Εμφανίζονται 100 (επί συνόλου 206) τίτλοι με αναζήτηση: Προσκυνήματα στην ευρύτερη περιοχή: "ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ Περιφέρεια ΕΛΛΑΔΑ" .
ΑΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Προχωρώντας το κεντρικό δρόμο, λίγο πιο κάτω στα αριστερά, συναντάμε
ένα μικρότερο δρόμο που οδηγεί στην Αγία Φωτιά. Σε λίγο αντικρίζουμε τον ναό της
Αγίας Φωτεινής. Η παράδοση λεει πως το εκκλησάκι αυτό χτίστηκε στη θέση μια βάτου.
Οι Νεοχωρούσοι, πολλά βράδια έβλεπαν φωτιά στη βάτο και όταν κάποτε τόλμησαν να
πλησιάσουν βρήκαν την εικόνα της Αγίας Φωτεινής. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο χτίστηκε
η εκκλησία και στις 12 Αυγούστου, ημέρα που βρέθηκε η εικόνα, γίνεται μεγάλη γιορτή.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό
φυλλάδιο (2000) του Δήμου
Αγίου Μηνά.
ΑΓΙΑΣΟΣ (Κωμόπολη) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Τηλέφωνο: +30 22520 22242
Ο ναός
βρίσκεται στο κέντρο της Αγιάσου και είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Πρόκειται για τρίκλιτη μεταβυζαντινή βασιλική (32,20 x 26,20 μ.), με μαρμάρινο
τέμπλο, έργο των αρχών του 19ου αιώνα και με τοιχογραφίες του 1838.
Στο χώρο των προκτισμάτων του ναού υπάρχει εκκλησιαστικό μουσείο με
ιδιαίτερα αξιόλογα εκθέματα από την ευρύτερη περιοχή. Πρόκειται για ένα από τα
σημαντικότερα προσκυνήματα στη Λέσβο, με εντυπωσιακό πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο.
Βρίσκεται στην κωμόπολη Αγιάσος. Το όνομα της προήλθε από την παλιά εικόνα της Παναγίας, φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά, που κατά την ιερή παράδοση ο ιερομόναχος Αγάθωνας μετέφερε το 803 από την Ιερουσαλήμ, που ως γνωστόν ονομάζεται Αγία Σιών. Η σκήτη του Αγάθωνα σύντομα έγινε τόπος προσκυνήματος και πυρήνας διαμόρφωσης της σημερινής κωμόπολης της Αγιάσου. Η σημερινή εκκλησία χτίστηκε το 1814. Η εκκλησία στεγάζει Εκκλησιαστικό Μουσείο με μια σημαντική συλλογή χειρογράφων, σκευών και άλλων εκκλησιαστικών αντικειμένων. Αποτελεί σημαντικό προσκύνημα του νησιού.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Λέσβου
ΑΓΙΟ ΓΑΛΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
This church was built at the base of the cliff that holds up the village. The church honors the name of Panaghia Galaktotrofousa (translation: Milk Feeding) and contains the icon of the Virgin Mary. The church's architecture is an example of subsequent architectural developments of the octagonal type exhibited in Nea Moni. The church's interior was extended, thereby becoming useful as a narthex, however, the church leads to a spiral tunnel where there is a chapel similar to the central church. This chapel honors the name of Aghia Anna (St. Anna).
Ναός Παναγίας Αγιογαλούσαινας: Συνδέσεις
The church can be described as a small, basilica type, single-aisle church that has been built from local stone. A very large portion of its stone structure has come from an ancient edifice while the tiles covering the church's exterior date back to the Byzantine period. The church's interior still displays the well maintained illustrations and frescoes that date back to the 17th century. The wood carved iconostasis is in excellent condition and is dated 1711.
ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΚΟΥΣΗΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Ο πρώτος ναός υπήρχε πριν το 1740. Καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1822 και
ανοικοδομήθηκε με δαπάνες του Ιωάννου Κανούζη και της γυναίκας του Ειρήνης το
1864 όπως γράφει η μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται εντοιχισμένη στην κεντρική είσοδο
του ναού.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου είναι αντίγραφο της Νέας Μονής. Ο ρυθμός
του είναι οκταγωνικός με τρούλο. Ο τρούλος έχει ύψος περίπου 3 μέτρα. Ο παλαιός
ναός θα πρέπει να είχε τοιχογραφίες, όπως αποδείχθηκε πρόσφατα όταν στον ιερό
του ναού βρέθηκαν οι εικόνες του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Επιφανίου.
Το εικοναστάσιο του ναού είναι κατασκευασμένο από ξύλο καρυδιάς σκαλισμένο
με σκηνές από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη που τις περιβάλλουν φυτικές διακοσμήσεις.
Εξωτερικά και πάνω από τον κεντρικό πυλώνα του ναού είναι σχηματισμένη
μεγάλη Θηριδωτή εσοχή η οποία περιβάλλεται από μαρμάρινο καλλιτεχνημένο πλαίσιο.
Μέσα σ’αυτό υπάρχει μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφη την εικόνα του Αγίου με το άλογό
του,το οποίο πατεί το φτερωτό δράκοντα. Πάνω δεξιά ένας άγγελος στεφανώνει τον
Αγιο. Το προαύλιο του είναι στρωμένο με ωραίο ψηφιδωτό δάπεδο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Καμποχώρων
Μεγάλο μαγειρικό σκεύος που χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή του γεύματος κατά την γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Το έστειλαν από την Κωνσταντινούπολη Αγιοργούσοι,το 1812. Είναι πολύ μεγάλο χάλκινο καζάνι που έχει διάμετρο 0,84μέτρα και ύψος 0,47μέτρα. Γύρω-γύρω στα χείλη του είναι γραμμένη η επιγραφή. "Αφιέρωμα ει'ς τον άγιον γεώργιον συκούσι παρά του ευλογιμένου ρουφετιού τον λεμονάδον και παχσεβάνιδον 1812 Απριλίου α' ". Το 1822 το καζάνι αυτό το μετέφερε ως λάφυρο ένας Τούρκος σε μια πόλη της Τουρκίας. Ο παπά-Σερέμελης το αγόρασε από τον Τούρκο και το μετέφερε στο Μερσινίδι. Το 1909 οι επίτροποι της εκκλησίας το ζήτησαν από τον ηγούμενο της Μονής Μερσινιδίου κι αυτός το παραχώρησε στο χωριό. Σήμερα φυλάσσεται στην αίθουσα της εκκλησίας.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Καμποχώρων
Παλαιότερα οι Αγιοργούσοι πίστευαν ότι ο Αγιος Γεώργιος, προστάτης
του Χωριού, ήταν ολοζώντανος, κι άκουγαν τη νύχτα το ποδοβολητό του αλόγου του
που έτρεχε στους δρόμους του Χωριού. Για να καβαλήσει το άλογο του, πατούσε πάνω
σε ένα βράχο που βρίσκεται δίπλα στην πλατεία του Μπου. Ο βράχος αυτός ονομάσθηκε
Πατηματιά. Οι χωριανοί τοποθέτησαν γύρω του κάγκελα κι άναβαν μέρα - νύχτα ένα
λαδοκάντηλο στον Αγιο.
Κτίστηκε πρίν το 1740. Το 1822 καταστράφηκε από τους Τούρκους και ανοικοδομήθηκε
το 1849. Εδώ υπήρχε το πρώτο νεκροταφείο του χωριού. Εκείνο που δεσπόζει επιβλητικό
στην εκκλησία αυτή είναι το κωδωνοστάσιο του ναού. Είναι χτισμένο από μαρμαρόπετρα
πελεκημένη και κυβισμένη. Έχει ύψος 20 μέτρα. Αποτελείται από 5 ορόφους.Η ύπαρξή
του οφείλεται στις δωρεές των κατοίκων του χωριού καθώς και ομογενών από την Αμερική.
ΑΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Τα αρχαία μνημεία που σώζονται στο νησί του Αγίου Ευστρατίου είναι
ιδιαίτερα περιορισμένα λόγω του καταστρεπτικού σεισμού που ισοπέδωσε τον οικισμό
το 1968. Το σπουδαιότερο και μοναδικό δείγμα της μνημειακής αρχιτεκτονικής των
μεταβυζαντινών χρόνων είναι ο ναός
του Αγίου Βασιλείου, που σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή κτίστηκε το 1727,
στον τύπο της τρουλλαίας βασιλικής.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ (Οικισμός) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Βυζαντινό μνημείο
ΑΝΑΒΑΤΟΣ (Οικισμός) ΧΙΟΣ
Μέχρι και σήμερα μένει ζωντανός ο Μεγάλος Ταξιάρχης που είναι το μόνο κτίσμα το οποίο δεσπόζει από μακριά υπερήφανος ανάμεσα στην μυστηριακή γαλήνη της αέρινης νεκρής αυτής πόλης.
ΑΝΕΜΟΤΙΑ (Χωριό) ΛΕΣΒΟΣ
Ο ιερός ναός του Αγίου Γεωργίου στην Ανεμώτια της επαρχίας Μηθύμνης
βρίσκεται στο κατώτερο τμήμα του οικισμού, είναι μονόχωρος με δίρριχτη κεραμοσκέπαστη
στέγη και σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή κτίστηκε και τοιχογραφήθηκε το 1702.
Το εικονογραφικό πρόγραμμα παρεκκλίνει από το παραδοσιακά καθορισμένο. Ιδιαίτερο
ενδιαφέρον παρουσιάζει ο κύκλος του μαρτυρίου του Αγ. Γεωργίου και οι σκηνές από
την Αποκάλυψη.
ΒΑΒΙΛΟΙ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Η Υπαπαντή είναι μία μικρή εκκλησία στους Βαβύλους. Η αγιογράφηση της έγινε από
δύο αμερικανούς ζωγράφους στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Η κύρια αγιογράφος
κατάγεται από την Χονολουλού της Χαβάης ενώ ο βοηθός της από την Νέα Υερσέη. 'Οπως
είναι προφανές η τεχνοτροπία διαφέρει ριζικά από την αντίστοιχη βυζαντινή που
αποτελεί την κύρια πηγή έμπνευσης για τους Έλληνες αγιογράφους και έτσι ο εσωτερικός
διάκοσμος της εκκλησίας είναι ίσως μοναδικής τεχνοτροπίας για ορθόδοξη εκκλησία
στον ελληνικό χώρο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Καμποχώρων
ΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Η Εκκλησία του Σωτήρα είναι μια μικρή εκκλησία στο πιο ψηλό σημείο
του χωριού που φαίνεται να το "σκεπάζει". Εκεί υπήρχε από παλιά μια
παράδοση: Την εποχή του τρύγου και του θέρους, εκεί γύρω στον Αύγουστο οι χωριανοί
έκαναν συχνά πανηγύρι μαζευόντουσαν για ημέρες με σκοπό να θερίσουν τα σπαρτά
και να συλλέξουν τα σταφύλια. Κουβαλώντας τα λιγοστά τους υπάρχοντα, κάθε βράδυ,
όταν τελείωνε η κούραση της ημέρας μαζευόντουσαν σε παρέες και γλεντούσαν πίνοντας
κρασί ούζο και καταναλώνοντας τους πλούσιους καλοκαιρινούς καιρούς. Έτσι λοιπόν,
πριν από λίγα χρόνια και θέλοντας να αναβιώσουμε αυτή την παράδοση, οι χωριανοί,
μάζεψαν χρήματα και με πολύ κόπο και μεράκι κατάφεραν να φτιάξουν αυτό το εκκλησάκι
το οποίο συμβολίζει πολλά και αντιπροσωπεύει ακόμα περισσότερα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Καμποχώρων
ΒΑΤΟΥΣΣΑ (Χωριό) ΛΕΣΒΟΣ
Ο κεντρικός ναός του χωριού (1850) είναι βασιλική χωρίς τρούλο, χτισμένος
εξολοκλήρου από πέτρα πελεκητή. Το τέμπλο του ναού ξυλόγλυπτο εξολοκλήρου, με
θαυμάσιες απεικονίσεις, δείγμα και αυτό της Αιγαιακής Χριστιανικής Τέχνης. Στον
περίβολο του ναού αυτού υπάρχει το Εκκλησιαστικό (Βυζαντινό) Μουσείο Βατούσσης
με αξιόλογα εκθέματα.
