Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ανεμόμυλοι Φάρσων και Παλιό χωριό

ΦΑΡΣΑ (Χωριό) ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ
Η βιομηχανοποίηση συνέβαλε στην εγκατάλειψη των ανεμόμυλων που γκρεμισμένοι καθώς στέκουν θυμίζουν τον συνεχή αγώνα του ανθρώπου ενάντια στη φύση, για την επιβίωσή του. Σε όλο το Νομό Κεφαλλονιάς και Ιθάκης διαμέσου των αιώνων υπήρξαν 154 ανεμόμυλοι. Στα Φάρσα εκτός από το Ναυτικό Μουσείο που σχεδιάζεται να λειτουργήσει, υπάρχει και το Παλιό χωριό το οποίο εγκαταλείφθηκε με τους σεισμούς του 1953 και σήμερα αποτελεί την Πομπηϊα της Κεφαλλονιάς.

Ιστοσελίδα Δήμου Αργοστολίου
• http://www.argostoli.gr/article.asp?path=\articles...

ΧΑΒΔΑΤΑ (Χωριό) ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ
Στην περιοχή του χωριού διατηρούνται παλιοί ανεμόμυλοι σε καλή κατάσταση.

ΚΕΡΑΣΕΑ (Χωριό) ΧΑΛΚΙΔΑ
  Τα τελευταία χρόνια σε μια περιοχή της Κερασιάς "Ντάμκα" σε ένα επιβλητικό ορεινό όγκο, δυτικό τμήμα του Ξηρού Ορους, υπάρχουν επιφανειακά πετρώματα, ένα μεγάλο τμήμα απολιθωμένης γης, ένας φυσικός θησαυρός. Εκεί βλέπει κανείς ατόφιους απολιθωμένους κορμούς δέντρων εκατομμυρίων χρόνων ζωής. Ο επισκέπτης έκπληκτος αντικρίζει κορμούς μέχρι και 20 μ. μήκους που βρίσκονται καταγής εκεί, επί αιώνες.
  Αν και δεν έχουν γίνει συστηματικές ανασκαφές οι πολυπλθείς αναφορές ειδημόνων υποδηλώνουν την ύπαρξη σε βάθος και έκταση ενός μεγάλου γωλογικού θησαυρού. Ισως όλη αυτή η υπαρκτή μαρμαρωμένη χλωρίδα διαμορφώθηκε πριν από 20 εκ. χρόνια, όταν η όλη περιοχή του Β. Αιγαίου μετεβλήθη από ξηρά σε θάλασσα. Τότε λέγεται ότι πύρινες μάζες που βγήκαν από τα έγκατα της γης κατέκαυσαν τα πάντα, χλωρίδα και πανίδα και την απολίθωσαν για αιώνες πια. Το ίδιο δε αυτό συνταρακτικό γεωλογικό φαινόμενο του Β. Αιγαίου τότε να διαφμόρφωσε και το απολιθωμένο δάσος της Λέσβους.
  Στη θέση επίσης "Κόκκινο χώμα", κοντά στο χωριό Κερασιά, έχουν γίνει ανασκαφές από την επιστημονική ομάδα του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Αθήνας Θεοδώρου και έχουν βρεθεί απολιθώματα οστών προϊστορικών ζώων (6-10 εκατομμυρίων ετών).
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Νηλέως.

Απολιθωμένο Δάσος Νοστίμου

ΝΟΣΤΙΜΟ (Χωριό) ΚΑΣΤΟΡΙΑ
  Το Απολιθωμένο Δάσος Νοστίμου που ανακάλυψε το 1961 ομάδα Γερμανών επιστημόνων, αποτελείται κυρίως από τροπικά φυτά, γεγονός που προσδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ιστορική εξέλιξη των φυτών του παρελθόντος, όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα.
  Το Απολιθωμένο Δάσος βρίσκεται μέσα σε θαλάσσια ιζήματα. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. Βελιτζέλο, το Δάσος βρίσκεται μέσα σε δελταϊκές προσχώσεις της προϊστορικής θάλασσας, τα κύματα της οποίας έβρεχαν την ευρύτερη περιοχή της Καστοριάς.
  Το Απολιθωμένο Δάσος Νοστίμου αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα ευρήματα του ευρωπαϊκού χώρου. Υπάρχει μεγάλος αριθμός κορμών, μήκους 5 έως 10 μ. και διαμέτρου 40 έως 80 εκ.
  Το Δάσος απολιθώθηκε κάτω από ευνοϊκές συνθήκες και η φυτική ύλη έγινε πέτρα, ηλικίας περίπου 15-20 εκ. χρόνων. Είναι σίγουρο ότι θα αποκαλυφθούν και ζωικά απολιθώματα της ίδιας ηλικίας που θα αυξήσουν την επιστημονική σημασία των ανασκαφικών ερευνών.
  Η αισιοδοξία της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Αθηνών, επικεφαλής της οποίας είναι ο καθηγητής κ. Βελιτζέλος, έγκειται στον μεγάλο αριθμό απολιθωμένων κορμών που βρίσκονται διάσπαρτοι στην περιοχή, καθώς επίσης και σε αρκετούς άλλους που βρίσκονται στα ιζήματα, οι οποίοι θα πρέπει να αποκαλυφθούν μέσω ειδικών συστηματικών ανασκαφών.
  Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί η λίαν καλή διατήρηση των απολιθωμένων κορμών, που δίνει η δυνατότητα προσδιορισμού των γενών ή των ειδών τους.

Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Καστοριάς

• http://www.kastoriacity.gr/history_intro.htm# (4 φωτ.)

Πάρκο Απολιθωμένου Δάσους

ΣΙΓΡΙ (Λιμάνι) ΛΕΣΒΟΣ
  Μεγάλης επιστημονικής αξίας είναι τα ευρήματα που έρχονται στο φως από τις ανασκαφές που πραγματοποιεί το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Τα ευρήματα προκαλούν το ζωηρό ενδιαφέρον τόσο των επιστημόνων όσο και των επισκεπτών που κάθε χρόνο επισκέπτονται το Απολιθωμένο Δάσος για να θαυμάσουν το μοναδικό μνημείο της Φύσης.
  Το Μουσείο πραγματοποιεί φέτος για πρώτη φορά ανασκαφές στην περιοχή του Απολιθωμένου Δάσους σε συνεργασία με την Διεύθυνση Δασών Λέσβου και το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο χώρος των ανασκαφών βρίσκεται στο Πάρκο του Απολιθωμένου Δάσους, η πρόσβαση στο οποίο γίνεται από την επαρχιακή οδό Αντισσας-Σιγρίου. Στόχος της έρευνας είναι η αποκάλυψη του απολιθωμένου δάσους που βρίσκεται θαμμένο κάτω από μεγάλο όγκο ηφαιστειακών πετρωμάτων και η συλλογή νέων στοιχείων που αφορούν τη σύσταση του απολιθωμένου οικοσυστήματος. Τα νέα ευρήματα πρόκειται να παρουσιασθούν στο φυσικό χώρο του πάρκου του Απολιθωμένου Δάσους και στις νέες αίθουσες του Μουσείου που βρίσκεται στη φάση της αποπεράτωσης. Οι ανασκαφικές εργασίες διευθύνονται από τον Διευθυντή του Μουσείου Δρ. Ν. Ζούρο και πραγματοποιούνται σε συνεργασία με τον Καθηγητή Παλαιοβοτανικής-Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Ε. Βελιτζέλο.
  Η ανασκαφή έχει προχωρήσει σημαντικά και έχουν αποκαλυφθεί φυτικά απολιθώματα σε μεγάλο αριθμό αλλά και με ιδιαίτερη σημασία από επιστημονική άποψη. Αναλυτικότερα, μεταξύ των απολιθωμάτων που ήλθαν στο φως περιλαμβάνονται:
    Ο μεγαλύτερος μέχρι σήμερα γνωστός ιστάμενος κορμός απολιθωμένου δένδρου, όχι μονο για τη Λέσβο αλλά με βεβαιότητα για ολόκληρη την Ευρώπη. Το ύψος του είναι 7,02 μ. και η περίμετρός του 8,58μ. Αποτελεί το κατώτερο τμήμα του κορμού, το οποίο έχει διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα διασωζόμενα φυτικά απολιθώματα στον κόσμο το οποίο ανήκει σύμφωνα με εκτίμηση του καθηγητή Ε. Βελιτζέλου στο είδος Taxodioxylon gypsaceum, που αποτελεί προγονική μορφή του σύγχρονου δένδρου Σεκόια.
    Δύο ιστάμενοι απολιθωμένοι κορμοί κωνοφόρων δένδρων οι οποίοι βρίσκονται σε απόσταση μικρότερη των δύο μέτρων και πιθανώς ανήκουν στην οικογένεια των Πρωτοπευκίδων (Protopinaceae). Το ύψος των ιστάμενων κορμών είναι 2,70μ και 2,22μ ενώ η περίμετρός τους είναι 2,90μ και 2,226μ αντιστοίχως. Εμφανίζουν εξαιρετική διατήρηση της εσωτερικής δομής και των εξωτερικών γνωρισμάτων του ξύλου, και παρουσιάζουν εμφανείς τους αυξητικούς δακτυλίους. Ανήκουν πιθανότατα στο νέο είδος κωνοφόρου δένδρου, το είδος Pinoxylon paradoxum SUSS & VELITZELOS, προγονική μορφή του σύγχρονου πεύκου. Η ανασκαφή έφερε στο φως μεταξύ των δύο αυτών κορμών και κατακείμενο κορμό, ο οποίος έχει μήκος 6 μέτρων.
    Ιστάμενος απολιθωμένος κορμός δένδρου του οπίου το ανώτερο τμήμα αποκαλύφθηκε από τη φυσική διάβρωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων. Εχει αποκαλυφθεί το ριζικό του σύστημα σε πολύ καλή κατάσταση. Το ύψος του είναι 2,15μ και η περίμετρός του 2,18μ. Παρακείμενος βρίσκεται και άλλος απολιθωμένος κορμός, μεγάλο μέρος του οποίου αποκαλύφθηκε από τη φυσική διάβρωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων.
    Ιστάμενος απολιθωμένος κορμός δένδρου με εντυπωσιακά πορφυρά χρώματα, εμφανείς τους αυξητικούς δακτυλίους και άριστη διατήρηση των μορφολογιών γνωρισμάτων και της δομής του ξύλου. Το ύψος του είναι 2,05μ. και η περίμετρός του 2,65μ.
    Κατά τις εκσκαφές έχουν αποκαλυφθεί αρκετοί ακόμη κορμοί καθώς και τμήματα των φυτών (καρποί, φύλλα, κλαδιά, ρίζες).
  Η σημασία των ευρημάτων έγκειται στο γεγονός ότι αποκαλύπτεται πλέον με μεγαλύτερη βεβαιότητα ότι η περιοχή των ανασκαφών βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο ενός μεικτού δάσους κωνοφόρων δένδρων. Το δάσος αυτό αποτελείται από δένδρα τα οποία στην πλειοψηφία τους ανήκουν σε προγονικές μορφές του σύγχρονου είδους Σεκόια ή αειθαλής (Sequoia semprevirens). Τα σημερινά δένδρα του είδους αυτού φτάνουν σε ύψος τα 120 έως 130 μέτρα. Εχουν προσδιορισθεί επίσης άτομα της οικογένειας των Πρωτοπευκίδων (Protopinaceae). Τα περισσότερα ανήκουν στο νέο είδος κωνοφόρου δένδρου, το είδος Pinoxylon paradoxum SUSS & VELITZELOS, το οποίο αποτελεί προγονική μορφή του σύγχρονου πεύκου και προσδιορίσθηκε για πρώτη φορά στη Λέσβο. Στο πάρκο του απολιθωμένου δάσους βρίσκεται ο ολότυπος του είδους. Εχουν προσδιορισθεί επίσης αντιπρόσωποι των ειδών Λεύκη, Δάφνη, Κανελλόδενδρο, Πλάτανος, Δρυς, Οξυά, Φοίνικας, Σκλήθρο, Σφένδαμος και Κυπαρίσσι.
  Η σύνθεση της απολιθωμένης χλωρίδας δείχνει ότι το απολιθωμένο δάσος της Λέσβου αναπτύχθηκε σε υποτροπικό κλίμα το οποίο μεταβαλλόταν απότομα σε ηπειρωτικό θερμό, με χαρακτήρα χλωρίδας υποτροπικής ζώνης της Νοτιοανατολικής Ασίας ή της Αμερικής.
  Η μεγαλύτερη συχνότητα των απολιθωμένων κορμών που διατηρούνται όρθιοι και με το ριζικό τους σύστημα σε πλήρη ανάπτυξη, πιστοποιεί ότι τα δένδρα απολιθώθηκαν στη φυσική τους θέση και δεν έχουν μεταφερθεί στη θέση που τα βρίσκουμε σήμερα. Πρόκειται δηλαδή για ένα αυτόχθονο απολιθωμένο δάσος. Εκτός από τους απολιθωμένους κορμούς διατηρούνται σε άριστη κατάσταση προφυλαγμένα μέσα στα ηφαιστειακά πετρώματα ρίζες, καρποί, φύλλα, σπέρματα κλπ.
  Στο απολιθωμένο δάσος έχει αποτυπωθεί η γεωλογική ιστορία της λεκάνης του Αιγαίου τα τελευταία 20 εκατομμύρια χρόνια και δίνει μοναδικές πληροφορίες όχι μόνο για τη χλωρίδα, αλλά και για τις οικολογικές συνθήκες, το κλίμα και τις μεταβολές του, την ηφαιστειακή δραστηριότητα καθώς τις μεγάλες τεκτονικές κινήσεις που διαμόρφωσαν τη σημερινή δομή της περιοχής.
Το κείμενο παρατίθεται το Μάιο 2003 από το "NEL LINES MAGAZINE", Ιούνιος 1998.

