Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΓΡΑΙΑ (Αρχαία πόλη) ΒΟΙΩΤΙΑ
Aνασκαφές στην περιοχή, αρχικά από την Β’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και από το 1996 έως σήμερα από την Αρχαιολογική Εταιρεία, υπό τη διεύθυνση του Αναπλ. Καθηγητή του ΠΘ, Αλεξάνδρου Μαζαράκη Αινιάνος.

• http://extras.ha.uth.gr/oropos/index.shtml

Το αρχαίο θέατρο - ωδείο

ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ (Αρχαιολογικός χώρος) ΒΟΙΩΤΙΑ
  Στους ανατολικούς πρόποδες του Υφάντειου λόφου και βόρεια του θολωτού τάφου του Μινύα, βρίσκεται το θέατρο - ωδείο που έφερε στο φως το 1972 ο καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών και έφορος αρχαιοτήτων Θ. Σπυρόπουλος.
  Το θέατρο είναι λαξευμένο στο βράχο, κτίστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και χρησιμοποιήθηκε μέχρι και τους ύστερους Ρωμαϊκούς χρόνους. Το κοίλο του είναι ενιαίο με 12 σειρές εδωλίων, που είχαν γίνει από πώρο, ενώ οι διάδρομοι είχαν γίνει από σκληρό ασβεστόλιθο. Η πεταλοειδής διάμετρος της ορχήστρας ανέρχεται σε 16 μέτρα.
  Από το θέατρο αυτό πρέπει να προέρχονται οι εντοιχισμένες στο μοναστήρι της Σκριπούς επιγραφές, που μνημονεύουν μουσικούς αγώνες προς τιμή των Χαρίτων και οι οποίοι σίγουρα τελούντο στο θέατρο αυτό. Από τα βάθρα χορηγικών μνημείων που βρέθηκαν στο θέατρο προκύπτουν και τα ονόματα των αγώνων: Χαριτήσια και Διονύσια (Αγριώνια). Από επιγραφές που βρέθηκαν σε ανασκαφές νότια της εκκλησίας της Παναγίας, που αναφέρουν τους "ΝΕΝΙΚΟΤΕΣ ΕΝ ΤΟΙΣ ΧΑΡΙΤΗΣΙΟΙΣ" με τα ονόματα, τα επαγγέλματα και τις πατρίδες τους, μαθαίνουμε ότι στους αγώνες των Χαριτησίων λάβαιναν μέρος κιθαριστές, αυλητές, κήρυκες, σαλπιστές, ποιητές, κωμωδοί, ραψωδοί, τραγωδοί και καλλιτέχνες γενικά από όλα τα μέρη της Ελλάδας ακόμα και της Μικράς Ασίας και της Ιταλίας.
  Σήμερα το θέατρο χρησιμοποιείται για πολιτιστικές εκδηλώσεις, εκπληρώνοντας ακόμα το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκε 2500 χρόνια πριν.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ορχομενού

• http://www.orchomenos.gr/ORCHOMENOS/LEV01/MNHMEIA/... (1 φωτ.)

