Εμφανίζονται 4 τίτλοι με αναζήτηση: Ιστορία για το τοπωνύμιο: "ΜΑΡΑΘΩΝ Αρχαίος δήμος ΑΤΤΙΚΗ, ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ".
Στο σημαντικό προϊστορικό και ιστορικό παρελθόν του Μαραθώνα δεσπόζει
αναμφισβήτητα η νικηφόρα μάχη που έδωσαν το 490 π.Χ. οι Αθηναίοι εναντίον των
Περσών και η ηγετική μορφή του στρατηγού Μιλτιάδη.
Κατά τον Ηρόδοτο οι Πέρσες με αρχηγούς τους Δάτη και Αρταφέρνη, αποβιβάστηκαν
στην παραλία του Μαραθώνα κατά μήκος του σημερινού Σχοινιά,
σκοπεύοντας να διασχίσουν την Αττική
και να πολιορκήσουν την Αθήνα.
Οι στρατηγοί στην Αθήνα αποφάσισαν να τους αντιμετωπίσουν στον Μαραθώνα και να
τους σταματήσουν εκεί. Οι 10.000 Αθηναίοι στρατιώτες στρατοπέδευσαν στο Ηράκλειο
του Μαραθώνα έχοντας στο πλευρό τους 1.000 Πλαταιείς και χάρη στο μεγαλόπνοο σχέδιο
του Πολέμαρχου Μιλτιάδη κατόρθωσαν να κατατροπώσουν τους 44.000 ή 55.000 Πέρσες.
Οι οπλίτες Αθηναίοι ήταν παραταγμένοι σε πλάτος ίσο με εκείνο της
περσικής δύναμης με ασθενές το κέντρο που αντιστοιχούσε στο ισχυρότερο τμήμα του
αντίπαλου στρατού και τις πτέρυγες ενισχυμένες σύμφωνα με το μεγαλοφυές σχέδιο
του στρατηγού Μιλτιάδη. Οι Έλληνες οπλίτες διέτρεξαν απόσταση 8 σταδίων προς τις
εχθρικές γραμμές και κατά την σύγκρουση το ανίσχυρο κέντρο τους εξασθένησε υπό
την πίεση των βαρβάρων αλλά οι πτέρυγες αναπτύχθηκαν και περικύκλωσαν τους Πέρσες
οι οποίοι τράπηκαν σε φυγή αφήνοντας 6.400 νεκρούς στο πεδίο της μάχης. Οι νεκροί
των Ελλήνων ήταν 192. Απ' αυτούς οι Αθηναίοι νεκροί κάηκαν και ενταφιάστηκαν μαζί
με τα κτερίσματα που οι συγγενείς τους είχαν φέρει σε τάφο στο χώρο της μάχης
(Τύμβος).
Ενώ οι Πλαταιείς και οι δούλοι ενταφιάστηκαν σε ιδιαίτερο τάφο.
Τα λάφυρα του πολέμου τοποθέτησαν οι Αθηναίοι στο "Θησαυρό των
Αθηναίων" στους Δελφούς,
ενώ στην Ακρόπολη
αφιέρωσαν το μεγάλο χάλκινο άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς έργο του Φειδία και ίδρυσαν
ιερό του Πανός κάτω από τον Παρθενώνα τιμώντας τον θεό για την βοήθεια του στην
μάχη.
Η νίκη στον Μαραθώνα διέλυσε το μύθο του αήττητου των Περσών και απέτρεψε
την παλινόρθωση της τυραννίας συνοψίζεται δε με λιτότητα στο επίγραμμα του Σιμωνίδη
του Κείου:
"Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν"
"Οι Αθηναίοι πολεμώντας στον Μαραθώνα για χάρη όλων των Ελλήνων νίκησαν την
δύναμη των χρυσοντυμένων Μήδων".
Το κείμενο παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Δήμου Μαραθώνα
The Persian was going about
his own business, for his servant was constantly reminding him to remember the
Athenians (1) and the Pisistratidae were at his elbow maligning
the Athenians; moreover, Darius desired to take this pretext for subduing all
the men of Hellas who had
not given him earth and water. He dismissed from command Mardonius, who had fared
so badly on his expedition, and appointed other generals to lead his armies against
Athens and Eretria,
Datis, a Mede by birth, and his own nephew Artaphrenes son of Artaphrenes; the
order he gave them at their departure was to enslave Athens and Eretria and bring
the slaves into his presence.(2)
When these appointed generals on their way from the king
reached the Aleian plain in Cilicia,
bringing with them a great and well-furnished army, they camped there and were
overtaken by all the fleet that was assigned to each; there also arrived the transports
for horses, which in the previous year Darius had bidden his tributary subjects
to make ready. Having loaded the horses into these, and embarked the land army
in the ships, they sailed to Ionia with six hundred triremes. From there they
held their course not by the mainland and straight towards the Hellespont
and Thrace, but setting forth
from Samos they sailed by
the Icarian sea and from
island to island; this, to my thinking, was because they feared above all the
voyage around Athos, seeing that in the previous year they had come to great disaster
by holding their course that way; moreover, Naxos
was still unconquered and constrained them.
When they approached Naxos from the Icarian sea and came to land
(for it was Naxos which the Persians intended to attack first), the Naxians,
remembering what had happened before,(3) fled away to the mountains
instead of waiting for them. The Persians enslaved all of them that they caught,
and burnt their temples and their city. After doing this, they set sail for
the other islands.
While they did this, the Delians also left Delos
and fled away to Tenos. As
his expedition was sailing landwards, Datis went on ahead and bade his fleet anchor
not off Delos, but across the water off Rhenaea.
Learning where the Delians were, he sent a herald to them with this proclamation:
"Holy men, why have you fled away, and so misjudged my intent? It is my own
desire, and the king's command to me, to do no harm to the land where the two
gods1 were born, neither to the land itself nor to its inhabitants. So return
now to your homes and dwell on your island." He made this proclamation to
the Delians, and then piled up three hundred talents of frankincense on the altar
and burnt it.
After doing this, Datis sailed with his army against Eretria first,
taking with him Ionians and Aeolians; and after he had put out from there, Delos
was shaken by an earthquake, the first and last, as the Delians say, before
my time. This portent was sent by heaven, as I suppose, to be an omen of the
ills that were coming on the world. For in three generations, that is, in the
time of Darius son of Hystaspes and Xerxes son of Darius and Artaxerxes son
of Xerxes, more ills happened to Hellas than in twenty generations before Darius;
some coming from the Persians, some from the wars for preeminence among the
chief of the nations themselves. Thus it was no marvel that there should be
an earthquake in Delos when there had been none before. Also there was an oracle
concerning Delos, where it was written:
"I will shake Delos, though unshaken before."
In the Greek language these names have the following meanings: Darius is the
Doer, Xerxes the Warrior, Artaxerxes the Great Warrior. The Greeks would rightly
call the kings thus in their language.
Launching out to sea from Delos, the foreigners put in at the islands
and gathered an army from there, taking the sons of the islanders for hostages.
When in their voyage about the islands they put in at Carystos,
the Carystians gave them no hostages and refused to join them against neighboring
cities, meaning Eretria and Athens; the Persians besieged them and laid waste
their land, until the Carystians too came over to their side.(4)
When the Eretrians learned that the Persian expedition was
sailing to attack them, they asked for help from the Athenians. The Athenians
did not refuse the aid, but gave them for defenders the four thousand tenant farmers
who held the land of the Chalcidian horse-breeders.(5) But it
seems that all the plans of the Eretrians were unsound; they sent to the Athenians
for aid, but their counsels were divided. Some of them planned to leave the city
and make for the heights of Euboea;
others plotted treason in hope of winning advantages from the Persians. When Aeschines
son of Nothon, a leading man in Eretria, learned of both designs, he told the
Athenians who had come how matters stood, and asked them to depart to their own
country so they would not perish like the rest. The Athenians followed Aeschines'
advice.(6)
So they saved themselves by crossing over to Oropus;
the Persians sailed holding their course for Temenos and Choereae
and Aegilea, all in Eretrian territory. Landing at these places, they immediately
unloaded their horses and made preparation to attack their enemies. The Eretrians
had no intention of coming out and fighting; all their care was to guard their
walls if they could, since it was the prevailing counsel not to leave the city.
The walls were strongly attacked, and for six days many fell on both sides; but
on the seventh two Eretrians of repute, Euphorbus son of Alcimachus and Philagrus
son of Cineas, betrayed the city to the Persians. They entered the city and plundered
and burnt the temples, in revenge for the temples that were burnt at Sardis;
moreover, they enslaved the townspeople, according to Darius' command.
After subduing Eretria, the Persians waited a few days and
then sailed away to the land of Attica,
pressing ahead in expectation of doing to the Athenians exactly what they had
done to the Eretrians. Marathon was the place in Attica most suitable for riding
horses and closest to Eretria, so Hippias son of Pisistratus led them there.
When the Athenians learned this, they too marched out to Marathon,
with ten generals leading them. The tenth(7) was Miltiades,
and it had befallen his father Cimon son of Stesagoras to be banished from Athens
by Pisistratus son of Hippocrates. While in exile he happened to take the Olympic
prize in the four-horse chariot, and by taking this victory he won the same
prize as his half-brother Miltiades. At the next Olympic games he won with the
same horses but permitted Pisistratus to be proclaimed victor, and by resigning
the victory to him he came back from exile to his own property under truce.
After taking yet another Olympic prize with the same horses, he happened to
be murdered by Pisistratus' sons, since Pisistratus was no longer living. They
murdered him by placing men in ambush at night near the town-hall. Cimon was
buried in front of the city, across the road called "Through the Hollow",
and buried opposite him are the mares who won the three Olympic prizes. The
mares of Evagoras the Laconian did the same as these, but none others. Stesagoras,
the elder of Cimon's sons, was then being brought up with his uncle Miltiades
in the Chersonese. The younger was with Cimon at Athens, and he took the name
Miltiades from Miltiades the founder of the Chersonese.