Ο παλαιότερος (1832-33) από τους δύο ναούς του χωριού με παγανιστικά
στοιχεία διακόσμησης. Είναι βασιλική χωρίς τρούλο, συνήθης ρυθμός του Ανατολικού
Αιγαίου και της Μικράς Ασίας. Εκεί βρίσκεται και το νεκροταφείο του χωριού που
παρουσιάζει τη σπάνια (ή μοναδική) ιδιορρυθμία να έχει κτιστούς τάφους.
Το Στρατηγάτο βρίσκεται ένα χιλιόμετρο περίπου έξω από τον οικισμό
του Δαφνώνα, επάνω στον παλαιό δρόμο που οδηγεί από το χωριό προς την Νέα
Μονή, στην κορυφή ενός φυσικού εξάρματος. Η περιοχή αναφέρεται από την βιβλιογραφία
ως ενιαίο κτήμα, με πηγή, πύργο και ναό, στοιχεία που μερικώς διατηρούνται έως
σήμερα, άλλοτε μεν ιδιόκτητο, άλλοτε δε ως μετόχι της Νέας
Μονής. Το όνομα της περιοχής αποδίδεται είτε στην Χιακή οικογένεια των Στρατηγών,
είτε στην έδρα του Στρατηγού του θέματος του Αιγαίου, κατά την εποχή που το νησί
ανήκε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Ο αρχικός ναός της Υπαπαντής κατέρρευσε κατά τον καταστρεπτικό σεισμό
του 1881. Ο σημερινός ναός αποτελείται από ένα κεντρικό ξυλόστεγο χώρο, περίπου
τετράγωνο σε κάτοψη, ανατολικά και δυτικά του οποίου προσκολλώνται δύο ίσα θολοσκεπή
ορθογώνια, μικρότερα σε πλάτος, τα οποία αποτελούν το Ιερό και τον Νάρθηκα, αντίστοιχα.
Κατασκευαστικά και μορφολογικά ο ναός, βρίσκεται στο πνεύμα του νεοελληνικού κλασικισμού,
ενώ χρησιμοποιεί βυζαντινά και οθωμανικά στοιχεία, με εκλεκτική διάθεση.
Ενσωματωμένα στον σημερινό ναό σώζονται αρκετά αρχιτεκτονικά μέλη
σε δεύτερη χρήση, τα οποία πιθανόν ανήκαν στον αρχαίο ναό. Οι ορθοστάτες και το
ανώφλι ενός μαρμάρινου μεσοβυζαντινού θυρώματος, έχουν ενταχθεί στην ωραία πύλη.
Δύο λίθινα μέλη, πιθανόν τμήματα υπερθύρων, σώζονται ενσωματωμένα στην νότια εξωτερική
πλευρά του σημερινού ναού. Το ένα φέρει εγχάρακτους σταυρούς Μάλτας εντεταγμένους
σε κύκλους. Δύο κιονίσκοι από ερυθρό και ένας πεσσίσκος από λευκό μάρμαρο υποστηρίζουν
την λίθινη αγία τράπεζα. Τμήματα από αρχιτεκτονικά μέλη είναι εντεταγμένα διάσπαρτα
στο υφιστάμενο δάπεδο. Ένα μικρό τεκτονικό κιονόκρανο βρίσκεται τοποθετημένο σαν
βάση του σταυρού στο σημερινό τέμπλο. Τέλος τμήματα απλού γείσου έχουν χρησιμοποιηθεί
ως υφαψίδια των γενέσεων ενός μη ολοκληρωμένου σταυροθολίου.
Στον κεντρικό τετράγωνο χώρο του ναού διατηρείται μαρμάρινο δάπεδο
με μαρμαροθετήματα, σε μέτρια κατάσταση. Στο κέντρο του δαπέδου, έξι ορθογώνιες
πλάκες από λευκό μάρμαρο σχηματίζουν ένα τετράγωνο, διαστάσεων 2,15 Χ 2,26 μ.,
το οποίο πλαισιώνεται από επάλληλες ζώνες γκριζόμαυρου και λευκού μαρμάρου, πλάτους
37 και 15 εκ., αντιστοίχως. Μια Τρίτη ζώνη μέσου πλάτους 70 εκ., χωρισμένη σε
επί μέρους διάχωρα, κλείνει την σύνθεση. Στα γωνιακά και τα μεσαία διάχωρα εντάσσονται
δίσκοι από γκρίζα και ερυθρά μάρμαρα. Το υπόλοιπο κάθε διάχωρου γεμίζει με μαρμαροθετήματα,
στα μεν γωνιακά με συνδυασμό εξαγώνων και τριγώνων, στα δε μεσαία με συνδυασμό
τετραγώνων και τριγώνων. Τα ενδιάμεσα των κυκλικών διάχωρα, αποτελούνται από ορθογώνιες
πλάκες, με περιμετρική ζώνη από τετράγωνα και τρίγωνα μαρμαροθετήματα. Έξω από
την ζώνη με τα διάχωρα η πλακόστρωση συνεχίζει με άτακτα τοποθετημένα ορθογώνια
λευκά μάρμαρα, μέχρι τους τοίχους.
Η συγγένεια του δαπέδου της Στρατηγούσαινας, τυπολογικά και μορφολογικά,
με αντίστοιχα δάπεδα μεσοβυζαντινών ναών, όπως, της Νέας
Μονής της Χίου, της Μονής
Παντοκράτωρος στην Κων/πολη,
της Κοίμησης της Θεοτόκου της Νικαίας,
της βασιλικής της Μέτζενας, του καθολικού της Μονής
Χελανδαρίου και η ύπαρξη των υπολοίπων αρχιτεκτονικών μελών μας επιτρέπει
να τοποθετήσουμε τον αρχικό ναό στην μέση βυζαντινή περίοδο. Επίσης, η τυπολογική
και ιστορική σχέση του Στρατηγάτου με την γειτονική Νέα
Μονή, μας επιτρέπει να εκφράσουμε την υπόθεση ότι επρόκειτο για ένα ακόμη
αντίγραφο της, δηλαδή, ένα ναό νησιώτικου εξαγωνικού τύπου.
Κείμενο: Μανόλης Μιχ. Βουρνούς
Το
Στις 8 Σεπτεμβρίου είναιτο γενέθλιο της Θεοτόκου και στο χωριό γιορτάζει η Παναγιά η Λαυρίνα. Παλιά εκκλησία λαφυραγωγημένη και γκρεμισμένη από τον καταστρεπτικό σεισμό του1881, ξανακτίστηκε το 1994 "εκ θεμελίων". Μετά την Θεία Λειτουργία γίνεται "κέρασμα" στην αίθουσα τελετών που είναι δίπλα στην εκκλησία. Ανήκει στον ενοριακό ναό του Αγίου Παντελεήμονα, που παραχωρήθηκε μισοκτισμένη (καρά γιαπί) από τους ιδιώτες πρώην ιδιοκτήτες.
Το
ΘΥΜΙΑΝΑ (Κωμόπολη) ΧΙΟΣ
Η εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου χτίστηκε το 1890, είναι μια από τις
μεγαλύτερες εκκλησίες του νησιού, σε ρυθμό νέο βυζαντινό και χτισμένη εξολοκλήρου
με την θυμιανούσικη πέτρα.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(2000) του Δήμου Αγίου
Μηνά.
ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ (Κωμόπολη) ΣΑΜΟΣ
Τοποθεσία- Έτος Ίδρυσης-Ιδρυτής
Βρίσκεται επάνω στον παραλιακό δρόμο που οδηγεί από το κέντρο στο
λιμάνι του οικισμού, και παλαιότερα λειτουργούσε και ως ενοριακή. Περιλαμβάνεται
και αυτή στον κατάλογο των εκκλησιών που, σύμφωνα με σιγίλλια των ετών 1816, 1776,
1737 και 1663, ανήκαν στο Σιναϊτικό μετόχι του Αγίου Γεωργίου Καστανιάς, όπου
μνημονεύεται μάλιστα ως "... ανακαινισθείσα εξ ίδίας δαπάνης του Σιναίου...".
Ο Κρητικίδης την αναφέρει επίσης ως μετόχι της μονής Σινά, πιστεύει δε ότι κτίστηκε
πριν από την ερήμωση του νησιού και μάλιστα "... επί των ερειπίων παλαιού
χριστιανικού ναού, κτισθέντος εξ αρχαίας ύλης, ης λείψανα φαίνονται..."
Σήμερα, βέβαια, τα λείψανα αυτά δεν φαίνονται πια, αλλά και η αναγωγή
της κατασκευής της σ' εκείνη την περίοδο δεν δικαιολογείται, σύμφωνα με όλες τις
ενδείξεις.
Σε μια ανακαίνισή της πάντως του έτους 1878, μνημονευόμενη σε επιγραφή
της εισόδου, πρέπει να προστέθηκε στη δυτική πλευρά ο νεότερος, ογκώδης, ξυλόστεγος
νάρθηκας που περιλαμβάνει και γυναικωνίτη στον όροφο σε συνδυασμό φυσικά με το
άνοιγμα και την αναμόρφωση του αρχικού δυτικού τοίχου.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Η εκκλησία ανήκει και αυτή στον τύπο του τρίκογχου ναού και οι εσωτερικές
διαστάσεις της κάτοψής της είναι 3,85 χ 9,00 μ., το δε ύψος της, ως την κορυφή
του θόλου, 4,95 μ. Είναι, όπως φαίνεται, η μεγαλύτερη σε μέγεθος από τις άλλες
του ίδιου τύπου στο νησί αλλά ως προς τη γενική δομή της -το σύστημα της στέγασης
και η διάρθρωση των τοίχων- παρουσιάζει και αυτή τα ίδια χαρακτηριστικά που είδαμε
σε εκείνες.