• http://www.lesvos-travel.com/forest.htm (2 φωτ.)
• http://magicaljourneys.com/Lesvos/lesvos-interest-... (9 φωτ.)

Απολιθωμένο δάσος Φυλακτού

ΦΥΛΑΚΤΟ (Χωριό) ΣΟΥΦΛΙ
Το απολιθωμένο δάσος της ευρύτερης περιοχής Φυλακτού - Δήμου Τυχερού δημιουργήθηκε εξαιτίας των ευνοϊκών συνθηκών απολίθωσης και συνδέεται άμεσα με την ηφαιστειακή δράση που υπήρχε στην περιοχή πριν 25.000.000 χρόνια. Η ηφαιστειακή δράση δημιούργησε θερμά διαλύματα πλούσια σε διοξείδιο του πυριτίου που εισέδυσαν και διαπότισαν τα ηφαιστειακά πετρώματα στα οποία βρίσκονταν ήδη οι κορμοί των δέντρων και έτσι άρχισε η διαδικασία της απολίθωσης, δηλαδή η αντικατάσταση μόριο προς μόριο, της οργανικής φυτικής ύλης από ανόργανα υλικά του περιβάλλοντος. Στην περίπτωση του απολιθωμένου δάσους της ευρύτερης περιοχής Φυλακτού, η απολίθωση είναι τέλεια. Διατηρούνται σε άριστη κατάσταση τα εξωτερικά μορφολογικά γνωρίσματα των κορμών των δέντρων, π.χ. οι αυξητικοί δακτύλιοι, ο φλοιός καθώς επίσης και η εσωτερική δομή του ξύλου από την μικροσκοπική μελέτη της οποίας προσδιορίζεται το γένος και το είδος του απολιθωμένου δέντρου.

• http://tychero.evros.gr/TOURISTIKOS/aksiotheata.ht...

Κούρος

ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ (Χωριό) ΝΑΞΟΣ
Ημιτελής υπερφυσικού μεγέθους.

Ανάγλυφο του Μίθρα Ταυροκτόνου

ΘΕΡΜΕΣ (Χωριό) ΞΑΝΘΗ
Το ανάγλυφο (τέλος 2ου - αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) είναι λαξευμένο σε μεγάλο βράχο, κοντά στο χωριό Θέρμες. Μέσα σε ανάγλυφο πλαίσιο, που συμβολίζει σπήλαιο, εικονίζεται στο κέντρο ο Μίθρας να θυσιάζει τον ταύρο. Δεξιά και αριστερά, στέκονται οι ακόλουθοι του θεού, ο Καύτης και ο Καυτοπάτης. Ο Μίθρας, ήταν θεός του ήλιου περσικής καταγωγής.

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία περιλαμβάνει και φωτογραφίες.

Ιστοσελίδα Υπουργείου Πολιτισμού
• http://www.culture.gr/2/21/211/21119n/g211sn02.htm...

Aκριβής θέση: Nομός Ξάνθης, επαρχία Ξάνθης. Tο ανάγλυφο έχει λαξευθεί σε βράχο στα NA του πρώτου συνοικισμού του χωριού Θέρμες και 30 μ. πέρα από τον δρόμο που οδηγεί από τις Θέρμες στην Mέδουσα. Tο ύψωμα Γκρανίστε, όπου εντοπίσθηκαν κατάλοιπα φρουρίου, βρίσκεται περί τα 2 χλμ. BA του ίδιου οικισμού.
Χερσαίες: Tο φρούριο ελέγχει την διάβαση Θερμών-Mεδούσης, από όπου διέρχεται και η σύγχρονη οδός. Δίπλα ρέει ποταμός.
ΠOΛITIKH IΣTOPIA - XPONOΛOΓIO: Tο ανάγλυφο χρονολογείται στα τέλη του 2ου και στις αρχές του 3ου αι. μ.X. Kαμμία σχετική πληροφορία δεν παρέχεται για το γειτονικό φρούριο.
Aρχαίες θρησκείες: Στο ανάγλυφο των Θερμών εικονίζεται παράσταση του Mίθρα Tαυροκτόνου, θεότητα ανατολικής προελεύσεως, που σχετίζεται με την λατρεία του φωτός. Ως Tαυροκτόνος θεωρείται προστάτης των πολεμιστών.
Oχυρώσεις: Στην κορυφή του βραχώδους υψώματος Γκρανίστε σχηματίζονται τρία επίπεδα με κατεύθυνση BΔ προς NA. Στο υψηλότερο σημείο διακρίνονται δύο τμήματα φρουριακού περιβόλου, το βόρειο μήκους 3 μ. και το νότιο μήκους 15 μ.. Tο δεύτερο αυτό τμήμα έχει σωζ. ύψος 1, 30 μ., πάχ. 2, 50 μ. και διατηρεί ίχνη ασβεστοκονιάματος. Tο δεύτερο επίπεδο έχει διαστάσεις 15 X 15 μ. και δεν περιβάλλεται από τείχος αλλά από υψηλούς βράχους. Tο τρίτο και χαμηλότερο επίπεδο, διαστάσεων 50 X 30 μ., προστατεύεται επίσης από βράχους, αλλά διακρίνονται και τμήματα τοίχων στα βατά σημεία. Tα κατάλοιπα αυτά δεν έχουν χρονολογηθεί.
Γλυπτική: Tο σημαντικότερο εύρημα της περιοχής αποτελεί ανάγλυφο σε φυσικό βράχο του Mίθρα Tαυροκτόνου, εκμαγείο του οποίου φυλάσσεται στο Mουσείο Kομοτηνής. Eντός τοξωτού πλαισίου εικονίζεται ο θεός Mίθρας να σκοτώνει τον ταύρο. O θεός φέρει χιτώνα, που ανεμίζει προς τα πίσω. Tο λυγισμένο αριστερό του γόνατο ακουμπά στην ράχη του ταύρου, ο οποίος εικονίζεται πεσμένος στο έδαφος. Mε το αριστερό χέρι κρατούσε την κεφαλή του ταύρου, ενώ με το δεξιό βύθιζε το μαχαίρι στο λαιμό του ζώου, αλλά, λόγω φθορών στο σημείο αυτό, η κεφαλή και τα χέρια δεν διατηρούνται. Δεξιά και αριστερά του Mίθρα εικονίζονται οι συνοδοί του Cautes και Cautopates, ενώ πλάϊ στη κεφαλή του ταύρου διακρίνεται μικρότερη μορφή, που ίσως αποδίδει τον Ήλιο ή την Σελήνη. Kάτω από τον ταύρο διακρίνεται φίδι, συχνό στις παραστάσεις του Mίθρα. Στο κάτω μέρος του αναγλύφου, σε μία σειρά μικρών τοξοειδών πλαισίων, απεικονίζονται σκηνές από τον μυθολογικό κύκλο του θεού, όπως η μεταφορά του ταύρου, ο Mίθρας κυνηγός, η σκηνή χειροτονίας, το ιερό φαγητό Mίθρα και Hλίου και η άνοδος του Mίθρα στον ουρανό. Tο ανάγλυφο χρονολογείται στα τέλη του 2ου ή στις αρχές του 3ου αι. μ. X. Ύψος 1, 13 μ., πλάτος στην βάση 1 μ.
Συγγραφέας: Μαρία-Γαβριέλλα Παρισάκη, Λουίζα Λουκοπούλου

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Θρακικού Ηλεκτρονικού Θησαυρού

• http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?p...

Ο Λέων της Κέας

ΙΟΥΛΙΣ (Κωμόπολη) ΚΕΑ
Κολοσσιαίο μονολιθικό λιοντάρι στα Α της πόλης.

Η πέτρα του Ομήρου

ΟΜΗΡΟΥΠΟΛΗ (Δήμος) ΧΙΟΣ

Ιστοσελίδα Δήμου Ομηρούπολης
• http://www.homeropolis.gr/homeropolis/daskalopetra... (1 φωτ.)

Αρχαία ορυχεία

ΠΡΑΣΣΑ (Οικισμός) ΚΙΜΩΛΟΣ
ΒΑ του χωριού, στο βορειοανατολικότερο άκρο του νησιού.

Αρχιτεκτονική κληρονομιά Αμπελακίων

ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ (Χωριό) ΛΑΡΙΣΑ

• http://www.ambelakia.org/english/arhitech/archit.h...