It was this Miltiades who was now the Athenian general, after coming
from the Chersonese
and escaping a two-fold death. The Phoenicians pursued him as far as Imbros,
considering it of great importance to catch him and bring him to the king. He
escaped from them, but when he reached his own country and thought he was safe,
then his enemies(8) met him. They brought him to court and prosecuted
him for tyranny in the Chersonese, but he was acquitted and appointed Athenian
general, chosen by the people(9).
While still in the city, the generals first sent to Sparta(10)
the herald Philippides, an Athenian and a long-distance runner who made
that his calling. As Philippides himself said when he brought the message to the
Athenians, when he was in the Parthenian
mountain above Tegea
he encountered Pan. Pan called out Philippides' name and bade him ask the Athenians
why they paid him no attention, though he was of goodwill to the Athenians, had
often been of service to them, and would be in the future. The Athenians believed
that these things were true, and when they became prosperous they established
a sacred precinct of Pan beneath the Acropolis.
Ever since that message they propitiate him with annual sacrifices and a torch-race(11).(see
Spartathlon)
This Philippides was in Sparta on the day after leaving the city
of Athens(12), that time when he was sent by the generals and
said that Pan had appeared to him. He came to the magistrates and said, "Lacedaemonians,
the Athenians ask you to come to their aid and not allow the most ancient city
among the Hellenes to fall into slavery at the hands of the foreigners. Even
now Eretria has been enslaved, and Hellas has become weaker by an important
city." He told them what he had been ordered to say, and they resolved
to send help to the Athenians, but they could not do this immediately, for they
were unwilling to break the law. It was the ninth day of the rising month, and
they said that on the ninth they could not go out to war until the moon's circle
was full.(13)
So they waited for the full moon(14), while the foreigners
were guided to Marathon by Hippias son of Pisistratus. The previous night Hippias
had a dream in which he slept with his mother. He supposed from the dream that
he would return from exile to Athens, recover his rule, and end his days an old
man in his own country. Thus he reckoned from the dream. Then as guide he unloaded
the slaves from Eretria onto the island of the Styrians
called Aegilia, and brought to anchor the ships that had put ashore at Marathon,
then marshalled the foreigners who had disembarked onto land. As he was tending
to this, he happened to sneeze and cough more violently than usual. Since he was
an elderly man, most of his teeth were loose, and he lost one of them by the force
of his cough. It fell into the sand and he expended much effort in looking for
it, but the tooth could not be found. He groaned aloud and said to those standing
by him: "This land is not ours and we will not be able to subdue it. My tooth
holds whatever share of it was mine."
Hippias supposed that the dream had in this way come true. As the
Athenians were marshalled in the precinct of Heracles, the Plataeans
came to help them in full force. The Plataeans had put themselves under the protection
of the Athenians, and the Athenians had undergone many labors on their behalf.
This is how they did it: when the Plataeans were pressed by the Thebans,
they first tried to put themselves under the protection of Cleomenes son of Anaxandrides
and the Lacedaemonians, who happened to be there. But they did not accept them,
saying, "We live too far away, and our help would be cold comfort to you.
You could be enslaved many times over before any of us heard about it. We advise
you to put yourselves under the protection of the Athenians, since they are your
neighbors and not bad men at giving help." The Lacedaemonians gave this advice
not so much out of goodwill toward the Plataeans as wishing to cause trouble for
the Athenians with the Boeotians.
So the Lacedaemonians gave this advice to the Plataeans, who did not disobey it.
When the Athenians were making sacrifices to the twelve gods, they sat at the
altar(15) as suppliants and put themselves under protection.
When the Thebans heard this, they marched against the Plataeans, but the Athenians
came to their aid. As they were about to join battle, the Corinthians,
who happened to be there, prevented them and brought about a reconciliation. Since
both sides desired them to arbitrate, they fixed the boundaries of the country
on condition that the Thebans leave alone those Boeotians who were unwilling to
be enrolled as Boeotian. After rendering this decision, the Corinthians departed.
The Boeotians attacked the Athenians as they were leaving but were defeated in
battle. The Athenians went beyond the boundaries the Corinthians had made for
the Plataeans, fixing the Asopus
river as the boundary for the Thebans in the direction of Plataea
and Hysiae. So the Plataeans
had put themselves under the protection of the Athenians in the aforesaid manner,
and now came to help at Marathon.
The Athenian generals were of divided opinion, some advocating not
fighting because they were too few to attack the army of the Medes; others,
including Miltiades, advocating fighting. Thus they were at odds, and the inferior
plan prevailed. An eleventh man had a vote, chosen by lot to be polemarch of
Athens, and by ancient custom the Athenians had made his vote of equal weight
with the generals. Callimachus of Aphidnae was polemarch at this time. Miltiades
approached him and said, "Callimachus, it is now in your hands to enslave
Athens or make her free, and thereby leave behind for all posterity a memorial
such as not even Harmodius and Aristogeiton left. Now the Athenians have come
to their greatest danger since they first came into being, and, if we surrender,
it is clear what we will suffer when handed over to Hippias. But if the city
prevails, it will take first place among Hellenic cities. I will tell you how
this can happen, and how the deciding voice on these matters has devolved upon
you. The ten generals are of divided opinion, some urging to attack, others
urging not to. If we do not attack now, I expect that great strife will fall
upon and shake the spirit of the Athenians, leading them to medize. But if we
attack now, before anything unsound corrupts the Athenians, we can win the battle,
if the gods are fair. All this concerns and depends on you in this way: if you
vote with me, your country will be free and your city the first in Hellas. But
if you side with those eager to avoid battle, you will have the opposite to
all the good things I enumerated."
By saying this Miltiades won over Callimachus. The polemarch's vote
was counted in, and the decision to attack was resolved upon. Thereafter the
generals who had voted to fight turned the presidency over to Miltiades as each
one's day came in turn. He accepted the office but did not make an attack until
it was his own day to preside.
When the presidency came round to him, he arrayed the Athenians
for battle, with the polemarch Callimachus commanding the right wing, since
it was then the Athenian custom for the polemarch to hold the right wing(16).
He led, and the other tribes were numbered out in succession next to each other.(17)
The Plataeans were marshalled last, holding the left wing. Ever since
that battle, when the Athenians are conducting sacrifices at the festivals every
fourth year (18), the Athenian herald prays for good things
for the Athenians and Plataeans together. As the Athenians were marshalled at
Marathon, it happened that their line of battle was as long as the line of the
Medes. The center, where the line was weakest, was only a few ranks deep, but
each wing was strong in numbers.(19)
When they had been set in order and the sacrifices were favorable,
the Athenians were sent forth and charged the foreigners at a run. The space
between the armies was no less than eight stadia. The Persians saw them running
to attack and prepared to receive them, thinking the Athenians absolutely crazy,
since they saw how few of them there were and that they ran up so fast without
either cavalry or archers.(20) So the foreigners imagined,
but when the Athenians all together fell upon the foreigners they fought in
a way worthy of record. These are the first Hellenes whom we know of to use
running against the enemy(21). They are also the first to endure
looking at Median dress and men wearing it, for up until then just hearing the
name of the Medes caused the Hellenes to panic.(22)
They fought a long time at Marathon. In the center of the line the
foreigners prevailed, where the Persians and Sacae (see Scythia)
were arrayed.(23) The foreigners prevailed there and broke through
in pursuit inland, but on each wing the Athenians and Plataeans prevailed. In
victory they let the routed foreigners flee, and brought the wings together to
fight those who had broken through the center. The Athenians prevailed, then followed
the fleeing Persians and struck them down. When they reached the sea they demanded
fire and laid hold of the Persian ships.
In this labor Callimachus the polemarch was slain, a brave man,
and of the generals Stesilaus son of Thrasylaus died. Cynegirus son of Euphorion
fell there, his hand cut off with an ax as he grabbed a ship's figurehead. Many
other famous Athenians also fell there.(24)
In this way the Athenians overpowered seven ships. The foreigners
pushed off with the rest, picked up the Eretrian slaves from the island where
they had left them, and sailed around Sunium
hoping to reach the city before the Athenians. There was an accusation at Athens
that they devised this by a plan of the Alcmaeonidae, who were said to have arranged
to hold up a shield as a signal once the Persians were in their ships.
They sailed around Sunium, but the Athenians marched back to defend
the city as fast as their feet could carry them and got there ahead of the foreigners.
Coming from the sacred precinct of Heracles in Marathon, they pitched camp in
the sacred precinct of Heracles in Cynosarges.
The foreigners lay at anchor off Phalerum,
the Athenian naval port at that time(25). After riding anchor
there, they sailed their ships back to Asia.(26)
In the battle at Marathon about six thousand four hundred men of
the foreigners were killed, and one hundred and ninety-two Athenians; that many
fell on each side. The following marvel happened there: an Athenian, Epizelus
son of Couphagoras, was fighting as a brave man in the battle when he was deprived
of his sight, though struck or hit nowhere on his body, and from that time on
he spent the rest of his life in blindness. I have heard that he tells this
story about his misfortune: he saw opposing him a tall armed man, whose beard
overshadowed his shield, but the phantom passed him by and killed the man next
to him.(27) I learned by inquiry that this is the story Epizelus
tells.(28)
Datis journeyed with his army to Asia, and when he arrived at Myconos
he saw a vision in his sleep. What that vision was is not told, but as soon as
day broke Datis made a search of his ships. He found in a Phoenician
ship a gilded image of Apollo, and asked where this plunder had been taken. Learning
from what temple it had come, he sailed in his own ship to Delos. The Delians
had now returned to their island, and Datis set the image in the temple, instructing
the Delians to carry it away to Theban Delium,
on the coast opposite Chalcis.