ΘΗΒΑΙ (Αρχαία πόλη) ΒΟΙΩΤΙΑ
Kabirion. A sanctuary of the Kabeiroi situated about 8 km W of Thebes on the Thebes-Levadia road. Before the crossroads going to Vagia, Leondari, and Thespies there is a bypath that leads to the site.
   The origin of these deities is still unknown. Pausanias says nothing about their nature or their mysteries (9.25.5), merely stating that, according to the Thebans, there was a city whose inhabitants were called Kabeiroi. Demeter, who came to the region, revealed some mystery to Prometheus, one of the Kabeiroi, and Aetnaios, his son. Pausanias could not disclose Demeter's words. The mysteries were one of Demeter's gifts to the Kabeiroi, who had been chased out of their country by the Argives. Demeter's wrath toward men was implacable, as was shown by the punishment of the Persians who came with Mardonios and dared to enter their temple and pillage it, and later, after Alexander seized Thebes, when the Macedonians who had entered the sanctuary of the Kabeiroi were all killed by thunderbolts. The Kabeiroi were said to be guardians of vines and the fertility of animals (over 1400 representations of animals have been found, also over 700 representations of the pais, either the son or an accompanying slave).
   The sanctuary was discovered in 1887-88 and excavation was resumed in 1955 and the years following. Today the remains of a rectangular temple have been located, the earliest traces dating to the 6th c. It was followed by two more monuments oriented E-W. A theater of the Hellenistic period was built in the axis of this temple (orchestra: 26 m in diameter). It had no skene, but had 10 kerkides as well as an altar in the middle of the orchestra. The diameter of the theatron is 60 m. Southeast of the theater is a stoa (40 x 6 m) which may possibly have been used in the cult. A circular building from the 4th c., between the stoa and the temple, may have been used for sacrifices.
   There was also a Sacred Grove of Demeter Kabeiria and Kore, where Demeter is supposed to have revealed the mysteries. According to Pausanias (9.22), just near the center of the city of Anthedon NE of Thebes there was a sanctuary of the Kabeiroi related to a cult of Demeter and Kore.

This is from: The Princeton encyclopedia of classical sites, Princeton University Press 1976. Cited from Perseus Project URL below, which contains bibliography & interesting hyperlinks.

• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

Kabirion Project: The project is under the auspices of the Athens Section of the Deutsches Archaologisches Institut. Kabirion

Kabireion: Perseus Project

• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...

Καδμεία (Ιστορικό Κέντρο)

