Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Ο Αγιος Λουκάς ή Αη Λούκας, όπως λέγεται στην τοπική λαλιά, ήταν ένα από τα χωριά που αποτελούσαν άλλοτε την Κοινότητα του Αρτεμώνα και οφείλει προφανώς το όνομά του στην άλλοτε ενοριακή εκκλησία του Αγίου Λουκά. Το χωριό αρχίζει από το γεφύρι των Γουρνιών, και εκτείνεται βόρεια μέχρι την πλατεία του Αρτεμώνα, και ανατολικά μέχρι τη συνοικία της Καμαρωτής, απ' όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει να "καμαρώσει" τις ομορφιές της κεντρικής Σίφνου μέχρι το Κάστρο. Είναι το γενέθλιο χωριό του εφοπλιστή και προέδρου του Ευγενίδειου Ιδρύματος Νικολάου Βερνίκου-Ευγενίδη και του εφοπλιστή και υπουργού Αλέξανδρου Βερνίκου.
  Εδώ ο επισκέπτης αξίζει να δει τη δισυπόστατη εκκλησία της Παναγίας τα Γουρνιά και του Αγίου Νικολάου με τις αξιοπρόσεχτες τοιχογραφίες του περίφημου λαϊκού αγιογράφου της Σίφνου Αγάπιου, που είναι γνωστός και ως "Δευτερεύων". Η ονομασία Γουρνιά οφείλεται στις μικρές γούρνες, πέτρινες κοιλότητες που υπήρχαν στο διπλανό χείμαρρο και όπου έπλεναν τα ρούχα άλλοτε οι γυναίκες του χωριού.
  Αλλες ενδιαφέρουσες εκκλησίες είναι του Αη Γιώργη του Αφέντη με περίφημες εικόνες του 1645, έργα των σπουδαίων αγιογράφων, Ζαχαρία Τζαγκαρόπουλου και Κωνσταντίνου Παλαιόκαπα. Τέλος η εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου με τη σπάνια αρχιτεκτονική της και η προτομή του Νικολάου Χρυσόγελου στην ομώνυμη πλατεία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/s_loukas.html (2 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Απολλωνίας

ΑΠΟΛΛΩΝΙΑ (Κωμόπολη) ΣΙΦΝΟΣ
  Η Απολλωνία που λέγεται και Σταυρί είναι η πρωτεύουσα του νησιού από το 1936, έδρα του Δήμου Σιφνίων (1836-1914), της Κοινότητας Απολλωνίας (1914-1998), και έδρα του σύγχρονου Δήμου Σίφνου (1999). Το τοπωνύμιο Απολλωνία (εννοείται πόλις), είναι αρχαίο ουσιαστικοποιημένο επίθετο<Απόλλων) και σημαίνει πόλη αφιερωμένη στη λατρεία του Απόλλωνα. Για την προέλευση πάλι της λαϊκής ονομασίας "Σταυρί" που απαντάται από το 1677 υπάρχουν διάφορες εκδοχές:
α) από το ανθρωπωνύμιο: το Σταυρί Σταυρής /Σταύρος, π.β. το Ρέντι ο Κουκκάκης κ.ά.
β) από το ναωνύμιο Σταυρί<Σταυρίον< Σταυρός (Τίμιος Σταυρός παλαιά εκκλησία του οικισμού).
γ) από την επίκαιρη γεωγραφική θέση που κατέχει ο οικισμός, καθώς αποτελεί υποχρεωτικό πέρασμα, σταυροδρόμι προς όποια κατεύθυνση του νησιού κινείται κάποιος.
δ) από το σχήμα του σταυρού που φαίνεται να σχηματίζουν τα σπίτια του οικισμού.
  Η Απολλωνία που είναι το διοικητικό και εμπορικό κέντρο της Σίφνου κατέχει και το γεωγραφικό κέντρο του νησιού και είναι χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω σε τρεις απαλόγραμμους λόφους.
  Κάνοντας περίπατο στα πλακοστρωμένα δρομάκια της Απολλωνίας ο επισκέπτης μπορεί να ψωνίσει αναμνηστικά, να γευτεί τις σιφναίικες νοστιμιές και να γνωρίσει το Λαογραφικό Μουσείο στην Πλατεία Ηρώου, τα παλιά σχολεία του Aγίου Αρτεμίου (1832-1935 και 1854-1988), το καθολικό του άλλοτε μονυδρίου του Αγίου Αρτεμίου (1629), μετοχίου της Σιμωνόπετρας του Αγίου Όρους, την Παναγία του Μπαρού (<μπαρόνου< γαλλ. baron), εκκλησίες με τοιχογραφίες και καλλιτεχνικά τέμπλα τον Aγιο Αθανάσιο, τον Aγιο Σώστη, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρα, τον Τίμιο Σταυρό, την Παναγία τη "Γερανιοφόρα" (Ουρανοφόρα) κ.ά. και τις προτομές των ποιητών Ραμπαγά, στην ομώνυμη Πλατεία, και Αριστομένη Προβελέγγιου, το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά, στο προαύλιο του Γυμνασίου - Λυκείου Ν.Δ της Απολλωνίας, στην υψηλότερη κορυφή του ομώνυμου βουνού δεσπόζει το μοναστήρι του Προφήτ' Ηλία (1145-1890), στο οποίο καλλιεργήθηκε η αγιογραφική τέχνη.
  Η θέα της Σίφνου από εκεί ψηλά είναι πανοραμική.Ιδιαίτερα συναρπαστικός είναι ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται οι κεντρικοί οικισμοί πάνω στους απαλόγραμμους λόφους, που δίνει την εντύπωση του "κρινόσπαρτου ανθισμένου αγρού".
  Στη βορινή πλαγιά του βουνού διακρίνεται επίσης το μοναστήρι του Αγ. Ιωάννου του Μο(υ)γκού (προ 1650-1834), όπου υπηρέτησε ως εφημέριος ο λόγιος ιερομόναχος Παρθένιος Χαιρέτης, διδάσκαλος κωδικογράφων.