Datis gave this order and sailed away, but the Delians never carried that statue
away; twenty years later the Thebans brought it to Delium by command of an oracle.
When Datis and Artaphrenes reached Asia in their voyage, they carried
the enslaved Eretrians inland to Susa.
Before the Eretrians were taken captive, king Darius had been terribly angry with
them for doing him unprovoked wrong; but when he saw them brought before him and
subject to him, he did them no harm, but settled them in a domain of his own called
Ardericca(29)
in the Cissian land; this place is two hundred and ten stadia distant from Susa,
and forty from the well that is of three kinds. Asphalt and salt and oil are drawn
from it in the following way: a windlass is used in the drawing, with half a skin
tied to it in place of a bucket; this is dipped into the well and then poured
into a tank; then what is drawn is poured into another tank and goes three ways:
the asphalt and the salt congeal immediately; the oil, which the Persians call
rhadinace, is dark and evil-smelling. There king Darius settled the Eretrians,
and they dwelt in that place until my time, keeping their ancient language. Such
was the fate of the Eretrians.(30)
After the full moon two thousand Lacedaemonians came to Athens,
making such great haste to reach it that they were in Attica on the third day
after leaving Sparta. Although they came too late for the battle, they desired
to see the Medes, so they went to Marathon and saw them. Then they departed
again, praising the Athenians and their achievement.(31)
Commentary
1. When it was reported to Darius that Sardis had been taken
and burnt by the Athenians and Ionians and that Aristagoras the Milesian had
been leader of the conspiracy for the making of this plan, he at first, it is
said, took no account of the Ionians since he was sure that they would not go
unpunished for their rebellion. Darius did, however, ask who the Athenians were,
and after receiving the answer, he called for his bow. This he took and, placing
an arrow on it, and shot it into the sky, praying as he sent it aloft, "O
Zeus, grant me vengeance on the Athenians" Then he ordered one of his servants
to say to him three times whenever dinner was set before him, "Master,
remember the Athenians." (Hdt.
5.105)
2. Medes
were occasionally employed in high commands, Mazares and Harpagus by Cyrus, the
sons of Datis by Xerxes, and by Darius earlier in his reign, Tachamaspates, and
Intaphres. Here Datis is evidently in command; Artaphrenes, who was probably still
young, seems to hold an honorary position. He is son of Artaphrenes, brother of
Darius, once satrap of Sardis.
3. This probably refers to the Persian treatment of rebels,
described in Hdt. 6.31
and 32. Though the resistance of the Naxians was successful in 500 B. C., the
hardships of the four months' siege may have been severe. Further, the failure
of the Ionic revolt had no doubt dispirited the Greeks of the islands. Plutarch
(de Mal. Her. 36, Mor. 869 B) follows the Naxian chroniclers (horographoi) in
declaring that Datis, after laying waste the town and part of the island, was
repulsed by the Naxians. But the subjugation of Naxos is proved by viii. 46.
3, and could only be doubted by a blind patriotism.
4. Carystus, famous for its green and white marble (cipollino),
lay in a deep bay on the south coast of Euboea. The Carystians, being Dryopians
(Thuc. vii. 57), were not kinsmen of Ionians. Their unwillingness to attack
their neighbours may have been prompted by trade connexions (iv. 33 n.). They
suffered later for yielding now and for joining Xerxes in 480 B. C. (viii. 66.
112). Indeed, their subjugation by Athens (ix. 105; Thuc. i. 98) was doubtless
justified by the charge of Medism.
5. See Hdt
5.77
6. Clearly H. is anxious to justify the Athenian people for
not sending succour from Attica, and the Athenian cleruchs for leaving Eretria
to its fate, by emphasizing the divided counsels and positive treachery of the
Eretrians. After Marathon it may well have been thought that a bold stand might
have been made at Eretria. At the time so heroic a counsel could only be justified
if the Eretrians, like the Athenians, were willing to meet the Persians in the
open field. It is likely enough that in Eretria, which had favoured Pisistratus
(i. 62), the Medizing party was strong, but H. implies that there was but one
true man, Aeschines, in a rotten State. Curiously enough Xenophon (Hell. iii.
1. 6) says there was but one Eretrian who Medized, Gongylus; and his treachery
seems to have been of later date, as he is lieutenant and agent of Pausanias
in Byzantium B. C. 478-477 (Thuc. i. 128).
7. Stein holds that the order of the Strategi followed the annual
order of the tribes which they commanded, and to which they belonged, and that
in this year the Oeneid tribe to which Miltiades of Laciadae
belonged must have been tenth and last: but the phrase suggests rather dekatos
autos (Thuc. i. 116, ii. 13), which implies superiority over colleagues.
8. These enemies were probably the same who prosecuted him
later with more success (ch. 136), Xanthippus and his Alcmaeonid friends. They
might easily excite the people against a tyrant whose dominion over the Chersonese
had the support of the Pisistratidae, although his father had been murdered
by them. For internal politics at Athens cf. v. 103 n., vi. 21 n.; App. XVIII,
§ 6.
9. If this means election by the Ecclesia, and not by a single
tribe, it is an anachronism (Ath. Pol. 22, cit. sup.), but probably H. is only
contrasting the people as an electoral body with the judicial dicastery.
10. It is most improbable that Athens had no understanding
with Sparta before the mission of Philippides. Indeed, his hasty dispatch by
the generals seems an appeal to an existing ally to fulfil her obligations.
But if, as Busolt (ii. 580) suggests, Sparta had concluded only an epimachia
with Athens, the casus foederis would only arise when the Persians directly
attacked Attica (Thuc. i. 44; v. 47, 48, &c.). Nor could the Athenians reasonably
demand aid until they had resolved to risk a battle in the field (Hauvette,
250).
11. Browning in his Pheidippides (ii. 582, ed. 1896) accepts
Lucian's addition to the story that Pheidippides ran back to fight at Marathon,
and died after bringing the news of the victory to Athens, a feat commemorated
by the Marathon races of to-day.
12. The distance traversed is 240 klm.
13. This statement probably applies only to the month Carneius
(Attic Metageitnion), when the Carneia was celebrated at Sparta in honor of
Apollo, from the 7th to the 15th of the month. (see Diomeia)
14. ... that a full moon should fall on the ninth of the month
would imply a grossly disordered calendar, and the answer must be taken to mean
that the Spartans could not go out on the 9th or any day till the 15th (full moon).
The ancient authorities (Paus. i. 28. 4; Plut. infr.; Schol. Arist. Ach. 84, &c.)
speak as if this rule was valid for all months, but H. may only mean it to apply
to the month Carneius (Attic Metageitnion),
when the Carneia,
in honour of Apollo Carneius, were celebrated 7th-15th, i. e. up to the full moon
(Eur. Alc. 449-51), and all Dorians abstained from warfare (H. vii. 206; Thuc.
v. 54. 75). It is, however, to be noticed that in other like cases (vii. 206,
ix. 7) he specifies the festival which hindered action. Plutarch's criticism of
H. (de Malign. 26) ou gar monon allas murias exodous kai machas pepoientai menos
histamenou me perimeinantes ten panselenon, alla kai tautes tes maches heptei
Boedromionos histamenou genomenes oligon apeleiphthesan is in the first part vague
and inaccurate, and in the second rests on a confusion between the actual day
of the battle and that of the yearly festival at which, in fulfilment of a vow
of the Polemarch, five hundred goats were sacrificed to Artemis Agrotera (cf.
Boeckh, Kl. Schr. iv. 85 f., vi. 329 f.). The most probable date is Metageitnion
17 = Sept. 12, i. e. the full moon of the month Metageitnion which preceded the
festival. The speed of the Spartan march seems to show that their desire to help
Athens was genuine, and that the battle took place on the first day it was lawful
for them to march.
15. This altar, like that in the Pythium (cf. Hicks, 10), was
set up by Pisistratus, son of Hippias, as archon in the Agora, and was afterwards
enlarged (Thuc. vi. 54). It was the 'miliarium aureum' of Athens, whence roads
in all directions started and distances were measured (ii. 7. 1; Arist. Av.
1005; C. I. A. ii. 1078). It was specially honoured with offerings and processions
(Xen. Hipp. iii. 2; Pind. fr. 45). For its use as an asylum for suppliants cf.
Diod. xii. 39; Plut. Per. 31. The twelve gods (ii. 4. 2) at Athens were Zeus,
Hera, Poseidon, Demeter, Apollo, Artemis, Hephaestus, Athene, Ares, Aphrodite,
Hermes, Hestia.
16. The right wing was the post of honour and of danger in
Greek armies (ix. 28. 46; Thuc. v. 71), and was naturally led by the king (Eur.
Supp. 657) and by his successor in command (Ath. Pol. 3. 2), the Polemarch;
cf. App. XVIII, § 4.
17. The fixed official order instituted by Cleisthenes (v. 66.
2) --Erechtheis, Aegeis,
Pandionis, Leontis,
Acamantis, Oeneis,
Cecropis, Hippothoontis,
Aeantis, Antiochis--is
followed on inscriptions of the time of the Peloponnesian war (C. I. A. i. 443,
446, 447). As arrangement by tribes is expressly attested by Pausanias (i. 32.
3) for the monument at Marathon, and is confirmed by the stele of the tribe Erechtheis
(459-458 B. C., Hicks 26), this would seem to be the natural meaning here. It
is, however, inconsistent with the traditions in Plutarch (Aristid. 5) that the
tribes Antiochis and Leontis stood together in the centre, and (Mor. 628 D) that
the Aeantis stood on the right of the line. The latter point is confirmed by a
reference to an elegy of Aeschylus, and might be explained by the fact that the
Polemarch belonged to the tribe Aeantis, only in that case H. would naturally
have written hai allai phulai. Plutarch implies (Mor. 628 D) that the Aeantis
was prutaneuousa phule at the time of Marathon. It is likely enough that the order
of the tribes in battle was determined by lot, as was that of the Prytanies (Ath.