ΛΕΡΟΣ (Νησί) ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ
Leros architecture its a blend of 4 deferent styles, the typical style of Dodecanesewhich has a lot of similarities with the architectural style of the Cyclades islands, smallwhite houses with blue painted doors and windows. The neoclassic style with the dominant color of okra and finally the remaining Italian buildings from the times of the Italian occupation which most are in Laki and mostly good remain as a living museum of Mussolini's architecture.The last decade the modern lerians build there houses with respect to the traditional local style.

Leros Business Association WebPage
• http://www.lerosisland.com/houses.html (9 φωτ.)

Στρογγυλή Λίμνη

ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Χωριό) ΒΟΙΑ
  Ενάμιση χιλιόμετρο νοτιοανατολικά του χωριού Αγιος Γεώργιος απέναντι από την Ελαφόνησο, βρίσκεται η Στρογγύλη Λίμνη, που αποτελεί σημαντικό βιότοπο.
  Είναι λιμνοθάλασσα και συνεχίζεται κατά μήκος της παραλίας με τις δύο μικρές λίμνες του Μάγγανου και του Νεραντζιώνα.
  Στον περίγυρο της Λίμνης, από τη μεριά της θάλασσας, υπάρχουν θαλαμωτοί τάφοι της προϊστορικής εποχής και στο βυθό της θάλασσας, μπροστά από την παραλία με τους τάφους και απέναντι από το νησάκι Παυλοπέτρι, βρίσκεται μια ολόκληρη προϊστορική πόλη που ανακαλύφθηκε το 1968 κι έγινε διεθνώς γνωστή ύστερα από έρευνα του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ.
  Η Λίμνη είναι αναγνωρισμένος υγρότοπος και έχει συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα NATURA 2000. Η χλωρίδα γύρω από τη λίμνη αλλά και στην Ελαφόνησο είναι αξιόλογη και περιλαμβάνει ένα σπάνιο και απειλούμενο είδος Κέδρου. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στην ευρύτερη περιοχή των Βατίκων είχαν βρεθεί από τον περίφημο βοτανολόγο Κωνσταντίνο Γουλιμή, τρία μοναδικά στον κόσμο φυτικά είδη: Η Τουλίπα Γουλιμή, η Λινάρια Hellenica, και το θυμάρι Linum Leucanthenmum, με μελιτζανιά ή κόκκινα φύλλα.
  Στις αμμουδερές παραλίες τέλος, συχνή είναι η παρουσία της χελώνας caretta-caretta.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Μάρτιο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο της Δημοτικής Επιχείρησης Ανάπτυξης Βοιών (2001).

Το Θαλάσσιο Πάρκο

ΑΛΟΝΝΗΣΟΣ (Νησί) ΒΟΡΕΙΟΙ ΣΠΟΡΑΔΕΣ
  Αποκαλούνται ερημόνησα, αλλά είναι ένας κόσμος γεμάτος ζωή, αφού αποτελούν ιδανικό βιότοπο σπάνιας πανίδας και χλωρίδας.
  Βρίσκονται δίπλα στην Αλόννησο και αποτελούν τον πυρήνα του Θαλάσσιου Πάρκου. Η Περιστέρα, οι Δύο Αδελφοί, η Κυρά-Παναγιά, τα Σκάντζουρα, τα Γιούρα, το Πιπέρι και Ψαθούρα, είναι τα ερημόνησα.
  Το νησί Πιπέρι είναι το κέντρο του Πάρκου και η προσέγγιση εδώ είναι απαγορευμένη. Ο επισκέπτης μπορεί, σεβόμενος τους ισχύοντες περιορισμούς, να γνωρίσει από κοντά την περιοχή, να απολαύσει το ξεχωριστό φυσικό τοπίο του Πάρκου και, αν είναι τυχερός να συναντήσει τη μεσογειακή φώκια.
  Από την Αλόννησο η επίσκεψη στο Θαλάσσιο Πάρκο είναι εύκολη υπόθεση, καθώς οργανώνονται συνεχώς ημερήσιες εκδρομές στα Ερημόνησα. Η θαλάσσια εκδρομή στην Ψαθούρα, στο μοναστήρι της Κυράς-Παναγιάς ή στον όρμο του Πλανήτη, συντροφιά με τα δελφίνια, είναι μια ξεχωριστή εμπειρία.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο των Ε.Ο.Τ. - Νομαρχίας Μαγνησίας - Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Μαγνησίας (Ν.Ε.Τ.Π.).

Υγρότοπος λίμνης Πόλγης, Δάσιου Τρικάλων

ΑΝΩ ΤΡΙΚΑΛΑ (Χωριό) ΤΡΙΚΑΛΑ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
100 στρέμματα.

Μικρό και Μεγάλο Λιβάρι

ΚΑΝΑΤΑΔΙΚΑ (Οικισμός) ΙΣΤΙΑΙΑ
  Είναι λιμνοθάλασσα στην περιοχή Κανατάδικα Ιστιαίας. Εχει έκταση 1.000 στρ., από τα οποία τα 700 στρ. είναι υφάλμυρα και τα 300 στρ. βαλτώδη γη. Εχει μέγιστο βάθος 1,2 μ. και ελάχιστο 0,5μ. Αποτελεί ένα σπάνιο φυσικό υδροβιότοπο με έντονο ορνιθολογικό ενδιαφέρον, που αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό για μεταναστευτικά πτηνά. Η επιφάνεια του υδροβιότοπου καλύπτεται σε πολλά σημεία από ελόβια βλάστηση, όπως καλάμια, βούρλα, νούφαρα, ενώ η παρόχθια βλάστηση καλύπτεται από καλλιέργειες, θάμνους, φυλλοβόλα και πόες. Η παρουσία προϋδάτινων ή υδρόβιων πτηνών που τείνουν να εξαφανιστούν στην Ελλάδα είναι σημαντική. Η περιοχή Κανατάδικα, Δέλτα Ξηριά και Υδροχαρές Δάσος Αγίου Νικολάου, έχει συμπεριληφθεί στον Εθνικό Κατάλογο Προτεινόμενων Περιοχών για ένταξη στο Δίκτυο "Natura 2000".
Το κείμενο παρατίθεται το Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1999) της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ευβοίας.

Ελος Κόρφου

ΚΟΡΦΟΣ (Χωριό) ΚΟΡΙΝΘΙΑ
Μόλις 5 στρεμμάτων.

Βιότοπος των Κουκουναριών

ΚΟΥΚΟΥΝΑΡΙΕΣ (Παραλία) ΣΚΙΑΘΟΣ
  Ο Βιότοπος των Κουκουναριών βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Σκιάθου σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από την πόλη και το λιμάνι.
  Είναι ένας από τους τρεις σπάνιους βιότοπους που έχουμε στη χώρα μας. Οι άλλοι δύο βρίσκονται στον Σχοινιά του Μαραθώνα Αττικής και στην Μανολάδα Αχαϊας αντίστοιχα. Τρία είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του μοναδικού αυτού βιότοπου. Η αμμώδης παραλία, το δάσος των Κουκουναριών (pinus pinea) και η λίμνη με τα ημίγλυκα νερά.
  Ο σπάνιος αυτός συνδυασμός δίνει το πανέμορφο τοπίο, στο οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεστε.
  Σε δύο αντιμαχόμενες εκδοχές, από παλαιοβοτανική άποψη αποδίδεται η προέλευση της Κουκουναριάς του πανέμορφου αυτού πεύκου που έχει κύρια χαρακτηριστικά τη σκακιοειδή ή επίπεδη κορυφή και το μεγαλύτερο ύψος (15-18 μέτρα), από το συχνότερα απαντώμενο είδος της χαλεπίου πεύκης (pinus halepensis).
  Η πρώτη υποστηρίζει ότι η κουκουναριά λόγω του ύψους της καλλιεργήθηκε από τους Ενετούς για να χρησιμοποιηθεί σαν πρώτη ύλη στη ναυπηγική.
  Η δεύτερη άποψη θέλει το σπάνιο αυτό είδος να είναι αυτοφυές σε βιότοπους που τους χαρακτηρίζουν συγκεκριμένες εδαφοκλιματικές συνθήκες.
  Από εδαφολογική άποψη προτιμά τα αμμώδη εδάφη με καλή αποστράγγιση και αρκετή υγρασία.
  Από κλιματική ένα ήπιο παραθαλάσσιο περιβάλλον όπου δεν παρατηρούνται απότομες και μεγάλες μεταβολές θερμοκρασιών, αλλά επικρατεί μεγάλη ηλιοφάνεια, καθόλη τη διάρκεια του έτους.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Σκιάθου.

ΛΑΡΙΣΣΟΣ (Δήμος) ΠΑΤΡΑ
Πευκοδάση
  Διακρίνεται σε μια πρώτη ζώνη χαλέπιου πεύκης προς το μέρος της θάλασσας και μια δεύτερη κουκουναριάς, με μια ενδιάμεση ζώνη με μικτές συστάδες και από τα δυο είδη. Γενικά η κουκουναριά καταλαμβάνει μικρότερη έκταση και εμφανίζεται αμιγής στο Β.Α και Ν.Α. τμήμα του δάσους. Η Χαλέπιος Πεύκη παρουσιάζει έντονη αυξητική τάση που σε συνδυασμό με το γεγονός ότι στο δάσος Κουκουναριάς διαπιστώνονται προγκήματα εξαιτίας της απουσίας φυσικής αναγέννησης του είδους τείνει να εκτοπίσει και να υποκαταστήσει βαθμιαία την Κουκουναριά. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένα επιμήκη ανοίγματα κατακλυζόμενα από νερά, που σχηματίζονται εντός των πευκόφυτων εκτάσεων, συνήθως παρατηρούμενα από θίνες εποικιζόμενες από πεύκα παράλληλα προς την ακτή. Ένα από αυτά το Κέντρο είναι αρκετά βαθύ και έχει πάρει τη μορφή μικρού ποταμού και απάγει τα νερά της Λάμιας προς τη θάλασσα.
Δάσος βελανιδιάς
  Πιο εσωτερικά από το πευκοδάσος συναντάμε τμήματα αραιού δάσους ήμερης βελανιδιάς (Quercus macropelis), με πολύ μικρότερη έκταση από αυτήν του πευκοδάσους. Aλλα φυτικά είδη συναντώνται σε μικρό αριθμό με χαρακτηριστική την επικράτηση βισκοανθεκτικών ειδών, όπως ο ασφόδελος (Asphodelus microcarpus). Αρκετή εξάπλωση εμφανίζει η φτέρη (pteridium aquilinum) ενώ απαντούν διάσπαρτα και άλλα δενδρώδη είδη όπως η γκορτσιά (Pyrus amygdaliformis), η τσικουδιά (Pistacia terebinthus) και θαμνοκέδρα (Juniperus phoenica).
Υγρά λιβάδια
  Λιβάδια σχηματίζονται είτε ως μεγάλα ανοίγματα μεταξύ των συστάδων του πευκοδάσους και της βελανιδιάς είτε περιφερειακά των λιμνών και βαλτών. Χαρακτηριστικά είδη που απαντώνται στους λιβαδικούς χώρους των ανοικτών περιφερειακών εκτάσεων της λιμνοθάλασσας Προκοπού και του έλους Λάμιας είναι τα Vicia villosa, Asphodelus microcarpus, Parentucelia viscosa, Brisa minor, Arthoxanthum odoratum, Orchis laxiflora, Iris spuria κ.α.
Υγρότοποι
  Το σύμπλεγμα των υγροτόπων της περιοχής αποτελείται από τις λιμνοθάλασσες Πάπα, Προκόπου, και το έλος Λάμιας και περιλαμβάνουν μια τυπική σειρά από επιμέρους βιοτόπους όπως καλαμώνες, ψαθοτόπια, αλμυρόβαλτους και ανοιχτές επιφάνειες ρηχών νερών. Τυπικά είδη των υγροτόπων είναι το αγριοκάλαμο (Phragmites australis), ψαθιά (Typha latifolia και Τ. angustata) φτελιές και ιτιές (Salix sp.). Απαντώνται ακόμα με μεγάλη συχνότητα το καλάμι (Arundo donax) κύπερη ( Cyperus longus) και βούρλα ( Juncus maritimus). Στις παρακείμενες των λιμνοθαλασσών και ελών περιοχές επικρατούν τα ανθεκτικά στα άλατα φυτά -αλόφυτα όπως αυτά των γενών Salicornia.
Λιμνοθάλασσα περιοχής (Πάππα - Πρόκοπος)
  Οι λιμνοθάλασσες της περιοχής λειτουργούν ως φυσικά ιχθυοτροφεία και πραγματοποιούνται καλλιέργειες εκστατικής μορφής. Τα κύρια αλιεύσιμα είδη είναι ο Κέφαλος, το Λαυράκι, η Τσιπούρα και το Χέλι.

Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Λαρισσού

Ιστοσελίδα Δήμου Λαρίσσου
• http://www.larissos.gr/1/4511.scr?current_menu_lan... (4 φωτ.)

Υγρότοπος έλους αρχαίου λιμένα Λεχαίου

ΛΕΧΑΙΟ (Κωμόπολη) ΚΟΡΙΝΘΙΑ
500 στρέμματα.

Λίμνη Μαραντοχωρίου

ΜΑΡΑΝΤΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΛΕΥΚΑΔΑ

Φράγμα της Φωληάς

ΦΩΛΕΑ (Χωριό) ΚΑΒΑΛΑ

Όρος Γιούκτας

ΒΑΘΥΠΕΤΡΟ (Οικισμός) ΗΡΑΚΛΕΙΟ
  Μπορείτε να φτάσετε στο βουνό Γιούκτας από ένα δρόμο ανάμεσα στις Αρχάνες και στο Βαθύπετρο. Από τις Αρχάνες ο δρόμος συνεχίζει προς Βαθύπετρο και σε 3 χιλιόμετρα υπάρχει ένας πρόχειρα στρωμένος δρόμος στα δεξιά, που οδηγεί στην κορυφή του βουνού Γιούκτας (4 χιλιόμετρα). Οι Αρχαίοι πίστευαν ότι ο Δίας ήταν θαμμένος εδώ παρόλη την αθανασία του. Υπάρχουν εδώ ένα Μινωικό Ιερό καθώς επίσης και μια Βυζαντινή Εκκλησία. Η θέα από την κορυφή του βουνού είναι καταπληκτική καθώς βλέπετε κάτω την πόλη του Ηρακλείου, το νησί του Δία, την περιοχή γύρω από την Κνωσό, τις Αρχάνες, τ' αμπέλια και τις καθαρές μέρες μπορείτε να δείτε και τα Λευκά Όρη στη δυτική Κρήτη και τα Όρη Δίκτη στ' ανατολικά.

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Crete TOURnet

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/MainArea.jdp?ID=125 (1 φωτ.)
Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=491 (5 φωτ.)

Η Γρεβενιώτικη Πίνδος

ΓΡΕΒΕΝΑ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ

Ιστοσελίδα Νομαρχίας Γρεβενών
• http://www.grevena.gr/George/Pindos.htm (4 φωτ.)

Το βουνό Πάπας

ΗΡΑΚΛΕΙΑ (Νησί) ΚΥΚΛΑΔΕΣ
Από εκεί μπορεί κανείς να θαυμάσει τη θέα όλων των νησιών που βρίσκονται τριγύρω από την Ηρακλειά. Από το σημείο αυτό μπορείς κανείς να παρατηρήσει σπάνια είδη πουλιών.

Ιστοσελίδα Κοινότητας Ηρακλειάς
• http://www.iraklia.gr/grsightseeing.html (2 φωτ.)

Ταϋγετος, Πάρνωνας

ΛΑΚΩΝΙΑ (Νομός) ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
  Φυσικές ομορφιές, απαράμιλλες, τοπία ζωγραφισμένα σε ορεινό περιβάλλον αλλού ήρεμο κι αλλού απότομο με την αξεπέραστη έμπνευση της Φύσης, οικισμοί διάσπαρτοι, που διατηρούν το παραδοσιακό τους χρώμα. Από τη μια ο Ταϋγετος κι από την άλλη ο Πάρνωνας, τα φημισμένα βουνά της Λακωνίας, προσφέρουν όλες τις εποχές αναρίθμητες δυνατότητες για ξεκούραση και αναψυχή, για αναζωογόνηση των αισθήσεων, αλλά και για άσκηση του σώματος και του πνεύματος.
  Κάθε εποχή η Φύση είναι στην καλή της ώρα σ’ αυτούς τους δύο ανταγωνιστές των ορεινών συγκινήσεων. Με την άνθηση της άνοιξης, τη δροσιά του καλοκαιριού, το φυλλορόισμα του φθινοπώρου, ή την ιδιόρρυθμη γοητεία του χειμώνα, που για να τη νιώσει κανείς, συχνά αρκεί να δει από μακριά χιονισμένο τον Πενταδάχτυλο, τη χαρακτηριστική επιβλητική κορυφογραμμή του Ταϋγετου.
  Κάθε εποχή ο Ταϋγετος και ο Πάρνωνας προσφέρουν ευκαιρίες για περιηγήσεις και αναβάσεις σε άλλες περιοχές φιλόξενοι για τους πεζοπόρους και σε άλλες προκλητικοί - κυρίως ο Ταϋγετος - για τους ορειβάτες. Η επιμελημένη σηματοδότηση στις πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές δίνει τη δυνατότητα για ασφαλή κίνηση στους ορεινούς όγκους τους και τα ορειβατικά καταφύγια περιμένουν στις κατάλληλες θέσεις έτοιμα να προσφέρουν τη φιλοξενία τους. Φροντίζει για όλ’ αυτά ο Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Σπάρτης, μέλος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορειβασίας-Αναρρίχησης και της Ελληνικής Ομοσπονδίας Χιονοδρομίας.
(κείμενο: Σωτήρης Μπακανάκης)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται το Μάρτιο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Λακωνίας.

ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ (Δήμος) ΚΟΝΙΤΣΑ
Το Αλπικό του Γράμμου
  Το γυμνό από δενδρώδη βλάστηση αλπικό τοπίο, είναι ένα από τα μοναδικά και σε τόσο μεγάλη έκταση στη χώρα μας. Το ανάγλυφο είναι αρκετά πολύπλοκο, άλλοτε με ήπιες και άλλοτε με απότομες κλίσεις, διάστικτο με αγριολούλουδα και τρεχούμενα νερά σε βραχώδεις σχηματισμούς. Η διάσχιση του βουνού από την Αετομηλίτσα ή το Πληκάτι προς το χωριό Γράμμος και η διαδρομή προς την αλπική λίμνη του Γράμμου και την κορυφή αποτελούν τις πιο ενδιαφέρουσες διαδρομές για τους ορειβάτες. Η θέα από πολλές κορυφές είναι εντυπωσιακή.
Κάμενικ - Γκόλιο - Βαρτζιομπάν
  Βουνά γνωστά από την περίοδο του εμφυλίου και τη γειτονία με τα ατμούχα λουτρά του Αμάραντου (Ίσβορος). Δασωμένα στις παρυφές με κωνοφόρα και φυλλοβόλα, με μεγάλη ποικιλότητα χλωρίδας, η οποία δημιουργεί ανεπανάληπτη ποικιλομορφία χρωμάτων και μορφών στο τοπίο.
Γύφτισσα
  Εντυπωσιακό βουνό με απόκρημνους βραχώδεις σχηματισμούς που κατεβαίνουν ως το Σαραντάπορο ποταμό. Η εναλλαγή μεταξύ μαύρης πεύκης και οξυάς καθώς και η άπλετη θέα προς τις γύρω κορυφές και το γειτονικό και πάντα χιονισμένο Σμόλιγκα δίνουν μια ανεπανάληπτη εικόνα.

Το απόσπασμα παρατίθεται τον Νοέμβριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Μαστοροχωρίων

Ιστοσελίδα Δήμου Μαστοροχωρίων
• http://www.mastorohoria.gr/a3io8eata.htm

Ορεινός όγκος των Οντρίων

ΟΡΕΣΤΙΔΑ (Δήμος) ΚΑΣΤΟΡΙΑ
  Το δασικό οικοσύστημα των Οντρίων δεσπόζει στην νοτιοδυτική περιοχή του Δήμου και στους οικισμούς του Βράχου, Λάγκας, Πετροπουλακίου, Καστανοφύτου με δάση οξιάς, καστανιών και δρυών. Προσφέρεται για περιπάτους μέσα από φυσικά μονοπάτια όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος, ιδιαίτερους σχηματισμούς βράχων ύψους 100 μέτρων, θέσεις με πανοραμική θέα της περιοχής, ενώ πολλές από τις κορυφές των Οντρίων χρησιμοποιούνται ως θέσεις αναρρίχησης από ορειβατικούς συλλόγους.
  Έναν επιπλέον πόλο έλξης στην περιοχή θα αποτελέσει και η τεχνητή λίμνη που θα σχηματιστεί με την ολοκλήρωση του υπό κατασκευή αρδευτικού φράγματος του Βράχου.
  Το οικιστικό δίκτυο της περιοχής αποτελείται από οικισμούς, πολλοί από τους οποίους είναι σχεδόν ακατοίκητοι και διατηρούν ακόμα και σήμερα την παραδοσιακή τους μορφή (π.χ. Αγ. Ηλίας, Ζευγοστάσιο, Πετροπουλάκι). Υπάρχουν δείγματα παλαιότερων αρχιτεκτονικών περιόδων, κύρια στο επίπεδο της κατοικίας, κάποια ιδιαίτερα αξιόλογα δημόσια κτίρια (π.χ. σχολεία, κοινοτικά καταστήματα) και αρκετά μνημεία (εκκλησίες και μοναστήρια) που μπορούν να αποτελέσουν πόλο έλξης τουριστών.

Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ορεστίδος

Municipality of Orestida WebPage
• http://www.dimos-orestidos.gr/toyr_diadr_8.php (1 φωτ.)

