Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ιστορικά στοιχεία

  Κατά τη μυθολογία, στο Μαύρο όρος, που είναι τα Χελυδορέα Όρη των αρχαίων Ελλήνων, οδήγησε ο νεαρός Ερμής τα κλεμμένα βόδια του θεού Απόλλωνα και σ’ αυτό βρήκε τη χελώνα, στο κέλυφος (χέλυς) της οποίας τέντωσε χορδές, κατασκευάζοντας έτσι την πρώτη λύρα, την οποία τελικά προσέφερε στον Απόλλωνα, ώστε να εξιλεωθεί για την κλοπή.
  Η Ιστορία της περιοχής της Ευρωστίνης ξεκινάει από τους προϊστορικούς χρόνους με την έλευση των Πελασγών , όπως και σε ολόκληρη τη Πελοπόννησο και για 500 περίπου έτη. Αργότερα ήρθαν οι Ίωνες οι οποίοι δημιούργησαν αρκετές πόλεις και τους οποίους διαδέχθηκαν οι Αχαιοί, που δημιούργησαν τον μεγάλο Μυκηναϊκό πολιτισμό. Οι Αχαιοί αφού απέκρουσαν και τις επιθέσεις των Δωριέων, οργάνωσαν και οχύρωσαν τις πόλεις που βρήκαν από τους Ίωνες και έδωσαν το όνομα Αχαΐα στην περιοχή στην οποία ανάμεσα σε άλλες πόλεις ήταν η Αίγειρα και η Πελλήνη. Σύμφωνα με τον Παυσανία η περιοχή της Ευρωστίνης ήταν μοιρασμένη ανάμεσα σε αυτές τις Αχαϊκές πόλεις. Είναι πιθανόν ότι η Αίγειρα κατείχε την παραλιακή ζώνη ανεβαίνοντας ως τη Ζάχολη και τους πρόποδες του Πιτσαδαίκου βουνού και η Πελλήνη το υπόλοιπο ορεινό τμήμα του Δήμου. Η σημερινή Αχαΐα τελειώνει μετά την Αιγείρα και πριν τα Μαύρα Λιθάρια. Στην Αρχαιότητα η περιοχή από την Αιγείρα μέχρι και το ποτάμι του Ξυλοκάστρου και τις πόλεις Φελλόη (Ζάχολη), Δονούσα και Πελλήνη, υπάγονταν στην Αχαΐα. Κατά τους Τρωικούς πολέμους οι Αχαϊκές αυτές πόλεις έλαβαν μέρος στην εκστρατεία κατά της Τροίας υπό τον Αγαμέμνονα όπως αναφέρεται στον Όμηρο (Β.573). Τα πλοία ξεκίνησαν από το αρχαίο λιμάνι στα Μαύρα Λιθάρια και το λιμάνι Αριστοναύται. Την ύπαρξη επιβεβαιώνουν αρχαιολογικά ευρήματα σε ανασκαφές που έχουν γίνει στα Λιμάνια (Μαύρα Λιθάρια), στην Αρχαία Αίγειρα (Παλιόκαστρο) και στο Δερβένι.
  Ο Παυσανίας στα Αχαϊκά του γράφει ότι στο δρόμο που οδηγεί από την αρχαία Αιγείρα προς το επίνειο υπήρχε το ιερό της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι οι κάτοικοι της Υπερησίης, για να αποτρέψουν εισβολή των Σικυωνίων στην περιοχή τους, συγκέντρωσαν μεγάλο αριθμό αιγών, έδεσαν στα κέρατά τους αναμμένα δαδιά και τις άφησαν νύχτα να κινηθούν προς το εχθρικό στρατόπεδο. Οι Σικυώνιοι, βλέποντας τόσα φώτα, υπέθεσαν ότι είχαν φθάσει σημαντικές ενισχύσεις στους αντιπάλους τους, εγκατέλειψαν την προσπάθειά τους και γύρισαν πίσω. Έκτοτε οι κάτοικοι μετονόμασαν την πόλη τους από Υπερησία σε Αιγείρα και στο σημείο όπου η μεγαλύτερη αίγα, κουρασμένη, κάθισε οκλαδόν, έκτισαν ιερό της Αγροτέρας Αρτέμιδος. Υπολογίζεται ότι το ιερό αυτό ήταν δυτικά του οδικού κόμβου Δερβενίου και επάνω από τη σιδηροδρομική γραμμή, στη θέση Σπυρουλέικα.
  Κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους οι Αχαϊκές πόλεις τιμωρήθηκαν σκληρά από τους Ρωμαίους. Η Κόρινθος μετά την καταστροφή της το 146 π.Χ. ξανακτίστηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 44 π.Χ. οπότε και καταστράφηκε επανειλημμένα από σεισμούς το 77 μ.Χ. και το 376 μ.Χ. Η Σικυώνα καταστράφηκε το 227 π.Χ. από μεγάλο σεισμό. Το Αίγιο παρουσίασε κάποια ακμή τους πρώτους χρόνους της Αυτοκρατορίας. Οι Αιγές εγκαταλείφθηκαν, η Ελίκη καταποντίσθηκε από σεισμό το 373 π.Χ. , η Αιγείρα διατηρήθηκε μαζί με την Φελλόη (Ζάχολη) και το επίνειο της, τα σημερινά Μαύρα Λιθάρια και οι υπόλοιπες Αχαϊκές πόλεις φυτοζωούσαν.
  Η επιδρομή των Γότθων υπό τον Αλάριχο το 396 μ.Χ. σκόρπισε παντού τον όλεθρο. Η Αιγείρα, η Φελλόη, η Πελλήνη και οι άλλες Αρχαϊκές πόλεις γνώρισαν την λεηλασία και την καταστροφή.
  Κατά τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους η Κόρινθος ήταν πρωτεύουσα της επαρχίας «Αχαΐας», που περιλάμβανε την Πελοπόννησο, την κεντρική Ελλάδα και τα νησιά. Για να επικοινωνεί με την μεγάλη αυτή περιφέρεια η Κόρινθος είχε αξιόλογους χερσαίους και θαλάσσιους δρόμους. Ένας από αυτούς όπως και σήμερα ακολουθούσε την παραλία του Κορινθιακού συναντούσε τον Δήμο Ευρωστίνης και κατέληγε στη Πάτρα. Στα χρόνια που ακολούθησαν με την Ενετοκρατία και Φραγκοκρατία χρησιμοποιήθηκαν τα λιμάνια της Πάτρας, της Ναυπάκτου, Μεθώνης και Κορώνης και με την δυσκολία να περάσουν μεγάλα πλοία από τον δίολκο της Κορίνθου τα λιμάνια της Αιγείρας (Μαύρα Λιθάρια), Αριστοναύται, Σικυώνος και άλλα , έπαψαν να παίζουν ουσιαστικό ρόλο, και χρησιμοποιούνταν για την τοπική εξυπηρέτηση.
  Η μεγαλύτερη αλλαγή της φυσιογνωμίας και του τρόπου ζωής των κατοίκων ήρθε με την ίδρυση της Εκκλησίας της Κορίνθου το 50 μ.Χ. από τον Απόστολο Παύλο και την διάδοση του Χριστιανισμού. Σε δημοσίευμα στα «ΝΕΑ» 12.2.79 ανακοινώθηκε ότι στα Μαύρα Λιθάρια αποκαλύφθηκε παλαιοχριστιανική βασιλική του 5ου αιώνα.