Pol. 43. 2), but improbable that the two were identical. Stein's argument (ch.
103 n.) for placing the Oeneis under Miltiades on the left is not convincing.
18. Five such quadrennial festivals--Delia,
Brauronia,
Heracleia,
Eleusinia,
and Panathenaea--are
enumerated (Ath. Pol. 54. 7; cf. ch. 87 n.). Of these the Panathenaea was far
the most important.
19. It is most unlikely that this arrangement was accidental
(Stein) or that this weakening of the centre is a fiction designed to explain
its defeat. No doubt it was intended to prevent outflanking, but it would seem
probable that the centre was obstructed by plantations of olives and vines (cf.
Corn. Nep. 5), and that Miltiades therefore decided to concentrate a decisive
force on either wing where the country was open, and suitable for a charge of
hoplites.
20. The existence at Athens of a class of hippeis, and the
alleged furnishing of two horsemen by each naucrary, might seem to prove that
Athens possessed cavalry. But Helbig has shown (Les Hippeis Atheniens, p. 191
f.) from vases, &c., that these knights were, at least till 478 B. C., equipped
not as true cavalry but as mounted infantry. Hence Athens depended on Thessalian
horse in 510 B. C. (v. 63), and in 490 B. C. had certainly no cavalry fit to
meet the Persian (cf. also ix. 40, 68, 69). At Salamis (Plut. Them. 14; Aesch.
Pers. 460) the Athenians had archers, and at Plataea (ix. 22. 1, 60. 3) a regular
corps of bowmen. The barbarians' astonishment at the absence of these forces
may fairly be held to imply the presence of archers on their side otherwise
unmentioned. For the cavalry cf. App. XVIII, § 8.
21. The thrice-repeated statement that the Athenians charged
at the double (§§ 2, 3) is not to be explained away as an inference from the
festival of the Boedromia (A. Mommsen, Feste Athen. 176) or by making dromoi
the opposite of baden (ix. 57. 1), 'quick' and 'slow' march. On the other hand,
an orderly and effective charge after a mile's run in full armour would be beyond
the power of any large body of soldiers, however well trained. The 'mile', however,
is probably an inference from the distance between the Athenian position near
Vrana and the place where they charged the Persians near the Soros. No doubt
the advance was rapid, but only for the last 200 yards, when within bowshot,
would the Attic hoplites charge at full speed. I have shown (C.Q. xiii (1919),
pp. 40-2) that in accounts of battles baden means 'at foot's pace', and dromoi
'at the double'.
22. The statement, taken literally, is an exaggeration, disproved
by the conduct of the Greeks in resisting the conquest of Ionia (i. 169) and
in the Ionic revolt (v. 2, 102, 110, 113; vi. 28). Yet the fear of the Mede
is proved by Theognis 764 pinomen charienta met' alleloisi legontes i meden
ton Medon deidiotes polemon (cf. 775), and the first occasion on which the Greeks
won [p. 113] a clear victory in the open field might well be described by an
Athenian as the first occasion on which Greeks dared to face the Mede (cf. Introd.
§ 32 (2)). The Persians had borrowed the Medic dress (cf. i. 135; vii. 62).
23. The centre appears to have been the regular post of the
best troops in Persian as in Turkish armies (cf. Arrian, Anab. ii. 8. 11; Xen.
Anab. i. 8. 21-3), though not at Plataea (ix. 31). The Sacae or Amyrgian Scyths
(iii. 93. 3; vii. 64. 2 nn.) were among the troops selected by Mardonius (viii.
113. 2).
24. In the picture of Marathon in the Stoa Poikile there were
figures of Miltiades cheering on his men with extended hand (Aeschin. c. Ctes.
iii. 186; Corn. Nep. Milt. 6), of Callimachus (Paus. i. 15. 3, with Frazer),
of Cynegirus (Plin. N. H. xxxv, § 57), and apparently of his brother Aeschylus
(Paus. i. 21. 2), who is said to have caused the fact to be recorded on his
tomb as his greatest distinction. There were also figures of Datis and Artaphrenes
(Plin. l. c.) and of Epizelus (117 n.).
25. until Themistocles made the triple harbour of Piraeus the
[p. 114] port and arsenal of Athens. Even if he began this work in 493 B. C.
(vii. 143. 1 n.; Thuc. i. 93), it would not be finished in 490.
26. The distance from Marathon to Athens (twenty-five miles
by the modern road, twenty-two by Kephisia and the hills) is more than an army
could march after a pitched battle, nor could the Athenians leave Marathon before
they were certain of the intentions of the enemy. But the voyage round Sunium
(seventy miles) would take longer. Hence both march and voyage, placed by Plutarch
(Arist. 5) on the same day as the battle, should probably be assigned to the
following day. If the Athenians really by a heroic effort marched back on the
actual day of battle, it must have been to meet a detachment carried by a flying
squadron which set sail before the battle (J. H. S. xxxi. 104, and App. XVIII,
§§ 8, 9).
27. The number of the slain (as of captured ships, ch. 115)
is probably trustworthy. The names of the Athenians would be recorded on the
stelae which once adorned the great mound (Soros) over the tomb of the fallen
heroes (Paus. i. 32. 3). That the Soros is the grave of the victors has been
proved by recent excavations (Frazer, ii. 433-4). The barbarian dead may well
have been counted on the field. The moderation of the estimate contrasts most
favourably with later exaggerations--the 200,000 of the inscription in the Stoa
Poikile (Suidas), 300,000 of Pausanias (iv. 25. 5), or the innumerable multitude
of Xenophon (Anab. iii. 2. 12) and Plutarch (de Malign. 26; 862 B). It is noticeable
that H. gives no figures for the total number engaged on either side. Both Justin
(ii. 9) and Nepos (Milt. 5) give 1,000 Plataeans, a good round exaggeration
(ix. 28. 6 n.); but the former puts the Athenians at 10,000, the latter at 9,000
(cf. Paus. iv. 25. 5; x. 20. 2). These numbers are probably derived from Ephorus,
and rest on a calculation of 1,000 men to a tribe. Yet they may well be near
the truth, allowing for the total omission of light-armed troops. On the other
hand, even the lowest ancient estimate of the Persians--200,000 foot (of whom
only 100,000 fought in the battle) and 10,000 horse (Nep. Milt. 4, 5)--is greatly
exaggerated, not to speak of the 500,000 of Plato (Menex. 240 A) and Lysias
(Epitaph. 21), or the 600,000 of Justin (ii. 9). Modern estimates rest on conjecture
or on the number of the Persian ships (vi. 95 n.), an insecure foundation. Duncker's
60,000 is an outside estimate; perhaps 40,000 would be nearer the mark.
28. Epizelus was depicted in the Stoa Poikile (Aelian, N. H.
vii. 38). Blindness following on a vision is not in itself incredible (Acts
ix. 1-9). But the vision is recorded with some doubt by H. It is strange that
he, unlike Pausanias (i. 15), puts the supernatural aid on the side of the Persians,
not of the Greeks. Cf. also App. XVIII, §§ 1 and 3.
29. Ardericca in Cissia (cf. iii. 91. 4), not the village on
the Euphrates (i. 185. 2), may be at Kir-Ab, thirty-five miles from Susa, where
there are remains of an ancient road and town, and where bitumen is still collected
in the way described by H. His description suggests a visit, though the phrase
mechri emeo (§ 4) does not affirm it (cf. Introd. § 16 (4)). Strabo (747) places
Eretrians in Gordyene on the upper Tigris, but H. is supported by the epigram
of Plato, Anth. Pal. vii. 259.
30. Diodorus (xvii. 119) says that some Boeotians, settled
by Xerxes beyond the Tigris, still spoke their mother-tongue when Alexander
came there.
31. According to Plato (Laws 698 E; cf. Menex. 240 C) the Spartans
came the day after the battle, and H. implies that they arrived before the burial
of the Persian dead. Isocrates (Paneg. 87) allows three days and nights for
the march of 1,200 stades, but even so the feat is wonderful (cf. 106).
This extract is from: Herodotus. The Histories (ed. A. D. Godley, 1920), Cambridge. Harvard University Press. Cited August 2004 from The Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.
Η περίοδος της Ελληνικής Ιστορίας μεταξύ 492-479 π.Χ είναι γνωστή ως μια φάση
των «Περσικών Πολέμων». Πρόκειται για μία περίοδο διαμάχης μεταξύ των πόλεων-κρατών
της Ελλάδας και της πανίσχυρης Περσικής Αυτοκρατορίας Η αιτία των Περσικών Πολέμων
ήταν η επεκτατική πολιτική των Περσών. Τους ήταν αδύνατο να επεκταθούν προς τα
Ανατολικά (προς την Ινδία),
ή πέρα από την Αίγυπτο (λόγω
της Λιβικής Ερήμου) ή προς την αφιλόξενη χώρα των Σκύθων
(προς τα βόρια). Έτσι η μόνη επιλογή τους ήταν να προχωρήσουν προς τα δυτικά προς
την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Η Ελλάδα
ήταν το κύριο εμπόδιο που έπρεπε να ξεπεράσουν για να επιτύχουν τον αντικειμενικό
σκοπό τους και η Αθήνα ήταν
ο πιο αποφασιστικός τους αντίπαλος στην Ελλάδα.
Οι Πέρσες χρειάζονταν
μόνο μια αφορμή και οι Αθηναίοι τους την έδωσαν το 500 πΧ όταν οι Ελληνικές πόλεις-κράτη
της Μικράς Ασίας που αποτελούσαν
τμήμα της Περσικής Αυτοκρατορίας επαναστάτησαν κατά των Περσών. Η Αθήνα για να
τις βοηθήσει έστειλε 20 πλοία και η μικρή πόλη Ερέτρια
της Ευβοίας , 5 πλοία. Οι
επαναστάτες είχαν μερικές επιτυχίες αρχικά και πυρπόλησαν τις Σάρδεις
την πρωτεύουσα του πέρση σατράπη της Ιωνίας.
