Πληροφορίες τοπωνυμίου

Δημοτικό Διαμέρισμα Βερτίσκου

ΒΕΡΤΙΣΚΟΣ (Χωριό) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλέφωνο: +30 23940 94255

  Αφήνοντας την Όσσα και αφού περπατήσουμε για λίγο μέσα σ' ένα παρθένο δάσος, στη θέση Καρυδιές, όπου μας οδηγεί η παράκαμψη του δρόμου, συνεχίζουμε στον ελικοειδή ανηφορικό δρόμο με προορισμό το Βερτίσκο. Κρυμμένο το χωριό σ' όλη τη διαδρομή, ξεπροβάλλει, ξαφνικά, όταν βρισκόμαστε στο υψηλότερο σημείο του δρόμου. Μέσα από αιωνόβιες βελανιδιές, και ψηλόκορμες δρύες, οι κόκκινες στέγες ξεχωρίζουν και ο Βερτίσκος φτάνει σε μας μέσα από μια πανδαισία χρωμάτων και εικόνων που του προσδίδουν οι εποχές του χρόνου.
  Τόσα και τόσα αγριολούλουδα συντροφεύουν το πρασίνισμα των δένδρων την άνοιξη, ο αέρας είναι δροσερός φορτωμένος με μυρωδιές το καλοκαίρι, το χρυσοκόκκινο ανακάτεμα με το κιτρινοπράσινο του φθινοπώρου δημιουργεί μοναδικές συνθέσεις και το λευκό του χειμώνα δημιουργεί οπτασίες. Και η θέα από το Βερτίσκο προς τον Χορτιάτη, το Δερβένι, τον Θερμαϊκό, από τη μία πλευρά, και τα βουνά των Σερρών και της Κερκίνης, από την άλλη, είναι μοναδική.
  Αυτός είναι ο Βερτίσκος, που εδώ και 350 χρόνια φωλιάζει σε μια φυσική κοιλότητα του όρους Βερτίσκος, παρέχοντας την ασφάλεια στους κατοίκους του. Γιατί το χωριό σχηματίστηκε από μικρές ομάδες ανθρώπων, που κατοικούσαν σε οικισμούς διάσπαρτους στην περιοχή (Μεσοχωριά, Κρυονέρι, Λοβαρδάδικα κ.ά.) και που οι ταραχές των καιρών εκείνων τους οδήγησαν στη συσπείρωση και στη φυσική προστασία της θέσης αυτής. Μαζί τους εγκαταστάθηκαν μόνιμα και νομάδες Βλάχοι, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν αρχικά την περιοχή για θερινά βοσκοτόπια.
  Επί τουρκοκρατίας, ο Βερτίσκος, γνωστός ως Μπέροβα, καταγράφεται σε φορολογικές καταστάσεις των Οθωμανών, το 1697 ως χριστιανικό χωριό με 67 σπίτια και κύρια οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων του την παραγωγή ξυλάνθρακα. Ανήκει στο Δήμο Λαγκαδά, όπως αναφέρεται σε φιρμάνι του 1752, και το χωριό, σε σύνοδο κοινοτικών αντιπροσώπων, εκπροσωπείται από τον παπά-Μποζίνη Δημητρίου. Το 1780, καταγράφεται ως Χανεκές και το 1801 περιλαμβάνεται σε φιρμάνι σχετικά με προνομιακές ρυθμίσεις των χωριών που ασχολούνται με την παραγωγή ξυλάνθρακα.
  Οι κάτοικοι παράλληλα, ασχολούνται με την κτηνοτροφία, τον καπνό και λίγο με τη γεωργία. Παραδοσιακή απασχόληση τους είναι η ξυλογλυπτική, τέχνη την οποία συναντάμε μέχρι σήμερα, αλλά η Μπέροβα γνωρίζει την περίοδο ακμής της με την ανάπτυξη οικογενειακών εργαστηρίων επεξεργασίας, καθώς και ύφανσης της κατσικότριχας στο τιζιάκι, όρθιο αργαλειό. Κατασκευάζουν τα περίφημα τσούλια-χαλιά, δισάκια, σχοινιά, τορβάδες σε έντονους χρωματισμούς με τη χρήση φυτικών ουσιών, τα οποία εμπορεύονται σ' ολόκληρη τη Μακεδονία. Και η Μπέροβα γίνεται γνωστή για την οικοτεχνία της, η οποία διατηρείται έως το 1950, τα εργαστήρια γίνονται το κέντρο της καθημερινής ζωής των κατοίκων, τόπος συνάντησης της παράδοσης του τόπου με το "νέο", που φέρουν στην επιστροφή τους από τις αγορές της Μακεδονίας οι έμποροι, καθώς και ο χώρος δημιουργίας των συρτών λυπητερών τραγουδιών της ξενιτιάς του Βερτίσκου.
  Ο Βερτίσκος βιώνει έντονα τις ταραχές και τις συνέπειες των Βαλκανικών πολέμων. Οι κάτοικοι συμμετέχουν στη μάχη Κιλκίς-Λαχανά ως οδηγοί του Ελληνικού Στρατού. Το επιτελείο προωθείται στη Μπέροβα, ενώ το χωριό καταστρέφεται από τους Βούλγαρους. Μετά την απελευθέρωση, σχηματίζει την Κοινότητα Μπέροβας, στην οποία ανήκουν η Μπέροβα, η Ζάροβα και η Χωρούδα. Το 1928, μετονομάζεται σε κοινότητα Βερτίσκου, από την ονομασία του βουνού. Η λέξη είναι λατινοελληνική, από τη λατινική ρίζα "vert", που σημαίνει πράσινο και την ελληνική κατάληξη –ίσκος. Σε χάρτη του Ρήγα Φεραίου υπάρχει το βουνό Βερτίσκος. Μετά τη δεύτερη καταστροφή που υφίσταται από τους Γερμανούς, το χωριό ανοικοδομείται, το 1950, με σύγχρονες κατοικίες που διατηρούν στοιχεία μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Ανάμεσά τους, όμως, εξακολουθούν να υπάρχουν και μερικά ερειπωμένα πέτρινα σπίτια του παρελθόντος. Την ίδια εποχή, ανοικοδομείται το σημερινό σχολικό κτίριο στη θέση προηγούμενου, το οποίο κτισμένο το 1918, καταστράφηκε μαζί με τον οικισμό. Στην απογραφή του 1961, ο Βερτίσκος έχει 1.042 κατοίκους, στη διάρκεια, όμως, αυτής της δεκαετίας η μετανάστευση αποδυνάμωσε πλήρως τον οικισμό, ο οποίος εμφανίζεται, στην απογραφή του 1971, με 308 και το 1981 με 240 κάτοικους. Από τότε μέχρι σήμερα παρατηρείται μια μικρή ανάκαμψη του πληθυσμού.

