χριστού
(Μητρόπολη), ο Ναός της Παναγίας στη Χώρα (με το ολόχρυσο τέμπλο), ο ιερός ναός
της Παναγίας της Χωστής στο Βαθύ,
αλλά και οι Αγιοι Απόστολοι Αργους,
ο Αγιος Γεώργιος Πανόρμου,
ο Αγιος Σάββας, και πολλοί άλλοι ναοί.
Μουσεία που μπορεί κανείς να επισκεφθεί είναι, στην Πόθια
το Αρχαιολογικό (Βουβάλειο)
και το Ναυτικό-Λαογραφικό
με συνήθειες, έθιμα και τρόπους εργασίας των σφουγγαράδων και των δυτών, το μουσείο
Βαλσαμίδη στα Βλυχάδια, με
μοναδικά θαλάσσια ευρήματα, και τέλος το Παραδοσιακό Σπίτι στο δρόμο προς τον
Αγ. Σάββα, όπου θα ξεναγηθείτε πίσω στο χρόνο, στα έθιμα και τις παραδόσεις της
ζωής του νησιού.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Καλυμνίων.
ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ (Νησί) ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ
Η Κεφαλονίτικη κουζίνα είναι ένα κράμα ελληνικής και δυτικής. Ένα
δημοφιλές ορεκτικό είναι η "ριγανάδα" δηλ. ψωμί μουσκεμένο σε νερό με
ρίγανη, ντομάτα, φέτα και λάδι. Αλλα Κεφαλονίτικα φαγητά είναι η κρεατόπιτα που
γίνεται με αρνί ή κατσίκι και βοδινό ανακατεμένο με ρύζι, λαχανικά και μυρωδικά,
η αβράκωτη τυρόπιτα που φτιάχνεται με διάφορα είδη τυριών, η χταποδόπιτα που τρώγεται
την Τρίτη Κυριακή της Σαρακοστής. Επίσης, υπάρχουν πιάτα με θαλασσινά (σουπιές
με σέλινο) και με κυνήγι, (ο λαγός στιφάδο, το λαγότο). Τα γλυκά του νησιού περιλαμβάνουν
την πουτίγκα καραμέλας, ένα κατάλοιπο της αγγλικής εποχής με στοιχεία γαλλικής
επιρροής και την καρυδόπιτα της παπαδιάς που είναι περισσότερο ένα πλούσιο κέικ
παρά μια πίτα.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Τοπικής Ένωσης
Δήμων & Κοινοτήτων Κεφαλονιάς & Ιθάκης.
ΚΟΡΙΝΘΟΣ (Αρχαία πόλη) ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
A woman of loose character. There are a number of words in Greek and Latin to designate the harlot; hetaira and concubina usually implying one who has a quasi-recognized connection with a single man, while porne, meretrix, scortum, etc., designate the common prostitute. . .were very numerous at Athens and especially at Corinth, which last city was proverbial for its loose morals and the beauty of its hetaerae . . . It is probable that the indulgence with which women of this class were looked upon sprang in part from the semi-religious character of the prostitute as being associated with the worship of Aphrodite. At Corinth, for instance, a large number of these women were formally dedicated to the service of that goddess and were styled hierodouloi. Few citizens ever entered the ranks of the pornai, and whenever such a case happened loss of citizenship was the penalty, as also for a person who kept a porneion.
This extract is from: Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities
Cited Sept 2002 from Perseus Project URL below, which contains interesting hyperlinks.
ΚΟΤΖΙΝΟΣ (Λιμάνι) ΛΗΜΝΟΣ
Το όνομα της θέσης υπήρξε Κόκκινος, όνομα που προφανώς οφείλεται στο
κόκκινο θεραπευτικό χώμα που έσκαβαν εκεί κοντά και που, καθώς λέγεται, είχε θεραπευτικές
ιδιότητες. Θεράπευε με τρόπο αποτελεσματικό τις δυσεντερίες, τις αιμορραγίες,
τις πληγές από δαγκώματα φιδιών... Γεγονός είναι πάντως, πως ο πηλός αυτός, γνωστός
ως "Λημνία γη" στους Ευρωπαίους περιηγητές - Αγιόχωμα τον έλεγαν οι
ντόπιοι - του οποίου το δικαίωμα της αποκλειστικής διάθεσης είχαν οι εκάστοτε
ηγεμόνες του νησιού, αποτέλεσε είδος πολυτελείας, αγαθό περιζήτητο σ’ Ανατολή
και Δύση μέχρι και τα πολύ πρόσφατα χρόνια. Τέτοια φήμη είχε κατά την ύστερη αρχαιότητα
που ο διάσημος γιατρός των ελληνιστικών χρόνων, Γαληνός, εντυπωσιασμένος από τις
θεραπευτικές της ιδιότητες και γοητευμένος από τις ιστορίες που άκουγε για την
εξαγωγή της, ήρθε δυο φορές στο νησί, για να παρακολουθήσει από κοντά τις τελετουργίες
που γινόταν κατά την εξόρυξή του. Οι τελετουργίες αυτές άντεξαν στο χρόνο, ανεξάρτητα
από θρησκευτικές δοξασίες και αντιλήψεις. Τις σεβάστηκαν όλοι οι κατακτητές. Καθολικοί
και μουσουλμάνοι. Στην αρχαιότητα η εξόρυξη γινόταν τις μέρες των γιορτών προς
τιμή της ´Αρτεμης, στις αρχές Μαϊου, στα χριστιανικά χρόνια στις 6 Αυγούστου,
γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1997) του
Επαρχείου Λήμνου.
ΚΡΗΤΗ (Νησί) ΕΛΛΑΔΑ
Η ανδρική φορεσιά
Η σημερινή ανδρική φορεσιά έκανε την εμφάνισή της το 16ο αι. Κατά
το 15ο αι. οι Κρήτες ντύνονταν σύμφωνα με τη βενετσιάνικη μόδα, ενώ το 13ο και
το 14ο αι. διατηρούσαν τη βυζαντινή φορεσιά. Τη φορεσιά, που την κατασκεύαζε ειδικός
ράφτης, συνόδευε το σαρίκι, δηλαδή το πλεκτό, μεταξωτό, μαύρο μαντήλι για το κεφάλι
και τα στιβάνια που είναι τα υποδήματα της στολής. Η επίσημη διακοσμούνταν με
πλούσια κεντήματα σε βαθυκύανες ή μαύρες αποχρώσεις και συνοδεύονταν πάντα από
το ασημένιο μαχαίρι.
Τα κυριώτερα μέρη της ανδρικής φορεσιάς είναι: η βράκα
που μοιάζει με φούστα αλλά κλείνει πάνω από τα γόνατα, σχηματίζοντας παράλληλα
"φούσκα" εμπρός και πίσω, το γιλέκι η ζώνη
μήκους γύρω στα 8μ, το μεϊντάνι, που φοριέται πάνω από το γιλέκι,
το καπότο που είναι "ριχτό" στην πλάτη και το πουκάμισο.
Η γυναικεία φορεσιά
Καθιερώθηκε κατά το τελευταίο τέταρτο του 16ου αι. και περιλαμβάνει
δύο παραλλαγές: τη Σφακιανή και την Ανωγειανή.
Σφακιανή ονομάζουμε τη γιορτινή φορεσιά της περιοχής
Σφακίων, που με τον καιρό αποτέλεσε την επίσημη στολή ολόκληρης της δυτικής Κρήτης
με κύριο χαρακτηριστικό τη φούστα που φοριέται πάνω από το πουκάμισο κι ουσιαστικά
αποτελεί ένα μακρύ πολύπτυχο φουστάνι χωρίς μανίκια. Φτιάζεται από μεταξωτό ύφασμα
συνήθως χρώματος βυσσινί και διακοσμείται στο κάτω άκρο με χρυσά σειρήτια.
Η Ανωγειανή φορεσιά ή Σάρζα εμφανίστηκε στα μέσα
περίπου του 17ου αι. κι επειδή φορέθηκε ιδιαίτερα στην περιοχή των Ανωγείων Μυλοποτάμου
ονομάστηκε ανωγειανή. Η διαφορά της από τη σφακιανή είναι η σάρζα που φτιάζεται
από μάλλινη κόκκινη τσόχα, έχει σχήμα ποδιάς και διακοσμείται στο κάτω άκρο με
φαρδί χρυσαφί ή μπλε σειρίτι. Αρχικά δενόταν στη μέση και κρεμόταν ελεύθερη καλύπτοντας
το αριστερό μέρος του σώματος. Αργότερα άρχισαν να ανασηκώνονται οι δύο άκρες
της και να στερεώνονται μέσα στο ζωνάρι. Ουσιαστικά η σάρζα αντικαθιστά τη φούστα.
Η μορφή της σάρζας επέβαλε το να μακρύνει τόσο το πουκάμισο που ο ποδόγυρός του
διακοσμείται τώρα ακόμα περισσότερο, όσο και η βράκα που πια φθάνει ως τους αστραγάλους.
Αλλα στοιχεία της γυναικείας φορεσιάς είναι το τσόχινο ή βελούδινο ζιπόνι, που
διακοσμείται με χρυσά κορδονέττα, μεταξωτό, βαμβακερό ή υφαντό λευκό πουκάμισο
με πλούσια διακοσμημένα μανίκια η ζώνη και το μαντήλι.
(κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχιακής Επιτροπής
Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.
Τις παλαιότερες πληροφορίες για τα διαδικασία βαφής των κλωστοϋφαντουργικών
προϊόντων με φυτικά χρώματα παρέχουν οι φιλολογικές πηγές. Ιδιαίτερα αναλυτικός
είναι ο Πλίνιος που περιγράφει λεπτομερειακά τη διαδικασία βαφής με φυτά. Επίσης
Αιγυπτιακοί πάπυροι του 3ου και 4ου αι. μ.Χ. περιέχουν οδηγίες και αναφέρονται
στα τρία στάδια βαφής των μαλλιών, που δεν διαφέρουν από εκείνα που εφαρμόζονται
ακόμα και σήμερα στην παραδοσιακή βαφική υφασμάτων και περιλαμβάνουν: Καθαρισμό
του υλικού, βούτηγμα σε στυπτικά διαλύματα, για να στερεωθεί στη συνέχει η κυρίως
βαφή. Τα χρώματα εκτός από φυτικά μπορεί να είναι και ζωικά. Οι κυριώτερες βασικές
ύλες είναι: η προφύρα που έβγαινε από κογχύλια και έδινε κόκκινο και ιώδες χρώμα.
Ο τρόπος βαφής με την πορφύρα ανάγεται στα μινωικά χρόνια. Κόκκινο χρώμα δίδει
και το πρινοκούκκι ή κερμέζ ή κιρμίζο, ένα είδος εντόμου που
ζει στα φύλλα του πρίνους, της βαλανιδιάς και του κέδρου καθώς και ο φύκος,
το θαλασσινό φύκι, που βρίσκεται άφθονο στις παραλίες καθώς και το ριζάρι
ή ερυθρόδανον (rubia tinctoria). Τα φύλλα του πλατάνου, τα φύλλα της
καρυδιάς και ο πράσινος φλοιός των καρυδιών δίδουν σκούρο καστανό
χρώμα. Με την ακονιζά (inula viscosa), που είναι θάμνος και φυτρώνει
σε ακαλλιέργητες περιοχές και με τα χλωρά φύλλα της αμυγδαλιάς ή ρογδιάς,
φτιάχνουν το πράσινο χρώμα. Πολλά είναι τα φυτά που δίνουν το κίτρινο: ο κρόκος
ή ζαφορά (crocus sativus), οι κίτρινες μαντηλίδες (chrysanthemum
segetum), που φυτρώνουν στους αγρούς και ανθίζουν το φθινόπωρο, τα φλούδια του
ροδιού, τα φύλλα της λυγαριάς (vitex agnus castus),
τα μανουσάκια, η ξυνίδα που έχει λουλούδια από
το Φεβρουάριο ως τον Απρίλιο, το χαμόμηλο κ.ά. Εκτός από τα φυτικά
και τα ζωικά υλικά για τις βαφές χρησιμοποιούν και άλλες ουσίες, όπως η καπνιά
(αιθάλη) για μαύρο χρώμα, η σκουριά από σίδερα για καφέ και το
έτοιμο λουλάκι για μπλε.
(κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχιακής Επιτροπής
Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.
Η προεργασία που είχαν να κάνουν οι γυναίκες της Κρήτης για να καταφέρουν
να φτιάξουν τα υφαντά με τα πολύχρωμα και πολύπλοκα σχέδια ήταν μακροχρόνια και
κοπιαστική. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν, το μαλλί, το μπαμπάκι, το λινάρι και
το μετάξι απαιτούσαν ειδική επεξεργασία μέχρι τη στιγμή που θα ήταν έτοιμα για
τον αργαλειό.
Το μαλλί ήταν ίσως η βασικότερη υφαντική ύλη, μιας
και οι ορεινές περιοχές της Κρήτης με τα πολυάριθμα αιγοπρόβατα διέθεταν άφθονο
το υλικό αυτό. Η πολύπλοκη διαδικασία της επεξεργασίας του μαλλιού ξεκινούσε με
κούρεμα των προβάτων που γινόταν την Ανοιξη. Μετά το κούρεμα
έπλεναν το μαλλί με βραστό νερό και σαπούνι και το άπλωναν να
στεγνώσει. Τα βράδια του χειμώνα το έξεναν (αραίωναν) φτιάχνοντας
τις τουλούπες (μάζες μαλλιού) κι έπειτα το χεροχτένιζαν ξεχωρίζοντας
τα μακριά καλύτερης ποιότητας νήματα για το στημόνι και τα δευτερεύουσας για το
υφάδι. Ακολουθούσε η μετατροπή του μαλλιού σε νήμα με το κλώσιμο
που γινόταν με το αδράχτι, τη διχαλωτή ρόκα και τη φουσκόροκα. Η χρήση του αδραχτιού
από τους αρχαίου χρόνους μαρτυρείται από την πληθώρα σφονδυλιών που βρίσκονται
στις ανασκαφές και χρονολογούνται ήδη από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο σκοπός που εξυπηρετούσαν ως βάρη για το αδράχτι ήταν να ενισχύουν
την περιστροφή. Ακολουθούσε το τυλιγάδιασμα, δηλαδή το τύλιγμά
του σε τυλιγάδι. Αφού το περιέβρεχαν με ζεματιστό νερό, το νήμα
ήταν έτοιμο για ύφανση.
Το βαμβάκι, που το μάζευαν τα πρωινά του Αυγούστου,
το φύλαγαν σε στεγνό μέρος αφού του αφαιρούσαν τους σπόρους. Ακολουθούσε το στοίβαγμα
του μπαμπακιού, η μετατροπή του δηλαδή σε αραχνένιους σωρούς, το κλώσιμο
με αδράχτι από τις νοικοκυρές το τυλιγάδισμα, το ζεμάτισμα,
το στέγνωμα και το καλάμισμα.