Ορος Οχη

ΟΧΗ (Βουνό) ΚΑΡΥΣΤΙΑ
  Στο βουνό Οχη υπάρχουν μοναδικοί γεωλογικοί σχηματισμοί (γκρεμοί, σπήλαια, φυσικά γλυπτά) και ένα σύστημα δεκάδων πηγών, ρυακιών, χειμάρρων και ρεμάτων. Τα επιφανειακά νερά είναι σε ασυνήθιστη αφθονία για αιγαιοπελαγίτικο περιβάλλον. Η Οχη θα μπορούσε να ονομάζεται το "βουνό των πηγών". Ψηλά στην ανατολική πλευρά της σώζεται το τελευταίο αμιγές καστανόδασος της νότιας Εύβοιας. Οι υπεραιωνόβιες καστανιές του καστανόλογγου είναι απομεινάρια των μεγάλων δασών που κάποτε σκέπαζαν την Οχη. Πάνω από αυτή την όαση, σαν φυσικά οχυρά, δεσπόζουν οι κορυφές του βουνού. Στα δυσπρόσιτα βράχια φυτρώνουν πολλά ενδημικά είδη φυτών και σπάνια δασικά δέντρα και θάμνοι, όπως τα μαύρα έλατα και το αρκουδοπούρναρο. Η περιοχή φιλοξενεί ορεινά είδη πουλιών που δε φωλιάζουν αλλού στη νότια Εύβοια. Μέσα σ' αυτό το μοναδικό τοπίο βρίσκεται το Δρακόσπιτο της Οχης και η παλιά εκκλησία του προφήτη Ηλία, στην ψηλότερη κορυφή της Οχης.
  Στην Οχη υπάρχουν μοναδικοί φυσικοί ανθώνες με Παιώνιες και τον ενδημικό πανσέ της Ευβοίας. Επίσης αναφέρεται σαν μία "Σημαντική Περιοχή Πουλιών", από το Birdlife International.
Το κείμενο παρατίθεται το Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1999) της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ευβοίας.

ΦΛΩΡΙΝΑ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ
  Ο ορεινός νομός Φλώρινας - που είναι αν όχι το ωραιότερο, είναι απ’ τα ωραιότερα ορεινά τοπία της Ευρώπης - έχει τέσσερις κυρίως ορεινούς όγκους:
1. Τον Βαρνούντα ή Περιστέρι Β.Δ. τμήμα του νομού (υψ. 2334, Όρυζα)
2. Βέρνον (π. Βίτσι Ν.Α. 2128)
3. Το Τρικλάριον (1776 μ. Μπούτσι Ν.Δ. κλάδος του Βαρνούντα)
4. Τον Βόρρα (π. Καϊμακτσαλάν 2524 μ.) Α. το τρίτο ψηλότερο βουνό της Ελλάδος.
  Όλα τα Βουνά της Φλώρινας είναι ιδεώδη για: Πεζοπορία, Ορειβασία, Ορειβατικό ποδήλατο, Χιονοδρομία και κυρίως για την ομορφιά και θέα που προσφέρουν και γιατί διασχίζονται από πολλά μονοπάτια, πολλές πηγές, δύο καταφύγια (1033, & Καλά Νερά) και άφθονη πυκνή και υπέροχα μοναδική βλάστηση.
(κείμενο: Λάζαρος Α. Μέλιος)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Οκτώβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Φλώρινας-Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Φλώρινας.

Πέρα βρύση

ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ (Χωριό) ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ
Χτισμένη τη δεκαετία του 1920, στην είσοδο του χωριού, υποδέχεται τον επισκέπτη η Πέρα Βρύση, εξαιρετικό δείγμα πετρόχτιστης βρύσης. Σε πολύ όμορφο σημείο, δροσίζει με το νερό αλλά και με το καταπράσινο περιβάλλον της.

Ιστοσελίδα Δήμου Κτημενίων
• http://www.dimos-ktimenion.gr/3_left_menu/pera_vri... (3 φωτ.)

ΑΘΑΜΑΝΙΑ (Χωριό) ΤΡΙΚΑΛΑ
•Βρύση στην κεντρική πλατεία του χωριού, η οποία παλιά ήταν σκεπαστή με κολώνες πέτρινες και στρογγυλεμένες άκρες
•Μπατάλα. Βρίσκεται κοντά στον Ι. Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, είναι η παλιότερη πέτρινη βρύση και το νερό της είναι πόσιμο.
•"Σουρωτό", βρίσκεται στη θέση "Πρόδρομος", έξω από το χωριό.
•Βρύση "Αγκαθάκι"
•Βρύση "Σγούρου", στην Κακαρδίτσα με πολύ κρύο νερό.

Ιστοσελίδα Δήμου Αιθήκων
• http://www.dimosaithikon.gr/athamania_gr.asp?tpage...

Σιώποτος

ΑΛΑΤΟΠΕΤΡΑ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Η Αλατόπετρα ως το '50 - '55 υδροδοτούνταν από τη βρύση «Σιώποτος» στην είσοδο του χωριού από Γρεβενά. Είναι πέτρινη και καλοσυντηρημένη.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Φτέρνα

  Η βρύση στη «φτέρνα» (ονομάστηκε έτσι από τη θέση στην οποία βρίσκεται, στην άκρη του χωριού) χτίστηκε γύρω στο 1950. Εκεί κοντά σώζεται ένα καλντερίμι, που σύμφωνα με την παράδοση κατασκευάστηκε με διαταγή ενός Τούρκου Αγά προς αποφυγή των λασπών.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΒΟΥΡΓΑΡΕΛΙ (Κωμόπολη) ΑΡΤΑ
  Ανηφορίζοντας κανείς από την πλατεία, συναντά τις δύο 'επώνυμες' βρύσες του χωριού. Την ΚΡΥΣΤΑΛΩ και την ΑΡΧΟΝΤΩ. Με απλή πέτρινη πρόσοψη, μέσα από τα εντοιχισμένα μαρμάρινα κανάλια δίνουν μέρα-νύχτα, αστείρευτα, τα κρύα νερά που φέρνουν απ’ τα έγκατα του βουνού. Χτίστηκαν το 1926, με δαπάνη του Συνεταιρισμού και από τότε κυλούν ορμητικά για να ποτίσουν στη συνέχεια τα δέντρα και τα ζώα, ενώ παλιότερα γύριζαν τους νερόμυλους και τα μαντάνια. Η παράδοση λέει πως όποιος ξένος πίνει νερό από τις βρύσες παντρεύεται στο Βουργαρέλι.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2003 , από την ιστοσελίδα του Συλλόγου Βουργαρελιωτών Αττικής

• http://www.vourgarelinet.gr/axioth/kristalo.htm (1 φωτ.)
• http://www.vourgarelinet.gr/axioth/arapis.jpg (1 φωτ.)

ΓΑΡΔΙΚΙ (Χωριό) ΤΡΙΚΑΛΑ
-Της πλατείας (1832)
-Η βρύση «Γκούρα»

Η βρύση

ΔΑΦΝΩΝΑΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
  Στο έμπα του χωριού η βρύση...
  Βαθιά μέσα στην καρδιά, τη σκέψη και τις αναμνήσεις μας η εικόνα της, σε μια άλλη εποχή. Όπως εμείς οι πιο παλιοί τη γνωρίσαμε... Κι ήταν η ίδια στα 1918, ως τα μέσα της δεκαετίας το '50. Τότε που οι ανάγκες της εξέλιξης άρχισαν να φτιάχνουν πολλά, μα και να χαλούν κάποια άλλα, που τόσο πολύ μας λείπουν σήμερα στην πεζή εποχή που διανύουμε.
  Σκαλίζοντας τις παιδικές μου αναμνήσεις θα προσπαθήσω να σας μεταφέρω εικόνες του τότε απ' τη βρύση που σταμάτησε... "να μιλεί πια", γιατί κανείς "ε γροικά τη γλώσσα της" όπως ο καλός Δαφνούσης και φίλος, Πέτρος Ι. Μαρτάκης πολλά χρόνια πριν προφητικά έγραψε.
  Κατεβαίνοντας από την εκκλησία το κατηφορικό καλντερίμι, δίπλα στον ποταμό (τότε ο σημερινός κεντρικός δρόμος του χωριού ήταν ο μισός και ο υπόλοιπος χείμαρρος) πρόβαλλε μπροστά σου το χωριοπήγαδο κι η βρύση. (...) Ο δρόμος ήταν τότε χαμηλότερα και για να μπεις στο σκεπαστό κατέβαινες μόνο ένα σκαλοπάτι στο χαμηλό σημείο και δύο στο ψηλότερο. Στο εσωτερικό (του σκεπαστού) μικρές οι διαφορές. Το ξύλινο λουλακιασμένο παραθυράκι αντικαταστάθηκε με σιδερένιο και το στενό πέρασμα που υπήρχε νότια της βρύσης κλείστηκε αργότερα.
  Στο εν λόγω στενό έβγαινε τότε το πέτρινο κανάλι που έριχνε το νερό που περίσσευε στη μεγάλη λαξευμένη γούρνα με τα τρία καναλάκια υπερχείλισης. Από κει περνούσαν τα ζώα να πιουν και να φύγουν από την άλλη πλευρά προχωρώντας στο ανηφορικό καλντερίμι που έβγαινε στο πίσω μέρος της βρύσης.
  Στα μέσα της δεκαετίας του '50 η γούρνα πετάχτηκε και έγινε η "καινούργια" τσιμεντένια όπως περίπου είναι μέχρι σήμερα.
  Την ίδια περίπου εποχή άρχισε να σκεπάζεται λίγο-λίγο ο ποταμός και να κουτσουρεύεται το πηγάδι που σε πρώτη φάση έγινε με χαμηλό οκταγωνικό στόμιο και καπάκι. Αργότερα, όταν αγοράστηκαν μεγαλύτερα λεωφορεία "τρίτης γενιάς" που μερικά απ' αυτά κυκλοφορούν ακόμα, το πηγάδι "κόπηκε" ίσια με τον δρόμο και μόνο μια μικρή τρύπα, όσο που χωρούσε την απορρόφηση μιας μηχανής άντλησης, έμεινε. Κι αυτή κλείστηκε όταν οι υπόνομοι του χωριού έπεσαν στον σκεπασμένο πια ποταμό και μόλυναν (και μολύνουν) όλα τα πηγάδια της περιοχής και όχι μόνο.
  Η κατασκευή της νέας γούρνας είχε σαν αποτέλεσμα να γκρεμιστεί ο πέτρινος τοίχος δίπλα στη βρύση και να γίνει καινούργιος με πλίνθους (σήμερα γίνονται επισκευές κι ευχόμαστε να υπάρξει περισσότερος σεβασμός).
  Ο άδικος θάνατος δυο νέων του χωριού έφερε κι ένα προσκυνητάρι μαρμάρινο μπρος στη βρύση (κακώς) και το κτίσιμο της αποθήκης του Συνεταιρισμού, όπως και του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, εξαφάνισαν τις ροδιές που αποτελούσαν τον φράκτη του εν λόγω αγροτεμαχίου και συμπλήρωναν το ντεκόρ. Μαζί έφυγε κι η πινακίδα πού 'γραφε την απόσταση του χωριού από άλλα χωριά και την πόλη.
  Την δεκαετία του '80, αν δεν κάνω λάθος, έγιναν κάποιες αλλαγές και παρεμβάσεις στο πίσω μέρος της βρύσης και συντήρηση στο μπρός.
  Απέναντι στη βρύση, τα καζαναριά της οικογένειας Κουτσουράδη, σήμερα οικία Βασίλη Παπαμιχαλάκη και του Γιώργη Σ. Μαμούνα σήμερα γκαράζ Μιχ. Κουλουρούδη, που όχι μόνο λειτουργούσε στα χρόνια εκείνα αλλά έχω γευθεί πολλές φορές την σούμα που κατέβαινε ζεστή και μυρωδάτη.
  Αυτό περίπου το τοπίο στη βρύση της εποχής εκείνης που συμπλήρωναν οι κάτοικοι του χωριού που κάθε μέρα ερχόταν εδώ να πάρουν "τ' άγιασμα της βρύσης".
  Στάμνες, τενεκέδες, σίκλες και κάθε είδους δοχεία στην "αράδα" περίμεναν να γεμίσουν και γύρω άντρες, γυναίκες, κορίτσια, περίμεναν την σειρά, κεντώντας, γνέθοντας, κουτσομπολεύοντας και μαλώνοντας.
  Κι από τους δρόμους γύρω έβλεπες τα κορίτσια και τις γυναίκες με τις στάμνες στον ώμο πάνω στις διπλωμένες πετσέτες να πηγαινοέρχονται και τους άντρες (ειδικά αυτούς που είχαν ζώα), με δυο μεγάλα δοχεία ή με δυο τενεκέδες στη μανέλα (μακρύ ξύλο στους ώμους που κρεμάζονται οι τενεκέδες με σχοινί) να κουβαλούν το "ζωοποιόν ύδωρ".
  Σήμερα η βρύση, η βρύση μας, μένει "κάντρο ζεστό κι αγαπημένο" (το νερό της χρησιμοποιείται μόνο για άρδευση) κι έτσι πρέπει να μείνει. Είναι κομμάτι της ιστορίας μας.