Δημοτικό Διαμέρισμα Αρτεμώνα

ΑΡΤΕΜΩΝΑΣ (Χωριό) ΣΙΦΝΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22840 32388
Φαξ: +30 22840 31234
  Πιθανολογείται ότι στο χώρο όπου σήμερα είναι χτισμένη η Παναγία της Κόγχης, σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε στα αρχαία χρόνια κέντρο λατρείας της "Εκβατηρίας" Αρτεμης, δηλαδή της θεάς που προστάτευε κατά την αποβίβαση από το πλοίο, αλλά και έδινε καλή έκβαση σε κάθε υπόθεση. Το τοπωνύμιο είναι προβληματικό, διότι στα αρχαία χρόνια τα ιερά και οι αφιερωμένοι τόποι στη λατρεία της Αρτεμης λέγονταν "Αρτεμίσια". Κατά το σχολάρχη Κάρολο Γκιών, το Αρτεμώνας (<Αρτεμών<Αρτεμις) σχηματίστηκε από το Παρθενών<Παρθένος.
  Είναι το γενέθλιο χωριό του μεγάλου διδασκάλου και εθνικού αγωνιστή Νικολάου Χρυσόγελου (1780-1857) και του ποιητή και φιλόλογου Ιωάννη Γρυπάρη (1780-1942). Από το 1914-1998 διετέλεσε έδρα της ομώνυμης Κοινότητας Αρτεμώνα. Βρίσκεται βόρεια της Απολλωνίας σε απόσταση ενάμισι χιλιομέτρου.
  Ειναι πραγματικό στολίδι της Σίφνου, με αρχοντικά νεοκλασικού ρυθμού, με κήπους και λουλουδισμένες αυλές. Ψηλά στην κορυφή του λόφου σώζονται από τις παλιές αράδες των ανεμόμυλων μόνο δύο σε καλή κατάσταση. Απ' εδώ η θέα της Σίφνου είναι πανοραμική. Μπορεί να αγναντέψει ο θεατής τα γύρω νησιά, το Κάστρο, τους κεντρικούς οικισμούς, ακόμα και τις Καμάρες στο μυχό του ομώνυμου κόλπου. Εδώ ο επισκέπτης αξίζει να δει το σπίτι, όπου γεννήθηκε ο ποιητής Ιωάννης Γρυπάρης και τις εκκλησίες Παναγία η Κόγχη με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, την Παναγία της Αμμου ή Σάμου (επέκταση 1788), όπου υπάρχει η Παναγία η Μοναχή, σπάνια απεικόνιση της Παναγίας χωρίς το θείο βρέφος, την Παναγία του Μπαλή, Πολιούχου του Αρτεμώνα (21 Νοεμβρίου), την Παναγία του Μπαλή και Αγίου Σπυρίδωνα. Στον Αρτεμώνα υπάρχουν παντοπωλεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες, φούρνος, μεζεδοπωλεία και εργαστήρια παραδοσιακής ζαχαροπλαστικής και αγγειοπλαστικής στο περίπτερο.

ΒΑΘΥ (Λιμάνι) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο Βαθύ (εννοείται λιμάνι ή έδαφος) είναι ουσιαστικοποιημένο ουδέτερο του επιθέτου βαθύς και σημαίνει ότι το λιμάνι βρίσκεται σε βαθύτερο, σε χαμηλότερο σημείο σε σχέση με τη γύρω περιοχή ή ότι η θάλασσα έχει μεγάλο βάθος κοντά στην ξηρά για να προσεγγίζουν τα πλοία.
  Η διάνοιξη και ασφαλτόστρωση του δρόμου καθώς και η κατασκευή αποβάθρας καθιστούν σήμερα και από τη στεριά και από τη θάλασσα πολύ προσιτό στον επισκέπτη τον γραφικό και ήρεμο αυτόν παραλιακό οικισμό.
  Τόσον ο παλιός πεζόδρομος, όσο και ο αμαξιτός προς το Βαθύ, που είναι παλαιός οικισμός αγγειοπλαστών στα Ν.Δ. παράλια του νησιού, διέρχεται από την Καταβατή. Στην πορεία προς το Βαθύ ο ταξιδιώτης συναντάει το μοναστήρι των Φυρογείων και μετά από λίγο την εκκλησία του Aγίου Ανδρέα, χτισμένη (1701) στην ομώνυμη προϊστορική ακρόπολη. Τα αρχαιολογικά ευρήματα εδώ μαρτυρούν τη συνεχή κατοίκηση από τους μυκηναϊκούς έως τους ελληνιστικούς χρόνους.
  Στο μέσο περίπου της διαδρομής βρίσκεται το μοναστήρι του Ταξιάρχη της Μερσίνης (1738). Προς το δεξιό άκρο της μεγάλης και πεταλόσχημης παραλίας με την ήρεμη θάλασσα είναι χτισμένη (17ος αιώνας) η δισυπόστατη εκκλησία των Ταξιαρχών και της "Ευαγγελίστριας". Εδώ υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, παντοπωλεία, εστιατόρια, καθώς και εργαστήριο και έκθεση κεραμικών. Από το Βαθύ εξάγονταν παλιά τα περίφημα σιφναίικα τσουκάλια προς τις αγορές των γειτονικών Κυκλάδων, της Κρήτης, της Κύπρου ακόμα και της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/bathi.html (2 φωτ.)

