Πληροφορίες τοπωνυμίου

(Αρχαία γεωγραφία και ιστορία)

  Πρωτεύουσα του αρχαίου κράτους της Αμφιλοχίας που βρίσκεται πάνω απ’ το Ν.Α. τμήμα του μυχού του Αμβρακικού κόλπου στις όχθες του ποταμού Ινάχου.
   Κατά τη μυθική παράδοση ήταν αποικία του Πελοποννησιακού Αργους, που ιδρύθηκε μετά την άλωση του Ιλίου από Φυγάδες Αργείους υπό τον Αμφίλοχο, γυιό του Αμφιαράου, ο οποίος και έδωσε το όνομα της ιδιαίτερης πατρίδας του στην πόλη (Θουκυδ. Β’ 68. Παυσ. Β’ 18,5*. Απολλόδ. Γ' 7,7. Στέφ. Βυζ. Εν. Λ. «Αμφιλοχίοι») ή από τον αδελφό του Αμφιλόχου Αλκμαίωνα («Έφορος» Στράβ. Ζ' 325 κ. εξ.).
   Κατ’ άλλη άποψη, πιθανώς επειδή η πεδιάδα ήταν από αρχαιοτάτων χρόνων παραθαλάσσια να καλείτο Αργος και να κατοικήθηκε για πρώτη φορά από κατοίκους της γειτονικής Αμβρακίας, αποικίας των Κορινθίων. Αυτό συμπεραίνεται ίσως και από μαρτυρία του Θουκυδίδη σύμφωνα με την οποία, πολλές γενιές μετά την ίδρυση του Αμφιλοχικού Αργους εγκαταστάθηκαν σ’ αυτό και αναμίχτηκαν με τους κατοίκους του, Αμβρακιώτες, που προσκλήθηκαν απ’ τους Αμφιλόχους σαν «συγκάτοικοι» για την αντιμετώπιση προφανώς εχθρικού κινδύνου κατά της χώρας. Απ’ τη συνύπαρξη αυτή οι Αργείοι εξελίχθηκαν χρησιμοποιούντες έκτοτε τη Δωρική διάλεκτο, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Αμφιλόχους, - Ηπειρώτες στην καταγωγή - που μνημονεύονται σαν Βάρβαροι ή σαν μη Έλληνες, προφανώς επειδή η διάλεκτός τους ήταν για τους άλλους Έλληνες ακατανόητη. Νωρίς όμως οι νέοι άποικοι έδιωξαν τους παλαιούς κατοίκους της πόλης και έγιναν μόνοι κύριοι αυτής.
   Οι Αργείοι τότε έθεσαν τους εαυτούς τους κάτω από την προστασία των Ακαρνάνων και ζήτησαν τη βοήθεια των Αθηναίων, οι οποίοι έστειλαν ναυτικές δυνάμεις υπό τον Φορμίωνα. Μετά την άφιξη αυτού το Αργος κυριεύτηκε, οι Αμβρακιώτες κάτοικοί του πουλήθηκαν σαν δούλοι και εγκαταστάθηκαν σ’ αυτό Αμφίλοχοι και Ακαρνάνες μαζί, των οποίων οι σχέσεις έγιναν στενότερες. Πιθανόν τότε να ορίστηκε να συνέρχονται σε κοινό δικαστήριο που έδρευε στις Όλπες (αρχαία πόλη κοντά στη σημερινή Μπούκα, Θέση Αγριλοβούνι) για την επίλυση των διαφορών τους (πρβλ. Θουκυδ. Γ. 105, 1).
   Το καλοκαίρι του 430 π.Χ. οι Αμβρακιώτες βοηθούμενοι από Χάονες και άλλους Βαρβάρους, εισέβαλαν στην Αμφιλοχία και έγιναν κύριοι της υπαίθρου φτάνοντας μέχρι το Αργος. Δεν μπόρεσαν όμως να καταλάβουν την πόλη και επέστρεψαν στην πατρίδα τους. (Θουκυδ. Β’ 68,9).
   Το ίδιο επαναλήφθηκε λίγα χρόνια αργότερα το 426 π.Χ. Οι Αμβρακιώτες εκστράτευσαν εναντίον του Αργους και κατέλαβαν τις οχυρωμένες Όλπες, όπου οι δυνάμεις τους ενισχύθηκαν απ’ το στρατηγό των Λακεδαιμονίων Ευρύλοχο. Τους Ακαρνάνες και Αμφιλόχους έσωσε τότε η επέμβαση του Αθηναίου στρατηγού Δημοσθένη στον οποίο ανατέθηκε και αρχηγία του στρατού.
   Αυτός νίκησε πρώτα τους ενωμένους αντιπάλους στις Όλπες - όπου σκοτώθηκε ο Ευρύλοχος - και ακολούθως τους Αμβρακιώτες στο στενό της Ιδομένης.