Η κυριότερη -και σχετική- ιδιοτυπία της εντοπίζεται στην κόγχη του
ιερού, που στην κάτοψη εδώ καταλαμβάνει όλο το μήκος της ανατολικής όψης και ο
τοίχος της -καμπύλος και εξωτερικά- εμφανίζεται σαν συνέχεια των πλάγιων τοίχων
του κτίσματος, υλοποιώντας έτσι πληρέστερα την ιδέα της τρίκογχης. Η μικρότερη
δε κόγχη της πρόθεσης, όπως και μια άλλη ακόμη μικρότερη στο πλάι της, ανοίγονται
αναγκαστικά στην καμπύλη επιφάνειά της.
Το ύψος της, βέβαια, δεν φτάνει ως το ύψος του κεντρικού θόλου και
η διαφορά τους συμπληρώνεται με ένα μικρό τμήμα επιπέδου τοίxου που είναι στην
ουσία και το μόνο του ανατολικού.
Κατά τα άλλα, οι καμπυλότητες και των τριών κογχών είναι σχεδόν ακριβή
ημικύκλια, το ύψος του τρούλου είναι κάπως τονισμένο και τα πριν και μετά από
αυτόν τμήματα του χώρου έχουν την αναλογία 1:2,3. Το τέμπλο, τέλος, είναι νεότερο,
ξύλινο, απλό, και το δάπεδο είναι στρωμένο με τσιμέντο, εξωτερικά δε διατηρείται
η κεράμωση των στεγών και στη βορινή πλευρά έχει προστεθεί ένα υψηλό, μεταλλικό,
εμφανώς αταίριαστο καμπαναριό.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ. "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου",
Πνευματικό Ίδρυμα 'Νικόλαος Δημητρίου', Αθήνα 1997
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Σάμου
Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
Ο Αγιος Νικόλαος στο Παλαιό Kαρλόβασι ο επονομαζόμενος Αναπλιώτης,
βρίσκεται στη μέση περίπου του ανατολικού τμήματος του οικισμού και παλαιότερα
ήταν ενοριακή. Στην είσοδό της -άγνωστο βάσει ποιών στοιχείων- αναγράφεται σαν
χρονολογία κτίσεως το έτος 1500.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Το κεντρικό κλίτος καθ' εαυτό ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης τρουλλαίας
βασιλικής. Έχει δε όλα τα χαρακτηριστικά των εκκλησιών αυτού του είδους, τόσο
ως προς τη θολοδομία όσο και ως προς τη διαμόρφωση των πλευρικών τοίχων.
Τα πλάγια κλίτη, όμοια σχεδόν μεταξύ τους και ισομήκη μ' αυτό, είναι
μακρόστενοι χώροι, στεγασμένοι με απλούς ημικυλινδρικούς θόλους ύψους. Σημειώνεται
ότι σήμερα το βορινό κλίτος είναι ξυλόστεγο, πράγμα που οφείλεται, κατά πληροφορίες,
σε νεότερη επισκευή μετά από πτώση του αρχικού θόλου. Τα πλάγια κλίτη επικοινωνούν
με το μεσαίο με τρεις καμάρες σε κάθε έναν από τους ενδιάμεσους τοίχους, ανοιγμένες
συμμετρικά μέσα στις αντίστοιχες πλευρικές τυφλές αψίδες του τελευταίου. Κόγχες
ιερού υπάρχουν και στα τρία κλίτη, έχοντας στο πλάι τους τις μικρότερες κόγχες
της πρόθεσης μόνο, αλλά εκείνες των ακραίων είναι περιορισμένες στο πάχος του
τοίχου και κτισμένες στο κάτω μέρος. Μόνο δε του μεσαίου είναι μεγάλη, με κτιστό
πεζούλι στη βάση της (σαν υποτυπώδες σύνθρονο) και η εξοχή της προς τα έξω είναι
τρίπλευρη. Τα παράθυρα βρίσκονται κατά μήκος των πλάγιων τοίχων, δύο στο νότιο
και τρία στο βορινό.
Στους εσωτερικούς τοίχους σήμερα υπάρχουν γραμμικές γύψινες διακοσμήσεις
που μαρτυρούν επιδράσεις της επίσημης βαλκανικής τέχνης του 18ου και 19ου αιώνα.
Τα τέμπλα, τέλος, είναι ξυλόγλυπτα.
Εξωτερικά και τα τρία κλίτη καλύπτονται με ενιαία δίκλινη στέγη, επικαλυμμένη,
όπως και ο τρούλος, με κεραμίδια. Στο δυτικό άκρο του βορινού τοίχου επίσης, και
επάνω σε ογκώδη κτιστή συμπαγή βάση, υπάρχει ένα μεγάλο πυργόμορφο καμπαναριό
του ύφους της έντεχνης νησιώτικης μαρμαρογλυπτικής.
Στα δυτικά των κλιτών, τέλος, υπάρχει σήμερα ένας νεότερος νάρθηκας,
μεγάλος, εγκάρσιος, ακανόνιστου σχήματος, ξυλόστεγος και με κεραμωτή επικάλυψη.
Ως προς τη χρονική κλιμάκωση της κατασκευής, η τυπολογική αυτοτέλεια
του κεντρικού κλίτους, σε συνδυασμό με τη μορφή των πλευρικών ανοιγμάτων του,
δικαιολογούν την υπόθεση ότι τα πλάγια κλίτη ανήκουν σε μεταγενέστερη οικοδομική
φάση, σε ακόμη νεότερη δε πρέπει να ανήκει ο νάρθηκας και το καμπαναριό.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου", Πνευματικό
Ίδρυμα "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Σάμου
ΚΕΡΑΜΙΟ (Χωριό) ΛΕΣΒΟΣ
Ο Ι.Ν.
του Αγίου Ιωάννου, βρίσκεται στο κέντρο της νήσου Λέσβου,
στο χωριό Κεράμι, ανάμεσα στην Καλλονή
και στα Παπιανά και υπάγεται στην Μητρόπολη
Μηθύμνης. Είναι μικρού μεγέθους (11,70 x 4,50 μ.) κτισμένος στον αρχιτεκτονικό
τύπο της δρομικής βασιλικής, με μεταγενέστερη προσθήκη ξυλόστεγης στοάς σε όλο
το μήκος της βόρειας πλευράς.
Ο ναός, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή κτίστηκε το 1733 και είναι
λιθόκτιστος με αμελές πλινθοπερίκλειστο σύστημα, ενώ δημιουργείται ανώτατη ζώνη
με κεραμική διακόσμηση από πέντε οριζόντιες σειρές πλίνθων, που εναλλάσσονται
στη διάταξή τους δημιουργώντας οδοντωτό κόσμημα.
Ο ναός φέρει τοιχογραφική διακόσμηση σύγχρονη με την ανέγερση του
μνημείου, με τυπικό εικονογραφικό πρόγραμμα, κατά το οποίο στην ανώτερη ζώνη τοποθετούνται
χριστολογικά θέματα, στη μεσαία ολόσωμοι άγιοι και στην κατώτερη αναπτύσσεται
διακοσμητικό μοτίβο.
Την περίοδο αυτή πραγματοποιούνται έργα συντήρησης των τοιχογραφιών
του ναού από την 14η
Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΙ (Χωριό) ΛΗΜΝΟΣ
ΚΟΤΖΙΝΟΣ (Λιμάνι) ΛΗΜΝΟΣ
Η Ζωοδόχος Πηγή στο εσωτερικό του κάστρου ανακαινίστηκε πρόσφατα.
Η ύπαρξή της ωστόσο αναφέρεται από το 15ο αιώνα, ως Ζωοδόχος Πηγή του Συγκέλλου,
ανεξάρτητο μονύδριο από το 1415. από τον εξωνάρθηκα σκαλοπάτια, ασφαλώς πανάρχαια
και φθαρμένα, οδηγούν σε υπόγειο θάλαμο στο εσωτερικό του οποίου υπάρχει πηγή
νερού, γνωστό ως αγίασμα. Πρόκειται στην πραγματικότητα για ό,τι έχει μείνει από
αλλοτινά έργα ύδρευσης που εξυπηρετούσαν το φρούριο σε ώρες κρίσιμες και μεγάλου
κινδύνου: Τα σκαλοπάτια, λέει, είναι το αποτέλεσμα της απολίθωσης μιας βασίλισσας
του νησιού που κρύφτηκε εδώ κυνηγημένη από τους εχθρούς της. Οι εχθροί όμως την
πρόλαβαν και την ώρα που την έσφαζαν, εκείνη πέτρωσε. Εκείνη είναι που κάθε φορά
μπερδεύει όσους επιμένουν να τα μετρούν. ´Αλλοτε μετριούνται ως 84, άλλοτε
ως 64, άλλοτε ως 57... κάποτε και ως 51.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1997) του
Επαρχείου Λήμνου.
ΚΟΥΡΟΥΝΙΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Μας είναι άγνωστο ποιά ακριβώς χρονολογία χτίστηκε. Πάντως σε έγγραφο
του 1784 αναφέρεται η ύπαρξή της. Το 1831 ανακαινίστηκε, μάλλον μετά απο καταστροφή
του ναού το 1822. Στο υπέρυθρο της παλιάς πόρτας υπήρχε σκαλιστή μαρμάρινη εικόνα
του Αγίου διακοσμημένη γύρω-γύρω με σταφύλια. Η εκκλησία αρχικά είχε μόνο την
νότια πόρτα. Η δυτική ανοίχτηκε τον Αύγουστο του 1886. Το πρώτο τέμπλο της εκκλησίας
ήταν ξυλόγλυπτο. Το 1902 ομως αποφάσιασαν να το αντικαταστήσουν χωρίς δυστυχώς
να φροντίσουν να διασώσουν έστω και κάποια κομμάτια που σήμερα θα είχαν ενδεxoμένως
αρχαιολογική αξία. Έχει βρεθεί στο σπίτι του Κωνσταντίνου Χατζητσοπάνου το συμφωνητικό
της εποχής εκείνης με ημερομηνία 17 Μαίου 1902, που αναφέρεται στην ανάθεση της
εργασίας αντικατάστασης του τέμπλου με νέο χτιστό όμοιο με αυτό της εκκλησίας
του Σωτήρος Χριστού στην Βολισσό.
Η συμφωνία έγινε μεταξύ της εκκλησιαστικής επιτροπής και των εργολάβων απο το
χωριό Βασιλειώνικο, Γεώργιο Α. Φράγκο και Γεώργιο Ν. Φράγκο. Η δαπάνη ανερχόταν
στο ποσό των 3.000 γροσσίων, χωρίς την αξία των απαιτούμενων υλικών και με την
σύμφωνη γνώμη των κατοίκων για παροχή βοήθειας με προσωπική εργασία.
Η εικόνα του Αγίου σύμφωνα με εκτίμηση Γερμανού αρχαιολόγου περιηγητή
που έτυχε να περάσει απο τα μέρη μας πρέπει να είναι του 15ου αιώνα.
Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε, όταν μελετώντας απο κοντά τα υλικά που
έχουν χρησιμοποιηθεί, διαπίστωσε οτι είναι τα ίδια με εκείνα που χρησιμοποιούσαν
οι αγιογράφοι της εποχής εκείνης.
Κατά την σφαγή της Χίου το 1822 η εικόνα του Αγίου φυγαδεύτηκε στην
Ύδρα
για να σωθεί και επανήλθε το 1826 παραμένοντας έτσι το κυριότερο θρησκευτικό μας
κειμήλιο.
Το 1926 σε εργασίες που εγιναν δίπλα στην εκκλησία βρέθηκε στο δυτικό
μέρος εντοιχισμένη πλάκα που έγραφε: "Ιερός Αγρός Ηρακλέους". Η εντοιχισμένη
πλάκα παρέμεινε πάνω απο την δυτική πόρτα μέχρι 1971 που έγιναν επισκευές στην
εκκλησία.
Το 1937-38 η εκκλησιαστική επιτροπή και το Κοινοτικό Συμβούλιο Κουρουνίων
αποφάσισαν να κάνουν διάνοιξη του αυλόγυρου της εκκλησίας. Μέχρι αυτή την εποχή
στον αυλόγυρο υπήρχαν τρείς σχολικοί κήποι πλάτους 10 μ. Ο πλάτανος, ένας απο
τους υψηλότερους και παλαιότερους του νησιού, δέσποζε στη μέση αγγίζοντας σε πολλά
σημεία τους κήπους. Η διάνοιξη ομως του αυλόγυρου προς τα ανατολικά κρίθηκε απαραίτητη
για την καλύτερη διεξαγωγή του πανηγυριού και την φιλοξενία των πολλών μαθητών
του σχολείου. Σ' αυτή την διάνοιξη λοιπόν και συγκεκριμένα πίσω απο το Αγιο Βήμα
βρέθηκε τοίχος απο μεγάλες πελεκημένες πέτρες. Μάλιστα κάτω από το κοίλωμα μιάς
πέτρας βρέθηκε κρανίο με διατηρημένη μια τούφα ξανθά μαλλιά. Στην εκσκαφή πίσω
απο το Ιερό βρέθηκε μια στρογγυλή πλάκα με αυλάκι χαραγμένο γύρω-γύρω που κατέληγε
σε κρουνό.
Το 1965, όταν ο κ. Βασίλης Κεφάλας ήταν πρόεδρος της κοινότητας, επισκέφθηκε
το χωριό κάποια αρχαιολόγος του Υπουργείου. Ο κ. Βασίλης Κεφάλας της έδειξε τις
πλάκες και το συμπέρασμά της ήταν ότι στην θέση που έχει κτιστεί η εκκλησία υπήρχε
αρχαίος ειδωλολατρικός ναός του Ηρακλέους και οτι η πλάκα με το αυλάκι προέρχεται
απο το θυσιαστήριο του ναού. Προσδιόρισε ότι ο ναός πρέπει να ήταν τής εποχής
τής μεγαλογραμματοσύνης τον 3ο-2ο π.Χ. αιώνα. Αυτή η πληροφορία επιβεβαιώθηκε
αργότερα, όταν στην μεγάλη επισκευή τής εκκλησίας το 1971-1972 βρέθηκε πως οι
πέτρες που έχουν χρησιμοποιηθεί για το χτίσιμο του ναού είναι όμοιες με αυτές
που βρέθηκαν κατά την εκσκαφή του αυλόγυρου. Αλλη παράδοση αναφέρει ότι στην θέση
που βρίσκεται σήμερα το Ηρώο των πεσόντων, υπήρχε μοναστήρι. Τον Αύγουστο του
1969 ο ναός κινδύνευσε να καταστραφεί απο πυρκαγιά. Ευτυχώς όμως η φωτιά έσβησε
έγκαιρα καταστρέφοντας μόνο λίγα στασίδια.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Φιλοπρόοδου Ομίλου Κουρουνίων Χίου
ΜΑΡΑΘΟΚΑΜΠΟΣ (Κωμόπολη) ΣΑΜΟΣ
Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
Ο Αγιος Γεώργιος Μαραθοκάμπου, βρίσκεται σε ένα πρόβουνο τoυ Κέρκη, σε απόσταση
7-8 χιλιομέτρων νοτιοδυτικά του οικισμού του Μαραθοκάμπου. Ήταν εκκλησία παλαιού
"μονιδρίου"-του οποίου σώζεται το περιτοίχισμα και μερικά κελιά- που
ανήκε στη μονή της
Πάτμου και μνημονεύεται από τον Γεωργειρήνη περί τα μέσα του 17ου αιώνα. Ο
Σταματιάδης πάντως αναφέρει ότι η εκκλησία κτίστηκε το 1766.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Ανήκει στον τύπο του τρίκογχου ναού. Στα περισσότερα χαρακτηριστικά της δεν διαφέρει
από τα άλλα κτίσματα του τύπου, εκτός από τον τρόπο διαμόρφωσης των γωνιών του
μεταβατικού τετραγώνου κάτω από τον τρούλο, όπου βρίσκουμε και πάλι την ιδιοτυπία
της χρησιμοποίησης ημιχωνίων -ή, μάλλον, σφαιρικών κογχών- αντί σφαιρικών τριγώνων,
όπως και στις περιπτώσεις των εκκλησιών της Ευαγγελίστριας και της Παναγιάς της
Μακρινής στο Καλαμπάχτασι.
Ως πρόσθετη ιδιοτυπία -μοναδική μάλιστα για τον τύπο αυτόν στο νησί-
μπορεί να θεωρηθεί επίσης η εμφάνιση εδώ μικρών, αβαθών τυφλών αψίδων στις εσωτερικές
επιφανείς των πλάγιων τοίχων, στα τμήματά τους πριν και μετά από τις πλευρικές
κόγχες. Κατά τα άλλα, ο τρούλος είναι σχετικά χαμηλωμένος, η κόγχη του ιερού είναι
μεγάλη, αλλά κτισμένη στο κάτω μέρος, με συμμετρικές στα πλάγιά της τις μικρότερες
κόγχες της πρόθεσης και του διακονικού, και εξωτερικά τρίπλευρη, οι δε πλάγιες
κόγχες των χορών είναι εξωτερικά καμπύλες.
Στο δάπεδο υπάρχει κανονική πλακόστρωση, σε συνδυασμό με τμήματα από
βοτσαλωτό στις στέγες διατηρείται η χαρακτηριστική επικάλυψη από σχιστόπλακες
σε επιμελημένη διάστρωση το δε υπάρχον τέμπλο είναι νεότερο, κτιστό. Τέλος, εμπρός
από τη δυτική όψη του κτίσματος υπάρχει σήμερα η προσθήκη ενός νεότερου ξυλόστεγου
νάρθηκα με αμφικλινή επικεραμωμένη στέγη, επάνω από την είσοδο του οποίου είναι
κατασκευασμένο ένα σχετικά απλό δίτοξο καμπαναριό.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου", Πνευματικό
Ίδρυμα "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Σάμου
Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
Ο Αγιος Αθανάσιος Mαραθοκάμπου. Βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Μαραθοκάμπου,
προς τη χαμηλότερη νοτιοανατολική άκρη του, και παλαιότερα ήταν ενοριακή. Για
τη χρονολόγησή της ενδεικτική είναι η χρονολογία 1795 (Αύγουστος) σε επιγραφή
χαραγμένη επάνω από τη νότια είσοδο. Το βορεινό κλίτος της είναι αφιερωμένο στην
Αγία Βαρβάρα.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Ανήκει και αυτή στον τύπο της απλής δίκλιτης εκκλησίας με δρομικά
θολοσκέπαστα, κλίτη. Αυτό που κυρίως την χαρακτηρίζει σε σχέση με τις άλλες εκκλησίες
του ίδιου τύπου που είδαμε ως τώρα, είναι η μεγάλη ομοιότητα των δύο κλιτών, τόσο
ως προς το μέγεθος όσο και ως προς τη διαμόρφωση των επί μέρους στοιχείων -εκτός
από το δυτικό άκρο του βορινού κλίτους- που οδηγεί αβίαστα στο συμπέρασμα ότι
πρόκειται για ενιαία κατασκευή.
Η επικοινωνία μεταξύ των κλιτών γίνεται με τρεις καμάρες ανοιγμένες
στον ενδιάμεσό τους τοίχο. Αυτές είναι κάπως ανόμοιες, σχετικά μικρές και άνισα
κατανεμημένες, πράγμα που υποδηλώνει μεγαλύτερη έμφαση στην αυτονομία των δύο
χώρων παρά στην ενοποίησή τους.
Οι θόλοι των κλιτών είναι ελαφρά οξυκόρυφοι, της ίδιας καμπυλότητας,
και στις γενέσεις χωρίζονται από τους τοίχους με ελαφρά προεξοχή των επιφανειών
τους.
Η διαμόρφωση του ανατολικού τοίχου εμφανίζεται και στα δύο κλίτη πανομοιότυπη
με την κεντρική αψίδα του ιερού, κτισμένη στο κάτω μέρος, συμμετρικά πλαισιωμένη
από τις μικρότερες κόγχες της πρόθεσης και του διακονικού και με την εξοχή προς
τα έξω τρίπλευρη, πεπλατυσμένη. Η τυπική επανάληψη μάλιστα της διαμόρφωσης αυτής
προχωρεί και στους πλάγιους τοίχους των δύο κλιτών, με την εμφάνιση δύο πρόσθετων
μικρών κογχών στα προς ανατολάς άκρα τους (συμμετρικών ως προς τον διαχωριστικό
τοίχο) και ακόμη δύο παραθύρων στο μέσο περίπου του μήκους τους, επίσης συμμετρικών.
Και η ομοιότητα προχωρεί και στη διαμόρφωση των δυτικών τοίχων των
κλιτών με την εμφάνιση και στους δύο του ίδιου τυποποιημένου σχήματος των δύο
παραθύρων, συμμετρικά ανοιγμένων ως προς τις εκεί εισόδους. Το ίδιο ισχύει και
στο εσωτερικό με τις δαπεδοστρώσεις από σχετικά κανονικές πλάκες σε απλές διατάξεις,
συμπληρούμενες με τμήματα από βοτσαλωτό, αλλά και με τα τέμπλα, που είναι του
ίδιου σχεδίου, ξυλόγλυπτα και ελαφρά περίτεχνου λαϊκού ύφους.
'Οπως αναφέρθηκε βέβαια πιο πάνω, η ομοιότητα των δύο κλιτών δεν ισχύει
για το δυτικό άκρο του βόρειου κλίτους. Εκεί, λόγω προφανώς μιας τοπικής απότμησης
του οικοπέδου, οι τοίχοι γίνονται λοξοί, ο δυτικός μάλιστα μετατοπίζεται ελαφρά
προς τα εμπρός και ο θόλος διακόπτεται και αντικαθίσταται από απλή, ξύλινη, μονόρριχτη,
επικεραμωμένη στέγη. Στο τμήμα αυτό υπήρχε πιθανόν παλαιότερα γυναικωνίτης.