Από το λινάρι βγαίνει το νήμα από το οποίο κατασκευάζεται
το λινό ύφασμα και ήταν γνωστό ήδη από την αρχαιότητα στην Αίγυπτο
και τη Μέση Ανατολή. Αλλά και στην Ελλάδα,
στα αρχαιολογικά στρώματα της πρωτοελλαδικής Λέρνας
βρέθηκαν σπόροι λιναριού. Επίσης στον Όμηρο μαρτυρούνται ρούχα και πανιά ιστιοπλοίας
φτιαγμένα από λινό ύφασμα. Εξάλλου οι πρόσφατες ανασκαφές στο νεκροταφείο της
αρχαίας Ελεύθερνας, στο
νομό Ρεθύμνης, έφεραν στο φως χάλκινη φιάλη του 8ου αι. π.Χ., μέσα στην οποία
υπήρχε κομμάι λινού υφάσματος. Στην Κρήτη το έσπερναν το Νοέμβριο και στο τέλος
της Ανοιξης. Όταν τα στάχτυα ήταν έτοιμα, τα ξερίζωναν, έφτιαχναν δεσμίδες που
αφού τις κοπάνιζαν για να πέσει ο σπόρος, τις πήγαιναν στη θάλασσα ή στο ποτάμι
και τις πίεζαν με πέτρες για αν μείνουν μέσα στο νερό για 10 έως 20 μέρες, ώστε
να μαλακώσει ο κορμός. Έπειτα τις έβαζαν στον ήλιο να στεγνώσουν και κατόπιν τις
κοπάνιζαν (σπάθιζαν) μέχρι να μείνουν οι ίνες που θα γινόταν
κλωστές. Δύο ήταν τα εργαλεία που χρησιμοποιούσαν για το σπάθισμα: η σπαθόβεργα
και η ξυλογαϊδάρα.
Το μετάξι γινόταν από το μεταξοσκώληκα που τον τάιζαν
με φύλλα μουριάς. Όταν τα κουκούλια ήταν έτοιμα, ξεχώριζαν εκείνα που θα κρατούσαν
για σπόρο και τα υπόλοιπα τα άπλωναν στον ήλιο για να ψοφήσει το σκουλήκι. Έπειτα
τα έβαζαν σε ζεστό νερό και τα χτυπούσαν για να βγουν οι ίνες τους τις οποίες
έστριβαν και έδεναν πάνω στη σβίγα.
(κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχιακής Επιτροπής
Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.
Οι βασικοί μάρτυρες της χρήσης του αργαλειού ήδη από τα πρώιμα μινωικά
χρόνια, αλλά κυρίως κατά τα Μεσομινωικά και υστερομινωικά είναι οι αγνύθες που
δένονταν στην κάτω άκρη του στημονιού και με το βάρος τους το κρατούσαν τεντωμένο.
Επίσης δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα μοτίβα των ενδυμασιών ειδωλίων και εικονιζόμενων
μορφών σε τοιχογραφίες της μινωικής εποχής μαρτυρούν την χρήση αργαλειού.
Στη μεγαλύτερη ακμή της έφθασε η υφαντική στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά
και συνέχισε να αναπτύσσεται μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα. Αλλά και σήμερα
ο αργαλειός ή αργαστήρι όπως λέγεται στα χωριά αποτελεί τη βασικότερη
οικοτεχνία που εξακολουθεί να αναπαράγει παραδοσιακά μοτίβα.
Τον αργαλειό κατασκευάζει έμπειρος τεχνίτης χρησιμοποιώντας ξύλο κυπαρισσιού,
καρυδιάς ή μουργιάς. Πέρα από το σκελετό που αποτελείται από τα μεριά,
τα τέσσερα πόδια που στήριζαν τα μεριά, τις τέσσερις κάθετες
κορώνες (ή κολώνες) δύο για κάθε μερί που συνδέονται μεταξύ τους
με ένα ξύλο την κορατσίνα, τα αντιά, ένα για
να τυλίσσεται το στημόνι κι ένα για το έτοιμο υφαντό, οι σφύκτες
για να κρατούν τεντωμένα τα νήματα και το ύφασμα και το πέταλο
για την τοποθέτηση του χτενιού και το χτύπημα του υφαδιού, υπήρχαν και τα εξαρτήματα
της ύφανσης: το χτένι που εξασφάλιζε την κανονική απόσταση ανάμεσα
στα νήματα του στημονιού και εμπόδιζε το μπέρδεμά τους, οι μίτοι
για το ανεβοκατέβασμα των νημάτων του στημονιού, οι πατητήρες
που κινούνται με τα πόδια και δημιουργούν χώρο μέσα στο στημόνι, ώστε να περάσει
η σαϊτα, οι σαϊτες τις οποίες κινεί η υφάντρα από τα δεξιά προς
αριστερά και αντίστροφα διασταυρώνοντας το υφάδι με το στημόνι, οι ξύγκλες
για το τέντωμα του υφαινόμενου υφάσματος το μασουροκάλαθο μέσα
στο οποίο η υφάντρα βάζει το ψαλίδι, τις σαϊτες και τις κλωστές και τα βαρίδια
που είναι πέτρινα ή σιδερένια. Ανάλογα με την τεχνική της ύφανσης τα κρητικά υφαντά
χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα σκουλάτα, στην επιφάνεια
των οποίων σχηματίζονται πολλές θηλιές, και τα δεξιμάτα που έχουν
λεία επιφάνεια.
Επίσης σε δύο μεγάλες κατηγορίες χωρίζονται και με βάση τη χρήση:
η μία περιλαμβάνει τα υφαντά της φορεσιάς, την οποία θα εξετάσουμε
χωριστά, και η άλλη τα οικιακά υφαντά, αυτά δηλαδή που χρησιμεύουν
για τις ανάγκες και το στόλισμα του σπιτιού. Καθένα από τα οικιακά υφαντά έχει
ξεχωριστή ονομασία, σχήμα, χρήση, υλικό κατασκευής και διακόσμηση. Ορισμένα από
αυτά είναι: η πατανία που χρησιμεύει ως κλινοσκέπασμα αλλά και
για το στόλισμα του σπιτιού, το κιλίμι, που είναι επίσης κλινοσκέπασμα
αλλά βαρύτερο, το κασελοσκέπασμα που καλύπτει την κασέλα, η πετσέτα.
Ιδιαίτερα προσεγμένες είναι οι πετσέτες που χαρίζουν σε σημαντικά γεγονότα όπως
τα βαφτίσια, ο αρραβώνας, ο γάμος, το χράμι που είναι ελαφρύ
δίφυλλο κλινοσκέπασμα, το τραπεζομάντηλο, το φασκιόνι
που τυλίγουν τα νεογέννητα, ο καναπεδόγυρος που μπαίνει στο κάτω
μέρος του καναπέ και καλύπτει τα πόδια του, το προσώμι το οποίο
τοποθετούσαν οι γυναίκες στον ώμο τους για να ακουμπήσουν τη στάμνα, οι βούργιες,
που χρησίμευαν ως τσάντες κ.α.
(κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχιακής Επιτροπής
Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.
Η κεντητική, δηλαδή η διαδικασία διακόσμησης του υφάσματος με βελόνα
και νήμα, περιλαμβάνει τα κεντήματα του σπιτιού, τα εκκλησιαστικά και της φορεσιάς.
Οι ρίζες της τέχνης αυτής βρίσκονται στο 17ο αιώνα οπότε τα κεντήματα βασίζονται
στη βυζαντινή παράδοση. Από την εποχή αυτή σώζονται κυρίως ποδόγυροι από φορεσιές,
κλινοσκεπάσματα και εκκλησιαστικά κεντήματα με κοινά χαρακτηριστικά την τεχνική
και τα σχέδια που αποδίδονται με πολύχρωμες μεταξωτές κλωστές. Τα ίδια σχέδια
αλλά περισσότερο τυποποιημένα και άκαμπτα συνεχίζουν και κατά το 18ο και 19ο αι.
Είναι η εποχή της Τουρκοκρατίας οπότε, λόγω της φτώχειας, οι γυναίκες συχνά παραχωρούν
τους ποδόγυρούς τους στην εκκλησία όπου μετατρέπονται σε άμφια.
Όμως, σ’ όλες τις ιστορικές φάσεις, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες
και την ανέχεια, η γυναίκα της Κρήτης, που από μικρή διδασκόταν τις τεχνικές της
κεντητικής από τη μητέρα και τις γιαγιάδες της, έμαθε σεβόμενη την παράδοση, να
επαναλαμβάνει τα γνωστά διακοσμητικά θέματα αλλά και να τα εμπλουτίζει με βάση
τη δημιουργική της φαντασία αποδίδοντας γεγονότα της καθημερινής ζωής αλλά και
ιστορικά και θρησκευτικά θέματα.
Ανάλογα με την τεχνική της κατασκευής τους διακρίνονται στα ξομπλιαστά
που γίνονται σε μη σχεδιασμένο ύφασμα, με μέτρημα των κλωστών του, και στα γραφτά
στα οποία το μοτίβο έχει σχεδιαστεί πάνω στο ύφασμα. Επίσης διαφοροποιούνται με
βάση τη βελονιά. Έτσι έχουμε: τη βυζαντινή βελονιά, όπου το σχέδιο
προβάλλεται με έντονα χρώματα πάνω στο λευκό φόντο, τη σταυροβελονιά
που εφαρμόζεται συνήθως σε καμβά ή ύφασμα εταμίν, ώστε να μπορούν να μετρηθούν
οι κλωστές του υφάσματος χωρίς σχέδιο, το ανεβατό όπου όλο το σχέδιο καλύπτεται
με ίσιες ή πλάγιες βελονιές, το φιλτιρέ όπου αφαιρούνται κλωστές
από κάποιο τμήμα του υφάσματος το οποίο κεντούν στη συνέχεια δημιουργώντας ένα
διάτρητο διάκοσμο, το κοφτό στο οποίο αφαιρούνται τμήματα του
υφάσματος στο εσωτερικό του σχεδίου, το αζούρ όπου αφαιρούνται
κλωστές του υφάσματος και στη συνέχεια εκείνες που απέμειναν χαλαρές συμπλέκονται
μεταξύ τους σχηματίζοντας διάφορα διακοσμητικά σχέδια και τέλος η ρεθεμνιώτικη
βελονιά που γεννήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ο φόβος της εξαφάνισης
της λαϊκής παραδοσιακής κεντητικής, οδήγησε τη Χρυσή Αγγελιδάκη (1884-1992) να
εμπνευστεί τη βελονιά που θα εξασφάλιζε τη διαιώνιση των παραδοσιακών διακοσμητικών
θεμάτων της υφαντικής. Η Ρεθεμνιώτικη βελονιά όχι μόνο επικράτησε στο Ρέθυμνο
αλλά διαδόθηκε και πέρα απ’ αυτό, στους υπόλοιπους νομούς της Κρήτης.
Εκκλησιαστικά κεντήματα
Ιδιαίτερη κατηγορία κεντητικής αποτελούν τα εκκλησιαστική κεντήματα
πολλά από τα οποία ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να γίνονται από μοναχούς. Ήδη
από το 17ο αι. παράγονταν στα μοναστήρια της Κρήτης άμφια εξαιρετικής μεγλαορέπειας
φτιαγμένα από υφαντό ύφασμα και κεντημένα με χρυσό, ασήμι και μετάξι, πολλά από
τα οποία φυλάσσονται σε μουσεία των μονών.
(κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχιακής Επιτροπής
Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.
Το βελόνι, η σαϊτα και το κοπανέλι σε συνδυασμό με λινές, βαμβακερές
ή μεταξωτές κλωστές είναι τα "εργαλεία" που μπορούν να χρησιμοποιηθούν
για την παραγωγή ενός πλεκτού. Καθισμένη δίπλα στο τζάκι το χειμώνα ή στην αυλή
το καλοκαίρι, η γυναίκα της Κρήτης αξιοποιούσε τον ελεύθερο χρόνο της πλέκοντας
για την προίκα της κόρης παραδοσιακά σχέδια πλούσια σε μοτίβα και τεχνικές.
Τα κυριώτερα είδη πλεκτικής είναι τα εξής:
Η δαντέλα που μπαίνει ως απόληξη στις πλευρέ πλεκτών,
κεντημάτων, ασπρόρουχων ή και στην ενδυμασία.
Οι δεσιές που γίνονται στις πετσέτες, τα καλύμματα
των κρεβατιών και στις πατανίες πλέκοντας μεταξύ τους τις κλωστές του ίδιου του
υφάσματος.
Οι κροσσοί που έχουν την ίδια χρήση με τις δεσιές
αλλά δουλεύονται χωριστά και στη συνέχεια ενώνονται με την απόληξη του υφάσματος.
Σχηματίζουν δέσμες από πολλές κλωστές τις οποίες τοποθετούν παράλληλα και τις
ξαναδένουν μεταξύ τους δημιουργώντας δικτυωτά μοτίβα. Συχνά με την απόληξη των
κλωστών σχηματίζουν φούντες.
Τα δικτυωτά πλεκτά φτιάχνουν οι γυναίκες χρησιμοποιώντας
τη σαϊτα και στη συνέχεια κεντούν πάνω σ’ αυτά με τη βελόνα διάφορα σχέδια
με ποικίλες βελονιές.
Τα υφάσματα με ανοίγματα για την κατασκευή των οποίων
ακολουθούνται ποικίλες τεχνικές και περιέχουν πλούσια διακοσμητικά μοτίβα παρμένα
κυρίως από το φυτικό και το ζωικό βασίλειο.
(κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
της Νομαρχιακής Επιτροπής
Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.
ΚΡΙΤΣΑ (Κωμόπολη) ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
Παρά την επέλαση του σύγχρονου τρόπου ζωής στη σημερινή Κριτσά, η
γνήσια τοπική παράδοση αντέχει! Επιβιώνει στην πατροπαράδοτη παραγωγή αγαθών,
στην καθημερινή διατροφή, στις συνήθειες και στο ντύσιμο των παππούδων και των
γιαγιάδων, στα ήθη, στα έθιμα, στις γιορτές, στα πανηγύρια, στη λαϊκή τέχνη. Μπορεί
να σταμάτησε η επί δεκαετίες αναπαράσταση του Κρητικού Γάμου, όμως ο παλιός παραδοσιακός
κρητικός γάμος με το ψείκι, το γαμήλιο γλέντι και τη λύρα, είναι σχεδόν μονόδρομος
και για τα σημερινά ζευγάρια. Στα πανηγύρια και στις θρησκευτικές τελετές οι λαϊκοί
χοροί και τα παλιά λατρευτικά έθιμα ζωντανεύουν με λαμπρότητα και ειλικρίνεια.
Η Κριτσά αποτελεί τυπικό παράδεισο της ζωντανής λαϊκής παράδοσης στην Κρήτη
και διατηρεί σε σημαντικό βαθμό ακόμη αναλλοίωτη την παλιά αρχιτεκτονική φυσιογνωμία
της.
(Κείμενο: Μανόλης Κλώντζας)
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου
Αγίου Νικολάου.
ΜΑΚΡΙΝΙΤΣΑ (Χωριό) ΒΟΛΟΣ
H Μακρινίτσα έφτασε στο απόγειο της ακμής της το 18ο και 19ο αιώνα,
το 1881 όταν έγινε έδρα του τέως δήμου Μακρινίτσας. Η πολεοδομική της οργάνωση
βασίζεται σε ένα βασικό λιθόστρωτο πεζόδρομο "ραχοκοκκαλιά", που ξεκινάει απ'
την Κουκουράβα σε υψόμετρο 300μ. και φτάνει μέχρι την Κουκουνά σε υψόμετρο 800μ.
Ενα δεύτερο λιθόστρωτο οδικό δίκτυο φτάνει μέχρι και το τελευταίο σπίτι της πιο
απομακρυσμένης συνοικίας. Στο κέντρο του χωριού η μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία σε
υψόμετρο 630 μέτρα σκιάζεται από τεράστια αιωνόβια πλατάνια, στολίζεται απ' τη
μοναδική επίπλευρη κρήνη (1809) διακοσμημένη με πλούσια λιθανάγλυφα. Τα αρχοντικά
χρονολογούνται από το 18ο και 19ο αιώνα. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία είναι τριόροφα
λιθόκτιστα στο μεγαλύτερο μέρος τους, εκτός απ' τα τμήματα του τελευταίου ορόφου
που είναι κατασκευασμένα από ελαφρά κατασκευή (τσατμά). Εχουν φρουριακή διαμόρφωση
με λίγα και σιδερόφραχτα παράθυρα στο ισόγειο, που πληθαίνουν στους πάνω ορόφους.