Δημοτικό Διαμέρισμα Βρασνών

ΒΡΑΣΝΑ (Κωμόπολη) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλέφωνο: +30 23970 22308, 27200
  Στην καρδιά της παραλιακής ζώνης του Στρυμονικού Κόλπου και σε απόσταση μόλις 80 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, ανακαλύπτει κανείς ένα από τα αξιολογώτερα τουριστικά θέρετρα της Μακεδονίας... ΤΑ ΒΡΑΣΝΑ.
  Εδώ που σμίγει το παραδοσιακό με το καινούργιο, η γραφικότητα με την ζωντάνια.
  Η ποικιλομορφία των Βρασνών, που απλώνεται γαλήνια από τα καταγάλανα νερά του Στρυμονικού Κόλπου, μέχρι τις καταπράσινες παρυφές του όρους των Κερδυλλίων, μπορεί και ικανοποιεί, έτσι χωρίς δυσκολία και τα πιο διαφορετικά γούστα.
  Οι φυσικές ομορφιές των Βρασνών βρίσκουν συνεχώς ένα διαφορετικό πρόσωπο για να συντροφεύσουν αρμονικά και διακριτικά κάθε διάθεση του επισκέπτη ή του τουρίστα.
  Από την μια ο παραδοσιακός οικισμός με την σπάνια αρχιτεκτονική δομή των σπιτιών, σκαρφαλωμένος στους πρόποδες του βουνού μέσα στον κατάφυτο οργασμό της φύσης και από την άλλη ο νέος οικισμός, τα Νέα Βρασνά, που απλώνονται κατά μήκος της εκτεταμένης παραλίας με την ψιλή αμμουδιά και την πεντακάθαρη - ολοζώντανη θάλασσα.
  Ο μεγάλος αριθμός ενοικιαζόμενων δωματίων (3.500 κλίνες) ξενοδοχείων, πανσιόν στην παραλιακή περιοχή, σε συνδυασμό με τα εκατοντάδες καταστήματα, ψησταριές, ψαροταβέρνες, εστιατόρια, αναψυκτήρια, καφετέριες, μπαρ, ζαχαροπλαστεία, ντίσκο κ.λ.π. προεξοφλούν άνετες και προπάντων ξένοιαστες διακοπές για κάθε γούστο και προτιμήσεις.
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Κοινότητας Βρασνών (1996).