Γρήγορα όμως ηττήθηκαν από τους Πέρσες. Ο βασιλιάς της Περσίας Δαρείος, μαθαίνοντας
ότι κάποιες άγνωστες πόλεις-κράτη της Ελλάδας είχαν στείλει βοήθεια στους επαναστάτες,
ρώτησε να μάθει ποια ήταν η Αθήνα. Όταν τον ενημέρωσαν γι' αυτούς τους αναιδείς
Αθηναίους, θύμωσε τόσο πολύ ώστε έριξε με το τόξο του ένα βέλος στον ουρανό και
ορκίστηκε να τους τιμωρήσει. Τόσος ήταν ο θυμός του ώστε κάθε βράδυ έβαζε έναν
από τους υπηρέτες του να του λεει: «Δέσποτα, μέμνησο των Αθηναίων!».
Με τον τρόπο αυτό οι Αθηναίοι έδωσαν στον Μεγάλο Βασιλέα την αφορμή
που ήθελε για να εισβάλει στην Ελλάδα και να ανοίξει το δρόμο προς την Ευρώπη.
Για να εισβάλει στην Ελλάδα ο Δαρείος είχε δυο δρόμους: ένα από τη θάλασσα και
ένα από την ξηρά. Κάθε ένας από αυτούς τους δρόμους είχε πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Τελικά διάλεξε τον δρόμο από τη θάλασσα και αυτό αποδείχτηκε καταστροφικό. Η πρώτη
του εκστρατεία το 492 πΧ απέτυχε επειδή μια θύελλα, «που έστειλαν οι Θεοί του
Ολύμπου» κατάστρεψε το στόλο του. Δυο χρόνια αργότερα επιχείρησε για δεύτερη φορά
να κινηθεί και πάλι από τη θάλασσα αλλά από νοτιότερο θαλάσσιο δρομολόγιο. Η εκστρατεία
αυτή κατάληξε στη μάχη του Μαραθώνα.
Μετά την αποτυχία της εκστρατείας του 492 πΧ ο Δαρείος διέταξε να
αρχίσουν νέες προετοιμασίες και σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής έστειλε κήρυκες
στους Έλληνες για να ζητήσει «γην και ύδωρ» σαν δείγμα υποταγής. Πολλές από τις
πόλεις συμμορφώθηκαν, άλλες όμως όχι με πρώτες την Αθήνα και τη Σπάρτη.
Οι Αθηναίοι θεώρησαν τόσο προσβλητική την απαίτηση των Περσών ώστε έριξαν τους
κήρυκες στο βάραθρο της Ακρόπολης
και καταδίκασαν σε θάνατο τους άτυχους διερμηνείς επειδή «λέρωσαν» την Ελληνική
γλώσσα! ΟΙ Σπαρτιάτες έριξαν τους κήρυκες στο πιο κοντινό πηγάδι, για να βρουν
άφθονη «γη και ύδωρ»! Μετά από αυτό ο πόλεμος έγινε αναπόφευκτος. Την άνοιξη του
490 πΧ ο Περσικός στρατός και στόλος ήταν έτοιμος. Επικεφαλής ήταν ο Δάτης, ένας
Μήδος και ο Αρταφέρνης, ανεψιός
του Βασιλέα. Αποστολή τους ήταν υποχρεώσουν όλες τις Ελληνικές πόλεις που δεν
είχαν δώσει «γην και ύδωρ» να γίνουν υποτελείς στο Μεγάλο Βασιλέα, αλλά επίσης
να καταστρέψουν την Ερέτρια και την Αθήνα και «να φέρουν μπροστά του σκλάβους
όλους τους κατοίκους.»
Ο Περσικός στόλος μεταφέροντας μια δύναμη πεζικού και ιππικού και
πέρασε στο Αιγαίο και κατά
τα τέλη Αυγούστου ή αρχές Σεπτεμβρίου 490 πΧ Τα πιο πολλά νησιά που συνάντησε
υποτάχθηκαν. Η πολιορκία της Ερέτριας κράτησε έξι ημέρες μέχρι που μερικοί από
τους κατοίκους της βοήθησαν τους Πέρσες να περάσουν τα τείχη. Η πόλη καταστράφηκε
και οι κάτοικοί της που επέζησαν τη σφαγή που ακολούθησε πιάστηκαν αιχμάλωτοι.
Από την Ερέτρια ο Περσικός στόλος πέρασε στο Μαραθώνα όπου αγκυροβόλησε και αποβίβασε
τον στρατό. Το σημείο που έγινε η αποβίβαση βρισκόταν 35 χιλιόμετρα περίπου ΒΑ
των Αθηνών. Η δύναμη του Περσικού στρατού πρέπει να ήταν γύρω στις; 48.000 άντρες
αν και ο αριθμός αυτός διαφέρει ανάλογα με τον ιστορικούς που περιέγραψαν τη μάχη.
Γιατί όμως οι Πέρσες διάλεξαν το Μαραθώνα για να αποβιβαστούν; Υπάρχει μία ιστορία
πίσω από αυτή την επιλογή. Οι Αθηναίοι την εποχή εκείνη είχαν εξορίσει τον Ιππία,
γιο του Πεισίστρατου, ο οποίος μαζί με τους εναπομείναντες οπαδούς του στην Αθήνα,
ονειρευόταν να αναλάβει πάλι την εξουσία. Ο Ιππίας είχε βρει καταφύγιο στην αυλή
του Μεγάλου Βασιλέα και είχε ακολουθήσει τους Πέρσες στην εκστρατεία κατά της
Ελλάδας σαν σύμβουλος. Αυτός ήταν που είπε στον Δάτη και τον Αρταφέρνη να αποβιβαστούν
στο Μαραθώνα. Το επιχείρημά του ήταν ότι μπορούσαν να ελπίζουν ότι θα απομάκρυναν
τους Αθηναίους από την Αθήνα διευκολύνοντας έτσι την κατάληψη της αρχής από τους
οπαδούς του. Φαίνεται επίσης ότι ο Ιππίας είχε στο μυαλό του τη μάχη που έδωσε
ο πατέρας του, Πεισίστρατος, με τους πολιτικούς αντιπάλους του στο Μαραθώνα πριν
47 χρόνια. Ο Πεισίστρατος είχε νικήσει και έγινε τύραννος των Αθηναίων.
Για να επαναλάβουμε όσα γράφει ο Λϊντελ Χαρτ, αν αυτή ήταν η πρόθεσή
της απόβασης στο Μαραθώνα, τότε πέτυχε του σκοπού της γιατί οι Αθηναίοι αποφάσισαν
τελικά να σπεύσουν στο Μαραθώνα για να αντιμετωπίσουν τον εισβολέα. Ήταν όμως
σωστή η απόφαση αυτή; Φαίνεται ότι ο Ιππίας δεν γνώριζε καλά τους πατριώτες του,
γιατί οι Αθηναίοι θα πήγαιναν εκεί ούτως ή άλλως. Μόλις πληροφορήθηκαν την αποβίβαση
των Περσών έστειλαν αγγελιαφόρο στη Σπάρτη να ζητήσει βοήθεια και ταυτόχρονα μελέτησαν
τους παρακάτω πιθανούς τρόπους ενεργείας για να αντιμετωπίσουν την απειλή:
- Να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στο Μαραθώνα (ο πιο παράτολμος από τους τρεις).
- Να περιμένουν τους Πέρσες στη διάβαση της Παλλήνης
(15 χλμ. ανατολικά της Αθήνας).
- Να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες μέσα από τα τείχη της Αθήνας (ο χειρότερος από
τους τρεις).
Τελικά υιοθετήθηκε η πρώτη λύση λόγω επιμονής του Μιλτιάδη, ενός από τους δέκα Αθηναίους στρατηγούς. Ο Μιλτιάδης έπεισε τους Αθηναίους λέγοντάς τους ότι η εμφάνισή τους στο Μαραθώνα θα αιφνιδίαζε πολύ τους Πέρσες. Φαίνεται ότι το σύστημα επιτήρησης των Αθηναίων ήταν πολύ αποτελεσματικό γιατί εντόπισε αμέσως την αποβίβαση του εχθρού. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο στρατός των Αθηναίων μπορούσε να φτάσει στο Μαραθώνα σε 8 ώρες μέσω της διάβασης της Παλλήνης.
Ο Αθηναίος αγγελιαφόρος έφτασε στη Σπάρτη μετά από 48 ώρες. Οι Σπαρτιάτες
ήταν πρόθυμοι να βοηθήσουν αλλά όχι και να παραβιάσουν το νόμο που τους απαγόρευε
να φύγουν από τη Σπάρτη πριν τη γέμιση του φεγγαριού. Έτσι περίμεναν την πανσέληνο
και μετά έστειλαν μια δύναμη για να βοηθήσουν τους Αθηναίους. Η δύναμη αυτή έφτασε
όταν είχε τελειώσει η μάχη. Όμως οι Αθηναίοι είχαν μια ευχάριστη έκπληξη όταν
έφτασαν στο Μαραθώνα: μια δύναμη 1.000 Πλαταιέων
ενώθηκαν μαζί τους για να πολεμήσουν κατά των Περσών. Η Αθήνα δεν θα ξέχναγε ποτέ
τη γενναία αυτή πράξη των Πλαταιέων.
Εδώ είναι απαραίτητο να αναλύσουμε την οργάνωση, τη διοίκηση, το δόγμα
και τον τρόπο που πολεμούσαν οι Αθηναίοι και οι Πέρσες.