Διαθέτουν πολεμίστρες, ενισχυμένες με μεταλλικές επενδύσεις, εξώπορτες, αμπάρες,
καταχύστρες ή ζεματιστήρες και αμυντικούς πυργίσκους. Η κάτοψη διαμορφώνεται ανάλογα
με τις ανάγκες της οικογένειας και τις κλιματολογικές συνθήκες. Το ισόγειο χρησιμοποιούνταν
για την αποθήκευση των προϊόντων της χρονιάς, το μεσοπάτωμα με τα πολλά τζάκια
ήταν για τη χειμερινή διαμονή της οικογένειας και ο όροφος με το δοξάτο, το κιόσκι
και τον καλόν οντά ήταν για την καλοκαιρινή διαμονή. Τέτοια αρχοντικά σώζονται
στη Μακρινίτσα όπως του Βαϊτζη στην Κουκουράβα (1761), του Χατζηκώστα, του Τοπάλη,
του Βλαχλή, του Τσιμπούκη, του Ξηραδάκη, του Μουσλή, του Μαύρου και πολλά άλλα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Κοινότητας Μακρινίτσας
ΜΑΝΑΡΗΣ (Χωριό) ΒΑΛΤΕΤΣΙ
Λίγο πιο πάνω από τη στροφή του δρόμου προς το Μάναρι, επί της παλαιάς
εθνικής οδού Τριπόλεως-Μεγαλοπόλεως
(προς Καλαμάτα), διετηρείτο
μέχρι το έτος 1998 σε σχετικά καλή κατάσταση ένα λιθόκτιστο ιστορικό Χάνι, που
ανήκει κληρονομικά στη μεγάλη οικογένεια των Ταλαγαναίων από τη Δόριζα
Αρκαδίας. Η ιστορία του σημαντικού αυτού κτίσματας, δεμένη άρρηκτα με την ύστερη
τουρκοκρατία και με τους νεότερους χρόνους της Αρκαδικής κοινωνίας, συνυφαίνεται
με την επιλογή και κτίση της Τριπολιτσάς, ως έδρας του Οθωμανού Πασά και ως μείζονος
διοικητικο-οικονομικού κέντρου του Μωριά. Από την άποψη αυτή, η εγκατάλειψη του
Χανιού Ταλαγάνη στην αδυσώπητη φθορά του Χρόνου (αλλά και των ανθρώπων...) συνιστά
πολιτισμικό έγκλημα, καθώς είναι πλέον ολοφάνερο ότι με τη λήξη του 20 ου Αιώνα,
από το Χάνι αυτό δεν θα διακρίνεται πλέον παρά ένας σωρός από άχρηστα λιθάρια.
Οι όμορφες, πελεκητές πέτρες των υπερθύρων και των θόλων, καθώς και όλοι σχεδόν
οι ακρόλιθοι (αγκωνάρια) έχουν ήδη βιαίως αποσπασθεί και κλαπεί από διερχόμενους
περαστικούς "Αθηναίους" που τα ενσωματώνουν στα εξοχικά τους σπίτια.
Το Χάνι του Ταλαγάνη στην αρχή, δηλαδή λίγο μετά τα Ορλωφικά (1770)
ήταν ένα μικρό πέτρινο σπιτάκι, το οποίο κατείχε ένας Δοριζαίος ονόματι Τσιάμας.
Ο Τσιάμας, αφού εγκαταστάθηκε για χρόνια και γνωρίσθηκε καλά στην περιοχή, έβαλε
υποψηφιότητα για Δήμαρχος της Δόριζας και δαπάνησε μάλιστα πολλά χρήματα στην
προεκλογική του εκστρατεία. Ομως δεν κατάφερε να εκλεγεί Δήμαρχος και τελικά βρέθηκε
καταχρεωμένος, οπότε αναγκάσθηκε να πωλήσει το μικρό Χάνι του στο Γεώργιο Μπιρμπίλη,
γύρω στο έτος 1805. Ο Γεώργιος Μπιρμπίλης , από ένα ρασάκι που φορούσε συνεχώς,
το οποίο λεγόταν στην τοπική διάλεκτο "ταλαγανάκι" , πήρε το δεύτερο όνομα Ταλαγάνης
και τελικά όλη η οικογένειά του και οι απόγονοί του πολιτογραφήθηκαν έκτοτε με
το όνομα αυτό, μολονότι το αρχικό όνομα Μπιρμπίλη αναφέρεται σε μεγάλη βυζαντινή
οικογένεια που διέφυγε μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και διαμοιράσθηκε
σε αρκετές περιοχές των τουρκοκρατούμενων Βαλκανίων.
Απόγονος της ίδιας παλαιάς οικογένειας ο Αναστάσιος Μπιρμπίλης, που
γεννήθηκε το 1939 στην Τρίπολη, είναι ο Ιδρυτής και ιδιοκτήτης του καταπληκτικού
Λαογραφικού Μουσείου με την μεγάλη ιδιωτική συλλογή σπάνιων χρηστικών αντικειμένων
της Αρκαδικής Παράδοσης, στην οδό Χρονά 18 , στη συνοικία Ταξιαρχών της Τρίπολης.
Ο Γεώργιος Μπιρμπίλης - Ταλαγάνης, λοιπόν, πήγε στα νεανικά του χρόνια "ξενοτσιόπανος"
στο Κρανίδι και αφού συγκέντρωσε
εκεί μερικά χρήματα, επέστρεψε με τις οικονομίες του στο χωριό του, τη Δόριζα,
και αγόρασε από τον Τσιάμα όλο το κτήμα μαζί με το αρχικό μικρό Χάνι. Το κτήμα
προσφερόταν σαν τοποθεσία, πάνω στο δημόσιο δρόμο προς Καλαμάτα, με τα ωραία του
πλατάνια (ο τελευταίος γερο-πλάτανος κόπηκε το 1998 για να διαπλατυνθεί η εθνική
οδός) και τα πηγάδια του με δροσερό νερό, πραγματική όαση ξεκούρασης για τους
περαστικούς και τους καροτσέρηδες. Ο Ταλαγάνης αντιλήφθηκε την κομβική σημασία
του τόπου του και αποφάσισε να διευρύνει το Χάνι, για οικονομική εκμετάλλευση.
Ετσι από το 1805 ως το 1819 έκτισε καινούργιο σπίτι, με λότζες και αχούρια, άνοιξε
εστιατόριο - ταβέρνα και απέκτησε δική του στάνη με χίλια πρόβατα και πέντε υποτακτικούς
τσοπάνηδες. Απέκτησε βεβαίως όλην αυτή την περιουσία από την κίνηση του τότε νευραλγικού
για τις επικοινωνίες του Μωριά, δρόμου, αλλά και από τη μεταπώληση των ζωοκλοπών,
που τότε οργίαζαν και σχεδόν αποτελούσαν θεσμό "εθιμικού δικαίου". Ετσι ήταν πράγματι
την εποχή εκείνη: Αμα δεν έκλεβε κανείς, δεν τον υπολόγιζαν και μάλιστα δεν του
έδιναν τη θυγατέρα για γυναίκα! Στο Χάνι του Ταλαγάνη παρεδίδοντο όλα τα κλοπιμαία
ζώα της περιφέρειας Μεγαλοπόλεως
και των περιοχών Μεσσηνίας
και Πύργου και από εκεί προωθούντο
στις αγορές της Τρίπολης και της Αργολίδας. Το Χάνι, λοιπόν, ήταν ο "σύρτης" όπως
λεγόταν συνθηματικά τότε, δηλαδή έκανε χρέη καταστήματος κλεπταποδόχων και μεταπωλητών
με τη σημερινή ορολογία.
Ο Ταλαγάνης και οι κληρονόμοι του απέκτησαν τόσο μεγάλο κύρος στην
περιοχή, ώστε μετά την απελευθέρωση της χώρας από τους Τούρκους έκαναν επίσημο
τραπέζι στον τότε Νομάρχη Παπανικολάου και στο Διοικητή Ασφαλείας Κροκιδά, ο οποίος
μάλιστα εβάπτισε το δεύτερο παιδί του Γιώργη Ταλαγάνη και το ονόμασε Αναστάσιο.
Αυτός ο Τάσος Ταλαγάνης ήταν ο πατέρας του ονομαστού Ζεύγου, του κομμουνιστή Υπουργού
της ΠΕΕΑ που δολοφονήθηκε το 1944 στη Θεσσαλονίκη.
Λέγεται ότι κατά την ώρα της παράθεσης του επισήμου γεύματος στις Αρχές Ασφάλειας
και στο Νομάρχη, ο Γιώργης Ταλαγάνης είχε μέσα στ΄αχούρια του επτά κλεμμένα άλογα
από τον Πύργο και κρυμμένους δίπλα τους ζωοκλέπτες και τους εμπόρους που θα προωθούσαν
τα κλεμμένα...
Στο Χάνι του Ταλαγάνη διέμεινε, ξεκουράστηκε και έφαγε ο Βασιλιάς
Οθωνας και η ακολουθία του, στο πρώτο επίσημο ταξίδι τους στην Πελοπόννησο, το
έτος 1833. Να τι γράφει επ΄αυτού ο αγωνιστής και πολιτικός του 1821, Τριπολίτης
Ρήγας Παλαμήδης, που ακολούθησε το ταξίδι του Οθωνα την 4η Σεπτεμβρίου του 1833:
"...την 7ην ιδίου μηνός, κατά τας 7 ώρας προ της μεσημβρίας, η Μεγαλειότης του
μετα τον καφέ, εμίσευσεν από Τριπολιτζάν δια του Σινάνου, χωρίον της επαρχίας
Μεγαλοπόλεως. Ο λαός της πόλεως τον συνώδευσεν αρκετόν διάστημα έξωθεν αυτής με
τας αυτάς ευφημίας οπού τον υπεδέχθη. Αι Κυρίαι τον ερράντισαν και ανθοβόλησαν
αύθις από τας οικίας κατά την διάβασίν του. Αι μέχρι τούδε ως είρηται παρακολουθήσασαι
Αρχαί, οι οπλαρχηγοί εκ των του διαλυθέντος Ατάκτου Ιππικού, οι πρόκριτοι πολιτικοί
και στρατιωτικοί της πόλεως και των χωρίων και διάφοροι άλλοι πολίται, τον συνώδευσαν
έως τους πρόποδας του όρους Καλογεροβουνίου (το πάλαι Βύριον) μακράν της πόλεως
μίαν περίπου ώραν, όπου η Α.Μ. ευαρεστήθη να τους παρακαλέση δια να επιστρέψουν.
Εις το ήμισυ περίπου του Καλογεροβουνίου, επέζευσεν εκεί η Μεγαλειότης Του και
έμεινεν ολίγον. Και ενώ εις το μεταξύ τούτο εξέτασε περί αρχαίων δρόμων του μέρους
εκείνου, οι οποίοι είχον κατά την ιστορίαν αύλακας, δι ών διήρχοντο οι τροχοί
των αμαξίων και τα ίχνη των οποίων δια το πολυχρόνιον εξαλείφθησαν, εζήτησε με
μεγάλην προθυμίαν και έμαθε περί της θέσεως του Βαλτετζίου χωρίου της Επαρχίας
Μαντινείας, τα όρη του οποίου φαίνονται εκ του πλησίον εκείθεν, καθώς και των
εν αυτή γενομένων πολέμων και μάλιστα περί εκείνου του σημαντικού και πρώτου κριτικού
πολέμου υπέρ της Ελληνικής Ελευθερίας κατά τον πρώτον χρόνον του Αγώνος υπό νέαν
δ/νσιν και αρχηγίαν των ηρώων Κυριακούλη και Ηλία Μαυρομιχάλη.
Τέλος, το ιστορικό Χάνι του Ταλαγάνη έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο
κατά τα σκληρά χρόνια της μαύρης Κατοχής μέχρι το 1944, όπου περνούσαν από εκεί
και συναντώντο κάθε λογής άνθρωποι, κατατρεγμένοι που ταξίδευαν για να οικονομήσουν
λίγη σταφίδα, λίγο λάδι ή λίγο ψωμί, ώστε να επιζήσουν αυτοί και οι οικογένειές
τους. Στα μεταπολεμικά και μετεμφυλιακά χρόνια, μέχρι και τη δεκαετία του ΄60,
πέρα από την οποία η επικυριαρχία του Ι.Χ. αυτοκινήτου και η αστυφιλική φρενίτις
διέλυσαν τις τοπικές επαρχιακές κοινωνίες, το Χάνι διατηρούσε μίαν οριακή σημασία
και λειτουργικότητα, αν και πλέον χωρίς δυνατότητες διανυκτέρευσης των εποχούμενων
περαστικών. Κατέληξε σιγά-σιγά να είναι μόνο μία απλή κατοικία αγροτικής οικογένειας,
μέχρι που ένα τραγικό γεγονός, του θανάτου ενός μικρού παιδιού της οικογένειας,
που παραπάτησε κι έπεσε από το χαγιάτι στην αυλή, θεωρήθηκε "στοίχειωμα" και έτσι
το σπίτι έκλεισε.
Εκτοτε, το Χάνι του Ταλαγάνη παραμένει ακατοίκητο, αναξιοποίητο κι
εγκαταλειμμένο στη φθορά του χρόνου και, κυρίως, προδομένο από την ιστορική αμνησία
και την αναλγησία των ξενιτεμένων επιγόνων και κληρονόμων του γενάρχη και ιδρυτή
του, Γεωργίου Μπιρμπίλη - Ταλαγάνη. Θα ήταν στοιχειώδες οφειλόμενο χρέος των σημερινών
ιδιοκτητών και κληρονόμων της σημαντικής αυτής εθνικής παρακαταθήκης της Αρκαδίας,
εάν συνειδητοποιούσαν το μέγεθος της Ιστορικής Ευθύνης τους και προχωρούσαν -
έστω και την υστάτη στιγμή προ της ολικής καταρρεύσεως- στην παραχώρηση του ερειπωμένου
πλέον κτίσματος στο νεοσύστατο Δήμο Βαλτετσίου ή στο Δήμο
της Τριπόλεως. Δεδομένου μάλιστα ότι το πλουσιότατο Λαογραφικό Υλικό της ιδιωτικής
συλλογής του απογόνου της ίδιας οικογένειας, του Τάσου Μπιρμπίλη, εκτίθεται σήμερα
αδιαχώρητο στο μικρό Ιδιωτικό Μουσείο της οδού Χρονά 18, στην Τρίπολη, θα ήταν
μία εξαιρετικής πολιτισμικής, αλλά και οικονομικής σημασίας πρωτοβουλία, η άμεση
σωστική επέμβαση στο Χάνι του Ταλαγάνη, ώστε να στεγάσει ένα ολοκληρωμένο ΑΡΚΑΔΙΚΟ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ. Τούτο θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη σύσταση αυτοτελούς μη-κερδοσκοπικού
Νομ. Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου, με τους συγκληρονόμους του Χανιού, τον Λαογράφο
- Συλλέκτη Τάσο Μπιρμπίλη και τους Δήμους Βαλτετσίου
και Τριπόλεως. Μάλιστα, η εκλογή και θητεία του Αρχιτέκτονα-Ζωγράφου κ. Δημήτρη
Ταλαγάνη, ως "θεσμικού" Αντιδημάρχου επί θεμάτων Πολιτισμού στο νέο Δήμο Τριπόλεως,
παρέχει σήμερα τις ιδεώδεις προϋποθέσεις για την άμεση υλοποίηση μιάς από τις
σημαντικότερες αναπτυξιακές και πολιτισμικές δράσεις στην έντονα χειμαζόμενη ορεινή
Αρκαδία.