ΕΞΑΜΠΕΛΑ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο Εξάμπελα απαντάται με τις ακόλουθες παραλλαγές: Αξάμπελα, Ξάμπελα και Ξάμπελο και σημαίνει ξερά και χερσωμένα αμπέλια, τα αμπέλια που έχουν εγκαταλειφτεί και έχουν μετατραπεί πια σε χωράφια.
  Ειρωνικά και με παρετυμολογικό σχηματισμό λέγονται καμιά φορά και Ξάνεμα, δηλώνοντας έτσι με τη σκωπτική τους διάθεση πόσο εκτεθειμένο στην ορμή των ανέμων είναι το χωριό, γεγονός που αποδεικνύεται από τις σειρές των παλιών ανεμόμυλων. Με τα Εξάμπελα που βρίσκονται Ν.Α. της Απολλωνίας τελειώνει η αλυσίδα των κεντρικών οικισμών της Σίφνου.
  Στην είσοδο του οικισμού είναι οι Αράδες, δηλαδή οι σειρές από δέκα περίπου, άλλους ερειπωμένους και άλλους καλοσυντηρημένους ανεμόμυλους. Είναι το χωριό του ποιητή και ακαδημαϊκού Αριστομένη Προβελέγγιου (1850-1936), του Νικόλαου Τσελεμεντέ (1878-1958), του μεγάλου δασκάλου της μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, του καθηγητή και διευθυντή του Αρσάκειου Γεωργίου Βιώνη (1822-1898), του αγιουγράφου Ιωάννη Μαρούλη (1792-1816) και του γιου του, ζωγράφου Νικολάου Μαρούλη, της οικογένειας των βιομηχάνων Καρέλλα κ.α.
  Αξιοπρόσεχτες είναι οι εκκλησίες η παλιά του "Γέρου" Aη Νικόλα, όπου υπάρχει και ο τάφος του Προβελέγγιου, σε αντίθεση με τη νεότερη ενοριακή εκκλησία του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Αθανασίου και της Παναγίας. Στη ΝΑ. άκρη του χωριού πλησιόχωρα της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου σώζονται τα ερείπια αρχαίου πύργου.
  Έξω από το χωριό στο δρόμο προς το Φάρο και τον Πλατύ Γιαλό βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Βρυσιανής (1642).
  Εδώ στο κοιμητήριο της μονής των Εξαμπέλων, στο "Παναϊδάκι", τη μικρή εκκλησία της Παναγίας σε σύγκριση με το καθολικό της μονής και με τη μεγαλύτερη άλλοτε ενοριακή εκκλησία της Παναγίας των Εξαμπέλων, είναι ο τάφος του μεγάλου δασκάλου και εθνικού αγωνιστή και υπουργού Παιδείας επί Καποδίστρια, Νικολάου Χρυσογέλου (1780-1857).

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/exabela.html (2 φωτ.)