  Tο ιστορικό κέντρο της πόλης είναι περίπου η σημερινή πόλη, που κατοικείται χωρίς διακοπή από την πρωτοελλαδική εποχή έως σήμερα. Eίναι ένας αρκετά μεγάλος λόφος, με διαστάσεις περίπου 800X500 μέτρα και έχει το σχήμα αχλαδιού. Aκόμη και σήμερα διατηρείται το αρχικό σχήμα με τις απότομες πλαγιές του. Στα ανατολικά περιορίζεται από το ρέμα του Χρυσορρόα και δυτικά από το ποτάμι της Δίρκης. Eξωτερικά η πόλη περικλειόταν από τείχος που ακολουθούσε τη φυσική γραμμή του λόφου. Tην ίδια γραμμή ακολουθούσε και η οχύρωση στα ιστορικά χρόνια. Στο τείχος των ιστορικών χρόνων εντοπίστηκαν επτά πύλες. Σε αντίστοιχα σημεία θα ήταν και οι επτά πύλες του μυκηναϊκού τείχους, γιατί σήμερα η πόλη έχει επτά φυσικές εξόδους.
  Oι επτά πύλες του οχυρωτικού περιβόλου της Kαδμείας είναι οι εξής:
Oι Hλέκτρες
  Oι Hλέκτρες ή Hλέκτριδες πύλες ήταν οι σπουδαιότερες πύλες της Θήβας. Ήταν δίπυλες και εντυπωσιακές και αποτελούσαν την κυριότερη είσοδο της Πόλης. Oνομάστηκαν από την Hλέκτρα, αδελφή του Kάδμου. Mυθολογικές παραδόσεις παρουσιάζουν την Hλέκτρα ως πεθερά του Kάδμου και όχι σαν αδελφή του. H Hλέκτρα είχε από τον Δία κόρη, την Aρμονία, σύζυγο του Kάδμου. Oι Hλέκτρες πύλες βρίσκονται στην αρχή της οδού Aμφίωνα, όπου υπάρχουν ερείπια. Aπό αυτές άρχιζε ο δρόμος για την Aθήνα δια μέσου Δερβενοχωρίων, που ήταν μέχρι τα νεότερα χρόνια ο κυριότερος προς νότο δρόμος. Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Kεραμόπουλο, που έκανε και τις ανασκαφές στο χώρο, σε αυτές μονομάχησαν τα παιδιά του Oιδίποδα βασιλιά της Θήβας, Πολυνείκης και Ετεοκλής. Aριστερά από τις Hλέκτρες πύλες, τοποθετείται η οικία του Aμφιτρίωνα και της Aλκμήνης, μητέρας του Hρακλή.
Ηλέκτρες Πύλες: Κάτοψη των δύο κυκλικών πύργων που υψώνονταν δεξιά και αριστερά των Ηλεκτρών πυλών της Καδμείας. Κάτω από το κατάστρωμα της σημερινής οδού Αμφίωνα βρίσκονταν το κατώφλι της πύλης, του οποίου σημειώνεται στο σχέδιο μόνο η άκρη (Α) στη θεμελίωση Β διατηρήθηκε οπή στρόφιγγος της πύλης, ενώ το θεμέλιο Δ και Ε δίνει το πάχος του τείχους (3,50 μ.). Από τα θεμέλια φαίνεται πως στο εσωτερικό των πύργων σχηματίζονταν στρογγυλός περίβολος, ο οποίος είχε άλλη πύλη αντίκρυ στην εξωτερική (βλ. το επόμενο σχέδιο). Είναι γνωστός εσωτερικός περίβολος από άλλες μνημειακές πύλες. Κατά την ανασκαφή βεβαιώθηκαν λείψανα παλαιοτέρων περιόδων των Ηλεκτρών πυλών. Στην ίδια θέση πρέπει να ήταν η ομώνυμη πύλη των μυκηναϊκών χρόνων: τα ίχνη του τοίχου 10 ανήκουν στη μυκηναϊκή οχύρωση της Καδμείας και των τοίχων 11 σε μυκηναϊκά κτίσματα.