Δημοτικό Διαμέρισμα Λοφίσκου

ΛΟΦΙΣΚΟΣ (Χωριό) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλέφωνο: +30 23950 51250
  Από τις Πέντε Βρύσες, εάν κατευθυνθούμε προς τον Σοχό, θα συναντήσουμε το Δημοτικό Διαμέρισμα του Λοφίσκου και τον οικισμό της Αρετής. Πρόκειται για δύο μικρά, χαριτωμένα, περιποιημένα χωριά με ευχάριστα διαμορφωμένους κοινόχρηστους χώρους.
  Τον 15ο και 16ο αιώνα, ο Λοφίσκος αναφέρεται ως Καρά-Ομερλί και κατοικείται από Γιουρούκους. Αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως προϊστορικό οικισμό.
  Η Αρετή, τους δύο πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας, με την ονομασία Τσέρνικ, αποτελεί μέρος μεγαλύτερου τιμαρίου, ενώ τους επόμενους αιώνες καταγράφεται ως χωριό που παράγει ξυλάνθρακα.
  Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών και οι δυο οικισμοί κατοικήθηκαν από πρόσφυγες.

Δημοτικό Διαμέρισμα Οσσας

ΟΣΣΑ (Χωριό) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλέφωνο: +30 23940 91300
  Συνεχίζοντας την ανάβαση μας στις πλαγιές του Βερτίσκου, με τις βελανιδιές να μας συντροφεύουν, το δροσερό αέρα να μας αναζωογονεί και τις ακτίνες του ήλιου να παίζουν το παιχνίδι του φωτός και της σκιάς, ολοκληρώνεται η ψυχική προετοιμασία για της είσοδο στην Όσσα. Τοποθετημένη σ' ένα φυσικό σκηνικό σπάνιας ομορφιάς, τυλιγμένη στις βελανιδιές, στις καστανιές, στις κερασιές, στις μηλιές, στις αχλαδιές, στα βατόμουρα και τα κράνα, η Όσσα, ο παραδοσιακός ορεινός οικισμός, συνεχίζει τη διαδρομή της μέσα στο χρόνο, παρά τις αλλαγές που οι καιροί επιβάλλουν. Η ανάπτυξη του νεότερου οικισμού, στα δυτικά του χωριού, σύμφωνα με τα νεοελληνικά οικοδομικά πρότυπα, δεν είναι ικανή να μεταβάλει το συναίσθημα ευφορίας της ψυχής, που δημιουργεί η περιδιάβαση στα δρομάκια του παλαιού οικιστικού πυρήνα, με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική των σπιτιών του, που διατηρούν σημαντικά στοιχεία τρόπου ζωής του παρελθόντος και αντανακλούν την περίοδο ακμής αυτού του τόπου. Και η παρουσία των κατοίκων ζωντανεύει το χώρο, προσφέρει δείγματα της Οσσαίικης φιλοξενίας, ενώ η καλόκαρδη προσέγγιση και επικοινωνία σε κάνει να αισθανθείς την ύπαρξη ενός κόσμου, στον οποίο επιβιώνουν οι ηθικές αξίες και εκφράζονται στις καθημερινές πρακτικές. Σήμερα, η Όσσα αποτελεί την έδρα του Δήμου.