'Ενα άλλο σημείο στο οποίο διαφέρουν τα δύο κλίτη, είναι η ύπαρξη
και τρίτης εισόδου στο εμπρός άκρο του νότιου τοίχου, που ανοίγεται στη μικρή
πλάγια αυλή που σχηματίζουν εκεί οι δρόμοι. Επάνω δε από την είσοδο αυτήν, στη
στέγη, υψώνεται ένα μικρό, απλό, τοξωτό καμπαναριό. Εκείνο πάντως που κάνει περισσότερο
εντύπωση στο εξωτερικό του κτίσματος είναι η εμφανής και εδώ ομοιομορφία των όγκων
των δύο κλιτών, σε συνδυασμό με τις καλοδιαστρωμένες -από τετράγωνες πλάκες- επικαλύψεις
των θόλων.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου",
Πνευματικό Ίδρυμα "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Νομαρχίας Σάμου
Aghia Paraskevi is one of the most ancient churches of the village.
The sign on its lintel that reads the date 29 March 1709 is more recent and refers
to a repairing of the church. It is odd and at the same time miraculous how its
frescoes escaped the catastrophe caused by the Turks in 1822, something that did
not happen with some other churches of the village. In the centre of the dome
Pantokrator dominates. Scenes of Jesus' life and Passion are depicted on the right
and left walls. Pictures of saints complement those representations. The predominant
feature in the hagiographies in question is the naivety and the innocence of the
saints.
It is worth mentioning here that the large number of churches inside
and outside the village reveals the peak the region reached during Middle Age.
Inside the village there were nineteen churches most of which exist up to these
days, in a very good condition. Outside the village there were seventeen more
and all of them still persist. The wider expanse of Mesta used to have thirty-seven
churches on the whole. Two of them operated as schools since the end of the last
century. Christ's church at the square (it does not exist nowadays) was a boys'
school and St. Mary's church was a girls' school. The fact that Mesta dwellers
had very early been interested in their children's education shows their thirst
for learning.
This text is cited Febr 2004 from the Chios Prefecture Tourism Committee URL below.
Χτίστηκε το 1904.
ΜΥΡΙΝΑ (Κωμόπολη) ΛΗΜΝΟΣ
Κτίστηκε από τον Μητροπολίτη Ιωαννίκιο γύρω στα 1724 στη θέση μιας
παλαιότερης. Η εκκλησία αυτή γκρεμίστηκε από τους Τούρκους στα 1770 μετά τα Ορλοφικά
και άρχισε να ξαναχτίζεται, με αργό ρυθμό από το 1835, με συνδρομές ντόπιων και
αιγυπτιωτών. Η απαιτούμενη ξυλεία ήρθε το 1865 από την Οδησσό, προσφορά ενός λημνίου
πλοιάρχου. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και γεμάτο βυζαντινές εικόνες. Στη δεξιά
πλευρά του τέμπλου είναι η εικόνα της Αγίας Τριάδος. Οι περισσότερες εικόνες είναι
ζωγραφισμένες γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα, υπάρχουν όμως και παλαιότερες.
ΜΥΤΙΛΗΝΗ (Πόλη) ΛΕΣΒΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22510 22561
Ο Ι.Ν.
Αγίου Θεράποντα δεσπόζει στην πόλη της Μυτιλήνης λόγω του επιβλητικού του
όγκου, αλλά και κυρίως λόγω της πρωτοτυπίας του αρχιτεκτονικού του ρυθμού. Η ανέγερση
του μνημείου ξεκίνησε στις αρχές του 19ου αιώνα από την τότε ακμάζουσα χριστιανική
συνοικία και ολοκληρώθηκε το 1935. Αρχιτέκτονας ήταν ο Αργύρης Αδαλής, μαθητής
του Τσίλλερ.
Ο ρυθμός βασίζεται στον τύπο του εγγεγραμμένου σταυροειδή, αποτελεί
όμως σύνθεση στοιχείων από τα τότε σύγχρονα ρεύματα που κυριαρχούσαν στη Δύση
(μπαρόκ, ροκοκό, νεοκλασικισμός κ.α.). Κυρίαρχα είναι και τα γοτθικά στοιχεία
που προσδίδουν στο μνημείο επιβλητικότητα και ιδιαίτερο ύφος.
Ιστοσελίδα
Υπουργείου Πολιτισμού
Αποτελεί επιβλητικό σημείο αναφοράς στην περιοχή του λιμανιού και είναι ο μεγαλύτερος Ναός της πόλης. Χτίστηκε το 1860 σε ρυθμό σταυροειδές Βυζαντινό, ενώ ανάμεσα στις αξιόλογες εικόνες ξεχωρίζουν δυο Βυζαντινές, του Ιησού Χριστού (14ος αιώνας ) και του Ιωάννη Θεολόγου ( 15ος αιώνας ).
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Λέσβου
Πρόκειται για μια από τις παλαιότερες εκκλησίες της πόλης και είναι χτισμένη στο άκρο της αρχαίας πόλης. Οικοδομήθηκε κατά την Βυζαντινή εποχή και ανοικοδομήθηκε το 1759 σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής, κατόπιν καταστροφής από πυρκαγιά . Στο εσωτερικό τηε υπάρχουν καταπληκτικές αγιογραφίες και εκκλησιαστικά ( ξυλόγλυπτα ) αντικείμενα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Λέσβου
ΜΥΤΙΛΗΝΙΟΙ (Κωμόπολη) ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟ
•Παναγιά (με ψηλό ρολόι).Περιέχει εικόνες των Τριών Ιεραρχών (1674), Ιωάννη
Θεολόγου (1750), Αγίου Χαραλάμπους(1750).
•Αγιος Αντώνιος. Περιέχει βιβλία του 1689
•Αγιος Δημήτριος. Περιέχει εικόνα Ζωοδόχου Πηγής του 1720
•Αγία Ματρώνα (ή Χριστός της Γλίστρας)
•Αγιος Νικόλαος Ναός Γέννησης Χριστού (της Βρύσης)
•Γεννέσιο Θεοτόκου (Ναός της Κυπριακής μονής Κύκκου)
•Ευαγγελισμός Θεοτόκου (Μετόχι Πατριαρχείου Ιεροσολύμων)
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Πυθαγορείου
ΝΕΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Σε ένα λόφο ανατολικά του Νεοχωρίου,
στο δρόμο που ενώνει τα Νένητα
με την πόλη της Χίου, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Ισιδώρου, χτισμένος από θυμιανούσικη
πέτρα. Καταστράφηκε από τους Τούρκους το 1822 και ξαναχτίστηκε από τους Νεοχωρούσους
το 1911. Δεξιά καθώς μπαίνεις, βλέπεις την εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με την
υπογραφή «ΗΡΩΩΝ ΙC», δηλαδή Ηρώον Ισιδώρου. Στα πρώτα χριστιανικά χρόνια η λέξη
«Ηρώον», σήμαινε τόπος τιμής και μαρτυρίου, γι' αυτό και χτίστηκε εδώ ο Ναός,
αφού σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, μέχρι εδώ έφτασε το άλογο που έσερνε το μάρτυρα,
ο οποίος τελικά αποκεφαλίστηκε.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό
φυλλάδιο (2000) του Δήμου
Αγίου Μηνά.
ΟΙΝΟΥΣΣΕΣ (Χωριό) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
Βαθύτατα ευσεβείς οι Αιγνουσιώτες λατρεύουν με απαράμιλλη πίστη και
τιμούν τον πολιούχο Αγιο του νησιού, τον προστάτη των θαλασσινών Αγιο Νικόλαο.
Ο μεγαλοπρεπής καθεδρικός ναός του Αγίου δεσπόζει στο κέντρο του οικισμού και
εκπέμπει την ευλογία του σ’ όλους τους ναυτικούς και ξενιτεμένους.
Στο ναό φυλάσσεται τεμάχιο του Ιερού Λειψάνου του Αγίου, το οποίο
μετεφέρθη από τη Σικελία
μετά από μακρόχρονες προσπάθειες του μητροπολίτη Χίου
κ. Διονυσίου, του ιερέα π. Νικολάου Καραβά και του Δημάρχου κ. Αγγελάκου, ο οποίος
παρέλαβε στην Ιταλία το ιερό
κειμήλιο το Δεκέμβριο του 2001.
Ο ναός είναι περίτεχνος, πλούσια διακοσμημένος από χιλιάδες τάματα
και προσφορές των Οινουσσίων καραβοκύρηδων και ναυτικών, ενώ αξιόλογες αγιογραφίες
και εικόνες από τη Μικρά Ασία
κοσμούν το εσωτερικό του.
Οι ακολουθίες είναι ιδιαίτερα κατανυκτικές τη Μεγάλη Εβδομάδα. Εκατοντάδες
Οινούσσιοι προσέρχονται για να παρακολουθήσουν με ευλάβεια το Θείο Πάθος. Η συγκίνηση
κορυφώνεται τη Μεγάλη Παρασκευή με την περιφορά του Επιταφίου στα στενά δρομάκια
του χωριού. Το βράδυ της Ανάστασης το νησί κυριολεκτικά σείεται ολόκληρο από τα
χιλιάδες πυροτεχνήματα και βεγγαλικά, που μικροί και μεγάλοι ανταγωνιστικά εκτοξεύουν
χωρισμένοι σε ομάδες. Οι καμπάνες του ναού σκορπούν το χαρμόσυνο μήνυμα σε ολόκληρο
το Αιγαίο και οι επισκέπτες ζουν ανεπανάληπτες στιγμές.
(Κείμενο: Γ. Δανιήλ)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο
του Δήμου Οινουσσών
(2003).
ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗ (Δήμος) ΧΙΟΣ
ΠΕΤΡΑ (Κωμόπολη) ΛΕΣΒΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22530 41223
Ο ναός
είναι κτισμένος στο κέντρο της Πέτρας (55 χλμ. από τη Μυτιλήνη, στο βόρειο τμήμα
του νησιού), πάνω σε βράχο ύψους 40 μ. περίπου, στον οποίο η ανάβαση γίνεται με
114 λαξευμένα στον βράχο σκαλοπάτια. Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα
της Λέσβου.
Περιηγητές από τον 15ο έως τον 18ο αιώνα αναφέρουν μικρό φρούριο στην
κορυφή του βράχου. Πιθανόν σε προγενέστερη φάση να υπήρχε μικρός ναός περιτειχισμένος,
που αντικαταστάθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα με μεγαλύτερο, που πήρε τη σημερινή
του μορφή με τις επισκευές του 1840. Ο ναός αυτός είναι λιθόκτιστος, στον αρχιτεκτονικό
τύπο της τρίκλιτης βασιλικής.
Διαθέτει αξιόλογο ξυλόγλυπτο επιζωγραφισμένο τέμπλο και ξυλόγλυπτο
επισκοπικό θρόνο.