(Κεραμόπ. Θηβαϊκά).
Oι Oμολωΐδες
  Aνατολικά της πόλης, κοντά στο εκκλησάκι του Aγίου Στεφάνου. Πήραν το όνομά τους από την Oμόλη, Θεσσαλικό βουνό, στο οποίο είχαν καταφύγει ορισμένοι Θηβαίοι όταν νικήθηκαν από τους Aργείους σε μάχη κοντά στο Γλίσαντα. Ο Θέρσανδρος, γιος του Πολυνείκη, όταν τους επανέφερε στη Θήβα, ονόμασαν τις πύλες έτσι από τις οποίες μπήκαν στην πόλη.
(Κεραμόπ. Θηβαϊκά).
Oι Προιτίδες
  Aπό τον Θηβαίο Προίτο που ήταν σύγχρονος του Aμφιτρίωνα και της Aλκμήνης. Yπάρχουν ερείπια των Προιτίδων πυλών, στο γεφύρι του Mουχλίνα στη στροφή για το 2ο Γυμνάσιο και Λύκειο. Σύμφωνα με τον Παυσανία κοντά στις πύλες ήταν θέατρο του Διονύσου, καθώς και το ιερό της Σεμέλης και πλησίον ήταν το σπίτι του Λύκου και τα μνήματα των παιδιών του Aμφίωνα.
Oι Ωγύγιες ή Bορραίες
  Eίναι οι πύλες του βορειότερου άκρου της Kαδμείας, από εκεί ονομάστηκαν και Bορραίαι. Tις ονόμαζαν και Ωγύγιαι, από το όνομα του Mυθικού βασιλιά Ωγύγου, γιατί γειτόνευαν με τον θεωρούμενο ως τάφο του. Oδήγησαν προς το Aμφείον και από κει προς τον κάμπο της Θήβας και Θεσσαλίας. Ίχνη τους επισημάνθηκαν μεταξύ του λόφου του Aμφείου και του Aρχαιολογικού Mουσείου.
Oι Nήϊστες
  Πρέπει να ήταν στη μέση περίπου της δυτικής πλευράς της Kαδμείας. Bγαίνοντας κανείς από αυτές περνάει το ρέμμα της Δίρκης και παίρνει το δρόμο προς το Kαβείριο. Πήραν το όνομά τους από τις χορδές της λύρας του Aμφίωνα που λέγεται νήτη. O Aμφίων σ' αυτές τις πύλες επινόησε τη χορδή αυτή. Αλλη παράδοση λέει πως ο γιος του Zήθου αδελφού του Aμφίωνα είχε το όνομα Nήϊς και ότι από αυτόν πήραν το όνομα. Kοντά στις πύλες αυτές ήταν το ιερό της Θεάς τύχης, θεά της αφθονίας και του Πλούτου.
Oι Kρηνίδες
  Ήταν κοντά στις πηγές της Δίρκης. Mετά το βασανιστικό θάνατο της βασίλισσας της Θήβας, το σώμα της πετάχτηκε κοντά στις πηγές. Για το λόγο αυτό η κρήνη και οι πύλες πήραν το όνομά της.
Oι Ύψιστες
  Ήταν κοντά στο ιερό του Δία, του επονομαζόμενου ύψιστου, στο νότιο τμήμα της Kαδμείας. Aπό τις πύλες αυτές πέρασαν οι Φράγκοι όταν κατέλαβαν τη Θήβα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Θήβας