  Η πορεία του οικισμού μέσα στο χρόνο παρουσιάζεται ανάγλυφα από τις αρχαιολογικές ανασκαφές και μνημονεύεται από την αρχαιοελληνική γραμματεία. Μνήμες του παρελθόντος ανατρέχουν στην αρχαία Βισαλτία και στα σύνορα της με τη Μυγδονία, περιοχή στην οποία είναι κτισμένο το σημερινό χωριό. Ο Θουκυδίδης, ο Αριστοτέλης και ο Πτολεμαίος αναφέρουν την Όσσα, σημαντική πόλη της Βισαλτίας, η οποία κυκλοφορούσε δικά της νομίσματα. Η εύρεση νομισμάτων και αγαλματιδίων, κατά τη διάρκεια αγροτικών εργασιών στην περιοχή ανάμεσα στην σημερινή Όσσα και τον Σοχό, πιθανολογούν την ύπαρξη του αρχαίου πολιτισμού στην τοποθεσία αυτή, παρ' όλο που δεν υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες από συστηματικές αρχαιολογικές ανασκαφές. Εντούτοις, ερευνητικές τομές στις προϊστορικές τούμπες Κολοκοτρώνη και συνοικισμού Γαλήνης, κυρίως όμως η συστηματική αρχαιολογική ανασκαφή της τοποθεσίας Κουρί, λόφου στα βορειοδυτικά της Όσσας, έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα και ίχνη εγκατάστασης από τους προϊστορικούς χρόνους.
  Στην τοποθεσία Κουρί, ανακαλύφθηκαν αλλεπάλληλες οικιστικές φάσεις της Εποχής του Σιδήρου, ενώ κεραμικά και νομίσματα της Εποχής του Μ. Αλεξάνδρου μαρτυρούν την επανακατοίκηση του χώρου τον 4ο π.Χ. αιώνα. Στα μέσα του 3ου π.Χ. αιώνα δημιουργείται νέος οικιστικός πυρήνας στη θέση του παλαιού, ο οποίος καταστράφηκε από πυρκαγιά.
  Η πολεοδομική διάταξη και οργάνωση του Ελληνιστικού οικισμού, καθώς και τα αντικείμενα οικιακής και επαγγελματικής χρήσης που βρέθηκαν, μας δίνουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία του οικισμού, τον τρόπο διαβίωσης και τις λατρευτικές συνήθειες των κατοίκων, καθώς και για τις παραγωγικές δραστηριότητες τους. Πρόκειται για γεωργοκτηνοτροφικό οικισμό, τον οποίον περιβάλλει οχυρωματικό τείχος και διαθέτει αποχετευτικό αγωγό. Τα σπίτια είναι διώροφα, με τον ισόγειο χώρο να χρησιμοποιείται για την αποθήκευση και επεξεργασία προϊόντων ή και για την κατεργασία μεταλλικών αντικειμένων, όπως προκύπτει από την ανεύρεση αγγείων, σκευών και εργαλείων. Ο δεύτερος όροφος χρησιμοποιείται για κατοικία των ανθρώπων και τα ευρήματα παραπέμπουν στον καλλωπισμό των γυναικών, στην ενασχόληση τους με την υφαντική και στη λατρεία ελληνικών θεοτήτων.
  Η ανεύρεση οστών ζώων και φυτικών καταλοίπων αποκαλύπτει τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων, καθώς και την απασχόληση τους στον τομέα της κτηνοτροφίας, με την εκτροφή αιγοπροβάτων και βοοειδών και της γεωργίας, με την καλλιέργεια σιταριού, κριθαριού και ιδιαίτερα κεχριού και αμπέλου. Τα ίχνη του οικισμού φθάνουν έως τον 1ο π.Χ. αιώνα, ενώ μεταγενέστερα λείψανα ιερού εκκλησίας και νομίσματα της εποχής του Ιουστινιανού δηλώνουν μοναστηριακή χρήση του χώρου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Εξαλόφου