  Κατά την Βυζαντινή περίοδο για την οχύρωση και με τον φόβο επιδρομών των βαρβάρων οχυρώνονται οι μεγάλες πόλεις και ανάμεσα τους και το ορεινότερο χωριό της περιοχής, το Σαραντάπηχο όπου παρατηρήθηκαν ίχνη οχυρών, λόγω της στρατηγικής του θέσης και της διάβασης προς τον κάμπο του Φενεού. Ακολούθησαν οι κάθοδοι των Σλάβων και όπως βλέπουμε από διάφορα ονόματα και τοπωνύμια με σλαβική κατάληξη ή ρίζα π.χ. Ζάχολη, Λόυζι, Ρουζενά κ.λ.π. μας πείθουν ότι η περιοχή δέχθηκε Σλαβικά φύλα που εγκαταστάθηκαν και αφομοιώθηκαν ή αποχώρησαν αργότερα. Συχνά Σαρακηνοί και Νορμανδοί πειρατές λεηλατούσαν τις ακτές του Κορινθιακού και σε μία τέτοια επιδρομή Σαρακηνών το 883 ο Ναύαρχος πέρασε μέσα σε μια νύχτα τον στόλο του από την δίολκο και αιφνιδίασε τους Σαρακηνούς καταστρέφοντας τον στόλο τους.
  Το 1205 η Κορινθία μαζί με άλλες περιοχές καταλαμβάνεται από τους Φράγκους και για 185 χρόνια μέχρι το 1390 όποτε περνάει πάλι στην Βυζαντινή επικράτεια του δεσποτάτου του Μιστρά. Οι Φράγκοι δήμευαν μόνο τα δημόσια, τα εκκλησιαστικά και εγκαταλελειμμένα κτήματα και άφηναν τα κτήματα των πολιτών. Έτσι οι κάτοικοι της Ζάχολης διατήρησαν τα κτήματα τους. Οι Φράγκοι κατασκεύασαν φρούρια και πύργους για να εκμεταλλευτούν με άνεση τους πόρους της περιοχής.
  Από τους ξένους πληθυσμούς που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, οι Φράγκοι, οι Εβραίοι και οι Ενετοί ήσαν οι πιο ολιγάριθμοι. Οι Σλάβοι αφομοιώθηκαν με τους ντόπιους και μόνο οι Αλβανοί είχαν μονιμότερη εγκατάσταση που ενισχύθηκαν κατά την Τουρκοκρατία. Το 1395, την εποχή που ο Θεόδωρος κυβερνούσε το Δεσποτάτο, δέκα χιλιάδες περίπου Αλβανοί με τις οικογένειες τους και τα κοπάδια τους φθάνουν στη Κορινθία και ο Θεόδωρος τους δέχθηκε για πολιτικούς λόγους. Με τον καιρό οι Αλβανοί έποικοι εγκαταστάθηκαν και στην Κορινθία με αποτέλεσμα την ονομασία πολλών χωριών με Αλβανικά τοπωνύμια.
  Το 1402 γίνεται ένας φοβερός σεισμός στον Κορινθιακό, ο οποίος έπληξε τις παράκτιες περιοχές με αποτέλεσμα να αποκοπούν μεγάλα τμήματα εδάφους, να καταρρεύσουν βουνά, να καταποντιστούν εκτάσεις παρασύροντας ζώα, σπαρτά και σπίτια και κατάστρεψε τα φρούρια της Βοστίτσας, του Διακοπτού, του Ξυλοκάστρου και της Ζάχολης (Sachuli όπως αναφέρεται σε μαρτυρία της εποχής).
  Από το 1387 άρχισαν αλλεπάλληλες επιδρομές των Τούρκων σ’ ολόκληρο το Δεσποτάτο του Μυστρά και την Πελοπόννησο με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να αποτραβηχτεί στα ορεινά μέρη και τα κάστρα. Το 1458 ο ίδιος ο σουλτάνος Μωάμεθ Β´, επικεφαλής μεγάλης Τουρκικής στρατιάς, αποφάσισε να δώσει το τελευταίο χτύπημα εναντίων του δεσποτάτου του Μυστρά που αντιστεκόταν παρά την πτώση της Κωνσταντινούπολης. Έτσι το 1460 ο Σουλτάνος κατόρθωσε να εξουσιάσει ολόκληρη την Πελοπόννησο εκτός από τα κάστρα που ανήκαν στους Ενετούς.