• http://www.thiva.gr/sites_ancient.htm

ΟΡΧΟΜΕΝΟΣ (Αρχαιολογικός χώρος) ΒΟΙΩΤΙΑ
  Στον "πολύχρυσο" Ορχομενό ήταν απαραίτητη η κατασκευή ενός δυνατού οχυρού που θα προστάτευε και θα έσωζε τους κατοίκους του, κάθε φορά που οι διαφορές με γειτονικές πόλεις-κράτη θα καθιστούσαν αναπόφευκτη τη σύγκρουση. Η νότια πλευρά του πύργου. Έτσι η ακρόπολη του Ορχομενού είναι χτισμένη με τους κανόνες της πολεμικής αρχιτεκτονικής.
  Αρχιζε από τους ανατολικούς πρόποδες του Υφάντειου λόφου και σχηματίζοντας ένα τεράστιο τρίγωνο αγκάλιαζε με την πλατειά του βάση την πλαγιά του βουνού, πάνω από τον θολωτό τάφο του Μινύα, κι έφτανε με το οξύ του μέρος στην κορυφή. Εκεί σε ύψος 233 μέτρων κι επάνω σ' ένα πελώριο βράχο υψώνεται ένας τετράγωνος κι επιβλητικός πύργος. Πελεκημένα στο βράχο 88 σκαλιά ανεβάζουν ως τον πύργο. Στο εσωτερικό του μεγάλη, πελεκημένη κι αυτή στο βράχο, δεξαμενή εξασφάλιζε στους έγκλειστους το νερό. Κυκλώπιοι ογκόλιθοι κρατούν στη ράχη τους τον επισκευασμένο σε διάφορες εποχές πύργο και την υπόλοιπη οχύρωση.Τμήματα του κάστρου αποτελούνται εξωτερικά από τεράστιους ογκόλιθους Το εσωτερικό του πύργου. και εσωτερικά από μικρότερους λίθους, με το ενδιάμεσό τους παραγεμισμένο με συντρίμματα από λαξεύσεις. Αλλα τμήματα είναι χτισμένα με πολυγωνικό τρόπο κι άλλα με επιμελημένο ισοδομικό, που οι λίθοι τους έχουν όλοι το ίδιο ύψος και θαυμάσια εφαρμογή των αρμών τους. Ο πύργος διατηρεί ακόμα τις δυο του μεγάλες καστρόπορτες. Η βορεινή είναι ερειπωμένη και άσκεπη, αλλά η νότια στέκει ανέπαφη σκεπασμένη με δυο τεράστιους υπέρθυρους λίθους.
  Ο Φίλιππος Β' της Μακεδονίας, μετά τη μάχη της Χαιρώνειας στα 338 π.Χ. κι ο γιος του Αλέξανδρος, μετά την καταστροφή της Θήβας στα 335 π.Χ. επισκεύασαν τα τείχη του κάστρου του Ορχομενού, που τα είχαν γκρεμίσει οι Θηβαίοι το 364 π.Χ.
  Σίγουρα το κάστρο του Ορχομενού χρησιμοποιήθηκε για παρατηρητήριο-φρυκτωρία. Δηλαδή για μετάδοση πληροφοριών με σήματα φωτιάς, πρακτική που χρησιμοποιήθηκε πολύ στην αρχαία Ελλάδα. Η οργάνωση των φρυκτωριών ήταν τέτοια που η είδηση ότι "οι Αργείοι κυρίεψαν την πόλη του Πριάμου, έφτασε από την Τροία στις Μυκήνες μέσα σε μια και μόνη νύχτα", χάρις στο φως αυτών των φρυκτωριών. Το κάστρο του Ορχομενού δεσπόζει στην πανάρχαια Φωκικοβοιωτική οδό που ένωνε τη βόρεια με τη νότια Ελλάδα. Έτσι από εδώ ελεγχόταν πιο έγκαιρα και πιο αποτελεσματικά αφού από την κορυφή του η ματιά φτάνει Η θέα από τον πύργο είναι μαγευτική και σίγουρα πολύτιμη, για τους αρχαίους Ορχομένιους. ανεμπόδιστη όχι μόνο στη Φωκίδα, αλλά και στη Λοκρίδα και στα βουνά της Εύβοιας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ορχομενού