Μεγαλόπολη, Πρωτομαγιά 1999
Θ.Ε.Γκιόκας Ειδ. Επιστημονικός Συνεργάτης
ΔΗΜΟΥ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του ARCADIA website, του Πανεπιστημίου Πατρών
ΜΑΡΑΘΩΝ (Αρχαίος δήμος) ΑΤΤΙΚΗ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ
The site of the ancient battle of Marathon has become a scene of conflict between environmentalists and the Olympic movement.
ΞΑΝΘΗ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ
Ο χώρος της Ξάνθης διασώζει έναν πλούσιο πολιτισμό σε όλους τους τομείς:
γλώσσα, ήθη και έθιμα, τραγούδια, χοροί, ενδυμασίες. Κοντά στους Θρακιώτες, μετά
τη Μικρασιατική έξοδο, προστέθηκε ένας πολυποίκιλος πολιτισμός Ποντίων, Μικρασιατών,
Ανατολικοθρακιωτών, Βορειοθρακιωτών. Και επιπλέον, Ηπειρώτες, Μακεδόνες, Θεσσαλοί,
Πελοποννήσιοι, Κρητικοί, Κύπριοι που κατοικούν στο νομό Ξάνθης συμβάλλουν στον
πολιτιστικό πλούτο και έκφραση. Αν προσθέσουμε τις πολιτιστικές εκφράσεις των
μουσουλμανικών ομάδων, κατανοούμε ότι η Ξάνθη είναι η περιοχή με ποικίλα χρώματα
και αποχρώσεις.
Το ιδίωμα της Ξάνθης ανήκει στα βόρεια, με όλα τα χαρακτηριστικά του.
Ορισμένα σύμφωνα διαβάζονται πιο βαριά, το άρθρο ο γίνεται ου/η (ου Γιώργους,
η Ανδρέας), το ε μετατρέπεται σε ι, το ο σε ου, όταν δεν τονίζονται, πολλά άτονα
φωνήεντα δεν προφέρονται (σκλι-σκυλί, τα πιδιά τς-τα παιδιά της), τα ρήματα στην
ενεργητική καταλήγουν σε -ου και στη μέση σε -μι (πίνου, κμάμι-κοιμούμαι). Τονίζουν
και πριν από την προπαραλήγουσα (έφαγαμι). Στη σύνταξη χρησιμοποιούν την αιτιατική
αντί της γενικής των αντωνυμιών (σι γραφ’>σου γράφει, μι πήρι> μου πήρε).
Η Ξάνθη και η Θράκη γενικότερα, γέννησε και φιλοξενεί πληθώρα πολιτιστικών
αγαθών. Ειδικότερα για δημοτικά τραγούδια, μουσική και χορό, η περιοχή- πατρίδα
του Ορφέα και άλλων περίφημων μουσικών- από την αρχαιότητα, τη βυζαντινή εποχή
και τα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής αποδείχτηκε γόνιμη και δημιουργική. Επικά,
λυρικά, οικογενειακά, θρησκευτικά, εποχιακά, κοινωνικά, γνωμικά, παιδικά τραγούδια
(κατά τη διαίρεση Πολίτη/ Λουκάτου) συναντούμε στους ντόπιους Ξανθιώτες και στους
Θρακιώτες της Βόρειας και Ανατολικής Θράκης που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή.
Οι χοροί που συνοδεύουν τα τραγούδια και τη μουσική είναι ομαδικοί,
ζευγαρωτοί ή κυκλικοί. Ο ζωναράδικος, η μπαϊντούσκα, ο μαντιλάτος, ο συρτός και
ο χασάπικος απαρτίζουν το βασικό ρεπερτόριο, που πλουτίζεται όμως από πολλούς
άλλους. Η ανοιχτή ξανθιώτικη, και δυτικοθρακιώτικη κοινωνία του 19ου αιώνα και
κυρίως μετά το 1922, με την προσέλκυση ποικίλης προέλευσης και παράδοσης προσφύγων,
εμπλουτίστηκε μουσικά και χορευτικά.
Ο πλούτος αυτός φαίνεται πια και στην ποικιλία ενδυμασιών, ανδρών
και γυναικών.
(κείμενο: Θανάσης Μουσόπουλος, Ε. Κορωνάκη-Τσοτανίδου, Γιάννης Χαραλαμπίδης,
Νίκος Γερμαντζίδης, Νάντια Νάκου, Ευγενία Πατρώνη)
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας
Ξάνθης (2003).
ΣΗΤΕΙΑ (Επαρχία) ΛΑΣΙΘΙ
Μικρά ακατοίκητα νησιά με ερημικές παραλίες όπου ο επισκέπτης μπορεί
να κάνει μπάνιο και να ψαρέψει.
ΚΟΥΦΟΝΗΣΙ:
Αμμώδεις παράλιες. Σημαντικός αρχαιολογικός χώρος.
ΔΙΟΝΥΣΑΔΕΣ:
Γραφικοί όρμοι. Η μεγαλύτερη αποικία του γερακιού της Ελεονόρας (βαρβάκι).
ΨΕΙΡΑ:
Σπουδαίο Μινωικό Λιμάνι.
ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ
(ΜΟΧΛΟΣ): Γραφικό νησάκι κοντά στην ακτή. Σπουδαίο Μινωικό κέντρο-λιμάνι.
ΕΛΑΣΣΑ-ΓΚΡΑΝΤΕΣ:
Γραφικά νησάκια κοντά στο Παλαίκαστρο-Βάι.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
του Οργανισμού Ανάπτυξης
Σητείας.
Παράλληλα με την νοσταλγική υπενθύμιση ενός παραδοσιακού τρόπου ζωής
ήρεμου, αργόσυρτου ανθρώπινου και γι' αυτό ελκυστικού, ο επισκέπτης θα μπορεί
να συνδυάσει την παραμονή του στην Σητεία με την απόλαυση μιας ξεχωριστής κουζίνας.
Εκλεκτό δείγμα της Υγιεινής Μεσογειακής κουζίνας η παραδοσιακή Σητειακή, με πανάρχαιες
ρίζες και καταβολές έχει καθορισθεί σε μεγάλο βαθμό από τον πλούσιο λαϊκό πολιτισμό,
τους εύχυμους καρπούς και το εύκρατο κλίμα της Σητειακής γης. Ακόμα και σήμερα,
στην πόλη της Σητείας στα χωριά της ενδοχώρας, ή στους παράλιους οικισμούς με
τις χαρακτηριστικές ψαροταβέρνες μπορεί να ανακαλύψει κανείς τις αυθεντικές γεύσεις
και νοστιμιές αυτής της κουζίνας, που συνοδεύοντάς τις με τα ονομαστά από την
αρχαιότητα Σητειακά κρασιά, θα ανακαλύψει την υπέροχη μεσογειακή αίσθηση της ζωής
ενώ τα προϊόντα της τοπικής ζαχαροπλαστικής, που ακμάζει θα του χαρίσουν αξέχαστες
απολαύσεις.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
του Οργανισμού Ανάπτυξης
Σητείας.
Κέντρο Καλλιτεχνικής δραστηριότητας, ήδη από την Μινωϊκή περίοδο,
η περιοχή της Σητείας έχει να επιδείξει τεχνουργήματα εξαιρετικής ομορφιάς και
κατασκευαστικής τελειότητας, που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη. Στην περιοχή
άνθησαν περίφημα για την εποχή της καλλιτεχνικά εργαστήρια που παρήγαγαν προϊόντα,
τα οποία εμπορευόντουσαν σ’ ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Η μακραίωνη
παράδοση βρίσκει και σήμερα την συνέχειά της σε πλούσια οικοτεχνική δραστηριότητα
και εκλεκτά εργαστήρια παραδοσιακών τεχνών. Κεραμική, υφαντουργία, μικρογλυπτική,
είναι από τις δραστηριότητες που πλουτίζουν τις δυνατότητες του επισκέπτη να αποκτήσει
μια εικόνα της σύγχρονης ντόπιας χειροτεχνικής παραγωγής.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
του Οργανισμού Ανάπτυξης
Σητείας.
Αν σας γοητεύει η περιπέτεια του υποβρύχιου ψαρέματος, του θαλάσσιου
σκι, της ιστιοπλοϊας ή του Wind Serf, η θάλασσα της Σητείας - πάνω από 60 μίλια
πολύπτυχες ακτές - από το Μόχλο
ως το Κάβο Σίδερο και τον Κουτσουρά
προσφέρει ιδανικές συνθήκες. Αν πάλι σας αρέσει η φύση και η αγροτική ζωή ολόκληρη
η Επαρχία διαθέτει θαυμάσιες φυσιολατρικές διαδρομές σε αγροτικές περιοχές, γραφικούς
λόφους, βουνά και φαράγγια. Κάθε βήμα εδώ μπορεί να είναι μια νέα ανακάλυψη, μια
άλλη εικόνα ενώ διασχίζοντας τα ορεινά τμήματα του Ευρωπαϊκού Ορειβατικού Μονοπατιού
Ε4 της περιοχής της Σητείας θα ζήσετε την γοητευτική εμπειρία μιας μοναδικής φύσης
και γνωριμίας ξεχωριστών ανθρώπων.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
του Οργανισμού Ανάπτυξης
Σητείας.
ΣΙΑΤΙΣΤΑ (Πόλη) ΚΟΖΑΝΗ
Η Σιάτιστα στα χρόνια της τουρκοκρατίας αναδείχτηκε ένα από τα σπουδαιότερα
εκπαιδευτικά κέντρα της Μακεδονίας, καθώς η οικονομική άνοδος, εξαιτίας του εμπορίου
και της επικοινωνίας με τις χώρες της Ευρώπης, είχε αντίκτυπο και στην πνευματική
εξύψωση, στην παιδεία.
Από τα μέσα του 17ου αιώνα παρατηρείται στην πόλη αξιόλογη πνευματική
και εκπαιδευτική κίνηση. Στον πνευματικό περίγυρό της δέσποζε για μια εξηκονταετία
(1686-1746) μία αρχιερατική φυσιογνωμία, ο Ζωσιμάς Ρούσης, ο οποίος χρημάτισε
και αρχιεπίσκοπος Αχρίδας, με πολύπλευρη εκκλησιαστική και πολιτική δράση, με
μεγάλους οραματισμούς, αφού ήλθε σε διαπραγματεύσεις με τον αυτοκράτορα Κάρολο
ΣΤ της Αυστρίας για την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας. Ο Ζωσιμάς ίδρυσε
ανώτερη σχολή πριν από το 1700 στη Σιάτιστα, στην οποία φοίτησαν νέοι και από
την Καστοριά, τη Μοσχόπολη
και τη Θεσσαλονίκη.
Το 1718 με πατριαρχικό και συνοδικό σιγίλλιο ιδρύθηκε ανώτερο σχολείο
που χρηματοδότησαν τοπικοί δωρητές. Λίγο αργότερα, σύμφωνα με άλλο σιγίλλιο, το
σχολείο ονομάζεται "φροντιστήριον ελληνικών μαθημάτων", γεγονός που
δείχνει την εξέχουσα από εκπαιδευτική άποψη θέση της Σιάτιστας.
Στη διετία 1721-1723 στη Σιάτιστα δίδαξε ο πολύς Μεθόδιος Ανθρακίτης,
ο οποίος διωγμένος από την Καστοριά
για τις νεωτεριστικές του απόψεις, έγινε δεκτός στη Σιάτιστα.
Στα επόμενα χρόνια δίδαξαν στη σχολή σπουδαίοι δάσκαλοι, όπως ο Χρύσανθος
Ζιτσαίος, ο Νικόλαος Σχολάριος, ο Παϊσιος Δήμαρος, οι Νικόλαος και Καλλίνικος
Βάρκοσης, ο Αργύριος Παπαρίζος. Σιατιστινοί λόγιοι που διέπρεψαν και στο εξωτερικό
ο Γεώργιος Ρούσης ιατροφιλόσοφος, ο Μιχαήλ Παπαγεωργίου, φιλόσοφος, ποιητής, ρήτορας
και συγγραφέας και ο πολυμερής Γεώργιος Ζαβίρας, ο συγγραφέας του τεράστιου και
αξιόλογου έργου "Νέα Ελλάς" και πολλών άλλων συγγραμμάτων.
Το 1816 με δωρεά της Σιατιστινής Βασιλικής (Βαρβάρα ονομάστηκε ύστερα
ως μοναχή) Νικολάου, που έμεινε στο Ιάσιο,
ιδρύθηκε σχολή. Μετά την επανάσταση την "Ελληνική Σχολή" της Σιάτιστας
διηύθυναν οι Δημήτριος και Αθανάσιος Αργυριάδες. Η προσφορά πέντε χιλιάδων τόμων
βιβλίων από το Σιατιστινό καθηγητή της Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεόδωρο
Μανούση δημιούργησε την περίφημη "Μανούσειο" βιβλιοθήκη, η οποία συνετέλεσε
στην πνευματική πρόοδο της πόλης και προκάλεσε την αντίδραση το πασά του Μοναστηρίου,
ο οποίος έκαψε και κατάσχεσε πολλά βιβλία της δωρεάς Μανούση (β μισό 19ου αιώνα).
Η βιβλιοθήκη, που περιλαμβάνει σπάνιες εκδόσεις του 16ου, 17ου, 18ου και 19ου
αιώνα και κάποια χειρόγραφα, στεγάζεται στο "Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο",
όπου υπάρχει και ευρύχωρη αίθουσα διαλέξεων.
Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα στη Σιάτιστα λειτουργούσαν δύο αλληλοδιδακτικά,
ένα "ελληνικό" σχολείο (για κάποιο χρονικό διάστημα είχαμε δύο "ελληνικά"
σχολεία), ένα παρθεναγωγείο, με αξιόλογους δασκάλους. Συστήθηκαν ακόμα φιλεκπαιδευτικές
αδελφότητες με σκοπό την ανέγερση, συντήρηση και λειτουργία εκπαιδευτηρίων.
Σημαντικό σταθμό στην εκπαιδευτική ιστορία της Σιάτιστας αποτελεί
η ίδρυση του Τραμπαντζείου Γυμνασίου το 1888. Για την ανέγερση του περιώνυμου
εκπαιδευτηρίου αυτού ο Σιατιστινός Ιωάννης Μ. Τραμπαντζής χορήγησε 2.000 χρυσά
εικοσάφραγκα και για τη λειτουργία του προικοδότησε τη Σιάτιστα με 600 ομολογίες
του Εθνικού Δανείου. Η λειτουργία πλήρους Γυμνασίου στη Σιάτιστα το 1889, όταν
στη Μακεδονία ολόκληρη λειτουργούσαν μόνο τρία, φανερώνει την εξέχουσα θέση της
πόλης στα τέλη του 19ου αιώνα. Από το πνευματικό αυτό φυτώριο, το ιστορικό Τραμπάντζειο
Γυμνάσιο, η Σιάτιστα έδρεψε τους καρπούς της παιδείας στην τελευταία εκατονταετία.