ΚΑΣΤΡΟ (Λιμάνι) ΣΙΦΝΟΣ
  Το Κάστρο είναι το γενέθλιο χωριό του κορυφαίου νομομαθούς και υπουργού Κων/νου Γ. Προβελέγγιου (1800-1880), του πανεπιστημιακού καθηγητή και ακαδημαϊκού Γεωργίου Μαριδάκη και του προέδρου του Αρείου Πάγου Αντωνίου Ζηλήμονος κ.ά. Το τοπωνύμιο Κάστρο (λατιν. castrum) σημαίνει φρούριο.
  Στη σημερινή του μορφή ο οικισμός αποτελεί δείγμα κάστρου ενετικής περιόδου. Είναι χτισμένο πάνω σε αρχαία πόλη, το "άστυ" που αναφέρει ο Ηρόδοτος.
  Κατοικείται από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα και είναι ένα ανοιχτό μουσείο. Η πρώτη σειρά από τα συνεχόμενα διώροφα ή τριώροφα σπίτια αποτελεί το εξωτερικό μεσαιωνικό τείχος. Εδώ κατοικούσε η λαϊκή τάξη, ενώ στην εσωτερική σειρά, που βρίσκεται στο ψηλότερο μέρος του κάστρου, διέμενε η αριστοκρατική τάξη για να είναι περισσότερο ασφαλής από τις πειρατικές επιδρομές και λεηλασίες.
  Ο επισκέπτης μπαίνει σήμερα στο Κάστρο από τις παλιές εισόδους-στοές, τις "λόζιες", τις οποίες άλλοτε ασφάλιζαν και προστάτευαν πολεμικοί πύργοι. Εξαιτίας της στενότητας του χώρου στα χτίσματα παρατηρείται η οριζόντια ιδιοκτησία. Ακόμα δρόμοι και πλατεία μέσα στο Κάστρο είναι πάνω από τις στέγες μονώροφων σπιτιών, που χρησιμοποιούνται σήμερα ως αποθήκες, ενώ οι παλιές καπνοδόχοι των ισόγειων κατοικιών για την εξαγωγή του καπνού από το τζάκι κατασκευάζονταν στον κάθετο τοίχο που οριοθετούσε το δρόμο.
  Το Κάστρο ήταν η πρωτεύουσα της Σίφνου κατά την αρχαία, τη μεσαιωνική και τη νεότερη περίοδο έως το 1836, καθώς και έδρα της Αρχιεπισκοπής Σίφνου (1646-1797) και Επισκοπής Σιφνομήλου (1797-1852).
  Η μητροπολιτική κατοικία ήταν στην κορυφή της Ακρόπολης, τα σημερινά "δεσποτικά". Εδώ πλησιόχωρα βρισκόταν άλλοτε και ο μητροπολιτικός ναός των καθολικών, σήμερα Φραγκαντώνης (1460). Στην είσοδο του χωριού εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το κοιμητήριο του Κάτρου και οι ναοί του Αγίου Στεφάνου και Αγίου Ιωάννη (1629), λειτούργησε η περίφημη Σχολή του Αγίου Τάφου (1687-1835), γνωστή και ως "Παιδευτήριον του Αρχιπελάγους".
  Εδώ, στο Σελάδι λειτουργούσαν παλαιότερα (1617-1950) περίπου δέκα ανεμόμυλοι. Υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα, τα οποία δεν προφταίνει κανείς να δει με μια επίσκεψη. Αξίζει ο επισκέπτης να κάνει έναν περίπατο στον περιφερειακό πεζόδρομο, να θαυμάσει το γραφικό εκκλησάκι "Εφταμάρτυρος" (Επτά Μαρτύρων), να επισκεφτεί το Αρχαιολογικό Μουσείο, τις εκκλησίες 'Παναγία η Ελεούσα (1653), μητροπολιτική' άλλοτε εκκλησία (1646-1852), Παναγία "Η Κοίμησις" (1593), με δάπεδα λαϊκής τέχνης, και αρχαίο βωμό στη θέση της αγίας τράπεζας, Αγιο Νικόλαο (1566), Αγιο Ιωάννη το Θεολόγο (1617) και πολλές άλλες.
  Στο κάστρο υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια και εργαστήρια ζαχαροπλαστικής. Τέλος στα νότια ριζά του λόφου του Κάστρου βρίσκεται ο Γιαλός ή Σεράλια (<τούρκ. saray) το αρχαίο λιμάνι της Σίφνου, που σημαίνει παλάτι, ίσως από τις μεγαλόπρεπες οικοδομές που υπήρχαν στα χρόνια της τουρκοκρατίας στην κοιλάδα του Γιαλού. Εδώ υπάρχουν ψαροταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/kastro.html (3 φωτ.)

ΚΑΤΑΒΑΤΗ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο Καταβατή (εννοείται γη ή οδός) (<επίθετο -καταβατός, -ή, -ό"κατηφορικός καθοδικος που κάνει πορεία προς τα κάτω"<ρ. καταβαίνω) ίσως δόθηκε στο χωριό, επειδή σε σχέση περισσότερο με την Απολλωνία, και λιγότερο με τα γειτονικά Εξάμπελα, βρίσκεται ψηλότερα και "κατεβαίνει" κανείς όταν κατευθύνεται προς τους δύο οικισμούς. Ως γνωστόν τα ρήματα ανεβαίνω, κατεβαίνω χρησιμοποιούμε συνήθως, όταν κινούμαστε από τα ψηλότερα στα χαμηλότερα, από τα μεσόγεια στα παράλια και αντίστροφα.
  Τα σπίτια του χωριού έχουν αναπτυχτεί κατά μήκος του κεντρικού δρόμου και στην παρόδια ζώνη. Η Καταβατή βρίσκεται ψηλότερα και νοτιότερα από την Απολλωνία και είναι το γενέθλιο χωριό του μεγάλου θεολόγου και φιλόσοφου Απόστολου Μακράκη (1830-1905), η προτομή του οποίου έχει στηθεί στην ομώνυμη πλατεία στην είσοδο του χωριού, ενώ ο τάφος του στο προαύλιο της οικογενειακής του εκκλησίας της Παναγίας της "Ευαγγελίστριας".
  Εδώ αξίζει να δει ο επισκέπτης την ενοριακή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, την τρίκλιτη με κωνοειδή τρούλο εκκλησία της Παναγίας της "Αγγελόχτιστης", την οποία, κατά παράδοση έχτισαν και λειτουργούν Αγγελοι, το Χριστό κ.ά. Στη νότια έξοδο του χωριού υπάρχουν επίσης ο "Χαμηλός" Προφήτης Ηλίας και νοτιότερα το μοναστήρι των Φυρογείων (16ος αι.). Βόρεια συνοικία της Καταβατής είναι και ο Αγιος Ιωάννης ο Ελεήμονας με το ναώνυμο τοπωνύμιο. Στην Καταβατή υπάρχουν παντοπωλεία ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόριο και κατάστημα με είδη δώρων.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/katabati.html (2 φωτ.)

