ΧΑΜΑΪΤΟΥΛΟ, Οικισμός, ΛΕΥΚΗ

  Γραφικό χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 590 μέτρων, στο δρόμο προς Ξερόκαμπο και σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από τη Ζήρο. Υποστηρίζεται ότι πήρε το όνομά του από κάποιο τοπικό άρχοντα ενώ πιο βάσιμη είναι η εκδοχή ότι πρόκειται για αρχαίο ελληνικό όνομα, το οποίο ετυμολογείται από το χαμαί = χάμω και τύλος = σκληρό εξόγκωμα, καμπούρα και σχετίζεται με κάποια εδαφική μορφολογία του χωριού.
  Το Χαμαίτουλο δεν απογράφεται ούτε στην απογραφή των Ενετών του 1583, ούτε στην τουρκική το 1617. Είναι άγνωστο αν είχε εγκαταλειφθεί για κάποιο λόγο προ της ενετικής απογραφής ή εάν το χωριό δημιουργήθηκε μετά το 17ο αιώνα. Για πρώτη φορά απογράφεται το 1881 με 79 κατοίκους, όλοι Χριστιανοί. Το 1928 είχε 73 κατοίκους, το 1971, 29 και το 1981 μόλις 23 κατοίκους. Στη θέση Ασπρο Νερό βρίσκονται τα ερείπια παλιάς τοιχογραφημένης εκκλησίας του Αγίου Αντωνίου.
  Εξαιρετικής ομορφιάς είναι το φαράγγι του Χαμαίτουλου που οδηγεί στον Ξερόκαμπο και αξίζει μια επίσκεψη εκεί. Παλιότερα από εκεί περνούσε ο δρόμος για την παραλία του Ξεροκάμπου. Το πιο ψηλό και το πιο απόκρημνο σημείο του - όπου το ύψος ξεπερνά τα 200 μέτρα - λέγεται Σύνακρα.
  Ο σημερινός επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στα στενά του χωριού, να θαυμάσει τα παλιά κτίσματα, μερικά από τα οποία έχουν αναστηλωθεί, καθώς και την αρχαία κρήνη του, από την οποία οι κάτοικοί του παίρνουν ακόμα νερό.

• http://www.dimoslefkis.gr/hametoulo/index.html (3 φωτ.)