  Οι πόλεμοι μεταξύ Ενετών και Τούρκων για την Πελοπόννησο κράτησαν πολλά χρόνια και οι Μοραΐτες ήσαν τα πρώτα θύματα αυτής της διαμάχης. Κάθε φορά που οι Ενετοί εκστράτευαν εναντίων των Τούρκων στην Πελοπόννησο οι υπόδουλοι Έλληνες πλαισίωσαν τις δυνάμεις τους με αποτέλεσμα τη συνθήκη ειρήνης Τουρκίας-Ενετίας το 1699 και την εγκαθίδρυση της Ενετικής Δημοκρατίας της Πελοποννήσου. Οι Ενετοί έδωσαν το δικαίωμα στους άρχοντες να εισπράττουν τον φόρο της δεκάτης και να εμπορεύονται με αποτέλεσμα να θησαυρίζουν σε βάρος των φτωχών. Επιδόθηκαν στην ανασυγκρότηση του τόπου, φρόντισαν για την επιστροφή των προσφύγων και ενδιαφέρθηκαν για την ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής. Έβαλαν τους ιδιοκτήτες να φυτέψουν χέρσες εκτάσεις, εισήγαγαν νέες καλλιέργειες, και επέκτειναν την παραγωγή της σταφίδας που την εξαγωγή ανέλαβαν οι ίδιοι. Έτσι μέσω των λιμανιών της περιοχής έγινε γνωστή ή Κορινθιακή σταφίδα μέχρι τις μέρες μας. Την εποχή αυτή ερχόμενη από την Κωνσταντινούπολη η οικογένεια Μαμωνά, καμήλες τους σταματούν στην περιοχή του Κούτου (´Ανω Χελιδόρι) και κατασκευάζουν εκεί το αρχοντικό τους. Ήταν μια αρχοντική οικογένεια που διακρίνονταν για τον πλούτο, την υπεροχή της και την αφοσίωση τους στους Ενετούς. Η περιοχή από τον Κούτο, τον Πύργο και ως την παραλία του Κορινθιακού ήταν ιδιοκτησία των Μαμωνάδων.
  Το 1715 οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Πελοπόννησο και οι Έλληνες δεν κινήθηκαν εναντίον τους δυσαρεστημένοι από τους φόρους, την αυστηρότητα των νόμων και την διαφορά του δόγματος των Ενετών και το 1718 αναγνωρίζεται η κυριαρχία των Τούρκων στη Πελλοπόννησο. Η περιοχή της Ευρωστίνης ανήκε πλέον στο Βιλαέτι των Καλαβρύτων. Τα χωριά διοικούνταν από τους δημογέροντες, οι πόλεις από τους προεστούς και οι διοικητές των επαρχιών από τους κοτζαμπάσηδες που ήταν όργανα των Τούρκων. Η πιο μαύρη εποχή ξεκινούσε σε μια χώρα που είχε μεταβληθεί σε ερείπια από τους συνεχείς πολέμους, πολλοί κάτοικοι μεταφέρθηκαν αιχμάλωτοι στη εξορία, παιδιά έγιναν γενίτσαροι και φόροι καταδυνάστευαν τους κατοίκους. Παρ’ όλα αυτά είχε και τα πνευματικά της κέντρα που αγωνίστηκαν για να διατηρήσουν την εθνική ταυτότητα. Ένα τέτοιο κέντρο ήταν η Μονή του Προφήτη Ηλία στο Κούτο.

Το απόσπασμα παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ευρωστίνης

• http://www.evrostini.gr/gr/main/review.htm