Ο Περσικός στρατός αποτελούταν από Πεζικό και εξαιρετικό Ιππικό. Το
δόγμα τους ήταν αμυντικό επειδή το κύριο όπλο τους ήταν το τόξο. Η συνήθης τακτική
τους ήταν να περιμένουν τον εχθρό να έρθει κοντά και μετά να τον «θάψουν» κάτω
από ένα σύννεφο βελών. Το 480 πΧ ο Ξέρξης δεν έκρυψε την πραγματικότητα όταν είπε
στο Λεωνίδα στις Θερμοπύλες
ότι τα Περσικά βέλη θα έκρυβαν τον ήλιο (για να πάρει την ιστορική απάντηση «Καλύτερα,
γιατί θα πολεμήσουμε στη σκιά»!). Ο οπλισμός και η πανοπλία του Περσικού πεζικού
το καθιστούσε ακατάλληλο για αγώνα εκ του συστάδην ιδιαίτερα με τους βαριά οπλισμένους
Έλληνες οπλίτες. Σε ότι αφορά τη διάταξη μάχης, οι Πέρσες έβαζαν τα καλύτερα τμήματά
τους, Πέρσες και Σάκες, στο
κέντρο της διάταξης μάχης, ενώ στις πτέρυγες έβαζαν τμήματα από τους υποτελείς
τους. Το ιππικό αναπτύσσονταν στα πλευρά έτσι ώστε να μπορεί να τα καλύπτει και
να υπερκερά τον αντίπαλο, ανάλογα με την περίπτωση.
Από το άλλο μέρος το δόγμα του Ελληνικού στρατού ήταν επιθετικό. Το
κύριο όπλο τους, το μακρύ δόρυ, η βαριά πανοπλία (κράνος, θώρακας, κνημίδες και
ασπίδα) και ο σχηματισμός μάχης, η φάλαγγα, ευνοούσαν τη μάχη εκ του συστάδην.
Η φάλαγγα είχε ομοιόμορφη διάταξη με βάθος οκτώ στοίχων. Την εποχή εκείνη ο στρατός
των Αθηναίων δεν είχε ούτε ιππικό, ούτε τόξα. Οι Αθηναίοι ήταν χωρισμένοι σε δέκα
φυλές. Κάθε φυλή έπρεπε να ετοιμάσει για τη μάχη 1.000 οπλίτες και να διορίσει
ένα στρατηγό ως επικεφαλής τους. Έτσι ο στρατός των Αθηναίων αποτελούταν από 10.000
οπλίτες διοικούμενος από 10 στρατηγούς. Στη δύναμη αυτή πρέπει να προστεθούν οι
δούλοι και το ελαφρό πεζικό που ήταν οπλισμένο με ακόντια. Όταν ο στρατός κινητοποιούνταν
για πόλεμο, κάθε ημέρα οριζόταν ένας στρατηγός ως διοικητής όλου του στρατού για
την ημέρα εκείνη. Επειδή οι αποφάσεις λαμβάνονταν με ψηφοφορία, για αποφυγή ισοψηφίας
η πόλη διόριζε ένα άλλο στρατηγό, που είχε τον τίτλο του Πολέμαρχου, και ο οποίος
είχε δικαίωμα ψήφου. Έτσι επειδή οι ψήφοι ήταν έντεκα δεν υπήρχε περίπτωση ισοψηφίας.
Σε ότι αφορά στο πνεύμα των Αθηναίων ο Ηρόδοτος, σύγχρονος ιστορικός
και θεωρούμενος πατέρας της ιστορίας γράφει σχετικά: «Ελευθερία και Ισότητα στα
κοινά είναι μεγάλα κίνητρα και έτσι εκείνοι που όταν ζούσαν κάτω από το ζυγό του
δεσπότη δεν ήταν καλύτεροι πολεμιστές από τους γείτονές τους, μόλις ελευθερώθηκαν
έγιναν οι πρώτοι από όλους. Γιατί ο καθένας ένιωθε ότι πολεμώντας για μια ελεύθερη
κοινοπολιτεία, πολεμούσε στην πραγματικότητα για τον εαυτό του και ό,τι αναλάμβανε
να κάνει ήταν πρόθυμος να το κάνει ολοκληρωτικά.»
Ο Μιλτιάδης, ένας από τους δέκα στρατηγούς, ανήκε σε μία από τις πιο
ευγενείς οικογένειες των Αθηνών. Ήταν πλούσιος και πριν 28 χρόνια είχε πάει στη
Θράκη ως κυβερνήτης της Χερσονήσου
(σημερινά Δαρδανέλια). Εκεί έζησε μέχρι το 494 πΧ. Όταν η Περσική αυτοκρατορία
επεκτάθηκε στην περιοχή εκείνη ο Μιλτιάδης υποτάχθηκε στον Μεγάλο Βασιλέα Δαρείο
και παρακολούθησε από κοντά τον Περσικό στρατό στις εκστρατείες του εναντίον των
Σκυθών. Έτσι είχε μια καλή γνώση της τακτικής που χρησιμοποιούσαν. Στη διάρκεια
της παραμονής του στην Χερσόνησο, ο Μιλτιάδης κατέκτησε και έθεσε υπό την κηδεμονία
ων Αθηνών τα νησιά Λήμνο και
Ίμβρο. Για το λόγο αυτό το
γόητρό του στην κοινή γνώμη ήταν υψηλό. Έτσι όταν έγινε γνωστό ότι οι Πέρσες ετοίμαζαν
εισβολή εκλέχτηκε σαν ένας από τους δέκα Αθηναίους στρατηγούς. Από τους δέκα στρατηγούς
είναι γνωστά τα ονόματα μόνο των πέντε. Δυο από αυτούς θα έπαιζαν σημαντικό ρόλο
μετά δέκα χρόνια: τα ονόματά τους ήταν Θεμιστοκλής και Αριστείδης. Ο πρώτος θα
οδηγούσε τους Έλληνες στην νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας
(480 π.Χ.) και ο δεύτερος τους Αθηναίους στη μάχη των Πλαταιών
(479 πΧ). Είναι επίσης γνωστό ότι πολέμαρχος ήταν ο Καλλίμαχος.
Η πεδιάδα του Μαραθώνα έχει σχήμα μισοφέγγαρου με μήκος περίπου 10
χιλιομέτρων και μέγιστο πλάτος τριών χιλιομέτρων στο μέσο της. Η πεδιάδα στενεύει
στα άκρα της όπου την εποχή εκείνη υπήρχαν έλη τα οποία κατά την περίοδο της μάχης
ήταν πλημμυρισμένα και κατά συνέπεια το έδαφος δεν ήταν κατάλληλο για επιχειρήσεις
ιππικού. Οι Πέρσες είχαν βγάλει τα πλοία τους στην ξηρά και είχαν στρατοπεδεύσει
σε ομαλό, επίπεδο έδαφος. Αιφνιδιάστηκαν όταν είδαν το στρατό των Αθηναίων να
φτάνει στον Μαραθώνα και να στρατοπεδεύει στην κοιλάδα του Αυλώνα. Η θέση που
επέλεξαν ήταν απρόσβλητη από επίθεση και είχε πλήρη θέα του Περσικού στρατοπέδου.
Έγινε σαφές στους Αθηναίους ότι ο εχθρός δεν σκόπευε να κινηθεί από την ξηρά στην
Αθήνα επειδή δεν είχε καταλάβει τις διαβάσεις που οδηγούσαν σε αυτή. Έτσι ο φόβος
της προδοσίας έγινε αποφασιστικός παράγοντας για τη διεξαγωγή της μάχης. Στο πολεμικό
συμβούλιο που έγινε υπήρξε ισοψηφία: πέντε στρατηγοί με πρώτο το Μιλτιάδη προτιμούσαν
να επιτεθούν αμέσως, ενώ οι άλλοι πέντε ψήφισαν να επιτεθούν μετά την άφιξη της
βοήθειας των Σπαρτιατών. Τότε ήταν που ο Μιλτιάδης, κατά τον Ηρόδοτο, απηύθυνε
στον πολέμαρχο Καλλίμαχο, η ψήφος του οποίου θα ήταν αποφασιστική, τα παρακάτω
λόγια: «Από εσένα εξαρτάται, ω Καλλίμαχε, είτε να οδηγήσεις την Αθήνα στην σκλαβιά,
είτε να εξασφαλίσεις την ελευθερία της και να αφήσεις στις επερχόμενες γενιές
μια ανάμνηση κατά πολύ πιο έντονη από την ανάμνηση εκείνων που έκαναν την Αθήνα
δημοκρατία. Γιατί ποτέ από τότε που οι Αθηναίοι έγιναν λαός δεν αντιμετώπισαν
ένα τόσο μεγάλο κίνδυνο όσο σήμερα...». Μετά από αυτό το λόγο ο Καλλίμαχος ψήφισε
υπέρ της άμεσης μάχης.
Επί οκτώ ημέρες οι δυο στρατοί αντιμετώπιζαν ο ένας των άλλο ακίνητοι.
Την ένατη ημέρα οι Πέρσες άρχισαν να επιβιβάζονται στα πλοία. Έγινε φανερό ότι
μια καλυπτική δύναμη θα κρατούσε τους Αθηναίους στο Μαραθώνα ενώ ο υπόλοιπος στρατός
θα έπλεε προς την Αθήνα για να καταλάβει την ανυπεράσπιστη πόλη. Η κατάσταση απαιτούσε
άμεση ενέργεια και ο Μιλτιάδης που εκείνη την ημέρα είχε έρθει η σειρά του να
γίνει αρχιστράτηγος, διέταξε το στρατό των 10.000 Αθηναίων και των 1.000 Πλαταιέων
να αναπτυχθεί για μάχη.