ΚΑΤΩ ΠΕΤΑΛΙ (Χωριό) ΣΙΦΝΟΣ
  Το όνομα Πετάλι φέρουν δύο χωριά, το Κάτω και σε αντίθεση, εξαιτίας της υψομετρικής διαφοράς τους, το Επάνω Πετάλι. Πετάλι στην τοπική λαλιά σημαίνει πετρώδες ύψωμα και είναι συνηθισμένο τοπωνύμιο στο νησί. Το κάτω Πετάλι βρίσκεται ανατολικά της Απολλωνίας και είναι χτισμένο στην κορυφή και τα ριζά ενός απαλόγραμμου υψώματος. Στο χωριό δεσπόζει η θαυμάσια εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής (1894), για την συντήρηση της οποίας οι κάτοικοι ψάλλουν κάθε χρόνο την πρωτοχρονιά πάνω στον τοπικό σκοπό των καλάντων τα "Κάλαντα της Παναγίας", με τη συνοδεία των τοπικών μουσικών οργάνων.
  Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πλακόστρωτο λαϊκής τέχνης στο προαύλιο της εκκλησίας αλλά και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική του χωριού, η οποία έγινε αντικείμενο μελέτης του Γερμανού καθηγητή Friedrich Wagner και των μαθητών του. Εδώ στο παλιό διδακτήριο του Δημ. Σχολείου (1924-1994), λειτουργεί το μουσικό σχολείο Σίφνου.
  Ανατολικά του Κάτω Πεταλιού βρίσκεται το ιστορικό μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου (προ του 1650), στο οποίο κατά την παράδοση λειτούργησε το πρώτο Ελληνικό Σχολείο στη Σίφνο και μεταστεγάστηκε η Σχολή του Αγίου Τάφου ως "Ελληνομουσείον" Σίφνου (1835-1854), πριν μεταφερθεί στα διδακτήρια του Αγίου Αρτεμίου. Στις νότιες παρυφές του χωριού ανάμεσα σε ελιές βρίσκεται η γραφική εκκλησία της Παναγίας του Κούκκια (Μυρτιδιώτισσας 1614).

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/k_petali.html (2 φωτ.)

Adamas Community

ΜΗΛΟΣ (Λιμάνι) ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Τηλέφωνο: +30 22870 22894
  Ο Αδάμαντας, το πρώτο χωριό που θα συναντήσει ο επισκέπτης, το λιμάνι του νησιού που κτίστηκε από Κρήτες που έφτασαν εδώ από τα Σφακιά κυνηγημένοι από τους Τούρκους το 1824. Τα σπίτια τους, που ξεκυράζονται γύρω-γύρω από το μικρό λόφο με τις αυλές τους και τους ασβεστωμένους τοίχους τους θα σας κερδίσουν με την πρώτη ματιά.
  Στον Αδάμαντα θα συνδυάσετε την ξεκούραση και την ηρεμία με την έντονη νυχτερινή ζωή.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Μήλου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Μήλου

ΜΗΛΟΣ (Κωμόπολη) ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Μονή Ταξιαρχών Σερίφου

ΜΟΝΗ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ (Μοναστήρι) ΣΕΡΙΦΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22810 51027
  Στα βορειανατολικά, κοντά στο χωριό Γαλανή, που απέχει 1 χιλιόμετρο περίπου από την Παναγιά, είναι το μοναστήρι των Ταξιαρχών. Ιδρύθηκε γύρω στο 1600 κι έχει φρουριακό χαρακτήρα. Είναι αφιερωμένο στους προστάτες του νησιού Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ, η εικόνα των οποίων μεταφέρθηκε στην ιερά μονή από την Κύπρο. Διατηρούνται λίγα δείγματα από τις τοιχογραφίες που κοσμούσαν τον ναό. Εχει μαρμάρινο και ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο, ενδιαφέρουσες εικόνες, μαρμαροστρωμένο δάπεδο και κομψό τρούλο. Στη μονή φυλάσσονται αξιόλογα θρησκευτικά κειμήλια, μεταξύ των οποίων και ο ιερός κώδικας. Κοντά στο μοναστήρι βρίσκεται η παραλία Πλατύς Γιαλός.
  Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Σεριφίων.

ΠΑΝΩ ΠΕΤΑΛΗ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Πετάλι στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα σημαίνει μικρό πετρώδες ύψωμα. Το Ανω Πετάλι είναι το χωριό με τη ωραιότερη θέα προς την Ανατολή. Από τον αυλόγυρο της ενοριακής εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη βλέπει κανείς την εντυπωσιακή θέα των κεντρικών οικισμών μέχρι το απόμακρο Κάστρο. Είναι το νοτιότερο από τα τρία χωριά που αποτελούσαν άλλοτε την κοινότητα του Αρτέμωνα. Αρχίζει εκεί που τελειώνει η Απολλωνία, στο Ταξιαρχάκι, και τελειώνει εκεί που αρχίζει ο Αγιος Λουκάς, στο γεφύρι, στα Γουρνιά. Αξιοπρόσεκτη είναι η εκκλησία του Αγίου Αντίπα (1636) για την αρχιτεκτονική και την ιστορία της εθνικής Επανάστασης (1821) σχολείο που ίδρυσε ο Νικόλαος Χρυσόγελος και δίδαξε ο μαθητής του Γεώργιος Ψαραύτης.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/petali.html (1 φωτ.)