Σήμερα, ύστερα από την ανέγερση του σύγχρονου διδακτηρίου "Γεώργιος Παπαγεωργίου"
με δωρεά των αδελφών Παπαγεωργίου, το γεραρό εκπαιδευτήριο, χαρακτηρισμένο, ως
νεοκλασικό κτίριο, διατηρητέο μνημείο, στεγάζει τη αξιόλογη παλαιοντολογική συλλογή
(δημιούργημα καθηγητών των φυσικών), το βοτανικό μουσείο, την έκθεση φωτογραφιών
αρχοντικών της πόλης και κάθε άλλο πολιτιστικό επίτευγμα συλλογών της Σιάτιστας.
Στην πόλη το 1935-1937 κυκλοφόρησε ο Παναγιώτης Τσιαούσης δημοσιογραφικό όργανο
με τίτλο "Εφημερίς της Σιατίστης" και το 1960-61 εφημερίδα με τίτλο
"Οι Μαρκίδαι" και εκδότη τον Τραμπάντζειο Γυμνάσιο - Οικοτροφείο.
Σήμερα κυκλοφορεί από το Μορφωτικό Σύλλογο "Μαρκίδες Πούλιου"
τοπικό δημοσιογραφικό φύλλο με τον τίτλο "Εφημερίς", ενώ ο Σύλλογος
Σιατιστέων Θεσσαλονίκης εκδίδει εξαμηνιαίο περιοδικό με ιστορικό, γλωσσολογικό
και λαογραφικό περιεχόμενο και τίτλο "Σιατιστινά".
Συνεχιστές των προηγούμενων χορηγών για ανέγερση εκπαιδευτηρίων στην
πόλη στάθηκαν ο Δημήτριος Ιωαννίδης με την ίδρυση "Ιωαννιδείου" νηπιαγωγείου,
ο Αναστάσιος Τσίπος με την ανέγερση και χρηματοδότηση για άνετη λειτουργία των
Τεχνικών Σχολών, οι αδελφοί Γεωργίου Παπαγεωργίου που συνεχίζουν τα έργα ευποιίας
και άλλοι. Η Σιάτιστα και στον τομέα αυτόν αναδείχθηκε ευεργετομάνα.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Σιάτιστας
(1993).
ΣΚΥΡΟΣ (Νησί) ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
Οι αντιθέσεις στη Σκύρο δεν είναι τουριστικά στιγμιότυπα, είναι τρόπος
ζωής. Σ’ αυτό το νησί, το ποτισμένο με το λιβάνι και το μύρο της Χριστιανικής
θρησκείας έρχονται οι απόκριες με τη Διονυσιακή τους ατμόσφαιρα και δονούν με
άλλου είδους συγκινήσεις. Τις Κυριακές της αποκριάς, με αποκορύφωμα την τελευταία
Κυριακή (της Τυροφάγου), ξεχύνονται στους δρόμους του νησιού οι Γέροι και οι Κορέλες
(κουρέλα, κουρέλι από το λατινικό coriellym), αναβιώνοντας ένα παλιό σκυριανό
έθιμο που τρέχουν να το δουν από όλα τα μέρη της Ελλάδος.
Η φορεσιά του "Γέρου", που τη φορούν τα παλικάρια, είναι
η πιο εντυπωσιακή. Μαύρη κάπα με κουκούλα, μάσκα στο πρόσωπο και ζωσμένος με 30
ή 40 κουδούνια προβάτων. Με χορευτικό βάδισμα, μαζί με τη συνοδεία του, την "Κορέλα"
και τον "Φράγκο", φτιάχνουν ένα θορυβώδες σύνολο, φοβερό στην εντύπωση,
που προξενεί δέος στα παιδιά και αφυπνίζει τα άδυτα των μεγάλων.
Ο μύθος λέει ότι ο "Γέρος" αναπαριστά ένα γέρο τσοπάνη που
έχασε, κάποια αποκριά, όλα του τα πρόβατα από την βαρυχειμωνιά. Για να κοινοποιήσει
το τραγικό γεγονός στους χωριανούς του, ζώστηκε τα κουδούνια των νεκρών του και
των ζώων και μαζί με την κουρελιασμένη γυναίκα του (κορέλα) περπάτησαν από σοκάκι
σε σοκάκι και εβόησε ο τόπος από τη συμφορά.
Πέρα από το μύθο, τα κουδούνια ήταν πολύ γνωστά στην αρχαιότητα, γιατί
με αυτά κρεμασμένα στις ασπίδες τους οι πολεμιστές φοβέριζαν τους εχθρούς. Ίσως
το έθιμο να έχει μια τέτοια έννοια, να ξορκίσει δηλαδή κάθε κακό.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Σκύρου.
Η Σκύρος μοιάζει με μιγάδα, γεννημένη από το ταίριασμα αντιθέτων.
Το βόρειο μέρος της είναι πράσινο φορτωμένο πεύκο και καλλιέργειες. Το νότιο είναι
καφεκίτρινο, φύση γυμνή ή θαμνώδης, ένας εκτεταμένος βοσκότοπος για τα αιγοπρόβατα
και το σκυριανό αλογάκι, το μοναδικό στο είδος του κοντόσωμο αλογάκι, που το ύψος
του είναι περίπου ένα μέτρο και που δεν πρέπει να το συγχέουμε με το πόνυ, το
μικρό και κοντόχοντρο της βόρειας Ευρώπης.
Το Σκυριανό είναι μια μικρογραφία αλόγου, με αρχαία ρίζα. Το συναντάμε
ανάγλυφο στην πομπή των Παναθηναίων και σε σκελετούς που βρέθηκαν στις ανασκαφές
της Βεργίνας και του Μαραθώνα.
Αυτό το αλογάκι, επειδή είναι μοναδικό στον κόσμο (όπως το αγγλικό
Shetland), είναι αξιοθέατο από μόνο του και αξίζει να πάει κανείς στη Σκύρο μόνο
για να το δει.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Σκύρου.
Στην περίοδο της ακμής της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ιστορικές πηγές
αναφέρουν ότι από τη Σκύρο έπαιρναν τη "σκυρία ποικίλη λίθο", το χρωματιστό
σκυριανό μάρμαρο, για να κοσμήσουν δημόσια και ιδιωτικά κτίρια.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(1998) του Δήμου Σκύρου.
ΣΑΒΑΛΙΑ (Χωριό) ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Στο εδώλιο με την κατηγορία της δωροδοκίας κάθισε ο πρώην Διευθυντής του τμήματος πλαστικής χειρουργικής του νοσοκομείου "Άγιος Ανδρέας" Μιχάλης Χριστοφόρου, ο οποίος έχει εκδιωχθεί από το νοσοκομείο με απόφαση του Πε.Σ.Υ..Το Δικαστήριο καταδίκασε τον γιατρό σε ποινή φυλάκισης δύο ετών για δύο περιπτώσεις δωροδοκίας ενώ την ενοχή του ζήτησε και ο Εισαγγελέας της έδρας Χρήστος Τόλιας.
Μηνυτής ο Κωνσταντίνος Γρέζης από τα Σαβάλια.
ΑΚΑΝΘΟΣ (Αρχαία πόλη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Κατά τους Μηδικούς πολέμους, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξης
θέλοντας να οδηγήσει τον πολυπληθή στόλο του από την Ακανθο στην Θέρμη
(η πρώτη ονομασία της Θεσσαλονίκης)
αποφεύγοντας τον περίπλου του Αθω,
διέταξε και άνοιξαν μία διώρυγα που εκτεινόταν από τα σημερινά Νέα
Ρόδα μέχρι την Τρυπητή και συνέδεε τον κόλπο της Ιερισσού
με τον Σιγγιτικό κόλπο, όπου βρισκόταν οι πόλεις Ασσα,
Πίλωρος, Σίγγος και Σάρτη.
Ο αρχιεπιστάτης που έκανε την διώρυγα, λεγόταν Αρταχαίης και ήταν Αχαιμενίδης.
Ξεπερνούσε όλους τους Πέρσες στο ανάστημα έχοντας ύψος πέντε βασιλικές πήχες παρά
τέσσερα δάχτυλα (σχεδόν 2,5 μέτρα) και είχε την δυνατότερη φωνή απ' όλους. Όταν
ο Ξέρξης βρισκόταν στην Ακανθο έτυχε να πεθάνει ο Αρταχαίης, πράγμα που το θεώρησε
μεγάλη συμφορά. Επειδή τον εκτιμούσε πολύ του έκανε μεγαλοπρεπή κηδεία και ωραιότατο
μνημείο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Σταγίρων - Ακάνθου
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ (Πόλη) ΕΒΡΟΣ
Το Πιλοτικό Αστικό Πρόγραμμα Αλεξανδρούπολης, ένα από τα δύο Προγράμματα που εκτελούνται στην Ελλάδα στο πλαίσιο του 2ου κύκλου των Πιλοτικών Αστικών Προγραμμάτων (ΠΑΠ), κατά το άρθρο 10 του Ε.Τ.Π.Α., υπεβλήθη προς έγκριση τον Απρίλιο του 1996. Μετά τη λήψη της εγκριτικής Χορηγητικής Επιστολής τον Ιούλιο του 1997, ακολούθησε η υπογραφή σχετικής σύμβασης ανάμεσα στο Δήμο Αλεξανδρούπολης και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Για την υλοποίηση του Προγράμματος, ο Δήμος Αλεξανδρούπολης προχώρησε στην δημιουργία ενός Φορέα Υλοποίησης, της Αναπτυξιακής Εταιρείας Αλεξανδρούπολης ΑΕ (ΑΝ.ΕΤ.Α. ΑΕ), στον οποίο ανέθεσε, μέσω Προγραμματικής Σύμβασης, την πραγματοποίηση και λειτουργία των έργων.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Αναπτυξιακής Εταιρίας Αλεξανδρούπολης
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ (Σύμπλεγμα νήσων) ΕΛΛΑΔΑ
Αντικείμενο μελέτnς της Αναπτυξιακή Δωδεκανήσου Α.Ε
ΕΠΑΝΩ ΑΡΧΑΝΕΣ (Κωμόπολη) ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σε ό,τι αφορά στο δομημένο περιβάλλον, από την αρχή του αιώνα παρατηρείται
έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη δόμηση στο τέλος
του περασμένου και τις αρχές του αιώνα μας είναι η έντονη επίδραση της νεοκλασικής
αρχιτεκτονικής, η μείξη αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων του όψιμου νεοκλασικισμού
και του εκλεκτικισμού με τα στοιχεία της ντόπιας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής,
καθώς και οι μνήμες της Βενετσιάνικης Αρχιτεκτονικής. Όλα αυτά, συνθέτουν κτίσματα
τα οποία χαρακτηρίζονται από αίσθηση του μέτρου, ισορροπία και υψηλή αισθητική
αντίληψη.
Στον υφιστάμενο παλαιό πολεοδομικό ιστό, ανάμεσα στα παλιά, με παραδοσιακή
μορφή κτίρια, κατασκευάζονται νέα, που έχουν σαφέστατες νεοκλασικές επιδράσεις.
Συγχρόνως τα παλιά όρια του οικισμού διευρύνονται.
Προκειμένου να διατηρηθεί η αρχιτεκτονική αυτή κληρονομιά, ο Δήμος
για τον οικισμό των Ανω Αρχανών υλοποιεί εδώ και 15 χρόνια προγράμματα που αφορούν
σε:
•αποκατάσταση 200 παραδοσιακών κτηρίων (με ποσοστιαία οικονομική συμμετοχή
των ιδιοκτητών)
•αναπλάσεις - πεζοδρομήσεις δημιουργία κοινόχρηστων χώρων
•δημιουργία χώρων πρασίνου
•κυκλοφοριακές ρυθμίσεις (σημάνσεις, θέσεις στάθμευσης, μονοδρομήσεις κ.λπ.)
•συντήρηση των κοινόχρηστων χώρων
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Αρχανών
Ο οικισμός των Αρχανών παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό
ενδιαφέρον. Η σημερινή μορφή των Αρχανών δημιουργήθηκε στο τέλος του 19ου και
στις αρχές του 20ου αιώνα μέσα σε ιδιόμορφες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές
συνθήκες. Από την περίοδο εκείνη έως σήμερα, ευτυχώς, ο πολεοδομικός ιστός και
τα κτίρια άντεξαν στην φθορά του χρόνου και δεν καταστράφηκαν από αλόγιστες ανθρώπινες
παρεμβάσεις.
Η ευαισθησία και ο σεβασμός των κατοίκων για τον τόπο που ζουν και
δραστηριοποιούνται καθημερινά, αποτελούν σταθερές αξίες της αρχανιώτικης κοινωνίας
από τη δημιουργία της μέχρι σήμερα και συνέβαλλαν καθοριστικά τόσο στη διάσωση
της συνοχής του πολεοδομικού ιστού του οικισμού όσο στο σεβασμό και στη διατήρηση
του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα πολυάριθμων δημόσιων και ιδιωτικών κτισμάτων.
Η πλούσια αρχιτεκτονική κληρονομιά των Αρχανών, η ευαισθησία και η
δυναμική της τοπικής κοινωνίας, η ωρίμανση της πολιτικής βούλησης που είχε καλλιεργηθεί
όλα τα προηγούμενα χρόνια, τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα που έτρεχαν εκείνη την περίοδο,
έδωσαν ώθηση στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στην τότε δημοτική αρχή, να ξεκινήσει
δειλά δειλά την Ανάπλαση των Αρχανών.
Η προσπάθεια για την διατήρηση της φυσιογνωμίας του οικισμού είχε
ξεκινήσει από το 1970 (ΦΕΚ 666Β/23-9-70) με τον χαρακτηρισμό των Αρχανών, βάσει
του Ν. 1469/50, ως αρχιτεκτονικό σύνολο της ιστορικής και παραδοσιακής κληρονομιάς.
Πολλά χρόνια αργότερα, για την προστασία του οικισμού ο Δήμος Αρχανών, εκτός από
το Γενικό Πολεοδομικό σχέδιο και την Πολεοδομική Μελέτη, έκανε ενέργειες ώστε
να χαρακτηριστεί το συνεκτικό τμήμα του οικισμού ως παραδοσιακό με το από 24.8.1999
Π.Δ. που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ Δ΄ 724, 5-10-1999.
Επιπλέον, ο Δήμος Αρχανών μαζί με τους όμορους δήμους Ν. Καζαντζάκη
και Επισκοπής για την βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των ευρύτερων περιοχών των οικισμών
τους, την προστασία του περιβάλλοντος και την ανακοπή της άναρχης δόμησης εξασφάλισαν
μέσω του Γ' ΚΠΣ χρηματοδότηση για την εκπόνηση, βάσει του Ν.2508/97, Γενικού Πολεοδομικού
Σχεδίου και ΣΧΟΑΠ για όλη την έκταση και τους οικισμούς των 3 δήμων.
Αφετηρία για τον σχεδιασμό ορθών παρεμβάσεων ανάπλασης αποτέλεσε αφενός
μεν, η ύπαρξη εγκεκριμένου από το 1989 Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου, το οποίο
καθόριζε τις χρήσεις γης και τη χωροταξική οργάνωση του οικισμού, αφετέρου δε,
η Πολεοδομική Μελέτη των Αρχανών η οποία ήδη από το 1989 βρισκόταν σε εξέλιξη,
και δυστυχώς λόγω των γνωστών γραφειοκρατικών προβλημάτων δεν έχει ακόμη εγκριθεί.
Έτσι, ο Δήμος Αρχανών το 1992, εξασφάλισε χρηματοδότηση από τα ΜΟΠ
Κρήτης (Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα) για το έργο «Ανάδειξη - Ανάπλαση
Οικιστικού Πυρήνα Δήμου Αρχανών».