Ο Μιλτιάδης αντιμετώπιζε δυο δύσκολα προβλήματα και για να τα λύσει
εφάρμοσε μια νέα τακτική, αποκλίνοντας εντελώς από την πατροπαράδοτη τακτική που
χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες μέχρι τώρα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο Περσικός στρατός αναπτύσσονταν σε βάθος 30 ανδρών (όπως περιγράφει και ο Ξενοφών στο έργο του «Κύρου Παιδεία»). Έτσι οι 48.000 άνδρες του Περσικού στρατού θα σχημάτιζαν ένα μέτωπο μήκους 1.600 μέτρων. Για να εξισώσει αυτό το μέτωπο ο Μιλτιάδης έπρεπε να αναπτύξει τους άντρες του σε πολύ λεπτή γραμμή. Αν οι 10.000 Αθηναίοι διατάσσονταν σε βάθος 8 ανδρών το μέτωπό τους θα είχε ανάπτυγμα 1.250 μέτρων και έτσι τα πλευρά τους θα ήταν επικίνδυνα ακάλυπτα. Όμως ο Μιλτιάδης γνώριζε από προηγούμενη εμπειρία τον τρόπο με τον οποίο ανάπτυσσαν οι Πέρσες το στρατό τους για μάχη: στο κέντρο έβαζαν τα καλύτερα τμήματά τους (Πέρσες και Σάκες) ενώ στις πτέρυγες το στρατό των υποτακτικών τους (των οποίων κίνητρο ήταν συνήθως το «πολέμα γιατί αλλιώς...» επειδή δεν υπήρχε εθνική αιτία που να τους εμπνέει). Παρατήρησε επίσης ότι το Περσικό ιππικό είχε ήδη επιβιβαστεί πράγμα που του έδινε δυο πλεονεκτήματα: πρώτον, δεν απειλούσε τα πλευρά του στρατού των Αθηναίων και δεύτερον, δεν κάλυπτε τα πλευρά του Περσικού στρατού. Αυτές οι παρατηρήσεις τον οδήγησαν να εφαρμόσει μια τελείως νέα τακτική την οποία θα επαναλάμβανε ο Αννίβας μετά τρεις αιώνες στη μάχη των Κανών και οι Γερμανοί στο Τάννεμπεργκ μετά 24 αιώνες. Ο Μιλτιάδης εξασθένισε σκόπιμα το κέντρο του σχηματίζοντας μια λεπτή γραμμή από δυο Φυλές, τις Φυλές που διοικούνταν από τον Θεμιστοκλή και τον Αριστείδη, με βάθος μόνο τεσσάρων ανδρών (επειδή κάθε Φυλή είχε 1.000 άντρες το μέτωπο στο σημείο αυτό είχε ανάπτυγμα 500 μέτρων). Σε κάθε μια από τις πτέρυγες είχε αναπτύξει από τέσσερις Φυλές με το συνηθισμένο βάθος των 8 ανδρών σχηματίζοντας έτσι μέτωπο 500 μέτρων σε κάθε πλευρό. (Έτσι το συνολικό εύρος του μετώπου ήταν 1.500 μέτρα). Τέλος στο αριστερό του αριστερού πλευρού ανάπτυξε τους Πλαταιείς σε βάθος 8 ανδρών με αποτέλεσμα το εύρος του μετώπου να είναι 1.625 μέτρα. Ο Καλλίμαχος κατέλαβε την τιμητική θέση στη δεξιά πτέρυγα.
Ο Περσικός στρατός θα προσπαθούσε να εξοντώσει τους Αθηναίους με βέλη. Το βεληνεκές των τόξων ήταν περίπου 150-200 μέτρα. Κατά συνέπεια η κρίσιμη απόσταση πριν μπορέσουν οι βαριά εξοπλισμένοι Αθηναίοι οπλίτες να εμπλακούν με τους Πέρσες σε αγώνα εκ του συστάδην έπρεπε να καλυφθεί στον συντομότερο δυνατό χρόνο και αυτό μπορούσε να γίνει μόνο αν οι οπλίτες κάλυπταν την απόσταση τρέχοντας. Για το λόγο αυτό ο Μιλτιάδης εφάρμοσε την τεχνική της εφόδου. Μόλις η φάλαγγα θα έφτανε στο βεληνεκές των βελών των Περσών θα άρχιζαν να τρέχουν για να διασχίσουν την επικίνδυνη ζώνη όσο το δυνατόν γρηγορότερα και να πέσουν στους Πέρσες με τη μεγαλύτερη δυνατή ορμή.
Έτσι το πρωί της 17ης Σεπτεμβρίου 490 πΧ με τέλειο συγχρονισμό ο Μιλτιάδης έδωσε την διαταγή και οι 11.000 Αθηναίοι και Πλαταιείς σχημάτισαν τη φάλαγγα και κινήθηκαν κατά του εχθρού ενώ οι γύρω λόφοι πρέπει να αντηχούσαν από τον ύμνο που ο μεγάλος ποιητής Αισχύλος, που πολέμησε στο Μαραθώνα, μας διέσωσε στην περίφημη τραγωδία «Πέρσες»: «Ίτε παίδες Ελλήνων, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων, νυν υπέρ πάντων ο αγών!»
Ο Ηρόδοτος μας λεει ότι «Όταν οι Πέρσες είδαν τους Αθηναίους να κατεβαίνουν
χωρίς ιππικό ή τοξότες και με μικρή δύναμη, πίστεψαν ότι ήταν ένας στρατός τρελών
που έτρεχε να συναντήσει την καταστροφή του.» Γρήγορα πήραν διάταξη για να αντιμετωπίσουν
τους «τρελούς». Όταν έφτασαν κοντά στην επικίνδυνη ζώνη οι Αθηναίοι εκτόξευσαν
την έφοδο. Η σύγκρουση εξελίχθηκε ακριβώς όπως το είχε σχεδιάσει ο Μιλτιάδης.
Στο κέντρο οι Φυλές του Αριστείδη και του Θεμιστοκλή υποχώρησαν προς έδαφος που
τους έδωσε τη δυνατότητα να αναδιοργανωθούν και να συνεχίσουν τη μάχη. Στις πτέρυγες
οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς έτρεψαν σε φυγή τους αντιπάλους τους. Τότε ο Μιλτιάδης
έσωσε την εντολή να αγνοήσουν τον εχθρό που υποχωρούσε και να στραφούν κατά των
νώτων των Περσών του κέντρου. Έτσι και έγινε και οι Πέρσες περικυκλωμένοι από
τους αντιπάλους τους δεν είχαν καμία τύχη απέναντι στα δόρατα των Ελλήνων με τις
κοντές λόγχες , τα κοντά ξίφη και τις πλεχτές ασπίδες που διάθεταν. Πολέμησαν
σκληρά αλλά τελικά υπέκυψαν και οι μέχρι τότε αήττητοι Πέρσες γύρισαν τις πλάτες
τους και τράπηκαν σε φυγή. Οι Αθηναίοι τους ακολούθησαν μέχρι τα πλοία. Εκεί έγινε
η σκληρότερη μάχη και εκεί υπέστησαν οι Αθηναίοι τις πιο βαριές απώλειες. Εκεί
έπεσε ο Κυναίγειρος, ο αδελφός του Αισχύλου, ο ευγενικός και γενναίος πολέμαρχος
Καλλίμαχος και πολλοί άλλοι Αθηναίοι. Πολεμώντας σκληρά οι Πέρσες κατόρθωσαν να
σώσουν όλα τα πλοία τους εκτός από επτά τα οποία κυρίευσαν οι Αθηναίοι. Οι απώλειες
των Ελλήνων ήταν 192 Αθηναίοι νεκροί και ένας άγνωστος αριθμός Πλαταιέων και δούλων,
όπως φαίνεται από το γεγονός ότι οι Αθηναίοι έθαψαν τους νεκρούς σε τρεις τύμβους.
Στον ένα έθαψαν τους Αθηναίους πολίτες, στον άλλο τους Πλαταιείς και στον τρίτο
τους δούλους. Ο τύμβος των Αθηναίων σώζεται μέχρι σήμερα. Πιστεύεται ότι ο τύμβος
των Πλαταιέων βρίσκεται στους πρόποδες της Πεντέλης.
Ο τύμβος των δούλων δεν έχει εντοπιστεί ακόμα. Ανάμεσά τους ήταν ένα μικρό παιδί
που σκοτώθηκε από Περσικό βέλος ενώ έδινε νερό στους μαχητές στη διάρκεια της
μάχης. Οι Πέρσες έχασαν 6.400 άντρες αλλά μέσα σε αυτούς πρέπει να υπήρχαν πολλοί
αιχμάλωτοι, γιατί ο Ηρόδοτος λεει ότι όταν ο Μιλτιάδης κατάλαβε ότι ο Περσικός
στόλος μπορούσε να πλεύσει στην Αθήνα και να επιτεθεί στην ανυπεράσπιστη πόλη,
άφησε τις Φυλές του Αριστείδη και του Θεμιστοκλή που είχαν δοκιμαστεί σκληρά στο
κέντρο της φάλαγγας για να φυλάνε τα λάφυρα και τους αιχμαλώτους και με τον υπόλοιπο
στρατό κινήθηκε προς την πόλη. Είναι επίσης γνωστό ότι όταν η μάχη πλησίαζε στο
τέλος της κάποιος που βρισκόταν στην κορφή της Πεντέλης σήκωσε ψηλά μια ασπίδα
και έστειλε ένα οπτικό σήμα. Υποτίθεται ότι ήταν σήμα προς τους Πέρσες από κάποιο
οπαδό του Ιππία ότι η Πόλη ήταν ανυπεράσπιστη ή, πιο πιθανό, ότι ήταν κάποιος
Αθηναίος ειδικός παρατηρητής που μπορούσε να δει εύκολα από την Πεντέλη την κατεύθυνση
του Περσικού στόλου προς την Αθήνα.
Οι Πέρσες αρχηγοί πραγματικά έπλευσαν προς την Αθήνα και έφτασαν στον
Φαληρικό όρμο. Εκεί τους
περίμενε μια ακόμα έκπληξη: στους μακρινούς λόφους είδαν τις ασπίδες των Αθηναίων
να λάμπουν στον ήλιο. Έτσι συγκέντρωσαν το στόλο τους και επέστρεψαν στην Περσία.