ΠΛΑΤΥΣ ΓΥΑΛΟΣ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο στην τοπική λαλιά προφέρεται Πγιατ' αλός (= Πλατύς Αιγιαλός) και σημαίνει ακρογιάλι που έχει σχετικά μεγάλο πλάτος, ευρύχωρη ακροθαλασσιά.
  Είναι η πιο πολυσύχναστη παραλία του νησιού και θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες παραλίες των Κυκλάδων. Εδώ υπάρχουν ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, δημοτικός οργανωμένος χώρος κατασκήνωσης (camping), παντοπωλεία, εστιατόρια, εργαστήρια αγγειοπλαστικής, όπου μπορεί να βρει ο επισκέπτης προϊόντα σιφναίικης κεραμικής και να γνωρίσει τον τόπο παραγωγή τους.
  Βόρεια στην κορυφή του υψώματος δεσπόζει το μοναστήρι της Παναγίας του Βουνού (1813), από όπου η θέα μαγευτική. ΒΑ. βρίσκεται ο Ασπρος Πύργος ο πιο γνωστός από τους 57 αρχαίους πύργους της Σίφνου. Νότια στο Ακρωτηράκι του Πλατύ Γιαλού ο Έλληνας αρχαιολόγος, Χρ. Τσούντας ανακάλυψε προϊστορικό νεκροταφείο. ΝΑ στην είσοδο του όρμου βρίσκεται το ιδιόκτητο και ακατοίκητο νησάκι Κιτριανή (από συμφυρμό του τοπωνυμίου της νησίδας Κιτρίνη+Κυπριανή, της επωνυμίας του ναού της Παναγίας), πάνω στην οποία το μοναδικό κτίσμα είναι η εκκλησία της Παναγίας της Κυπριανής (1732 στο τέμπλο), το αρχαιότερο εκκλησιαστικό μνημείο της Σίφνου (11ος αιώνας).

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/gialos.html (3 φωτ.)

Σέριφος

ΣΕΡΙΦΟΣ (Νησί) ΚΥΚΛΑΔΕΣ
  Βρίσκεται ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σίφνο και απέχει 73 ναυτικά μίλια από το λιμάνι του Πειραιά, με τον οποίο συνδέεται με καθημερινά δρομολόγια. Η επιφάνειά του είναι 73 τ. χιλιόμετρα.
  Εχει έδαφος βραχώδες με μικρούς λόφους και ψηλότερη κορυφή τον Τούρλο (585 μέτρα ύψος). Στις κοιλάδες που δημιουργούνται ανάμεσα στους πετρώδεις όγκους οι ντόπιοι καλλιεργούν οπωροφόρα, πρώιμα κηπευτικά, εσπεριδοειδή και αμπέλια. Το υπέδαφός της είναι πλούσιο σε σιδηρομεταλλεύματα, η εκμετάλλευση των οποίων γινόταν ήδη από την αρχαιότητα. Οι ακτές της, που έχουν μήκος 82 χιλιόμετρα περίπου, αλλού σχηματίζουν όρμους και κόλπους με αμμουδιά ενώ σε άλλα σημεία είναι απόκρημνες και βραχώδεις. Το κλίμα της είναι πολύ υγιεινό, με ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια λόγω των μελτεμιών, που φυσούν σ' όλες τις Κυκλάδες. Οι κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με την αλιεία, τη ναυτιλία και με τον αναπτυσσόμενο τα τελευταία χρόνια τουρισμό.
  Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο Δήμου Σεριφίων.

Σέριφος

ΣΕΡΙΦΟΣ (Χωριό) ΣΕΡΙΦΟΣ
  Η Σέριφος ή Χώρα είναι η πρωτεύουσα του νησιού. Βρίσκεται χτισμένη αμφιθεατρικά σε βραχώδη λόφο που δεσπόζει πάνω από το λιμάνι της, το Λιβάδι. Η Χώρα της Σερίφου έχει όλα τα χαρακτηριστικά των κυκλαδίτικων παραδοσιακών οικισμών. Κυριαρχούν οι πάλλευκοι κύβοι, οι επίπεδες οροφές, τα στενά σοκάκια με τ' ασβεστωμένα σκαλοπάτια, τα καταστέγια, οι καμάρες, τα βόλτα. Η πυκνή και συγκεντρωμένη δόμηση έχει τις ρίζες της στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, οπότε η Χώρα οχυρώθηκε για ν' αντισταθεί στις πειρατικές επιδρομές. Οπως ήταν επόμενο οι κατοικίες συνωστίσθηκαν μέσα στο τείχος, ενώ στο ψηλότερο σημείο του λόφου χτίστηκε ισχυρό κάστρο. Αποτελείται από δυο γειτονιές, την Πάνω Χώρα (παλιότερο κομμάτι) και την Κάτω Χώρα. Κατεβαίνοντας από το κάστρο συναντά κανείς την Πάνω Πιάτσα, παλιό εμπορικό κέντρο, με το Δημαρχιακό Μέγαρο - νεοκλασικό κτίριο χτισμένο στα 1907 που φιλοξενεί μικρή αρχαιολογική συλλογή με ευρήματα της περιοχής - και το μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανασίου, με περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο (18ος αιώνας).
  Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο Δήμου Σεριφίων.