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Αρχανών
ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ (Προάστιο της Αθήνας) ΑΤΤΙΚΗ
Το σχολείο αυτό ιδρύθηκε το 1937, μεταξύ του Γυμναστηρίου Near-East και του Σκοπευτηρίου,
και ονομάστηκε "Πρότυπο Σχολείο Ανωμάλων και Καθυστερημένων Παίδων".
Η ίδρυση και η λειτουργία του σχολείου αυτού οφείλονταν στη μεγάλη Ελληνίδα παιδαγωγό
Ρόζα Ιμβριώτη (1898-1977). Η Ρόζα Ιμβριώτη είχε κάνει εξαίρετες σπουδές, εκτός
από τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, στο Παρίσι και στο Βερολίνο και υπήρξε μαχητική
σοσιαλίστρια και εχθρός του τότε καθεστώτος Μεταξά. Προκειμένου να πραγματώσει
το όραμά της και να συνδράμει τα παιδιά με ειδικές ανάγκες, «χρησιμοποίησε» το
Γερμανό ψυχολόγο Spranger, από τον οποίο είχε πάρει μερικά μαθήματα και ο ίδιος
ο Μεταξάς, όταν φοιτούσε στην Ακαδημία Πολέμου του Βερολίνου, για να πιέσει το
δικτάτορα. Τελικά, παρά τη δεδηλωμένη έχθρα του Μεταξά προς την Ιμβριώτη, λόγω
φρονημάτων, αυτός υποχώρησε και το σχολείο έγινε.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Καισαριανής
ΚΟΥΤΣΟΠΟΔΙ (Δήμος) ΑΡΓΟΛΙΔΑ
Το έδαφος του Δήμου διατρέχει ο Ίναχος ποταμός, από τη Δύση προς την
Ανατολή, γνωστός με το ίδιο όνομα από την αρχαιότητα - οι ντόπιοι τον λένε Πάνιτσα
- πηγάζει από το Λύρκειο, στη θέση Κολιμπούγα, διαρρέει την αργολική πεδιάδα νοτίως
του Κουτσοποδίου και καταλήγει στον Αργολικό κόλπο. Προσωποποιημένος από τους
αρχαίους Έλληνες ο Ίναχος θεωρείτο ο παλαιότατος βασιλιάς του τόπου, γενάρχης
του βασιλικού γένους του Αργους. Γιός του Ωκεανού και της Τηθύος έφερε τα πρώτα
στοιχεία του πολιτισμού στην περιοχή. Σύζυγός του ήταν η Μελία και τα παιδιά του
ο Φορωνέας, ο Αιγιαλέας, ο Αργος, ο Πελασγός, η Ιώ και η Μυκήνη. Οι απόγονοί του
η «Ιναχίδαι» ανήκουν στην ηρωική γενιά του Αργους. Τα νερά του Ινάχου, άριστα
σε ποιότητα, χάνονται στον Αργολικό κόλπο, ενώ θα μπορούσαν να συμβάλουν στην
αντιμετώπιση του οξύτερου προβλήματος του Δήμου και του Αργολικού πεδίου ευρύτερα,
του προβλήματος της ποσοτικής ανεπάρκειας και της ποιοτικής υποβάθμισης του υπόγειου
υδροφορέα της περιοχής. Με λίγη οξυδέρκεια και ενδιαφέρον της κεντρικής εξουσίας,
αλλά και των τοπικών αρχών και με διαδημοτική συνεργασία των όμορων Δήμων για
δημιουργία λεκανών διήθησης κατά μήκος της κοίτης του Ινάχου, θα ήταν εφικτός
ο εμπλουτισμός και η αποταμίευση υδάτινων πόρων που τόσο μεγάλη ανάγκη έχει η
περιοχή.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Οκτώβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Κουτσοποδίου
ΛΗΜΝΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Η σχετική καθυστέρηση της τoυριστικής ανάπτυξης και η μέχρι πρόσφατα
σχετικά περιoρισμένη ανoικoδόμηση είχε ως θετική συνέπεια την διατήρηση της παραδoσιακής
λαϊκής αρχιτεκτoνικής τoυ τόπoυ.
Κατά την γνώμη των μελετητών της, με σχετική ευκoλία εντoπίζoνται
δείγματα όλων των φάσεων της εξέλιξης της λαϊκής κατoικίας δια μέσoυ των αιώνων
κυρίως στα απoμακρυσμένα χωριά και oικισμoύς της ΝΑ Λήμνoυ. Δυστυχώς τα τελευταία
χρόνια η έντoνη ανoικoδόμηση επέφερε σημαντικές αλλoιώσεις με την εισαγωγή πρoτύπων
κατασκευής σπιτιών, ιδίως στo τoυριστικό δυτικό τμήμα τoυ νησιoύ και εγκαταστάσεων
ξένων με τις αρχιτεκτoνικές καταβoλές τoυ Βoρείoυ Αιγαίoυ και ειδικότερα με αυτές
της Λήμνoυ.
Κoινός αρχιτεκτoνικός τύπoς σπιτιoύ είναι η διώρoφη κατoικία με εξωτερική
πέτρινη σκάλα, η oπoία σχηματίζει την "αξάτα" (χτιστό μπαλκόνι), στo εμπρόσθιo
τμήμα τoυ σπιτιoύ. Παλαιότερα, η εμφανής πέτρα της λιθoδoμής και τo ρωμαϊκό κεραμίδι
της στέγης ενσωματώνoνταν απόλυτα στo περιβάλλoν χρωματικά και μoρφoλoγικά καθώς
τα χωριά είναι συνήθως χτισμένα στo εσωτερικό τoυ νησιoύ σε oμαλές πλαγιές λόφων,
σε κoιλότητες ή σε επίπεδα μέρη μακριά από τη θάλασσα.
O αρχικός τύπoς κατoικίας, τo "δώμα", δηλαδή, ένα μoνόχωρo
καλύβι, διατηρείται ακόμα εν χρήσει ως κατoικία, αλλά συνηθέστερα, ενσωματώνεται
στo κυρίως δίπατo σπίτι ως αχυρώνας ή στάβλoς και μαζί με τoν χτιστό και στεγασμένo
φoύρνo διαμoρφώνoυν τoν κυρίαρχo τύπo λαϊκής κατoικίας στα χωριά τoυ νησιoύ. Η
έλλειψη ασβεστoκoνιάματoς στo νησί, υπoχρέωνε σε στέρεη και ισχυρή τoιχoπoιία,
συχνά με μόνo συνδετικό τη λάσπη με χρήση της άφθoνης πέτρας, η oπoία ανάλoγα
με την θέση λατόμευσης χρωμάτιζε και τoυς oικισμoύς είτε με τόνoυς τoυ γκρίζoυ
όπως στην περιoχή Κάσπακα είτε με κoκκινωπό χρώμα όπως στην ΝΑ Λήμνo.
Η μόνωση της στέγης, εξασφαλίζoνταν με την χρήση φυκιών της θάλασσας
αναμεμιγμένων με λάσπη και άχυρo, πάνω στην oπoία επικάθoνταν τα κεραμίδια, στερεωμένα
συνήθως με πέτρες για πρoστασία από τoυς ισχυρoύς ανέμoυς. Τα πιo χαρακτηριστικά
δείγματα των πρωίμων φάσεων της λαϊκής αρχιτεκτoνικής βρίσκoνται στα χωριά της
νoτιoανατoλικής Λήμνoυ, Φυσίνη,
Σκανδάλη, Αγία
Σoφία, Καμίνια,
αλλά και στoν Κατάλακo,
στo Παλαιό Πεδινό
και στoυς αγρoτικoύς συνoικισμoύς, Αγιo Αλέξανδρo, Βoυνoχώρι, Αμινιoύ, Κώμη και
άλλoυς, στα βόρεια και βoρειoανατoλικά τoυ νησιoύ.
O κoινός τύπoς τoυ διώρoφoυ σπιτιoύ απαντάται σε όλα τα χωριά της
Λήμνoυ με μικρές διαφoρoπoιήσεις. Ενδιαφέρoντα oικιστικά σύνoλα απoτελoύν: O Κoντιάς,
με τα πέτρινα σπίτια σκαρφαλωμένα στoυς απότoμoυς βράχoυς, τoυς ανεμόμυλoυς στην
μία είσoδo τoυ χωριoύ και την δενδρoστoιχία με τα πλατάνια στην άλλη. Oι δενδρoστoιχίες
(κυρίως από μoυριές) απoτελoύσαν χαρακτηριστικό των εισόδων των χωριών μέχρι την
πρόσφατη διαπλάτυνση των δρόμων. Εντυπωσιακές δενδρoστoιχίες συναντά κανείς στα
Τσιμάνδρια, στην Ατσική και στo Βάρoς.
O Κoρνός
με την θαυμάσια διάταξη των καλoχτισμένων σπιτιών και των αρχoντικών τoυ, o Κάσπακας
με εμφανές τo μεράκι των τεχνιτών της πέτρας, o Κατάλακoς με την εξαιρετική θέα
και την απόλυτη φυσικότητα τoυ oικισμoύ και τoυ τoπίoυ, Τo Θάνoς
και τo Πλατύ στη
δυτική Λήμνo πoυ παρά τις πιέσεις πoυ δέχoνται από την ανάπτυξη τoυ τoυρισμoύ
διατηρoύν την φυσιoγνωμία τoυς, τo Πoρτιανoύ
και τo Βάρoς με
εμφανή τα ίχνη παλαιότερων επoχών ευμάρειας, o Μoύδρoς
και τo Κoντoπoύλι
με όμoρφα αρχoντικά και παλιά εμπoρικά καταστήματα.
O επισκέπτης ανακαλύπτει ενδιαφέρoντα αρχιτεκτoνήματα και σύνoλα σε
κάθε χωριό τoυ νησιoύ καθώς όλα έχoυν την ίδια περίπoυ τυπική διάταξη με την κεντρική
πλατεία και τα παραδoσιακά καφενεία, να απoτελoύν τo κέντρo της καθημερινής ζωής
των κατoίκων. Ξεχωριστή και πoλύ σημαντική κατηγoρία της λαϊκής αρχιτεκτoνικής
της Λήμνoυ, απoτελoύν oι "μάνδρες" δηλαδή τα αγρoτoκτηνoτρoφικά oικήματα της υπαίθρoυ
πoυ βρίσκoνται διάσπαρτες,σχεδόν σε κάθε λόφo σε oλόκληρo τo νησί. Η Μάνδρα, είναι
συνήθως κτισμένη σε ύψωμα πoυ δημιoυργεί επίπεδo χώρo, δίπλα σε πατημένo από πέτρες
στρoγγυλό αλώνι και σπανιότερα πηγάδι, περιφραγμένη με μανδρότoιχo "ξερoτρόχαλo".
Εντυπωσιάζει, με την ασυνήθιστη για κτηνoτρoφική εγκατάσταση πoιότητα της λιθoδoμής
και είναι εξoπλισμένη με τα στoιχειώδη για την διαβίωση των κτηνoτρόφων και των
oικoγενειών τoυς, στo μoνόχωρo συνήθως σπίτι με τζάκι, πoυ είναι τoπoθετημένo
σε γωνία με τo χαγιάτι για την στέγαση των πρoβάτων. Σε oρισμένα σημεία τoυ νησιoύ,
oι μάνδρες είναι συγκεντρωμένες σε μικρoύς αριθμoύς, απoτελώντας έτσι μικρoύς
συνoικισμoύς πoυ σήμερα είναι oι περισσότερoι εγκαταλελειμμένoι αλλά, δείχνoυν
με μoναδικό τρόπo, την απλότητα και την πανάρχαια δoμή της αγρoτικής oικoνoμίας
και ζωής τoυ νησιoύ. O επισκέπτης της Πoλιόχνης, δεν θα δυσκoλευτεί να αναγνωρίσει
τις oμoιότητες, στην κατασκευή τoυ λαϊκoύ σπιτιoύ και της μάνδρας, με τις αντίστoιχες
κατασκευές της πρώιμης επoχής τoυ χαλκoύ.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Μούδρου
ΞΥΛΑΓΑΝΗ (Κωμόπολη) ΚΟΜΟΤΗΝΗ
Η Ξυλαγανή ήταν κατοικημένη από Βουλγάρους εποίκους μέχρι την απελευθέρωση
της Θράκης (14-15 Μάη 1920). Έλληνες πρόσφυγες από την Αν. Θράκη και Αν. Ρωμυλία
εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, στα πλαίσια της ανταλλαγής των πληθυσμών που συμφωνήθηκε
μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων και επικυρώθηκε εκ νέου με τη συνθήκη της Λωζάνης
το 1923.
Οι παλιοί κάτοικοι του χωριού μας διηγούνται: «Οι μισοί ήρθαν τον
Οκτώβρη του '24 και οι άλλοι τον Ιούνη του '25, μια μέρα πριν από τη γιορτή της
Αναλήψεως. Οι πρόσφυγες ήταν εργατικοί», συνεχίζουν, «με τις 1.000 δρχ. δάνειο
που τους έδωσε το εξασθενημένο κράτος έφτιαξαν τα καινούργια νοικοκυριά τους.
Είχαν έλθει με ελάχιστα μόνο ζωντανά στην πατρίδα. Όταν έφθασαν εγκαταστάθηκαν
στα σπίτια των Βουλγάρων».
Τα σπίτια αυτά ήταν πολύ χαμηλά, με ένα φεγγίτη μόνο. Το δάπεδο ήταν
από χώμα. Η πόρτα είχε ένα χοντρό ξύλινο συρτή, τον λεγόμενο «σερμέ», από άκρη
σε άκρη. Μ' αυτόν κλείδωναν τις πόρτες γιατί φοβόντουσαν τις επιθέσεις των ληστών.
Τα υλικά κατασκευής των σπιτιών ήταν μείγμα από χώμα (λάσπη) και άχυρα,
το λεγόμενο «κερπίτσι», χώμα και πέτρες ή πλιθιά. Για την κατασκευή των τελευταίων
χρησιμοποιούσαν ξύλινα καλούπια σε σχήμα τετράγωνο στα οποία έβαζαν λάσπη και
τα ξέραιναν στον ήλιο. Το χτίσιμο ακολουθούσε το ασβέστωμα της κάθε κατασκευής.
Στο χωριό υπήρχαν μόνο τέσσερα διώροφα. Στο ένα από αυτά που βρίσκεται απέναντι
από την εκκλησία, έμενε ο παπάς. Το ισόγειο του λειτουργούσε στην εποχή των Βουλγάρων
ως σχολείο.
Το εμπορικό κέντρο
Το εμπορικό κέντρο της Ξυλαγανής κτίσθηκε στη σημερινή οδό Αναλήψεως
από τον Αναστάσιο Πολιτσάκη ο οποίος είχε έρθει από την Αμερική με πολλά χρήματα,
όπως μας είπαν οι ντόπιοι. Το 1926 άρχισε το κτίσιμο που το 1928 είχε πια ολοκληρωθεί.
Αποτελούνταν από συνεχόμενα καταστήματα τα οποία σώζονταν εγκαταλειμμένα μέχρι
το 1994. Σήμερα δεν υπάρχει πια. Την πιο πρόσφατη μαρτυρία για το κτίσμα αποτελεί
σειρά από φωτογραφίες που τράβηξε λίγο πριν από την κατεδάφιση του η ομάδα του
Γυμνασίου μας.
Στο κέντρο με βάση τις διηγήσεις των κατοίκων, υπήρχε ραφείο, τσαγκαράδικο,
μανάβικο που λειτουργούσε και ως παντοπωλείο και καφενείο. Τις προμήθειες τους
τα μαγαζάκια τις έκαναν από την Ν. Αδριανή. Πουλούσαν λάδι, ελιές, ξύδι, αλάτι,
ζάχαρη, ρύζι, ούζο, σταφίδες, σαρδέλες από τη Ρωσία και καθαρό πετρέλαιο για λάμπες.