Κείμενο: Βαγγέλης Ρουφάκης
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Περιοδικού Δάφνη

• http://www.dafninet.gr/teuxos7/brysh.htm

ΔΕΣΗ (Χωριό) ΤΡΙΚΑΛΑ
- Χοροστάσι, στην πλατεία του χωριού, πέτρινη και αναπαλαιωμένη από το 1940. Εκεί υπάρχει μνημείο του πάτερ Κοσμά
- Μπότσια, πέτρινη με γυριστή κοπάνα, χαμηλά προς το ποτάμι.
- Μπαντισουρίν(ου), χρησιμοποιείται για το πότισμα των ζώων, ΝΑ του χωριού.
- Τσάμαρι, με ξύλινη κοπάνα , χρησιμοποιείται για το πότισμα των ζώων, στα ΒΑ του χωριού.
- Νάνι (μικρή), κοντά στην Αγία Παρασκευή, προς το Μεσοβούνι. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της βρύσης είναι το πολύ κρύο νερό.
- Φαντιναμάρια, μεγάλη βρύση με γέρικο πλάτανο που έχει 15μ. περίπου περιφέρεια. Βρίσκεται στη μικρή πλατεία του χωριού.
- Μούμα (μάνα), στα τελευταία σπίτια του χωριού.
- Γκιγκόρ, (του Γρηγόρη), κοντά στην κατοικία του Απ. Τσιώλη

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Αιθήκων

• http://www.dimosaithikon.gr/desi_gr.asp?tpage=desi...

Βρύσες

ΕΛΑΤΟΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Η βρύση «Τρανοπήγαδο» 100 μ. Ν του χωριού, κατασκευάστηκε επί Τουρκοκρατίας. Πέτρινες και παλιές είναι επίσης οι βρύσες δίπλα στην εκκλησία, η βρύση «Τζαμί» στον προσφυγικό μαχαλά, η βρύση «Χωριανό πηγάδι» και αυτή του κάτω μαχαλά.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΚΑΛΗΡΑΧΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Η πέτρινη βρύση στην πλατεία του χωριού και η βρύση στο πάρκο δίνουν ένα άλλο χρώμα στην ήδη πανέμορφη Καληράχη.

Παρθενώνας των Κυδωνιωτών

ΚΥΔΩΝΙΕΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
Λίγα μέτρα πιο πέρα βρίσκεται ο Παρθενώνας των Κυδωνιωτών, η πέτρινη βρύση, με χαγιάτι το οποίο στηρίζεται σε τέσσερις τρίμετρες περίπου κολόνες μονοκόμματες από πέτρα. Μπροστά στη βρύση φαντάζει η προτομή του Γεωργίου Βασιλέα, ευεργέτη, ο οποίος το 1910 πρόσφερε 2000 χρυσές λίρες για την ανέγερσή της, δωρίζοντας στους συγχωριανούς το πιο πολύτιμο αγαθό το νερό.

Ιστοσελίδα Δήμου Κοσμά του Αιτωλού
• http://www.dimosagioukosma.gr/villages/06.html

Πάνω Βρύση Λάμπαινας

ΛΑΜΠΑΙΝΑ (Χωριό) ΙΘΩΜΗ
  Η Πάνω Βρύση Λάμπαινας και ο περιβάλλων χώρος της, είναι μνημείο που συνδέεται άμεσα με τη ζωή και την ύπαρξη του οικισμού από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα. Η ιστορική, πολιτιστική και περιβαλλοντική αξία της αναγνωρίστηκε από την Εφορία Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και ανακηρύχθηκε "διατηρητέο μνημείο απαράμιλλου φυσικού κάλλους". Ηδη εκπονείται μελέτη συντήρησης και ανάπλασης για την ανάδειξη και αξιοποίησή του.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Ιθώμης.

Οι βρύσες της περιοχής

ΜΕΓΑΡΟ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Τον περιποιημένο οικισμό του Μεγάρου ομορφαίνουν ακόμα περισσότερο οι παλιές πέτρινες βρύσες του, όπως είναι το «Τρανό πηγάδι» (1970), η «Αλσίτσια» (1990), η βρύση του Αγ. Αθανασίου κοντά στην ομώνυμη εκκλησία, η «Στράτινα», η «βρύση τ' Γιώργη» στην είσοδο του χωριού και η «Μπάρα». 300 μ. Α βρίσκεται η τσιμεντένια βρύση «Σιάχος» και 300 μ. Ν η σύγχρονη βρύση «Κισμές».
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

ΝΕΡΑΪΔΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΤΡΙΚΑΛΑ
•Βαένι, στην κεντρική πλατεία του χωριού
•Βρωμοβρύση, στον παλιό δρόμο Νεραϊδοχωρίου-Πύρρας
•Καραγιάννη, στην κορυφή του χωριού κάτω από το ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα
•Ταμπακού, στην κεντρική πλατεία κάτω από την εκκλησία (πέτρινο) Μπαταμάρι, πριν την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Η βρύση έχει και ποτίστρα.
•Κόκκαλη, απέναντι στη Μαρόσα - Παράγκα, με πέτρινη βρύση και ποτίστρα, βρίσκεται έξω από το χωριό, στην είσοδό του.
•Σουλεϊμάν, στο ξυλογέφυρο στη θέση "φτελιά". Από το σημείο αυτό περνούσαν τα καραβάνια για τα επόμενα χωριά .
•Βρύση Χάψα με επιγραφή στην οποία αναφέρεται και ένα ιστορικό γεγονός, ότι η βρύση κτίσθηκε από τον Πέτρο Αθ. Χάψα, ταγματάρχη πεζικού, που σκοτώθηκε στη μάχη του Κερέζ Ογλού Νταγ Σαγγαρίου, το 1921.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Αιθήκων

• http://www.dimosaithikon.gr/neraidoxori_gr.asp?tpa...

ΡΩΜΑΝΟ (Χωριό) ΛΗΜΝΟΣ
Στην είσοδο του χωριού υπάρχει βρύση-αγίασμα.

Πέτρινες βρύσες

ΣΜΙΞΗ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Η Σμίξη διαθέτει πολλές παλιές πέτρινες βρύσες που η ηλικία τους προκαλεί το σεβασμό. Το «Ματσάλι» στην πλατεία του χωριού κατασκευάστηκε πριν 350 - 400 χρόνια, όπως και η «Μηλίκη» στην άκρη του χωριού. Η «Σιόπουτλου Ντιντζιά» που σημαίνει «η επάνω βρύση», φτιάχτηκε πριν 350 χρόνια. Η βρύση «Σακελλάρη» είναι επίσης παλιά, όπως και η βρύση της Αγ. Παρασκευής που έγινε ταυτόχρονα με την ίδρυση του χωριού.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Ενετική έπαυλη

ΒΙΖΑΡΙ (Χωριό) ΡΕΘΥΜΝΟ
  Στο Βιζάρι, κοντά στο κέντρο του χωριού, υπάρχουν τα ερείπια του Palazzo dei Saonazzi και του ηλιακού ρολογιού του.

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=1237 (4 φωτ.)

Ενετική Έπαυλη De Mezzo

ΕΤΙΑ (Οικισμός) ΛΑΣΙΘΙ
Τηλέφωνο: +30 28430 23917
  Η Ετιά βρίσκεται μεταξύ Παπαγιαννάδων και Αρμένων. Αναμφίβολα το όνομά της οφείλεται στο ομώνυμο δέντρο. Αν και η ύπαρξη του οικισμού ξεκινά τουλάχιστον από τα Βυζαντινά χρόνια, όπως μαρτυρούν οι βυζαντινές εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη και της Αγίας Αικατερίνης, η περίοδος ακμής του τοποθετείται στην εποχή της Ενετοκρατίας στην Κρήτη (1204-1669), όταν αποτελούσε φέουδο της Ενετικής οικογένειας των De Mezzo. Σήμα κατατεθέν της γης τους και κόσμημα της περιοχής αποτελούσε η βίλα De Mezzo, που θεωρείται από τα αντιπροσωπευτικότερα σωζόμενα δείγματα της ενετικής αστικής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η βίλα ήταν κατοικία Τούρκων αξιωματούχων, το «Σεράγιο-Σεράι», όπως την ονόμασαν έκτοτε οι ντόπιοι.
  Πρώτος ο Άγγλος ναύαρχος Τ. Β. Spratt, που τόσο πολύτιμες παρατηρήσεις έκανε στην περιοδεία του στην Κρήτη στα μέσα του 19ου αιώνα, αναφέρει πως η έπαυλη της Ετιάς κτίστηκε από πλούσιο και ευγενή Ενετό. Αργότερα, ο Ιταλός αρχαιολόγος G. Gerola συνέδεσε τον κτήτορα της βίλας με τα μέλη της οικογένειας De Mezzo. Σύμφωνα με τα γενεαλογικά αρχεία των Ενετών ευγενών, υπήρχαν τρεις Mezzi στη Σητεία, οι Πέτρος, Νικόλαος και Ιάκωβος. Θεωρείται πως η βίλα ανήκε στον Pietro dei Mezzo και η κατασκευή της τοποθετείται στο τέλος του 15ου αιώνα.
  Το ίδιο το οικόσημο των De Mezzo, αποτελούμενο από μια πλατιά ασπίδα που την υποβαστάζουν εξωτικές μορφές, δεσπόζει πάνω από την επιβλητική είσοδο του κυρίως μεγάρου, που κάποτε ήταν τριώροφο. Η είσοδος οδηγεί τον επισκέπτη σε έναν καμαροσκέπαστο προθάλαμο με λιθόστρωτο δάπεδο. Απέναντι από την είσοδο μία σκάλα οδηγούσε στο δεύτερο όροφο. Εδώ, στο υπέρθυρο της εισόδου προς τους ορόφους, γύρω από ανάγλυφο διάκοσμο, που απεικονίζει μια κεφαλή μέσα σε κυκλική ταινία, είναι γραμμένη η εξής επιγραφή με κεφαλαία λατινικά γράμματα:

INTRA VOSTRA SIGNIORIA SENZA RISPETTO
δηλαδή
ας μπει μέσα η αφεντιά σας χωρίς να ντρέπεται
Δεξιά του διαδρόμου ανοίγεται μια μεγάλη, μακρόστενη αίθουσα, που ίσως χρησίμευε για τραπεζαρία του προσωπικού, ενώ το παραπλήσιο μικρό σκοτεινό δωμάτιο θα μπορούσε να είναι κελάρι. Ο προθάλαμος οδηγεί και σε άλλες αίθουσες με τόξα, καμάρες ή σταυροθόλια και μεγάλα παράθυρα που βλέπουν στην αυλή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, ένα μικρό δωμάτιο, που προεξέχει του δυτικού τοίχου της έπαυλης και δεν συγκοινωνεί με άλλο, και το οποίο πιστεύεται ότι ήταν φυλακή. Έξω από το μέγαρο, στα νότια της αυλής, υπήρχαν άλλα θολωτά διαμερίσματα που ήταν οι αποθήκες του πλούσιου οικοδεσπότη.
  Στα ταραχώδη χρόνια των Κρητικών εξεγέρσεων εναντίον του Οθωμανικού ζυγού το 19ο αι., η βίλα υπέστη εκτεταμένες ζημιές και παραλίγο να καταστραφεί ολοσχερώς, αφού ο δεύτερος και τρίτος όροφος κατέρρευσαν σε ερείπια. Η εγκατάλειψη και ο χρόνος συμπλήρωναν τη φθορά, ωσότου το κτήριο κηρύχθηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο και αναστηλώθηκε από την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία.

Πηγές κειμένου:
• Δήμος Λεύκης
• Δήμος Σητείας

Βυζαντινός ναός Αγίων Δέκα

ΑΓΙΟΙ ΔΕΚΑ (Χωριό) ΗΡΑΚΛΕΙΟ
  Η εκκλησία των Αγίων Δέκα παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την εκκλησία της Παναγίας της Παλιανής, αλλά δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι της Πρώτης ή της Δεύτερης Βυζαντινής Περιόδου. Πρόκειται για μια τρίκλιτη βασιλική και τα κλίτη διαχωρίζονται μεταξύ τους με πέντε καμάρες που υποστηρίζονται από τρεις μαρμάρινες κολόνες με βάσεις. Οι βάσεις, απλοϊκά διακοσμημένες, μοιάζουν να έχουν χρησιμοποιηθεί ως κιονόκρανα. Το πάτωμα είναι από άσπρες μαρμάρινες πλάκες που πλαισιώνονται από σκούρο μάρμαρο. Η εκκλησία έχει ένα παλιό νάρθηκα που κι αυτός υποδιαιρείται σε τρία μέρη και οι εξωτερικοί τοίχοι της εκκλησίας έχουν καμάρες.

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Crete TOURnet

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=14 (3 φωτ.)

Ναός Αγίου Στεφάνου Μανταμάδου

ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ (Οικισμός) ΜΥΤΙΛΗΝΗ
Τηλέφωνο: +30 22530 61214, 61774, 616555
  Στην ανατολική πλευρά του νησιού, κοντά στο χωριό Μανταμάδος, βρίσκεται ο ναός του Αγίου Στεφάνου. Ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου και τοποθετείται κατά προσέγγιση στους υστεροβυζαντινούς χρόνους. Μικρών σχετικά διαστάσεων, είναι κατασκευασμένος εξ ολοκλήρου από λαξευτούς δόμους ροδόχρωου τραχείτη.
   Αρχικά σκεπαζόταν με τρούλο, ο οποίος όμως είχε ήδη καταρρεύσει, όταν επισκέφθηκε το ναό ο περιηγητής Newton στα μέσα του 19ου αιώνα. Η στέγη ανακατασκευάστηκε από τους κατοίκους της περιοχής, με τοποθέτηση ξύλινων δοκών στη θέση του τρούλου και κάλυψη με κεραμίδια. Στην ανατολική όψη ξεχωρίζουν οι τρεις ημικυκλικές αψίδες του ιερού, ενώ τυφλά αψιδώματα διακοσμούν τον βόρειο και το νότιο τοίχο.
   Νεώτερη κατασκευή είναι επίσης το στεγασμένο προστώο στα δυτικά του ναού. Αρχιτεκτονικά μέλη παλαιότερου ναού και μία ρωμαϊκή επιγραφή βρίσκονται ενσωματωμένα στους τοίχους.
   Ενδιαφέρον έχει ο μικρός οικισμός των "Αγγειοπλαστών", όχι μακριά από το ναό, στη θέση Ανοικτός, με χαρακτηριστικά εργαστήρια κεραμικής και φούρνους (καμίνια).

Βασιλική Βιζαρίου Ρεθύμνου

ΒΙΖΑΡΙ (Χωριό) ΡΕΘΥΜΝΟ
Τηλέφωνο: +30 28210 56119, 53033
Φαξ: +30 28210 56118

Παλαιοχριστιανική βασιλική Αγίου Τίτου

ΓΟΡΤΥΣ (Αρχαία πόλη) ΗΡΑΚΛΕΙΟ
  Η εκκλησία του Αγίου Τίτου (της Πρώτης Βυζαντινής Περιόδου) είναι μια από τις σημαντικότερες εκκλησίες της Κρήτης. Αρχικά ήταν μια τρίκλιτη βασιλική, αλλά η αρχιτεκτονική της εμπλουτίστηκε κατά τον 6ο αιώνα από στοιχεία σταυροειδούς αρχιτεκτονικής που αναπτύχθηκε στο Βυζάντιο. Ένα εγκάρσιο κλίτος στο κέντρο της δίνει σταυροειδές σχήμα. Εκεί όπου καταλήγουν τα κλίτη υπάρχουν κόγχες. Στο κέντρο βρίσκεται ένας θόλος και στο μπροστινό μέρος ένας νάρθηκας. Η κύρια αίθουσα και τα πλαϊνά μέρη του σταυρού είναι θολωτά και στο πίσω μέρος η εκκλησία έχει τρεις κόγχες.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Crete TOURnet

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=689 (6 φωτ.)

Ναός Επισκοπής Θήρας

ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΓΩΝΙΑΣ (Χωριό) ΘΗΡΑ
Τηλέφωνο: +30 22860 31451

Ναός Αχειροποιήτου

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (Πόλη) ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Τηλέφωνο: +30 2310 227369
   Ο ναός κτίστηκε γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα στα ερείπια ρωμαϊκού λουτρού. Ετιμάτο στο όνομα της Θεοτόκου. Ηταν ο πρώτος ναός που μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης το 1430 μετατράπηκε σε τζαμί. Αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία το 1930. Σήμερα λειτουργεί ως ναός.
   Ο ναός είναι τρίκλιτη βασιλική με νάρθηκα στη δυτική πλευρά και δεύτερη είσοδο με μνημειακό πρόπυλο στο μέσον της νότιας πλευράς. Ανατολικά του προπύλου υπάρχει πρόσκτισμα, βαπτιστήριο ή διακονικό. Στο ανατολικό άκρο του βόρειου κλίτους δημιουργείται μικρό παρεκκλήσι. Από τη διακόσμηση του ναού σώζονται ψηφιδωτά του 5ου αιώνα στα εσωρράχια των τοξοστοιχιών και τοιχογραφίες 13ου αιώνα στο νότιο κλίτος.
   Ανασκαφικές εργασίες έγιναν στα 1927 - 28, στα 1946 - 47 στον περίβολο, στα 1961 στα δυτικά του ναού και μετά τους σεισμούς του 1978 μέσα και έξω από το ναό στα πλαίσια της σύνταξης μελέτης αναστήλωσης του μνημείου.
   Εκτεταμένες εργασίες αναστήλωσης έγιναν στις αρχές του αιώνα, στα 1927 - 28, στα 1949, ενώ σήμερα είναι σε εξέλιξη οι εργασίες αποκατάστασης του μνημείου μετά τους σεισμούς του 1978.

Ναός Αγίων Αποστόλων

Τηλέφωνο: +30 2310 537915
   Καθολικό, πιθανώς μονής της Παναγίας. Κτίστηκε στα 1310-14 από τον πατριάρχη Νίφωνα Α', σύμφωνα με την επιγραφή στο μαρμάρινο υπέρθυρο της εισόδου και τα τρία μονογράμματα στα επιθήματα τριών κιονοκράνων της δυτικής όψης του ναού. Μετατράπηκε σε τζαμί στη δεκαετία 1520 - 1530. Σήμερα λειτουργεί ως ναός.
   Ορθογώνιο κτίσμα αποτελούμενο από τον κυρίως ναό σχήματος εγγεγραμμένου σταυρού, τρίκογχο ιερό στα ανατολικά, στοά σχήματος Π που περιβάλλει τις άλλες πλευρές του κυρίως ναού και εξωνάρθηκα στα δυτικά της στοάς. Η λαμπρή ζωγραφική διακόσμηση του ναού είναι συνδυασμός ψηφιδωτών στο επάνω τμήμα και τοιχογραφιών στο κάτω τμήμα του ναού.
  Το 1940 - 41 και μετά τους σεισμούς του 1978 έγιναν αναστηλωτικές εργασίες και συνοδεύτηκαν με εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών.
   Το 1995 άρχισαν ανασκαφικές έρευνες στον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου και βρίσκονται σε εξέλιξη.

Ναός Αγίου Παντελεήμονα

Τηλέφωνο: +30 2310 204150
  Καθολικό, πιθανόν της μονής της Θεοτόκου Περιβλέπτου, που κτίστηκε περί τα τέλη του 13ου και τις αρχές του 14ου αιώνα, από τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Ιάκωβο. Στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας μετατράπηκε σε τζαμί, πιθανώς στα 1568 - 1571.
  Ορθογώνιο κτίσμα με νάρθηκα, τρουλοσκέπαστο κυρίως ναό σε σχήμα εγγεγραμμένου σταυρού και τριμερές ιερό με πεντάπλευρη κόγχη. Μικρότερος τρούλος υψώνεται στο μέσον της στέγης του νάρθηκα. Στα ανατολικά άκρα της βόρειας και νότιας πλευράς προσαρτώνται δύο παρεκκλήσια. Στην αρχική μορφή του ναού τα παρεκκλήσια αποτελούσαν τις καταλήξεις στοάς σχήματος Π που περιέβαλλε το ναό.
  Το 1973 έγιναν ανασκαφές από την 9η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στο προαύλιο του ναού. Μετά τους σεισμούς του 1978 έγιναν διάφορες ερευνητικές τομές μέσα και έξω από το ναό στα πλαίσια του προγράμματος αναστήλωσης του μνημείου.
  Οι εργασίες αναστήλωσης είναι υπό εξέλιξη. Μετά το τέλος της αναστήλωσης θα λειτουργήσει ως ναός.