ΣΙΦΝΟΣ (Νησί) ΚΥΚΛΑΔΕΣ

  Η Σίφνος ανήκει στο σύμπλεγμα των δυτικών Κυκλάδων και βρίσκεται ανάμεσα στα πλησιέστερα νησιά Κίμωλο (10ν.μ.), Σέριφο (12 ν.μ.), Πάρο (14 ν.μ.), και Μήλο (20 ν.μ.). Εχει σχήμα σφηνοειδές, στο οποίο οφείλει μία από τις αρχαίες ονομασίες της, «Ακίς». Το μήκος της είναι από Β. προς Ν. 18 χλμ και το πλάτος της από Δ. προς Α. 8 χλμ. Η έκταση της είναι 74 τ.χλμ., η περίμετρος της είναι 28 ναυτικά μίλια και απέχει από τον Πειραιά 75 ναυτικά μίλια. Το έδαφος της είναι ανάγλυφο και σχηματίζει απαλόγραμμους λόφους με ψηλότερο βουνό τον Προφήτη Ηλία, τον Αη Νηγιά (680μ.), όπως λέγεται στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα, που επιστρέφεται από το ομώνυμο μοναστήρι. Η θάλασσα εισχωρεί στην ξηρά σχηματίζει γραφικούς κόλπους, αλλού με ευρύχωρες αμμουδερές παραλίες και αλλού μικρές και απόκρυφες για τους φυσιολάτρες όπως: οι Καμάρες, ο Πλατύς Γιαλός, το Βαθύ, ο Φάρος, το Βλυχό, η Φυκιάδα κ.α. Στην Σίφνο ανήκει και η ιδιόκτητη σήμερα ερημόνησος Κιτριανή, με μοναδικό κτίσμα το εκκλησάκι της Κυπριανής, στα ΝΑ και σε μικρή απόσταση από τον Πλατύ Γιαλό.
   Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, το γεωγραφικό όνομα Σίφνος, αποδόθηκε στο νησί, όπως και στα πλησιέστερα νησιά των Κυκλάδων, από ανθρωπωνύμιο, δηλαδή από το όνομα Σίφνος του οικιστή του νησιού, που ήταν γιος του ήρωα της Αττικής Σουνίου. Αλλες ονομασίες που αποδίδονται στο νησί, πριν καθιερωθεί το όνομα Σίφνος ήταν Ακίς, πιθανώς από το μυτερό και τριγωνικό σχήμα της και Μερόπη, πιθανώς όταν κυριαρχούσαν στο νησί οι Μινωίτες αφού Μερώπη λεγόταν η εγγονή του Μίνωα, κόρη της Αριάνδης και του Οινοπίωνα.
   Στα χρόνια της φραγκοκρατίας το όνομα Σίφνος, όπως και τα γεωγραφικά ονόματα των άλλων Κυκλάδων έλαβε διάφορες παραλλαγές, όπως Σίφινος, Σίφουνος, Σίφανος, Σίφανο, Σίφανα και Σίφαντο.
   Οι δύο χιλιάδες περίπου μόνιμοι κάτοικοι της, οι μισοί από όσους είχε πριν από ένα αιώνα ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, κυρίως όμως με την αγγειοπλαστική (σε βαθμό που το πατριδωνυμικό τους όνομα Σιφνιός έγινε συνώνυμο με το αγγειοπλάστης), την εμπορική ναυτιλία και τον τουρισμό. Από τα προϊόντα της Σίφνου τα πιο γνωστά, που συγκεντρώνουν την προτίμηση των επισκεπτών είναι: το μέλι, το κρασί, η μανούρα, η ξινομυζήθρα, η κάππαρη, τα σύκα, τα αμυγδαλωτά, τα μπουρέκια, οι κουραμπιέδες, τα κουλούρια, το παστέλι, η μελόπιτα και πάνω από τα όλα τα θαυμάσια κεραμικά και υφαντά.
   Η Σίφνος σήμερα διοικητικά υπάγεται στο Επαρχείο της Μήλου και στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κυκλάδων. Οι δύο κοινότητες, της Απολλωνίας και του Αρτεμώνα, στις οποίες χωρίστηκε το νησί το 1914, μετά την συνένωσή τους, αποτελούν τον ενιαίο Δήμο Σίφνου από το 1999.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/geografikos_map.html (1 φωτ.)