Ανάμεσα στους εμπόρους του χωριού υπήρχαν και Εβραίοι, που νοίκιαζαν τα καταστήματα
και πουλούσαν ρούχα, κοσμήματα κ.λπ. Ήταν τα μόνα ψιλικατζίδικα της Ξυλαγανής.
Όταν επισκεφθήκαμε το κέντρο αναγνωρίσαμε το κρεοπωλείο και το καφενείο.
Στο πρώτο δεν υπήρχε ψυγείο αλλά μόνο μια ντουλάπα που έβαζαν τα κρέατα για να
τα προστατεύουν από τις μύγες. Ο χώρος του καφενείου, στον οποίο είδαμε ξύλινους
πάγκους, είχε πολλαπλή χρήση, σύμφωνα με τις μαρτυρίες. Ήταν ταυτόχρονα και καπηλειό
και ξενώνας. Πιθανόν με τον χαρακτηρισμό «ξενώνας» εννοούν τα μικρά κτίσματα δίπλα
στο καφενείο.
Τα καινούργια σπίτια
Όταν οι κάτοικοι ορθοπόδισαν, άρχισαν να κτίζουν καινούργια σπίτια
που αποτελούνταν από δύο δωμάτια. Το ένα μεγάλο, το άλλο μικρό. Επίσης υπήρχε
η σιταποθήκη ή «αμπάρι» όπως λεγόταν. Στο μεγάλο δωμάτιο υπήρχε ένα τζάκι όπου
μαγείρευαν στη φωτιά και λίγα έπιπλα. Το μεσημέρι έτρωγαν σ' ένα χαμηλό τραπέζι,
τον «σοφρά». Αλλες οικογένειες είχαν και ψηλά τραπέζια φαγητού. Κάθε οικογένεια
είχε τουλάχιστον 5-6 μέλη. Κοιμόνταν σε ξύλινα κρεβάτια που η άκρη τους λεγόταν
«γαϊδούρα» ή και κάτω στο πάτωμα στρωματσάδα. Στα σπίτια που κτίζονταν βοηθούσαν
όλοι και τα υλικά οικοδομής ήταν λάσπη και χαλίκια.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Απρίλιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Μαρωνείας
ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙ (Κωμόπολη) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Το σχέδιο του Παλαιοχωρινού σπιτιού ήταν απλό και κτίζονταν για να
εξυπηρετήσει βασικές ανάγκες διαβίωσης.
Κύρια το αποτελούσαν τα χοντρά πέτρινα ντουβάρια οι ξύλινες αγριντιές,
τα πατόξυλα και τα πατώματα. Τα ντουβάρια κτίζονταν συνήθως με λάσπη και σπάνια
με ασβέστη. Για να είναι γερά είχαν πάχος μέχρι και ένα μέτρο με θεμέλιο μέσα
στη γη. Ανά αποστάσεις οριζόντια είχαν γερά ξύλα (ζωνάρια) για περισσότερη αντοχή
και δέσιμο. Τα πατώματα (ξύλινα) στηρίζονταν στα πατόξυλα (χονδρά σε διατομή ξύλα
ανθεκτικά) κι αυτά σε πολύ χονδρά δοκάρια τις αγριντιές. Για το διαχωρισμό των
χώρων γινόταν ο τσιατμάς ένα είδος τοίχου με ξύλα λάσπη και άχυρα (ελαφριά κατασκευή).
Το μπαγνταντί ήταν ένα είδος οροφής με καλάμια και λάσπη για περισσότερη ζέστη.
Η επικάλυψη του σπιτιού γινόταν με την κατασκευή στέγης από κεραμίδια
που εδράζονταν σε ξύλινη βάση (ζευκτά ξύλινα).
Τα σπίτια ήταν συνήθως δίπατα (διώροφα), με κατώϊα (υπόγεια) που
χρησίμευαν για τα ζώα ή την αποθήκευση αγαθών και υλικών ή για βοηθητική χρήση.
Η πρόσοψη των σπιτιών ήταν συνήθως ανοικτή πέρα για πέρα, μ' ένα
κάγκελο για ασφάλεια και μερικούς στύλους που ακουμπούσε η βάση της στέγης. Κολλημένα
συνήθως μεταξύ τους, τα σπίτια σχημάτιζαν σειρές ολόκληρες. Τα τζάκια ήταν κτιστά
και κάθε χώρος είχε το δικό του τζάκι.
Οι πόρτες και τα παράθυρα ήταν συνήθως ξύλινα και μικρά για λόγους
ασφάλειας και για προστασία από το κρύο. Τα παράθυρα είχαν κανάτια και σιδεριές
για ασφάλεια.
Τα μπαλκόνια ήταν κι αυτά ξύλινα και η πρόσοψή τους είχε σιδεριές.
Η σκάλα ήταν κι αυτή ξύλινη. Τα μπαλκόνια ήταν συνήθως γεμάτα από γλάστρες με
λουλούδια (βασιλικό, μολόχες, λεβάντες κ.λπ.)
Η εσωτερική διαρρύθμιση ήταν συνήθως για όλα τα σπίτια η ίδια. Ένα η δύο
δωμάτια στο πίσω μέρος του σπιτιού και μία τεράστια σάλα, που έπιανε το μεγαλύτερο
μέρος, το πιο φωτεινό και προσηλιακό.
Έμενε αχρησιμοποίητη τον περισσότερο καιρό. Από τα δύο δωμάτια το
ένα ήταν για τις γιορτές και έτσι ήταν συνήθως κλειστό και στο άλλο ζούσε όλη
η οικογένεια (τρεις γενιές, παππούδες, γονείς, παιδιά). Τα πιο πολλά δωμάτια ήταν
αταβάνιαστα και άφηναν να φαίνονται οι αγριντιές, οι στύλοι και τα πέταβρα.
Τα δωμάτια ήταν μικρά με λιτή επίπλωση. Κύριο στοιχείο το τζάκι, κτιστό
στη μέση του τοίχου. Κάτω και μπροστά υπήρχε ένα υπερυψωμένο τμήμα λίγο πιο φαρδύ
από το άνοιγμα του τζακιού, η γωνιά, πατωμένη με κοκκινόχωμα που την ασβέστωναν
καθημερινά πριν από το άναμμα. Εκεί ήταν η εστία, γινόταν το ψήσιμο του φαγητού,
οι πίτες κ.λπ.
Στο βάθος κρέμονταν οι πυρουστιές, σιδερένιοι μικροί τρίποδες, το
φκιάρ' και το τσ'μπίδ'. Στο πάνω μέρος του τζακιού υπήρχε μία προεξοχή που χρησίμευε
για να τοποθετούν μερικά πράγματα που τα χρησιμοποιούσαν συχνά, όπως αλατιέρα,
λάμπα, ζάχαρη καφέ. ΄Ηταν στρωμένο με κάτι κεντητό (ατζιακόγυρος).
Ένα ή δύο κρεββάτια με σιδερένια κεφαλάρια (καριό -λα) στρωμένα με κιλίμια
υφαντά και γύρω γύρω τον κεντητό κρεββατόγυρο, ένα τραπέζι καρέκλες, ένας σο-
φράς (κοντό κυκλικό τραπέζι) μία ψάθα με κουρελού, ένα δυο ντουλάπια σε εσοχή
τοίχου και κάτω στρωσίδια υφαντά. Τουλάχιστον ένας αργαλειός υπήρχε σε κάθε σπίτι.
Κουζίνα σαν ανεξάρτητο χώρο δεν είχε σχεδόν κανένα σπίτι. Την αντικαθιστούσε
ένας πάγκος σαν σκάφη καρφωμένος στο κάγκελο. Εκεί έπλεναν τα πιάτα όσο ο καιρός
ήταν καλός. Με τα κρύα όμως και τις παγωνιές, όλα γίνονταν στο δωμάτιο που έμεναν.
Μπορεί βέβαια να λειτουργούσε στο βάθος κάποιου διαδρόμου ένας νεροχύτης σε μία
εσοχή.
Υπήρχε εκεί μία πιατοθήκη (ξύλινη) και ένα φανάρι για τα φαγητά.
Το νερό το κουβαλούσαν από την βρύση της γειτονιάς με στάμνες πήλινες.
Οι χώροι υποδοχής ήταν πάντα περιποιημένοι. Με δυο καναπέδες και καλά στρωσίδια,
τραπέζι, καθρέφτη, οικογενειακές φωτογραφίες στον τοίχο, κεντητά κάδρα κ.λπ.
Η σάλα ήταν ο μεγαλύτερος χώρος του σπιτιού και ο πιο φτωχά επιπλωμένος.
Ένα τραπέζι με καρέκλες, ένας καναπές και το εικόνισμα με το καντήλι.
Κάθε σπίτι είχε την αυλή του, που φράζονταν συνήθως με τοίχο κάπως
ψηλό και πόρτα μεγάλη δίφυλλη ξύλινη με πιράτ' (κλειδαριά). Την αυλή τη χρησιμοποιούσαν
για να κάνουν κάποιες δουλειές του σπιτιού.
Το αποχωρητήριο (ο απόπατος) ήταν στην άκρη της αυλής για ευνόητους
λόγους. Κτισμένο με πέτρα η με λαμαρίνες είχε σανιδένιο πάτωμα με ευρύχωρη τρύπα
που κατέληγε σε βόθρο. Δεν διέθεταν όλα τα σπίτια αποχωρητήριο.
Τα κατώια ήταν απλοί χώροι που στεγάζονταν τα ζώα του σπιτιού (άλογα, γαιδούρια,
κατσίκες, γουρούνι, κότες κλπ.) που χρησίμευαν για αποθήκευση εργαλείων, ζωοτροφών
και αγαθών. Είχαν κεντρική είσοδο, αλλά και πίσω πόρτα που οδηγούσε έξω από το
σπίτι σε κάποια στενούρα ή στο δρόμο. Πολλά κατώια επικοινωνούσαν μεταξύ τους
από σπίτι σε σπίτι, με εσωτερική πόρτα. Με το κυρίως σπίτι επικοινωνούσαν με εσωτερική
σκάλα και κλαβανή (καταπακτή).
Μέσα στο χώρο της αυλής υπήρχε ο χαρκόλακκας, δηλαδή μία εστία που
έβαζαν ένα καζάνι για να ζεσταίνουν το νερό για τη μπουγάδα, για το ζεμάτισμα
του μαλλιού ή για να βράζουν τον τραχανά, τα τσιγαρίδια κ.λπ. Μπορεί ένα τμήμα
της αυλής να ήταν σκεπασμένο για διάφορες χρήσεις. Επίσης υπήρχε ο φούρνος για
το ψήσιμο του ψωμιού. Φούρνο δεν είχαν όλα τα σπίτια κι όσα είχαν εξυπηρετούσαν
και τα υπόλοιπα. Κοντά στο φούρνο ήταν αραδιασμένα τα τσάκνα (ξερόκλαδα) για τη
φωτιά. Σε κάποιο σημείο της αυλής κάπως σκεπαστό για να προστατεύεται από τον
καιρό ήταν ο σωρός τα ξύλα για το χειμώνα.
Εξωτερικά τα σπίτια ήταν ασοβάντιστα και άβαφα. Φαινόταν η πέτρα και οι
αρμοί. Βαμμένα ήταν τα παράθυρα, οι πόρτες οι σιδεριές στις όψεις των σπιτιών
με διάφορα χρώματα. Ο εσωτερικός χρωματισμός των δωματίων είχε ποικιλία (λουλακί,
κίτρινο της ώχρας, γκρι, λευκό, σκούρο ροζ κ.λπ).
Το κτίσιμο ενός σπιτιού ήταν σπουδαία υπόθεση. Γι αυτό όταν έφταναν στη
σκεπή το γιόρταζαν. Έστηναν ένα σταυρό με λουλούδια και ένα σχοινί που θα κρεμούσαν
τα δώρα. Πρώτος πήγαινε το φιλοδώρημα στους μαστόρους ο σπιτονοικοκύρης και ακολουθούσαν
οι στενοί συγγενείς οι φίλοι κι οι γειτόνοι ανταλάσσοντας ευχές. Τα δώρα ήταν
συνήθως πετσέτες μαντήλια ή ύφασμα. Τα παραλάμβανε ο πρωτομάστορας λέγοντας "Καλώς
το φιλοδώρημα από τον ..." και ανέφερε το όνομα του δωρητή, αραδιάζοντας
και ένα σωρό ευχές, μέσα σε εκκωφαντικό θόρυβο που έκαναν τα μαστόρια κτυπώντας
τα σφυριά. Μετά τα κρεμούσαν στο σχοινί που είχαν απλωμένο.
Μ' αυτό τον τρόπο διαλαλούσαν στο χωριό πως το σπίτι κατάφεραν να
το φτάσουν ως τη σκεπή που τους έδινε ασφάλεια. Ένιωθαν ανακούφιση και σιγουριά
πως μπορούσαν να τρυπώσουν το κεφάλι τους από κάτω, έστω κι αν υποχρεώνονταν σε
έσχατη ανάγκη να χρησιμοποιήσουν λαμαρίνες για παραθύρια, μαξιλάρια για τζάμια
και κουρελούδες για πόρτες.
Τα κείμενα είναι απο το βιβλίο του κ. Καλαμπαλίκη Αθανασίου για το Παλαιοχώρι.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Αρναίας
ΠΥΛΑΙΑ (Δήμος) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Στην κορυφή του σήματος βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας πάνω στο άρμα του,
προστάτης του Δήμου, αναδεικνύοντας την θρησκευτική συνείδηση των Καπουτζήδων
και μετέπειτα Πυλαιωτών. Κάτω από το άρμα εξέχουσα θέση κατέχει το κάστρο, θυμίζοντας
το αρχαίο επάγγελμα των Καπουτζήδων - Πυλαιωτών (όπου Καπουτζήδες = καστροφύλακες
στα τούρκικα ).
Το φίδι που βρίσκεται έξω από την πύλη του κάστρου, συμβολίζει το
λόγο της μετοίκησης από το αρχικό χωριό, στην νέα τοποθεσία της σημερινής Πυλαίας.
Τέλος το τζαμπί με τα σταφύλια φανερώνει την συνεχή ασχολία των Καπουτζήδων
με την τέχνη του αμπελουργού. Απόδειξη αυτού το φημισμένο μαύρο καπουτζιδιανό
κρασί.
ΣΙΦΝΟΣ (Νησί) ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Οι οικισμοί της Σίφνου χαρακτηρίζονται από μια πολυμορφία αφού η ρυμοτομία
στην περιοχή του Κάστρου για παράδειγμα είναι τελείως διαφορετική από τις άλλες
περιοχές γιατί έχει καθαρά αμυντικό χαρακτήρα. Ο οικισμός του Κάστρου παρά τα
χρόνια που έχουν περάσει διατηρεί ακόμα αναλλοίωτο το μεσαιωνικό χαρακτήρα του
με τα στενά σοκάκια γεμάτα από σκαλισμένες μαρμάρινες σαρκοφάγους, τις λόντζιες
(πύλες από τις οποίες εισέρχεται κανείς στον οικισμό) και φυσικά τα ερείπια του
κάστρου που δέσποζε στην κορυφή του. Τα πιο πολλά σπίτια είναι δίπατα και τρίπατα
διαμπερή με πλήθος μαρμάρινων επιστηλίων ενσωματωμένων μέσα τους.