Βρίσκεται στην Πέτρα χτισμένη πάνω σε βράχο, όπου έχουν λαξευθεί 114 σκαλοπάτια που οδηγούν στην εκκλησία. Η εξαίρετα οχυρή του θέση ωθεί στην αναζήτηση της κτίσης του στην περίοδο των συχνών πειρατικών επιδρομών της Υστεροβυζαντινής περιόδου. Εντός της εκκλησίας υπάρχουν σπάνιες Βυζαντινές εικόνες και ένας ωραιότατος επισκοπικός θρόνος. Αποτελεί σημαντικό προσκύνημα του νησιού.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Λέσβου
Με τοιχογραφίες του 17ου αιώνα.
ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΣ (Κωμόπολη) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική.
ΠΟΤΑΜΙ (Οικισμός) ΚΑΡΛΟΒΑΣΙ
Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
Βρίσκεται στην παραλιακή τοποθεσία Ποτάμι, σε απόσταση τριών (3) περίπου
χιλιομέτρων δυτικά του οικισμού του Καρλοβάσου, στην όχθη μικρού ποταμού που ονομαζόταν
Kερκήτιος κατά την αρχαιότητα, και στη βάση ενός μεγάλου βράχου, επάνω στον οποίο
σώζονται ερείπια φρουριακής οχύρωσης της βυζαντινής όπως πιστεύεται, εποχής. Η
εκκλησία αυτή, ακόμα σε λειτουργία, γνωστή σήμερα ως "Αγιά Σωτήρω" (Μεταμόρφωση
του Σωτήρως), θεωρείται παλιότερη της ερήμωσης της Σάμου (1476- 1562).
Τα χαρακτηριστικά που σώζονται στη βόρεια όψη της εκκλησίας κατατάσσουν
την "Παναγιά στο Ποτάμι"στην αρχιτεκτονική των Λασκαρίδων. Αυτοί κυριάρχησαν
στη Σάμο λίγο πριν τα μέσα του 13ου αιώνα.
Αρχιτεκτονικά Στοιχεία
Το κτίσμα είναι φανερό ότι έχει υποστεί πολλές αλλοιώσεις (φωτ. 1).
Σήμερα διακρίνονται τρεις κύριες περίοδοι: βυζαντινή, φράγκικη (γενουάτικη), νεοελληνική.
Η σημερινή της μορφή, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου απλού τετρακιόνιου
ναού, με εσωτερικές διαστάσεις κάτοψης 5,15 χ 6,45 μ. και ύψος ως την κορυφή του
κατά μήκος θόλου 6,90 και 7,10 μ. ως την κορυφή του κατά πλάτος. Βέβαια ο σημερινός
τρούλος, τα ανώτερα και άλλα μέρη των εξωτερικών τοίχων πρέπει ν' αποδοθούν στην
τρίτη περίοδο, ενώ το βόρειο παράθυρο γοτθικής αρχιτεκτονικής ανήκει στη γενουάτικη
περίοδο, όπως και το νότιο πρόσκτισμα - "σκευοφυλάκιο". Από τη βυζαντινή περίοδο
σώζονται οι τέσσερις κολόνες που στηρίζουν τον τρούλο και είναι ολόσωμες, κυκλικές,
από γκριζωπό (ψαρόxρωο κατά παλαιότερους) μάρμαρο, με κορινθιάζοντα κιονόκρανα
(Φωτ. 2) αρκετά καλής τέχνης, που πιθανολογείται ότι προέρχονται σύμφωνα με όσους
έχουν ασχοληθεί με το θέμα, από κάποιο αρχαίο ή παλαιοχριστιανικό μνημείο της
περιοχής. Οι δύο από αυτές (προς το ιερό) είναι ενσωματωμένες ως τα κιονόκρανα
σε νεότερο τοίxο από λιθοδομή, ο οποίος παίζει το ρόλο του τέμπλου (Φωτ. 3).
Τα περισσότερα, αν όχι όλα τα εσωτερικά τόξα, το κεντρικό μέρος των
θόλων των τεσσάρων βραχιόνων, τα λοφία κάτω από τον τρούλο πρέπει να είναι βυζαντινής
εποχής το ίδιο και οι θόλοι των γωνιακών διαμερισμάτων, - εκτός του βορειοδυτικού.
Από τους θόλους αυτούς οι δύο ανατολικοί είναι κυλινδρικοί, ενώ οι δύο άλλοι δυτικοί
κατασκευάστηκαν ως σταυροθόλια όμως το βορειοδυτικό σταυροθόλιο είναι οξυκόρυφο,
μπορεί να θεωρηθεί φράγκικη (γενουάτικη) επέμβαση.
Ο νάρθηκας της εκκλησίας είναι γκpεμισμενος. Σώζονται μόνο τμήματα
των πλάγιων τοίχων του, σε συνέχεια των πλάγιων τοίχων του κυρίως ναού, που τοπικά
φθάνουν σε μεγάλο ύψος, και ίχνη του στην δυτική όψη, που δεν δίνουν δυστυχώς
ασφαλείς ενδείξεις για τον τρόπο στέγασής του. Στην πίσω (την ανατολική) άκρη
της νότιας πλευράς του κτίσματος υπάρχει η προσθήκη ενός επιπλέον χώρου, βοηθητικής
προφανώς χρήσης, στεγασμένου με ενιαίο εγκάρσιο θόλο -σήμερα πεσμένο-του οποίου
η είσοδος ήταν μέσα από το χώρο του ιερού.
Παράθυρα, εκτός αυτών του τρούλου και της κόγχης του ιερού, υπάρχουν
από ένα και στα τύμπανα των θόλων των κεραιών του σταυρού. Ειδικά δε στο βορινό
υπάρχουν δύο ανοιγμένα καθ' ύψος, από τα οποία το χαμηλότερο είναι οξυκόρυφο.
Από στοιχεία διακόσμησης που σώζονται κυρίως στη βορινή όψη του κτιρίου
(σχ. 1) -στο μεσαίο και πρόσθιο τμήμα της- βλέπουμε ότι οι εξωτερικές επιφάνειες
των τοίχων -στο μεσαίο ήταν διαμορφωμένες σαν σειρά από αβαθείς, διακοσμητικές,
τυφλές αψίδες επάνω σε παραστάδες. Στα τόξα των αψίδων εναλλασσόταν πέτρινοι λαξευτοί
θολίτες και πλίνθοι, ειδικά δε στη μεσαία αψίδα που αντιστοιχεί στο τύμπανο του
θόλου της εγκάρσιας κεραίας του εγγεγραμμένου σταυρού, εμφανίζονται δύο επάλληλα
τόξα, το εσωτερικό από τα οποία ήταν όλο από πλίνθους (φωτ. 4). Στο τύμπανο της
άλλης σωζόμενης αψίδας, γειτονικής (προς τα δυτικά) της μεσαίας, υπάρχει απλό
διακοσμητικό στοιχείο σαν ακτινωτός ήλιος, από πλίνθους.
Σε τμήμα της νότιας όψης επίσης, που έχει αποκαλυφθεί με τη πτώση
του θόλου του εκεί πρόσθετου χώρου, διασώζονται κάποια ίχνη διακόσμησης χαρακτής
και χρωματικής επάνω σε επίχρισμα. που με εναλλαγές λωρίδων σε χρώματα ώχρας και
κεραμιδί προσπαθούσε να μιμηθεί το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας. Κατά
τα άλλα, οι τοίχοι είναι από απλή αργολιθοδομή η οποία έχει αποκαλυφθεί κατά μεγάλο
μέρος και στις επιφάνειες του εσωτερικού και, κυρίως, των Θόλων. Οι τελευταίοι
καλύπτονται εξωτερικά από σχιστόπλακες, που σήμερα πια έχουν σχεδόν χαθεί κάτω
από τα αλλεπάλληλα τσιμενταρίσματα. Με τσιμέντο επίσης είναι διαστρωμένο το δάπεδο
του χώρου, όπου τα τελευταία χρόνια έχει γίνει και μια άτεχνη πλακόστρωση.
Εκκλησιαστικά κειμήλια -Αρχαιολογικά στοιχεία
Η σημερινή Αγία Τράπεζα αποτελείται από τμήμα αρχαίου αρραβδωτούς
κιονίσκου και θραύσμα ολόλευκης μαρμάρινης πλάκας. Αυτή είναι λοξότμητη εμπρός
και διακοσμημένη έντεχνα με σταυρό, πυροστρόβιλους, κ.ά.
Αλλά διακοσμημένη είναι και η κάτω έδρα της, - αποτελούσε λοιπόν μέρος
του κοσμίτη του βυζαντινού τέμπλου που αντιστοιχούσε στο υπέρθυρο της Ωραίας Πύλης.
Θραύσματα από στυλίσκους, υφαψίδια, λοξότμη τους διακοσμημένους κοσμήτες σώζονται
εντοιχισμένα ή όχι στην εκκλησία. Λέγεται ακόμα ότι μεγάλος αριθμός μαρμάρινων
μελών βρέθηκε κατά καιρούς, χωρίς να φυλαχτούν. Σώθηκαν τρία θραύσματα μαρμάρινων
πλακών, που μπορεί ν' αποδοθούν στα θωράκια του βυζαντινού τέμπλου. Στο μεγαλύτερο
απ' αυτά εικονίζεται επιπεδόγλυφος ακέφαλος κορμός λέοντα ανορθωμένου στα πίσω
πόδια με κυματιστή ουρά.
Στην κεντρική αψίδα διακρίνεται κάτω από τα επιχρίσματα ίχνος τοιχογραφίας,
και στο μέσο ύψος του νότιου τοίχου ίχνος χρωμάτων.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου",
Πνευματικό Ίδρυμα Σάμου "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Σάμου
Τοποθεσία -Έτος Ίδρυσης
Στην τοποθεσία του Ποταμιού και εκατόν πενήντα μέτρα περίπου βορειότερα
από την εκκλησία της Παναγίας του Ποταμιού υπάρχουν -σε αρκετά άμορφη κατάσταση
σήμερα και πνιγμένα μέσα στην πυκνή βλάστηση- τα ερείπια μιας άλλης. που ήταν
αφιερωμένη στον Αγιο Νικόλαο. Έτσι είναι γνωστή στην τοπική παράδοση αλλά αναφέρεται
επίσης -και μάλιστα ως "εγκρημνισμένη". Ως προς την χρονολόγηση του, η αρχιτεκτονική
του ναού μπορεί βάσιμα να τοποθετηθεί στην τελευταία βυζαντινή περίοδο (12ος ως
14ος αιώνας). Ιδιαίτερα η ύπαρξη των εξωτερικών τυφλών αψίδων, μαρτυρεί του ύφους
της αρχιτεκτονικής της Κωνσταντινούπολης
της ίδιας περιόδου.
Αρχιτεκτονικά στοιχεία
Από στοιχεία που είχαν ληφθεί σε παλαιότερες φάσεις (1957), όταν διατηρούνταν
ακόμη ικανά τμήματα των τοίχων, βλέπουμε ότι η εκκλησία ανήκε στον τύπο της απλής
μονόκλιτης βασιλικής. Η είσοδός της ήταν πλάγια, στο δυτικό άκρο του νοτίου τοίχου.