ΣΙΦΝΟΣ (Λιμάνι) ΚΥΚΛΑΔΕΣ
  Το τοπωνύμιο Καμάρα ή Καμάρες (αρχ. καμάρα "τοξωτή αψίδα, θολωτή στέγη") προήλθε από τις πολλές σπηλιές που υπήρχαν παλαιότερα στη βραχώδη νότια ακτή του όρμου. Τη θέση των καμαρών αυτών έχουν καταλάβει σήμερα σπίτια, μαγαζιά και "σύρματα", υπόγειες αποθήκες, όπου σύρονται οι βάρκες το χειμώνα, για να προστατεύονται από τις κακοκαιρίες.
  Οι Καμάρες είναι το μεγαλύτερο παραλιακό χωριό και το λιμάνι της Σίφνου από τα τέλη του περασμένου αιώνα. Ο κεντρικός οικισμός απλώνεται στη δεξιά πλευρά της αγκάλης που σχηματίζει ο όρμος των Καμαρών. Εδώ είναι η αποβάθρα του λιμανιού, πρακτορεία πλοίων καταστήματα, παντοπωλεία, εστιατόρια, εργαστήρια ζαχαροπλαστικής, αγγειοπλαστικής, ενοικιαζόμενα δωμάτια γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων και μοτοποδηλάτων, πρακτορείο εφημερίδων, περίπτερο, ιδιωτικός χώρος κατασκήνωσης (camping) και στις δυτικές παρυφές του οικισμού οι επαύλεις των εύπορων Σιφνιών.
  Λίγο μετά το τέλος της προκυμαίας στα δεξιά ανεβαίνοντας προς την Απολλωνία, βρίσκεται η πλατεία του αρχίατρου και βουλευτή Γ. Κουλούρη, στις ενέργειες του οποίου εκτός των άλλων έργων, οφείλεται και η διάνοιξη του κεντρικού αμαξιτού δρόμου.
  Απέναντι πάλι, στους πρόποδες του βουνού του Αγίου Συμεών αναπτύσσεται η συνοικία της Αγίας Μαρίνας ή Πέρα Μπάντα, όπου υπάρχουν ταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Τις δύο αγκάλες του λιμανιού που τις χωρίζει η θάλασσα, τις ενώνει η χρυσαφένια απλόχωρη αμμουδιά στο μυχό του όρμου.
  Από τα παλαιότερα κτίσματα των Καμαρών στο κεντρικό οικισμό είναι ο ναός του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Βαρβάρας (ανέγερση 1785, ανακαίνιση 1906), το Φανάρι (1896), λείψανα από τα καμίνια και τη σκάλα φόρτωσης μεταλλεύματος (1883) και ο παλιός μόλος (1909). Aλλες εκκλησίες στην Πέρα Μπάντα είναι των Αγίων Αναργύρων, της Αγίας Aννας, της Αγίας Αικατερίνης και τέλος της Αγίας Μαρίνας απ' όπου ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει το ηλιοβασίλεμα.
  Η παραλία των Καμαρών βραβεύτηκε για πρώτη φορά το 2002 με την γαλάζια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επειδή τηρεί τα κριτήρια του προγράμματος: (Οργάνωση Ακτής, Καθαριότητα, Ασφάλεια Λουόμενων).

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/kamares.html (5 φωτ.)

ΦΑΡΟΣ (Λιμενίσκος) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο Φάρος οφείλεται προφανώς στην εγκατάσταση φάρου, μεγάλου παράκτιου φανού στην είσοδο του λιμανιού για τη ναυσιπλοΐα. Ο φάρος αυτός βρίσκεται σήμερα δεξιά της εισόδου του λιμανιού και παράπλευρα, στο μοναστήρι του Σταυρού, από το οποίο η θέα είναι μαγευτική.
  Ο Φάρος βρίσκεται στα Ν.Α της Σίφνου και θεωρείται το ασφαλέστερο λιμάνι του νησιού, του οποίου ήταν το επίσημο λιμάνι ως το 1883. Εδώ υπάρχουν εστιατόρια, παντοπωλείο, ενοικιαζόμενα δωμάτια. Είναι ένα ήσυχο ψαροχώρι, με γραφικές συνεχόμενες αμμουδερές παραλίες: τη Φασολού, το Φάρο, το Γλυφό.
  Απ' εδώ αρχίζει το μονοπάτι που, μετά από σύντομη διαδρομή, οδηγεί στο Αποκοφτό και στη Χρυσοπηγή. Στη δυτική αγκάλη του κόλπου σώζονται τα ερείπια από τις εγκαταστάσεις φόρτωσης μεταλλεύματος σε πλοία για τη μεταφορά του και επεξεργασία στο Λαύριο. Στο μυχό του όρμου και στη δυτική πλευρά της αμμουδερής παραλίας του Φάρου υπάρχουν τα θεμέλια αρχαίας φρυκτωρίας.
  Στην είσοδο του λιμανιού εκτείνεται η "πετρογολέτα" της Χρυσοπηγής βραχώδης νησίδα αποκομμένη από τη στεριά, πάνω στην οποία βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής (1650), της πολιούχου της Σίφνου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/faros.html (3 φωτ.)

ΧΕΡΡΟΝΗΣΟΣ (Οικισμός) ΣΙΦΝΟΣ
  Το τοπωνύμιο Χερρόνησος (χερσόνησος < χέρσος "ακαλλιέργητος" + νήσος) είναι αρχαίο ελληνικό και σημαίνει το τμήμα της ξηράς που περιβρέχεται από θάλασσα και συνδέεται με την ξηρά από τη μία μόνο πλευρά. Από τα πιο δημοφιλή σιφναϊκά δημοτικά τραγούδια είναι και το "Στράτα μου της Χερόννησος". Κατά την πορεία προς τη Χερρόνησο ο επισκέπτης συναντάει τους αγροτικούς οικισμούς Τρουλλάκι, όπου υπάρχει και εξοχική ταβέρνα και Διαβρούχα όπου υπάρχει εργαστήριο αγγειοπλαστικής.
  Ο άλλοτε απομονωμένος συνοικισμός στη βορινή εσχατιά του νησιού έγινε προσπελάσιμος από τη θάλασσα με τα θερινά δρομολόγια των εκδρομικών πλοιαρίων και από την ξηρά με την διάνοιξη αμαξιτού η ασφαλτόστρωση του οποίου ολοκληρώθηκε. Η Χερρόνησος ανήκει στην ευρύτερη περιφέρεια του Αρτεμώνα, είναι ένα παραδωσιακό ψαροχώρι, με μικρή αμμουδιά και ήταν άλλοτε ζωντανός οικισμός αγγειοπλαστών. Εδώ υπάρχουν ψαροταβέρνα, ελάχιστα ενοικιαζόμενα δωμάτια και παραδοσιακό εργαστήριο αγγειοπλαστικής.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Σίφνου

• http://www.sifnos.gr/xeronissos.html (2 φωτ.)