ΠΕΝΤΕ ΒΡΥΣΕΣ (Χωριό) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Τηλέφωνο: +30 23940 56306
  Στις άκρες του Βερτίσκου, με κατεύθυνση από το Λαγκαδά προς την Όσσα, βρίσκονται οι οικισμοί Πέντε Βρύσες και Πολυδένδρι, του Δημοτικού Διαμερίσματος Εξαλόφου. Οι κάτοικοι είναι, κυρίως, πρόσφυγες από τον Πόντο και σε μικρό ποσοστό Βλάχοι και Σαρακατσάνοι. Τα χωριά είναι νεόδμητα και σχηματίζονται από σύγχρονες κατοικίες, πολύ περιποιημένες, οι οποίες διαρθρώνονται βάσει ενός πολύ καλού ρυμοτομικού σχεδίου. Και οι κόκκινες κεραμιδένιες στέγες τους εξακολουθούν να εκφράζουν την αντίθεση τους με το πράσινο που τις περιβάλλει.
  Πριν ακόμα φτάσουμε στις Πέντε Βρύσες, στο οπτικό μας πεδίο εμφανίζεται η ψηλή επιβλητική εκκλησία του χωριού που σηματοδοτεί το χωριό. Στις Πέντε Βρύσες έχουν ανακαλυφθεί οικισμοί της Νεότερης Νεολιθικής Εποχής, της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού και των Ιστορικών Χρόνων. Κοντά στον οικισμό, σε μια πολύ ωραία τοποθεσία, βρίσκεται το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδος, νεότερης εποχής, το οποίο λειτουργεί με 5 καλόγερους και μπορεί κανείς να το επισκεφτεί καθημερινά.

ΡΕΝΤΙΝΑ (Δήμος) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
  Ο Δήμος Ρεντίνας αποτελείται από τις κοινότητες Σταυρού, Ανω Σταυρού, Ρεντίνας, Μικρής και Μεγάλης Βόλβης και Βαμβακιάς.
  Βρίσκεται στα ανατολικά του νομού Θεσσαλονίκης, 70 μόλις χιλιόμετρα από την πρωτεύουσά του.
  Λόγω ακριβώς της ύπαρξης πολλών κοινοτήτων, ο Δήμος Ρεντίνας αποτελεί τον ιδανικό τόπο για διακοπές για κάθε γούστο και κάθε επισκέπτη.
  Έτσι είναι το μοναδικό μέρος που συνδυάζει αρμονικά θάλασσα με βουνό, ένα σπάνιο φυσικό τοπίο με μια από τις μεγαλύτερες λίμνες της Ελλάδας, τη Βόλβη.
  Η έδρα του Δήμου, ο Σταυρός αποτελεί ένα μοναδικό τουριστικό θέρετρο στη Βόρεια Ελλάδα.
  Χτισμένοι αμφιθεατρικά στα παράλια του Στρυμονικού Κόλπου, ο Σταυρός μαζί με τον Ανω Σταυρό, προσφέρουν τον απόλυτο συνδυασμό βουνού και θάλασσας.
  Λόγω ακριβώς της γεωγραφικής του θέσης, στα όρια του νομού Θεσσαλονίκης με τη Χαλκιδική, ο Σταυρός είναι το πέρασμα για όσους ταξιδεύουν προς το Αγιο Όρος, σε μια διαδρομή με πανέμορφες παραλίες και πυκνή βλάστηση.
  Από τον Σταυρό επίσης, σε πολύ κοντινές αποστάσεις, βρίσκονται τα αρχαία Στάγειρα - η πατρίδα του Αριστοτέλη, το Αρτεμίσιο κάστρο της Ρεντίνας, καθώς και ο Βυζαντινός Ιερός Ναός της Αγίας Μαρίνας.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Ρεντίνας.