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των πλάγιων τοίχων είναι ότι εμφανίζονται -τόσο στις
εσωτερικές όσο και στης εξωτερικές επιφάνειές τους και σε ρυθμική επανάληψη- τα
κατώτερα τμήματα παραστάδων, εξοχής 20 εκ. περίπου, που υποδηλώνουν ότι λογικά
θα πρέπει προς τα πάνω να ενώνονταν με τόξα, σχηματίζοντας σειρές από τρεις (σε
κάθε πλευρά) τυφλές αψίδες. Το ύψος μάλιστα των τελευταίων μπορεί να υπολογιστεί,
γιατί μια από τις παραστάδες (η δεύτερη από τα ανατολικά του βορινού τοίχου) σωζόταν
ως το ύψος του επικράνου της, που είναι λογικό να συμπίπτει με το ύψος των γενέσεων
των τόξων. Ανάλογου βάθους τυφλές αψίδες πρέπει να υπήρχαν και στον δυτικό τοίχο,
αλλά όπως φαίνεται από τις αντίστοιχες παραστάδες στο σωζόμενο τμήμα του, εκεί
ήταν μόνο εξωτερικές, δύο σε αριθμό και μεγαλύτερες σε ύψος.
Στο δυτικό τοίχο η κόγχη του ιερού, σχετικά μεγάλη και βαθιά, εμφανίζεται
και εξωτερικά ημικυκλική, ενώ το βάθος της ανοίγονται ακανόνιστα τρία στενά παράθυρα.
Τα μόνα άλλα παράθυρα που μπορούν ακόμη να επισημανθούν στα σωζόμενα τμήματα των
τοίχων, είναι ένα μικρό, ψηλό, στη δυτική πλευρά και ένα άλλο, επίσης μικρό, στο
ανατολικό άκρο της βορινής. Από τρύπες που υπάρχουν στο δάπεδο του χώρου -προς
το ιερό- αποκαλύφθηκαν δύο, περίπου συμμετρικά ως προς τον κατά μήκος άξονα, υπόγεια
διαμερίσματα, με θολωτή κάλυψη, μικρό βάθος και ασαφείς τις άλλες διαστάσεις,
που η χρήση τους παραμένει άγνωστη. Ως προς την κατασκευή τους, οι τοίχοι αποτελούνται
από αδρή λιθοδομή με κουρασάνι, επιχρίσματα δε σώζονται μόνο σε μερικές εξωτερικές
επιφάνειές τους, πάνω στα οποία φαίνονται και ίχνη χαρακτής και χρωματικής διακόσμησης,
η οποία με εναλλαγές λωρίδων σε χρώματα ώχρας και κεραμιδί, προσπαθεί να μιμηθεί
το πλινθοπερίκλειστο σύστημα τοιχοποιίας, στοιχείο που συναντήσαμε ήδη και τη
γειτονική εκκλησία της Παναγίας. Τέλος το μόνο που μένει ασαφές από τη γενική
εικόνα του κτίσματος είναι ο τρόπος της στέγασής του, για την οποία είναι δυνατόν
να είχε χρησιμοποιηθεί τόσο η δρομική ημικυλινδρική καμάρα όσο και η ξύλινη δίκλινη
στέγη. Από την όλη δομή των τοίχων πάντως -τις ενισχύσεις τους με τις παραστάδες
και την εκτενή χρήση των τυφλών αψίδων -περισσότερες πιθανότητες φαίνεται να συγκεντρώνει
η πρώτη λύση.
Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου Κ., "Εκκλησίες και Μοναστήρια της Σάμου",
Πνευματικό Ίδρυμα "Νικόλαος Δημητρίου", Αθήνα 1997
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Σάμου
ΠΥΡΓΙ (Κωμόπολη) ΧΙΟΣ
Ο Ναός των Αγίων Αποστόλων ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο των "νησιώτικων"
οκταγωνικών ναών, αποτελεί μικρό αντίγραφο του καθολικού της Νέας Μονής και είναι
ένα άριστα διατηρούμενο βυζαντινό μνημείο. Εξωτερικά φέρει πλούσιο κεραμικό διάκοσμο
(οδοντωτές ταινίες, φιαλοστόμια, πλίνθινα τόξα). Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος
με τοιχογραφίες του Αντωνίου Δομεστίχου Κυνηγού του Κρητός, του έτους 1665.
Μια επιγραφή πάνω από την κεντρική είσοδο του ναού αναφέρει ότι ο
ιερομόναχος Συμεών, μετέπειτα Μητροπολίτης Χίου, ανήγειρε "εκ βάθρου"
τον ναό στα 1564. Πιθανότατα πρόκειται για μια ανακαίνιση του ναού. Τα αρχιτεκτονικά
και μορφολογικά στοιχεία του ναού, μας οδηγούν σε μια χρονολόγηση ανέγερσής του
στα μέσα του 14ου αι.
Το 1985 ξεκίνησαν οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών του ναού,
οι οποίες και συνεχίζονται. Το μνημείο είναι επισκέψιμο για το κοινό. Ο ναός λειτουργείται
κάθε χρόνο στις 29 Ιουνίου, ημέρα μνήμης των Αγίων Πέτρου και Παύλου.
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Υπουργείου Εξωτερικών
Στην Κεντρική πλατεία του Πυργιού δεσπόζει η εκκλησία της Κοίμησης
της Θεοτόκου, που είναι η μεγαλύτερη και κεντρικότερη, η χωριοεκκλησιά. Ο ναός
με την αυλή του κατέχουν ολόκληρη τη δυτική πλευρά της πλατείας. Σύμφωνα με επιγραφή
έχει κτιστεί το 1694. Είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο καμαροσκέπαστο το
μεσαίο κλίτος. Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η εξωτερική επιφάνεια του
ναού καλύπτεται με ξυστά.
Στις αρχές του αιώνα προστέθηκε ένα προστώο στη νότια πλευρά του ναού.
Η δυτική πλευρά του προστώου είναι ευθυγραμμισμένη με τον εξωτερικό τοίχο της
δυτικής πλευράς της εκκλησίας. Στη νότια πλευρά της αυλής, λίγα μέτρα από τη νοτιοδυτική
γωνία της, στη θέση του παλιού χαμηλού κωδονοστασίου οικοδομήθηκε το 1930 το σημερινό
καμπαναριό από εγχώρια λευκή πελεκητή πέτρα, που δεσπόζει με το περήφανο ύψος
του σ' ολόκληρο τον οικισμό. Στο ισόγειο του καμπαναριού στεγάζεται ο ναός του
Αγίου Αντωνίου, γιατί εκεί κοντά υπήρχε παλαιότερα μικρή εκκλησία αφιερωμένη στη
μνήμη αυτού του Αγίου. Η αυλή της εκκλησίας κοσμείται με τις προτομές δύο επιφανών
Πυργούσων, του μητροπολίτη Γερμανού Θεοτοκά και του ψυχιάτρου Μιχάλη Γιαννίρη.
Στη νοτιοανατολική γωνία της αυλής βρίσκεται το Αγίασμα.
Από το βιβλίο "Ενα Κειμήλιο Το Πυργί της Χίου" σελ. 58 που εκδόθηκε
το 1992 από τον Σύλλογο Πυργούσων Αττικής «Το Πυργί Χίου».
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του κόμβου: Το Πυργί της Χίου
Στη βορειοδυτική άκρη του χωριού βρίσκεται η εκκλησία της Υπαπαντής, που είναι του ίδιου τύπου με τον Ταξιάρχη. Αν κριθεί όμως από την τοιχοποιία και τον πλίνθινο διάκοσμό της, πρέπει να είναι αρκετά παλαιότερη εκκλησία.
ΠΥΡΓΟΙ ΘΕΡΜΗΣ (Χωριό) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Τηλέφωνο: +30 22510 71165
Ο Ι.
Ν. Παναγίας της Τρουλλωτής είναι κτισμένος στην περιοχή των Άνω Πύργων Θερμής
στο ανατολικό τμήμα της Λέσβου, δέκα μόλις χιλιόμετρα από την πόλη της Μυτιλήνης.
Ο ναός ανήκει στην κατηγορία του εγγεγραμμένου σταυροειδούς με τρούλλο και χρονολογείται
στον 14ο αιώνα. Πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους βυζαντινούς ναούς που σώζονται
στη Λέσβο.
Στην τοιχοποιία του ναού υπάρχουν εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη
αρχαιότερων κτισμάτων, εκ των οποίων ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο μαρμάρινα ανάγλυφα
στο νότιο τοίχο του νάρθηκα που κοσμούνται με ανθρώπινες φιγούρες και μορφές ζώων
(ελαφιού και άρκτου), που ίσως να προέρχονται από το πλησίον ιερό της Θερμίας
Αρτέμιδος. Το εσωτερικό του ναού είναι ιστορημένο με μεταγενέστερες της ίδρυσής
του τοιχογραφίες που σώζονται αποσπασματικά.
Το ξυλόγλυπτο τέμπλο χρονολογείται στα μέσα του 18ου αιώνα και αποτελεί
ένα από τα ωραιότερα δείγματα μεταβυζαντινής ξυλογλυπτικής στη Λέσβο.
Ο ναός ανήκει στην κατηγορία της εγγεγραμμένης σταυροειδούς βασιλικής με τρούλο και πιθανότατα χτίστηκε τον 14ο αιώνα. Αποτελεί το παλαιότερο Ορθόδοξο Χριστιανικό κτίσμα, μετά την Μονή Περιβολής, που σώζεται σχεδόν αυτούσιο από την Βυζαντινή εποχή στην Λέσβο. Στην τοιχοποιία του ναού υπάρχουν εντοιχισμένα αρχιτεκτονικά μέλη αρχαιότερων κτισμάτων, από τα οποία ενδιαφέρον παρουσιάζουν δυο μαρμάρινα ανάγλυφα στο νότιο τοίχο του νάρθηκα, που κοσμούνται με ανθρώπινες φιγούρες και μορφές ζώων (ελαφιού και άρκτου), πιθανότατα προερχόμενες από τον πλησίον αρχαίο ναό της Θερμίας Αρτέμιδος. Στο εσωτερικό του υπάρχει ξυλόγλυπτο τέμπλο (18ος αιώνας) και αποτελεί ένα από τα ωραιότερα δείγματα της υστεροβυζαντινής ξυλογλυπτικής στην Λέσβο. Είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ονομάστηκε «Τρουλλωτή» διότι τον θόλο του τρούλλου κοσμεί η εικόνα της Θεοτόκου Παναγίας και όχι της συνηθέστερης εικόνας του Παντοκράτορα.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Οκτώβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Λέσβου
ΡΕΠΑΝΙΔΙ (Χωριό) ΛΗΜΝΟΣ
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου στο Ρεπανίδι της Λήμνου είναι κτισμένος στα μέσα του 19ου αιώνα στον αρχιτεκτονικό τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής, με νεοκλασικές επιδράσεις. Ο συγκεκριμένος τύπος ναού αποτελεί τον πλέον χαρακτηριστικό για την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική των μεταβυζαντινών χρόνων στη Λήμνο. Ιδιαίτερα αξιόλογα είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, επιζωγραφισμένο και η πλούσια διακόσμηση των τοιχοποιϊών του με την τεχνική afresco
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.