   Κατά τον Θουκυδίδη - που περιγράφει τα γεγονότα αυτά λεπτομερώς - θα επιτυγχάνονταν απ' το Δημοσθένη και αυτή η άλωση της ίδιας της Αμβρακίας. Όμως οι Ακαρνάνες και οι Αμφίλοχοι φοβούμενοι τυχόν εγκατάσταση σ' αυτήν των ισχυρών Αθηναίων, υπόγραψαν συμφωνία μετά τη λήξη των εχθροπραξιών με τους Αμβρακιώτες τους οποίους και θεωρούσαν λιγότερο επικίνδυνους γείτονες (πρβλ. Θουκυδ. Γ’ 114, 3).
   Οι γνώσεις για την ιστορία του Αμφιλοχικού Αργους και της Αμφιλοχίας κατά τους δύο επόμενους αιώνες (4ο και 3ο π.Χ.) είναι λίγες. Γύρω στο 390 π.Χ. αναφέρεται συμμαχία Ακαρνάνων, Αιτωλών και Αργείων (Αμφιλόχων) προς τη Σπάρτη (πρβλ. Ξενοφ. Αγησ. Β’ 20).
   Ακολούθως φαίνεται πως ο εκ των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου, βασιληάς της Μακεδονίας Κάσσανδρος υπόταξε του Αμφιλόχους και τους Αμβρακιώτες. Λίγο αργότερα ο γυιός του Κασσάνδρου, Αλέξανδρος, επειδή ήλθε σε σύγκρουση με τον αδελφό του Αντίπατρο, ζήτησε τη βοήθεια του βασιληά της Ηπείρου Πύρρου, ο οποίος πήρε σαν «μισθό» τις Συμφαία και Παραναία της Μακεδονίας και «των επικτήτων εθνών Αμβρακίαν, Ακαρνανίαν, Αμφιλοχίαν» (Πλουτ. Πύρρ. 6).
   Απ’ τους τελευταίους χρόνους του γ’ π.Χ. αιώνα οι Αργείοι μαζί με τους άλλους Αμφιλόχους ανήκουν στη Αιτωλική Συμμαχία.
   Γύρω στο 190 π.Χ. η Αμφιλοχία καταλαμβάνεται απ’ τον Φίλιππο το Γ’, αλλά παρέμεινε Μακεδονική για ελάχιστο διάστημα, καθότι τον επόμενο χρόνο (189 π.Χ) απελευθερώνεται απ’ τον στρατηγό των Αιτωλών Νίκανδρο και επανασυνδέεται με την Αιτωλική Συμμαχία (Πολύβ. ΚΑ’ 25, 3 Λίβ. ΧΧΧΧΙΙΙ 3,3 Κ. εξ.).
   Συγχρόνως μνημονεύεται λεηλασία της χώρας απ’ τον Περσέα. Την ίδια χρονιά επίσης (189 π.Χ.) ο Ρωμαίος ύπατος, Φούλβιος Νοβιλίωρ, μετά τη κατάληψη της Αμβρακίας έφτασε μέχρι το Αμφιλοχικό Αργος και στρατοπέδευσε κοντά σ’ αυτό. Όμως τελικά άφησε την πόλη και την υπόλοιπη χώρα στους Αιτωλούς - οι οποίοι στο μεταξύ είχα αποδεχτεί τους όρους ειρήνης των Ρωμαίων - και επέστρεψε στην Αμβρακία. Οι Αργείοι και άλλοι Αμφίλοχοι παρέμειναν στην Αιτωλική Συμμαχία μέχρι το 167 π.Χ. οπότε και αποσκίρτησαν, αφού πιθανώς συγκρότησαν δική τους αυτόνομη πολιτική κοινότητα. (πρβλ. Διόδ. ΧΧΧΙ 8,6 εκδ. Dind.). Με την ίδρυση της Νικόπολης απ’ τον Οκταβιανό Αύγουστο - σε ανάμνηση της νίκης το 31 π.Χ. στο Ακτιο - το Αμφιλοχικό Αργος παρακμάζει και ερημώνεται, επειδή οι κάτοικοί του καθώς και άλλων περιοχών της Β.Δ. Ελλάδας μετώκησαν στη νέα πόλη. (Παλατ. Ανθολ. Ζ’ 553). Παρ' όλα αυτά η πρωτεύουσα των Αμφιλόχων Αργος, μνημονεύεται και από μερικούς μεταγενέστερους συγγραφείς (Πλίν. Nat. Hist IX, 5’ Πτολεμ. Γεωργ. Γ’ 14, 6).
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Αύγουστο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Αμφιλοχίας (1997, Β Έκδοση).