Οι περισσότεροι παραδοσιακοί οικισμοί είναι συγκεντρωμένοι στο κεντρικό
οροπέδιο του νησιού με αποτέλεσμα να μην διαχωρίζονται τα όριά τους δίνοντας την
εντύπωση ενός συνεχόμενου οικισμού χωρίς αρχή και τέλος. Η ύπαρξη ενός παραδοσιακού
πεζόδρομου από τον Αρτεμώνα
φτάνει έως την Καταβατή
αφού περάσει από τους οικισμούς του Ανω
Πεταλιού και της Απολλωνίας,
ενώ σύνδεση με πλακόστρωτο υπάρχει και με τον Αη
Λούκα, τα Εξάμπελα,
το Κάτω Πετάλι και το
Κάστρο.
Βασικό στοιχείο των οικισμών αυτών είναι η ομοιογενής κυβική αρχιτεκτονική
κυκλαδικού ρυθμού και το λευκό χρώμα τα και χαρακτηριστικά των Κυκλάδων και η
ύπαρξη πολλών κατάλευκων εκκλησιών που είναι ενταγμένες μέσα στους οικισμούς και
αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι τους. Η περιοχή του Αρτεμώνα φημίζεται και για τα
αρχοντικά της σπίτια. Σε όλα τα παράλια έχουν αναπτυχθεί οικισμοί παράλληλα με
τον αιγιαλό. Τα πρώτα κτίσματα ήταν παλιά αγγειοπλαστεία με καμίνια τα οποία χτίζονταν
κοντά στην παραλία προκειμένου να έχουν άμεση πρόσβαση σε καΐκια για να φορτώνουν
τα κεραμικά.
Πολλά από αυτά λειτουργούν μέχρι και σήμερα. Οι θεμωνιές μαζί με τις
περιστεριώνες αποτελούν τα τοπικά αγροτικά σπίτια. Συνήθως είναι μονόχωρα με λίγους
βοηθητικούς χώρους, όπως κελάρια για την αποθήκευση προϊόντων, πατητήρι, στάβλο,
και πολλές φορές αλώνι.
Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου
ΣΤΡΑΤΟΝΙΚΗ (Χωριό) ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
Τα μεταλλεία Κασσάνδρας βρίσκονται στην ΒΑ Χαλκιδική, σε μία ευρύτερη
περιοχή συνολικής έκτασης 200 Km2 μεταξύ Ολυμπιάδας, Στανού, Μ. Παναγίας και Ιερισσού
. Τα μεταλλεία Κασσάνδρας περιλαμβάνουν τα κοιτάσματα θειούχων βασικών και πολύτιμων
μετάλλων Ολυμπιάδας, Μαντέμ Λάκκος, Μαύρες Πέτρες, τα κοιτάσματα μαγγανίου - χρυσού
της Πιάβιτσας και Βαρβάρας και το κοίτασμα χαλκού - χρυσού των Σκουριών, Μ.Παναγίας.
Πρόσφατα τα μεταλλεία μεταβιβάστηκαν από την TVX Hellas Α.Ε. στην εταιρεία KINROSS
Gold Corporation και τελούν σε πλήρη αδράνεια μετά και το κλείσιμο του μεταλλείου
Μαντέμ Λάκκου και των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων Στρατωνίου.
Τα μεταλλεία χρυσού, αργύρου, μολύβδου, ψευδαργύρου, χαλκού και μαγγανίου
της βόρειας Χαλκιδικής (Στρατώνι και Ολυμπιάδα) αποτέλεσαν τον κυρίαρχο χρηματοδότη
του μακεδονικού βασιλείου και των εκστρατειών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στην περιοχή
σώζονται περισσότερα από 300 πηγάδια και περίπου 200.000 m3 αρχαίων μεταλλουργικών
απορριμμάτων, των κοινών «σκουριών» από την εκκαμίνευση των μεταλλευμάτων. Με
βάση ιστορικές πηγές και τα αποτελέσματα άμεσων και έμμεσων αναλύσεων και προσδιορισμών
που έχουν γίνει στις παραπάνω σκουριές η έναρξη της δραστηριότητας εντοπίζεται
στις αρχές της κλασσικής αρχαιότητας.
Από το 1705 με σουλτανικό φιρμάνι, παραχωρήθηκε στους κατοίκους της
περιοχής, το δικαίωμα εκμετάλλευσης των μεταλλείων αργύρου. Παράλληλα στην περιοχή
λειτουργούσε κρατικό νομισματοκοπείο. Με την εξόρυξη και την τήξη των θειούχων
και των μαγγανιούχων μεταλλευμάτων, η περιοχή εξασφάλιζε χρυσό και ασήμι στην
Μεγάλη Πύλη. Ο Belon μας μεταφέρει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πληροφορία, της
χρήσης στην περιοχή γερμανικής τεχνικής ορολογίας.
Η επωνυμία Μεταλλεία Κασσάνδρας εμφανίζεται το 1893, χρονιά κατά την
οποία η εκμετάλλευση της περιοχής παραχωρήθηκε σε Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία με
έδρα το Παρίσι. Η επωνυμία προφανώς οφείλεται στην τότε ονομασία του σημερινού
Νομού Χαλκιδικής, Κασσάνδρα. Στα 600 περίπου καμίνια της περιοχής δούλευε μια
πολυεθνική κοινότητα 6.000 εργατών, σε μία πρώιμη εκδοχή πενθημέρου καθώς οι Εβραίοι
εργάτες είχαν αργία το Σάββατο ενώ οι Χριστιανοί την Κυριακή.
Ο 19ος αιώνας θα σημάνει για τα Μαδεμοχώρια, το πέρασμα από την αυτοδιοίκηση
στην εξαρτημένη εργασία, κάτω από την εξουσία εταιρικής διοίκησης για την εκμετάλλευση
των μεταλλείων. Στα καμίνια της εταιρείας είχαν επεξεργασθεί ως το 1900, 72.000
τόνοι μεταλλεύματος. Η επιχείρηση εκμεταλλευόταν τα δευτερογενή μεταλλεύματα μαγγανίου,
των σιδηρούχων στρωμάτων των Μαύρων Πετρών, της Πιάβιτσας, του Μπασδεκίου και
της Ολυμπιάδος. Στα 1901 άρχισε η επιφανειακή εκμετάλλευση του σιδηροπυρίτη στον
Μαντέμ Λάκκο η οποία συνεχίστηκε ως το 1974, με υπόγεια κυρίως μέθοδο εκμετάλλευσης.
Στα 1920 τα μεταλλεία του Στρατωνίου περνούν στην προτελευταία σύγχρονη
περίοδο εκμετάλλευσης. Την Γάλλο-Οθωμανική εταιρεία διαδέχεται η Ανώνυμη Ελληνική
Εταιρεία Χημικών Προϊόντων & Λιπασμάτων. Η εταιρεία διέβλεψε εγκαίρως, την αναγκαιότητα
ευρείας χρήσης λιπασμάτων για την ανάπτυξη της γεωργίας στην χώρα, και έτσι οδηγήθηκε
στην αγορά μεταλλείων με στόχο την εξασφάλιση του θείου, της πρώτης ύλης για την
παρασκευή τους. Αγοράζει τα μεταλλεία του Στρατωνίου, της Κύπρου, της Ερμιόνης,
του Ωρωπού και της Κορώνης, και ιδρύει εργοστάσιο λιπασμάτων στην Δραπετσώνα.
Την περίοδο αυτή, οι εγκαταστάσεις στέγασης των εργαζομένων και οι
απαραίτητοι χώροι κοινής εξυπηρέτησης βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του μεταλλείου,
χωροθετημένοι στο υψηλότερο σημείο με θέα στον κόλπο της Ιερισσού και κληροδοτήθηκαν
στην ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων από την Γάλλο-Οθωμανική Εταιρεία. Η χωροθέτηση τους σχετίζεται
άμεσα με το γεγονός ότι η μεταλλευτική δραστηριότητα εκείνη την εποχή περιοριζόταν
στην παρακείμενη, κλειστή ωστόσο σήμερα στοά 323. Το σημερινό Στρατώνι αποτελούσε
τότε ουσιαστικά την σκάλα φορτώσεως του μεταλλεύματος, το οποίο μεταφερότανε με
ένα Decauville μήκους 6 χιλιομέτρων. Αυτό στα 1932 αντικαταστάθηκε από ένα σύστημα
εναέριας μεταφοράς.
Καθώς η μεταλλευτική δραστηριότητα αυξάνεται καινούργιες εγκαταστάσεις,
αποκλειστικά λειτουργικού χαρακτήρα, δημιουργούνται στο επίπεδο της μέχρι σήμερα
κύριας στοάς 262. Πρόκειται για την μονάδα διανομής ηλεκτρικού ρεύματος και παρασκευής
πεπιεσμένου αέρα, το μηχανουργείο, τα γραφεία και τα φυλάκια. Η ατμοκίνητη μονάδα
παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος βρισκόταν στην παραλία του Στρατωνίου.
Η αρχή της εξέλιξης του Στρατωνίου σε οικισμό γίνεται με την Μικρασιατική
καταστροφή, οπότε πρόσφυγες από το μεταλλευτικό χωριό Μπάλια-Μαντέμ, κοντά στον
Ελλήσποντο εγκαθίστανται σε πρόχειρα παραπήγματα στο Στρατώνι. Προφορικές μαρτυρίες
μας βεβαιώνουν ότι οι κάτοικοι της Μπάλιας έρχονταν για δουλειά στα μεταλλεία
του Στρατωνίου πολύ πριν την Μικρασιατική καταστροφή. Μετά τον ισχυρό σεισμό του
1932 που κατέστρεψε πολλούς οικισμούς της ευρύτερης περιοχής, ανοικοδομούνται
και στο Στρατώνι οι γνωστής τυπολογίας κατοικίες - πυρήνες υπό την καθοδήγηση
του Υπουργείου Ανοικοδομήσεως. Κάποια δείγματα σώζονται έως και σήμερα.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο η πλειοψηφία των μετοχών της ΑΕΕΧΠ &
Λιπασμάτων περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Μποδοσάκη Αθανασιάδη, ο οποίος με την
δραστηριότητα του τόνωσε ιδιαίτερα τον μεταλλευτικό κλάδο και ειδικότερα το Στρατώνι.
Στα 1970 η ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων κατασκεύασε στην παραλία του Στρατωνίου
εργοστάσιο εμπλουτισμού και ξεκίνησε η παραγωγή μικτών θειούχων μεταλλευμάτων.
Παράλληλα κατασκεύασε στο Στρατώνι συγκροτήματα διώροφων σε σειρά κατοικιών (110
στον αριθμό) για τους εργάτες καθώς και ανεξάρτητες μονοκατοικίες, πανταχόθεν
ελεύθερες για το επιστημονικό προσωπικό.
Τον Φεβρουάριο του 1967 εγκαινιάστηκε η νέα σκάλα φορτώσεως η οποία
κατασκευάστηκε σε χρονικό διάστημα μόλις 3 μηνών. Στα τέλη της δεκαετίας του 70
στην είσοδο του οικισμού, ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας κατασκεύασε τα γνωστά
συμπλέγματα εργατικών κατοικιών της εποχής.
Ήδη από το 1960 η εταιρεία είχε παραχωρήσει στον Αγγλο lουλιανό Χάντερ
το δικαίωμα εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων μαγγανίου στην Πιάβιτσα. Η μεταλλευτική
δραστηριότητα του μαγγανίου εκφυλίζεται σταδιακά και παύει οριστικά στα μέσα της
δεκαετίας του 1980. Απομεινάρια του μεταλλείου Πιάβιτσας του Χάντερ (το εργοστάσιο
εμπλουτισμού και ο νεραύλακας), βρίσκονται στην διαδρομή μεταξύ Σταγείρων και
Νεοχωρίου, καθώς και οι ανοιχτές εκσκαφές εξόρυξης των μαγγανιούχων μεταλλευμάτων,
έχοντας ωστόσο αφήσει στους επερχόμενους το όνομα του ιδιοκτήτη ως τοπωνύμιο.
Το κοίτασμα μολύβδου , ψευδαργύρου και χρυσού - αργύρου της Ολυμπιάδας
εντοπίσθηκε κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1960 από την ΑΕΕΧΠ & Λιπασμάτων, η
παραγωγή στο μεταλλείο άρχισε το 1972 και συνεχίσθηκε μέχρι το 1995.
Στα 1976 κατασκευάστηκε στην Ολυμπιάδα το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού,
οπότε τα προϊόντα της εκεί μεταλλευτικής δραστηριότητας έρχεται έτοιμο προς φόρτωση
στην σκάλα του Στρατωνίου. Σήμερα τα Μεταλλεία Κασσάνδρας έχουν περιέλθει από
την Καναδική εταιρεία TVΧ Hellas, στην KINROSS Gold Corporation, όπως και το σύνολο
των μεταλλευτικών εγκαταστάσεων και μεταλλευτικών δικαιωμάτων των Μεταλλείων Κασσάνδρας.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Σταγίρων - Ακάνθου
ΤΙΘΟΡΕΑ (Δήμος) ΦΘΙΩΤΙΔΑ
Στην περιοχή υπάρχει σιδηροδρομικός σταθμός με σημαντική κίνηση και
θεωρείται κομβικό σημείο εξυπηρέτησης της ευρύτερης περιοχής. Το τρένο αποτελεί
βασικό μέσο μεταφοράς και σύνδεσης με την Αθήνα (διαδρομή 1 ώρα και 30' λεπτά)
και δίνει την δυνατότητα του συντομότερου δρόμου για πρόσβαση στα χιονοδρομικά
κέντρα του Παρνασσού.
Κάθε επισκέπτης του Δήμου μας έρχεται σε επαφή με τις αξιόλογες παρθένες
φυσικές ομορφιές (π.χ. αισθητικό δάσος, φαράγγι Καχάλα) και εντυπωσιάζεται από
την μοναδική επιβλητικότητα και μεγαλοπρέπεια του ορεινού όγκου του Παρνασσού.
Επίσης έχει την ευκαιρία να δει αρκετά ιστορικά μνημεία όπως το αρχαίο
τείχος με επιβλητικό κάστρο, τον παραδοσιακό νερόμυλο, την σπηλιά του Οδυσσέα
Ανδρούτσου, εξωκλήσια με βυζαντινές τοιχογραφίες, αρχαιολογικά ευρήματα λουτρών
ρωμαϊκών χρόνων στο Μόδι
κ.α.
Τέλος τα ορειβατικά μονοπάτια του Παρνασσού, που έχουν κατάληξη στην
Τιθορέα, προσφέρουν την φυσική ανάταση σε όσους καταφέρουν να τα περπατήσουν,
ξεφεύγοντας για λίγο από τους τεχνικούς και ξέφρενους ρυθμούς των πόλεων.
Οι επισκέπτες μπορούν να εξυπηρετηθούν με ξενοδοχεία, τουριστικά καταλύματα
και παραδοσιακές ταβέρνες.
Στην περιοχή του Δήμου μας γίνονται πολλές θρησκευτικές πανηγύρεις
με παραδοσιακές ορχήστρες στις γιορτές της Αγίας Μαρίνας 17/7, της Αγίας Παρασκευής
27/7, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος 6/8, της Κοίμησης της Θεοτόκου 15/8. Επίσης
γίνονται πολύ καλές αποκριάτικες και Καρναβαλικές εκδηλώσεις καθώς και πολιτιστικές
εκδηλώσεις του συλλόγου Γυναικών. Κάτι ξεχωριστό είναι για την περιοχή το Πασχαλιάτικο
ψήσιμο του αρνιού σε γειτονιές με 15-20 αρνιά σε κάθε λάκο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Τιθορέας
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