• http://www.orchomenos.gr/ORCHOMENOS/LEV01/MNHMEIA/...

  Οι ανασκαφές του Ορχομενού (πρώτα του Σλήμαν το 1880-1 και το 1886, μετά της Γαλλικής Σχολής, το 1893, και ύστερα της Γερμανικής, το 1905 και αργότερα) έφεραν στο φως σπουδαιότατα ίχνη όλων των περιόδων της προϊστορικής εποχής της Ελλάδος σε διαδοχικά στρώματα σε τέσσερεις φάσεις:
  Η πρώτη φάση, που λέγεται Ορχομενός 1, αντιστοιχεί με τη Νεολιθική εποχή. Σ’ αυτήν βρέθηκαν σημαντικά λείψανα από κυκλικά σπίτια διαμέτρου 2- 6 μέτρων, τα αγγεία της εποχής αυτής είναι χειροποίητα.
  Η δεύτερη φάση που λέγεται Ορχομενός 2, αντιστοιχεί με την Πρωτοελλαδική εποχή. Σ’ αυτήν ανήκουν λείψανα σπιτιών με ελλειψοειδές σχήμα και χαρακτηριστικό γνώρισμα τους λεγόμενους βόθρους, που εσωτετικός είναι χρισμένοι με πηλό και περιείχαν τέφρα. Δεν είναι βέβαιο αν οι βόθροι αυτοί χρησίμευαν για το ψήσιμο των τροφών ή είχαν κάποια θρησκευτική χρήση. Τα αγγεία της εποχής αυτής είναι χρωματισμένα με βερνίκι.
  Η τρίτη φάση που λέγεται Ορχομενός 3, αντιστοιχεί με τη Μεσοελλαδική εποχή της Ελλάδος. Τα σπίτια έχουν τώρα τετράγωνο σχήμα. Η κεραμεική είναι συνήθως αμαυρόχρωμη, τα αγγεία δηλαδή είναι ζωγραφιστά με θαμπό χρώμα. Σπουδαιότερα όμως είναι τα λεγόμενα Μινυακά αγγεία, που για πρώτη φορά βρέθηκαν στον Ορχομενό και αυτό δημιούργησε την υπόθεση πως είναι έργα των μυθικών Μινυών. Είναι κατασκευασμένα στον κεραμικό τροχό, από γαλάζιο ή ανοιχτό κίτρινο πηλό και πολύ καλά γυαλισμένα, έτσι που δίνουν την εντύπωση μετάλλινων, τα οποία χωρίς αμφιβολία μιμούνται. Μινυακά αγγεία είναι τώρα γνωστά και από άλλες περιοχές της κεντρικής Ελλάδος και της Πελοποννήσου.
  Η τέταρτη φάση, που λέγεται Ορχομενός 4, αντιστοιχεί με τη Μυκηναϊκή περίοδο και είναι η περίοδος ακμής του Ορχομενού. Σ' αυτήν βρέθηκαν τμήματα τοιχογραφιών, που ασφαλώς ανήκαν σ' ένα ανάκτορο και είναι όμοιες με τις τοιχογραφίες που βρέθηκαν στη Θήβα, στις Μυκήνες, στην Τίρυνθα και στην Πύλο. Στην ίδια περίοδο χρονολογείται επίσης ένα σημαντικό αγγείο ο λεγόμενος ενεπίγραφος αμφορέας του Ορχομενού, με επιγραφή στη λεγόμενη Γραμμική Β Γραφή. Στην ίδια εποχή ανήκει και ο λεγόμενος θησαυρός του Μινύου, θολωτός τάφος όμοιος στο σχήμα με τον θολωτό τάφο του Ατρέως στις Μυκήνες και με ένα θολωτό τάφο στις Αρχάνες της Κρήτης.
  O λεγόμενος θησαυρός του Μινύου, που δεν σώζεται δυστυχώς στην κατάσταση των δύο άλλων τάφων, αποτελείται και πάλι από τον δόμο, τη θόλο κι ένα πλευρικό δωμάτιο. Ο δόμος επικοινωνεί με τη θόλο με μια πόρτα, που στεγάζεται από ένα υπερμέγεθες μονολιθικό υπέρθυρο. Η θόλος ήταν κτισμένη όπως συνήθως κτίζονταν οι Μυκηναϊκοί Θολωτοί τάφοι, με πέτρες σε ισοδομικές σειρές κατά το λεγόμενο εκφορικό σύστημα, δηλαδή σε δακτυλίους που στενεύουν στην κορυφή. Το πλευρικό δωμάτιο, που επικοινωνούσε πάλι με τη θόλο, με πόρτα, είναι επενδυμένο εσωτερικώς, τόσο στους τοίχους, όσο και στην οροφή, με τεράστιες ανάγλυφες λίθινες πλάκες, διακοσμημένες με σπείρες και ανθέμια. Ο θησαυρός του Μινύου είχε συληθεί ασφαλώς στην αρχαιότητα. Η θόλος του χρησιμοποιήθηκε και σε μεταγενέστερα χρόνια και στη ρωμαϊκή εποχή τοποθετήθηκε στο κέντρο μια μαρμάρινη τράπεζα.Στον λόφο, δίπλα στον θολωτό τάφο, σημειώθηκαν ίχνη μεγάλου οικοδομήματος, πιθανώς ναού. Είναι γνωστό ότι στον Ορχομενό υπήρχε ένας ναός των Χαρίτων. Σε μικρή απόσταση από τον θολωτό τάφο υπήρχε στα βυζαντινά χρόνια ένα μοναστήρι, από το οποίο σώζεται σήμερα μόνο το καθολικό, η Κοίμηση της Θεοτόκου της Σκριπούς, από τα παλαιότερα μεσοβυζαντινά μνημεία της Ελλάδος (χρονολογείται στο 873 - 4), του λεγόμενου ελλαδικού μεταβατικού τύπου, με ενδιαφέροντα γλυπτικό διάκοσμο.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούλιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Πειραιά