Ναός Αγίου Νικολάου Ορφανού

Τηλέφωνο: +30 2310 202978
   Καθολικό μονής των αρχών του 14ου αιώνα, που οφείλει την ονομασία του είτε στον φιλάνθρωπο ρόλο του Αγ. Νικολάου απέναντι στα ορφανά, είτε σε πιθανό κτήτορα από την οικογένεια των Ορφανών, ενώ άλλες απόψεις θεωρούν ως κτήτορα τον κράλη της Σερβίας Μιλούτιν. Είναι μετόχι της Μονής Βλατάδων και λειτουργούσε ως εκκλησία και σε όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το μνημείο σήμερα λειτουργεί ως ναός.
   Ορθογώνιο κτίσμα αποτελούμενο από ένα κεντρικό επιμήκη ξυλόστεγο χώρο, που οι τρείς πλευρές του περιβάλλονται από στοά σχήματος Π, ενώ στην ανατολική διαμορφώνεται η τρίπλευρη κόγχη του ιερού. Στο εσωτερικό του ναού σώζεται το μαρμάρινο τέμπλο και μεγάλο μέρος από την τοιχογράφηση που τοποθετείται στα χρόνια 1310 - 20.
   Στα 1959 - 60 έγιναν εργασίες αναστήλωσης. Κατά τα ίδια χρόνια έγιναν ανασκαφικές έρευνες στο εσωτερικό του ναού. Στα 1971 ανασκάφηκε το πρόπυλο του ναού.

Ναός Αγίου Δημητρίου

Τηλέφωνο: +30 2310 270008, 260915, 268480
Φαξ: +30 2310 268480
   Ο ναός του Αγ. Δημητρίου κτίστηκε στα ερείπια ρωμαϊκού λουτρού. Ο πρώτος ναός, ένα μικρό προσευκτήριο κτίστηκε μετά το 313. Τον 5ο αιώνα ο έπαρχος Λεόντιος έκτισε μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, που κάηκε στα 626 - 34. Αμέσως μετά κτίστηκε η πεντάκλιτη βασιλική. Το 1493 μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1912 αποδόθηκε πάλι στη χριστιανική λατρεία. Κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και ξαναλειτούργησε το 1949, αφού ολοκληρώθηκε η αναστήλωσή του. Στην κρύπτη του ναού οργανώθηκε η έκθεση αρχαιοτήτων που διασώθηκαν από την πυρκαγιά ή βρέθηκαν στις ανασκαφικές έρευνες. Το μνημείο λειτουργεί σήμερα ως ναός.
   Ο ναός του Αγ. Δημητρίου είναι πεντάκλιτη βασιλική με νάρθηκα και εγκάρσιο κλίτος, με κρύπτη κάτω από το ιερό και το εγκάρσιο κλίτος και προσαρτημένο στη νοτιο - ανατολική γωνία της το παρεκκλήσι του Αγ. Ευθυμίου. Από την πυρκαγιά του 1917 διασώθηκαν λείψανα μόνο από τον λαμπρό γλυπτικό και ζωγραφικό (ψηφιδωτά, τοιχογραφίες) διάκοσμο του ναού, που αντιπροσωπεύουν τις διάφορες φάσεις της ιστορίας του.
   Μετά την πυρκαγιά του 1917, άρχισαν οι αναστηλωτικές εργασίες που διακόπηκαν το 1938, ξανάρχισαν το 1946 και το μνημείο ξαναλειτούργησε το 1949. Στα πλαίσια των αναστηλωτικών εργασιών έγιναν διάφορες ανασκαφικές έρευνες στο ναό και στην κρύπτη μετά την πυρκαγιά του 1917 και στα 1946 - 1949.

Ναός Αγίας Σοφίας

Τηλέφωνο: +30 2310 270253
   Ο ναός της Αγ. Σοφίας κτίστηκε τον 7ο αίωνα στα ερείπια μεγάλης πεντάκλιτης βασιλικής του 5ου αιώνα και εξελίχτηκε σε πυρήνα ενός ευρύτερου συγκροτήματος κτιρίων διοικητικού και λατρευτικού χαρακτήρα, όντας ο μητροπολιτικός ναός της πόλης, αφιερωμένος στο όνομα της Σοφίας του Θεού. Το 1524 μετατράπηκε σε τζαμί. Κάηκε το 1890 και αναστηλώθηκε το 1907 - 1909. Αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία μετά την απελευθέρωση του 1912. Το μνημείο λειτουργεί και σήμερα ως ναός.
   Είναι ορθογώνιο κτίσμα με κεντρικό σταυρόσχημο πυρήνα, στεγασμένο με τρούλο και περιβαλλόμενο από συνεχή σε σχήμα Π στοά στις τρεις πλευρές, ενώ στην ανατολική διαμορφώνεται το τριεμερές ιερό. Στη σημερινή του μορφή, τελείως διαφορετική από την αρχική, το μνημείο διασώζει μέρος του ζωγραφικού του διακόσμου, ψηφιδωτά 8ου - 12ου αιώνα στον τρούλο και στο ιερό και τοιχογραφίες του 11ου αιώνα στο νάρθηκα.
   Ανασκαφές έγιναν στα διαστήματα 1936 - 1940, 1946, 1948, 1961 και μετά τους σεισμούς του 1978 στα πλαίσια της σύνταξης μελέτης αναστήλωσης του μνημείου.
   Αναστηλωτικές εργασίες έγιναν στα 1907 - 1909, 1941 και μετά τους σεισμούς του 1978.

Ναός Παναγίας Χαλκέων

Τηλέφωνο: +30 2310 272910
   Ο ναός κτίστηκε στα 1028 από τον πρωτοσπαθάριο Χριστόφορο σύμφωνα με την επιγραφή στο μαρμάρινο υπέρθυρο της κύριας δυτικής εισόδου. Μετά την άλωση της πόλης το 1430 μετατράπηκε σε τζαμί και αποδόθηκε πάλι στη χριστιανική λατρεία μετά την απελευθέρωση του 1912. Το μνημείο σήμερα, λειτουργεί ως ναός.
   Επίμηκες κτίσμα με νάρθηκα στη δυτική πλευρά, τετράγωνο κυρίως ναό και τρίκογχο Ιερό Βήμα στην ανατολική πλευρά. Στην κάτοψη του κυρίως ναού τέσσερις κίονες και ισάριθμες καμάρες σχηματίζουν εγγεγραμμένο σταυρό, που το κέντρο του καλύπτεται με οκτάπλευρο τρούλο. Χαμηλότεροι τρούλοι καλύπτουν τα δύο άκρα του νάρθηκα. Οι τοιχογραφίες του ναού χρονολογούνται στον 11ο και 14ο αιώνα.
   Μετά τους σεισμούς του 1932 γίνονται αναστηλωτικές εργασίες στο νάρθηκα και στο νότιο αέτωμα του ναού. Εργασίες αναστήλωσης έγιναν και μετά τους σεισμούς του 1978.
   Το 1987, στα πλαίσια της σύνταξης στατικής μελέτης του μνημείου, έγιναν διάφορες ανασκαφικές τομές στην αυλή του ναού.

Μονή Λατόμου

Τηλέφωνο: +30 2310 221506
   Κτίστηκε πάνω σε ρωμαϊκό κτίσμα στα τέλη 5ου - αρχές 6ου αιώνα ως καθολικό της μονής Λατόμου. Το 1430 με την άλωση της Θεσσαλονίκης μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το ψηφιδωτό είχε καλυφθεί με ασβεστοκονίαμα. Το 1921 αποδόθηκε στη χριστιανική λατρεία και τότε ανακαλύφθηκε το ψηφιδωτό. Το μνημείο σήμερα λειτουργεί ως ναός.
   Αρχικά τετράγωνο κτίσμα με κόγχη στα ανατολικά και είσοδο στα δυτικά. Μικρά τετράγωνα διαμερίσματα στις τέσσερις γωνίες του κτιρίου έδιναν στην κάτοψη του κυρίως ναού σχήμα ισοσκελούς σταυρού. Σήμερα λείπει όλο το δυτικό τμήμα του ναού και η είσοδος είναι στη νότια πλευρά. Από τη ζωγραφική του διακόσμηση σώζεται το περίφημο ψηφιδωτό της κόγχης, 5ου - 6ου αιώνα και τοιχογραφίες του 12ου αιώνα.
   Στα 1929 έγιναν ανασκαφικές έρευνες στο εσωτερικό του ναού.
   Κατά καιρούς έγιναν διάφορες στερεωτικές και εξυγιαντικές επεμβάσεις. Το 1980 έγινε στερέωση του δυτικού τοίχου. Το 1991 ανακατασκευή - αποκατάσταση του προστώου στη νότια πλευρά.

Βυζαντινός ναός Αγίας Μαρίνας

ΚΑΛΟΓΕΡΟΣ (Χωριό) ΣΥΒΡΙΤΟ
  Κοντά στο χωριό Καλόγερος βρίσκεται η Βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Δεν φαίνεται από απόσταση και είναι αρκετά δύσκολο να τη βρείτε. Είναι τοποθετημένη κοντά σε μια ερημική σπηλιά και περιλαμβάνει τοιχογραφίες του 14ου αιώνα.

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=1227 (7 φωτ.)

Βυζαντινός ναός Αγίου Ιωάννη Θεολόγου

ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ (Χωριό) ΓΕΡΟΠΟΤΑΜΟΣ
  Στις Μαργαρίτες υπάρχουν υπέροχα δείγματα Βυζαντινών εκκλησιών όπως αυτές του Αγίου Ιωάννη, με τοιχογραφίες από το 1383.

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=260 (6 φωτ.)

Βυζαντινός ναός Αρχαγγέλου Μιχαήλ

ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ (Χωριό) ΡΕΘΥΜΝΟ
  Η Βυζαντινή εκκλησία του Μιχαήλ Αρχάγγελου βρίσκεται στη μικρή πλατεία του χωριού. Έχει μια κομψά χαραγμένη μπροστινή πόρτα κι ευχάριστες διακοσμήσεις στα παράθυρα. Υπάρχει μονάχα μια τοιχογραφία στην εκκλησία, αυτή της Σύλληψης της Θεοτόκου, η οποία έχει πολύ υψηλή ποιότητα. Η καμπάνα έχει παραστάσεις του Μιχαήλ Αρχάγγελου και τη χρονολογία 1601 πάνω.

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Crete TOURnet

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=1 (6 φωτ.)