ΡΟΥΣΣΟΠΟΥΛΙ (Χωριό) ΛΗΜΝΟΣ
Χτίστηκε το 1801.
ΣΥΚΑΜΙΝΙΑ (Λιμάνι) ΜΗΘΥΜΝΑ
Βρίσκεται Β.Δ. της Μυτιλήνης και σε απόσταση 48 χλμ, χτισμένη πάνω σε μικρό βράχο μέσα στη θάλασσα στο γραφικό λιμανάκι της Σκάλας Συκαμινιάς. Ονομάζεται Παναγία Γοργόνα από την ομώνυμη εικόνα που παρουσιάζει την Παναγία με ουρά γοργόνας (έργο αγνώστου λαϊκού ζωγράφου )
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχίας Λέσβου
ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ (Χωριό) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Βρίσκεται 6χλμ νότια της Μυτιλήνης, στο προάστιο Καγιάνι ή Ταξιάρχες. Οικοδομήθηκε το 1903 σε Βυζαντινό ρυθμό, σταυροειδή, με τρούλο Γοτθικού ρυθμού. Ο Ναός είναι πλούσιος σε ιερές εικόνες, σκεύη και τοιχογραφίες και αποτελεί σημαντικό προσκύνημα του νησιού
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, της Νομαρχίας Λέσβου
ΧΑΛΚΕΙΟ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Ο ναός είναι βασιλικού ρυθμού, θα πρέπει να κτίστηκε γύρω στα 1700.
Κάηκε όμως από τους τούρκους στα 1822 και επισκευάστηκε στα 1834. Στην υπέροχη
βοτσαλωτή αυλή της εκκλησίας σε οδηγούν 18 μεγάλα μαρμάρινα σκαλοπάτια, ενώ η
κεντρική είσοδος του ναού είναι πραγματικά εντυπωσιακή και ξαφνιάζει τον επισκέπτη,
που βλέπει να "παντρεύονται" πάνω στα ανάγλυφα μάρμαρα που την περιβάλλουν,
οι λαξεμένες μορφές του μεγάλου Αλεξάνδρου και του Φιλίππου, με την πομπή της
βαϊοφόρου στο υπέρθυρο. Λέγεται ότι στα αρχαία τμήματα της πύλης προέρχονται από
ανασκαφή μικρού Ιωνικού ρυθμού, Ναού του Διονύσου, ενώ η Βαϊοφόρος βρίσκονταν
πάνω από την εσωτερική πύλη του Κάστρου της πόλης της Χίου και μεταφέρθηκε στο
Χαλκειός κάπου ανάμεσα στο 1695-1715.
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Καμποχώρων
ΧΙΟΣ (Πόλη) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
ΨΑΡΑ (Λιμάνι) ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ
The church of Aghios Nikolaos (St. Nicholas) is located atop a small hill and affords a breathtaking view of the port and the village of Psara. Construction began in 1785 and was completed in 1793.
During the Massacre of Chios, the church was bombarded, however, it was later reconstructed in 1863. It was from this point that Constantine Kanaris began his attack on the Turkish flagship.
Από αυτό το μικρό λόφο έχει κανείς μια πανοραμική θέα του χωριού και
του λιμανιού. Η εκκλησία χτίστηκε το 1785 και τελείωσε το 1793. Από εδώ ξεκίνησε
ο Κανάρης για να πυρπολήσει την Τουρκική ναυαρχίδα. Στη Σφαγή πυρπολήθηκε αλλά
ανακαινήσθηκε το 1863. Είναι βασιλική μετά τρούλου με ένα περίεργο, πρωτότυπο
ρυθμό. Το νέο καμπαναριό χτίστηκε το 1960 στη θέση και το πρότυπο του παλαιού.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό
φυλλάδιο της Νομαρχίας
Χίου.
ΘΑΝΟΣ (Χωριό) ΛΗΜΝΟΣ
Εξωκκλήσι
κοντά στο χωριό Ζεματά (περιοχή Θάνος, περ. 4. χλμ. από τη Μύρινα). Κατάλοιπο
ενός από τα πολλά μετόχια του νησιού, είναι γνωστό από το 1305, έτος που περιήλθε
στην ιδιοκτησία της μονής Μεγίστης Λαύρας, όταν μοναχοί από τον Αγ. Ευστράτιο
που ανήκαν στη μονή, εγκαταστάθηκαν στο εξωκκλήσι για να προστατευθούν από επιδρομές
Τούρκων. Εντυπωσιακή είναι η θέση του σε δυσπρόσιτη σπηλιά, στην κορυφή του βουνού,
ανάμεσα σε επιβλητικά βράχια, θέση που πιθανότατα φιλοξένησε παλαιοχριστιανικό
ναό και ερημίτες στη βυζαντινή περίοδο.
Το εξωκκλήσι λειτουργείται κάθε Λαμπροτρίτη, οπότε και μεταφέρεται
σ’ αυτό η εικόνα της Παναγίας Κακκαβιώτισσας, την οποία διατηρεί μια οικογένεια
στον Κοντιά. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα δόθηκε από τον τελευταίο μοναχό
του μετοχίου σε κάποιον ξωμάχο, απόγονοι του οποίου είναι η συγκεκριμένη οικογένεια.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφία.
ΘΥΜΙΑΝΑ (Κωμόπολη) ΧΙΟΣ
Ιστορικό μνημείο μεγάλης αξίας ο Αϊ Γιάννης ο Φακάς, γεμάτος από επιτοίχιες
αγιογραφίες. Στις μέρες της Σφαγής (Απρίλιος '22) οι Τούρκοι που έψαχναν για θύματα
έφτασαν ως τούτο εδώ το εκκλησάκι, με το βυζαντινό στολισμό. Επειδή δεν βρήκαν
Χριστιανούς πυροβολούσαν και σπάθιζαν τις εικόνες των αγίων. Ακόμα και σήμερα
φαίνονται τα ίχνη της βαρβαρότητάς τους.
Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο
(2000) του Δήμου Αγίου
Μηνά.
ΚΟΥΡΟΥΝΙΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Αγνωστο πότε κτίστηκε, πάντως σε έγγραφο του 1844 αναφέρεται η υπάρξή της. Mετά
το 1955 έγιναν επισκευές και χτίστηκε υπόστεγο στην νότια πλευρά του ναού. Βρίσκεται
βορειοανατολικά του χωριού και σε αντίθεση με τα υπόλοιπα εξωκλήσια που είναι
χτισμένα στην ίδια βουνοπλαγιά, η Αγία Βαρβάρα είναι στην απέναντι δίδυμη βουνοπλαγιά
και είναι το πλησιέστερο εξωκλήσι στο χωριό. Εορτάζεται στις 4 Δεκεμβρίου. Ανήκε
στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο και σημερινοί κτήτορες είναι οι απόγονοι του ιερέως Ν.
Μιχαλάκη, ο Γεώρ. Τακτικός και οι απόγονοι του Παντελή Δ. Κατσαρού.
Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Φιλοπρόοδου Ομίλου Κουρουνίων Χίου
Κτίστηκε το 1997 στην παραλία Αγαλάτου απο τούς Νικόλαο, Αγγελική, Μιχάλη, Γιώργο
και Ανδρέα Σαραντινό. Το οικόπεδο παραχωρήθηκε απο την οικογένεια Γεωργίου Π.
Κατσαρού. Εορτάζεται στίς 28 Ιουλίου. Ανήκει στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο.
Αγνωστο πότε κτίστηκε. Επισκευή και κατασκευή υποστέγου στην Βόρεια πλευρά του
ναού έγινε την περίοδο 1960-65. Βρίσκεται δυτικά του Αγίου Προκοπίου. Εορτάζεται
στίς 20 Οκτωβρίου. Ανήκε στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο και αγοράστηκε απο τούς Π. Μοσχούρη,
Δ. Κυριακάκη και Μ. Σταματινό. Σήμερα ανήκει στους κληρονόμους τους.
Κτίστηκε πριν την επανάσταση και ανακαινίστηκε το 1953. Βρίσκεται Νότια του χωριού
πάνω στίς πλαγιές της Αμανής. Εορτάζεται στίς 23 Απριλίου. Ανήκε στον Αγιο Ιωάννη
Θεολόγο και αγοράστηκε απο τούς Ι. Ν. Μιχαλάκη, Σ. Κοτσάτο και Σ. Χιονά. Σήμερα
ανήκει στον Γ. Δ. Μιχαλάκη, στον Γ. Μ. Κοτσάτο, στον Γ. Ι. Κοτσάτο και στον Α.
Σ. Χιονά.
Αγνωστο πότε κτίστηκε, όμως πρέπει να είναι παλαιό εξωκλήσι αν κρίνουμε απο τα
υλικά που είναι κατασκευασμένη η σκεπή. Μεγάλες επισκευές εσωτερικά και εξωτερικά
του ναού έγιναν μετά το 1950. Βρίσκεται στα δυτικά του χωριού.
Εορτάζεται στίς 8 Ιουλίου.
Ανήκε στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο και αγοράστηκε απο τίς οικογένειες Κεφάλα και Κοτσάτου.
Σήμερα ανήκει στούς Νικόλαο, Ιωάννη, Αθανάσιο και Δημήτριο Π. Κεφάλα καθώς και
στον Νικ. Ι. Κοτσάτο.
Είναι το πιο απομακρυσμένο εξωκλήσι. Πρέπει να έχει κτιστεί την ίδια εποχή με
την Αγία Ματρώνα. Μετά το 1965 έγιναν κάποιες επισκευές και κτίστηκε υπόστεγο
στην ανατολική πλευρά τού ναού.
Εορτάζεται την Παρασκευή της Διακαινησίμου.
Ανήκε στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο αλλά σημερινοί κτήτορες είναι οι απόγονοι του Ι.
Ν. Μιχαλάκη, ο Παν. Κυριακάκης, ο Χ. Βορριάς, οι κληρονόμοι της Δεσπ. Β. Βουρνού
και ο Γεώργιος Δ. Σπανός.
Αγνωστο πότε κτίστηκε, όμως θεωρείται το παλαιότερο εξωκλήσι των Κουρουνίων. Ανακαινίστηκε
το 1956 και το 1968 έγιναν διάφορες επισκευές συντήρησης.
Εορτάζεται στίς 23 Αυγούστου.
Ανήκε στον Αγιο Ιωάννη Θεολόγο και αγοράστηκε μετά την επανάσταση απο τούς απογόνους
των οικογενειών Γ. Κοτσάτου, Ισ. Σιταρά και Δ. Καρούση. Σήμερα ανήκει στούς κληρονόμους
τού παπά Βασ. Κοτσάτου, στον Δ. Καρούση και στον Ι. Σταματινό.
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