Το ίδιο βράδυ έφτασε και η βοήθεια από την Σπάρτη. Ζήτησαν την άδεια να επισκεφθούν
το πεδίο της μάχης και όταν τους δόθηκε η άδεια εξέφρασαν το θαυμασμό τους για
το κατόρθωμα των Αθηναίων.
Έτσι τελείωσε η πρώτη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ Ελλάδας και Περσίας
αλλά ο αγώνας δεν τελείωσε εκεί. Μετά δέκα χρόνια ένας τεράστιος Περσικός στρατός
υπό τον ίδιο τον Μεγάλο Βασιλέα Ξέρξη, θα εισέβαλε στην Ελλάδα για να ηττηθεί
και αυτός στη Σαλαμίνα και τις Πλαταιές.
Ήταν η μάχη του Μαραθώνα μία «αποφασιστική» μάχη; Δυο διακεκριμένη
ιστορικοί ο Fuller στο έργο του «Στρατιωτική Ιστορία του Δυτικού Κόσμου» και ο
Creasy στο έργο του «Δεκαπέντε Αποφασιστικές Μάχες» εκφράζουν διαφορετικές γνώμες.
Σύμφωνα με τον Fuller «η μάχη του Μαραθώνα ήταν μια αξιόλογη μάχη τόσο από την
άποψη της στρατηγικής των Περσών που ήταν αξιοθαύμαστη όσο και της τακτικής των
Ελλήνων που δεν ήταν λιγότερο αξιοθαύμαστη...Για πρώτη φορά στην ιστορία τους
οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες στο δικό τους στοιχείο, δηλαδή στην ξηρά και ο
Μαραθώνας προίκισε τους νικητές με την πίστη στο πεπρωμένο τους που ήταν να επιζήσουν
επί τρεις αιώνες στη διάρκεια των οποίων γεννήθηκε ο δυτικός πολιτισμός. Ο Μαραθώνας
σηματοδότησε τη γέννηση της Ευρώπης.»
Ο Creasy έρχεται πιο κοντά στην γνώμη των Ελλήνων ότι η μάχη του Μαραθώνα
ήταν αποφασιστική για την παγκόσμια ιστορία. Σύμφωνα με τον Creasy «Η μάχη του
Μαραθώνα έσπασε για πάντα το μύθο του αήττητου των Περσών που παρέλυε τη διάνοια
των λαών. Δημιούργησε στους Έλληνες το πνεύμα που απέκρουσε τον Ξέρξη και μετά
οδήγησε τον Ξενοφώντα, τον Αγησίλαο και τον Αλέξανδρο σε τρομερά αντίποινα με
τις εκστρατείες τους στην Ασία. Εξασφάλισε για την ανθρωπότητα τον πολιτιστικό
θησαυρό των Αθηνών, την ανάπτυξη των ελεύθερων θεσμών, τον φιλελεύθερο διαφωτισμό
του δυτικού κόσμου και τη σταδιακή άνοδο για πολλούς αιώνες τις μεγάλες αρχές
του Ευρωπαϊκού πολιτισμού.»
Εκείνο που ήταν το πιο σημαντικό από την άποψη των Ελλήνων αναγράφεται
στο επίγραμμα που γράφτηκε στον τύμβο των Αθηναίων: «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι
Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν». Οι Αθηναίοι ήταν οι πρώτοι που
αντιλήφθηκαν ότι η ΕΝΟΤΗΤΑ όλων των Ελληνικών Πόλεων-Κρατών ήταν απαραίτητη για
να αντιμετωπιστεί η απειλή από τους Πέρσες.
Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε από την μάχη του Μαραθώνα, τη
μάχη κατά την οποία το θάρρος επιβλήθηκε στους αριθμούς και ο αγώνας εκ του συστάδην
τη βολή με τα τόξα;
Το πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι η μάχη αυτή υπήρξε ο θρίαμβος
των ηθικών δυνάμεων έναντι των αριθμών. Οι Αθηναίοι πολίτες που πολεμούσαν στο
Μαραθώνα ήξεραν γιατί πολεμούσαν: για τα χωράφια, τις οικογένειες και τα σπίτια
τους. Από την άλλη μεριά οι Ασιάτες και Αφρικανοί στρατιώτες, εκτός από τους Πέρσες,
δεν ήξεραν γιατί πολεμούσαν και πολλοί από αυτούς απλά έπρεπε να διαλέξουν ποιοι
θα τους σκότωναν: οι Αθηναίοι ή οι Πέρσες!
Σε ότι αφορά τις αρχές του πολέμου μπορεί να πούμε ότι ο Μιλτιάδης
εφάρμοσε για πρώτη φορά στην ιστορία, χωρίς να έχει αποφοιτήσει από κάποια στρατιωτική
ακαδημία, τις εξής:
Επιθετικότητα: Ανέλαβε την πρωτοβουλία και διέταξε την επίθεση κατά
των Περσών με μικρότερη αριθμητικά δύναμη, στην κατάλληλη στιγμή. Οικονομία Δυνάμεων
και Συγκέντρωση: Ανάπτυξε τα τμήματά του με τέτοιο τρόπο ώστε να χτυπήσει το πιο
αδύνατο σημείο της γραμμής των Περσών με το ισχυρότερο σημείο της δικής του διάταξης.
Με άλλα λόγια εφάρμοσε μεγάλη μαχητική ισχύ στο αποφασιστικό σημείο στον κατάλληλο
χρόνο. Με τον τρόπο αυτό έκανε εκείνο που λίγοι στρατηγοί έχουν κάνει: έσπασε
ένα «ταμπού» αλλάζοντας μια τακτική που εφαρμοζόταν επί πολλά χρόνια διακινδυνεύοντας
ένα «ανάθεμα» στην περίπτωση που θα αποτύγχανε. Ενότητα Διοικήσεως: Ο Ηρόδοτος
μας λεει ότι οι Αθηναίοι στρατηγοί πρόσφεραν τη σειρά αρχηγίας τους στο Μιλτιάδη,
αλλά εκείνο επιτέθηκε την ημέρα που είχε έρθει η δική του σειρά. Έτσι εξασφάλισε
ότι όλες οι Φυλές ήταν κάτω από τις διαταγές ενός υπεύθυνου διοικητή.
Αιφνιδιασμός: Πρώτα έπεισε τους Αθηναίους να πάνε στο Μαραθώνα και
μετά επιτέθηκε την κρίσιμη στιγμή στους Πέρσες με νέα τακτική με τέτοιο τρόπο
ώστε οι Πέρσες πίστεψαν ότι οι Αθηναίοι είχαν τρελαθεί! Ελιγμός: Στη μάχη του
Μαραθώνα ο Μιλτιάδης εφάρμοσε τον ελιγμό της διπλής υπερκέρασης. Δεν έχει σημασία
ότι το μέτωπο ήταν μικρό. Έτσι διεξάγονταν οι μάχες εκείνες τις ημέρες. Εκείνο
που έχει σημασία είναι ότι ο θαυμάσιος ελιγμός, που επαναλήφθηκε συχνά από άλλους
μεγάλους στρατηγούς, επινοήθηκε και διευθύνθηκε με επιτυχία για πρώτη φορά από
τον Μιλτιάδη που δεν είχε προηγούμενη γνώση ή παράδειγμα.
Τελικά θεωρώ σωστό να παραθέσω την γνώμη για τον Μιλτιάδη ενός διακεκριμένου
ιστορικού, του Hans Delbruck ο οποίος στο κλασσικό έργο του «Ιστορία της Τέχνης
του Πολέμου, Πόλεμος στην Αρχαιότητα» γράφει
«Η εικόνα του Μιλτιάδη σαν διοικητή στο πεδίο της μάχης στέκεται γιγάντια στα
πρώιμα χρονικά της παγκόσμιας στρατιωτικής ιστορίας. Βρίσκουμε εδώ την πιο πλήρη
και την πιο σπάνια μορφή ηγεσίας που έχει γεννήσει η πολεμική τέχνη μέχρι σήμερα,
τον συνδυασμό άμυνας - επίθεσης, στις απλές καλλιτεχνικές γραμμές του πρώτου μεγάλου
στρατιωτικού γεγονότος. Τι διορατικότητα στην επιλογή του πεδίου της μάχης, τι
αυτοέλεγχος εν αναμονή της εχθρικής επίθεσης, τι εξουσία επί των μαζών, επί ενός
στρατού από υπερήφανους, ελεύθερους πολίτες ώστε να μπορέσει να τους συγκρατήσει
σταθερά στη θέση που είχε διαλέξει και μετά να τους οδηγήσει σε μια ξέφρενη επίθεση
την αποφασιστική στιγμή! Όλα ήταν ρυθμισμένα για τη στιγμή αυτή -ούτε ένα λεπτό
νωρίτερα, οπότε οι Αθηναίοι θα έφταναν στον εχθρό ξέπνοοι και αποδιοργανωμένοι,
ούτε ένα λεπτό αργότερα, οπότε πολλά από τα βέλη του εχθρού θα είχαν βρει το στόχο
τους και ο μεγάλος αριθμός των ανδρών που θα έπεφταν και θα δίσταζαν θα έσπαγε
την ορμή της εφόδου, η οποία θα έπρεπε να πέσει σαν χιονοστιβάδα στις γραμμές
του εχθρού αν ήθελε να νικήσει. Θα έχουμε ευκαιρία να αναλύσουμε και άλλες παρόμοιες
περιπτώσεις αλλά ποτέ μια μεγαλύτερη από αυτή.»
Κείμενο: Υποστρατήγου Δημητρίου Γεδεών
Παρατίθεται τον Αύγουστο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Γενικού Επιτελείου
Στρατού.
The Battle of Marathon: Thomas R. Martin, An Overview of Classical Greek History from Homer to Alexander
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
