Το μουσείο «Λυχνοστάτης» δημιουργήθηκε από τον επίκουρο καθηγητή οφθαλμολογίας και συλλέκτη-λαογράφο Γιώργο Μαρκάκη. Κτίστηκε κατά την περίοδο 1986-1992 με προσωπική εργασία της οικογένειας Μαρκάκη και τεσσάρων εργατών. Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν μόνο πρωτογενή υλικά (πέτρα-ξύλο-πηλός) και αποφεύχθηκε η χρήση μηχανικών μέσων (εκσκαφείς-φορτωτές-μπετονιέρες, κλπ.). Ξεκίνησε το 1992 ως ιδιωτικό μουσείο. Το 1993 ιδρύθηκε ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου (ΝΠΙΔ), ο οποίος έχει αναλάβει αρκετές πρωτοβουλίες και εθελοντικές δράσεις για το μουσείο και τους σκοπούς που αυτό υπηρετεί. Ο σύλλογος αριθμεί σήμερα 143 μέλη (80 ενεργά).
Στο μουσείο ήδη λειτουργούν τμήματα Οπτικοακουστικών μέσων και Εκδόσεων [έχει γίνει παραγωγή σε 8 ηχοράματα - 2 βιντεοταινίες - 1 βιβλίο], εκπαιδευτικών προγραμμάτων, παραδοσιακών προιόντων, τεκμηρίωσης. Μοναδικοί πόροι του μουσείου είναι τα έσοδα από τη λειτουργία του, καθώς και ορισμένες ιδιωτικές χορηγίες. Το μουσείο ήταν υποψήφιο για το Βραβείο του Ευρωπαικού Μουσείου της Χρονιάς 1996, ενώ το 1997 έλαβε έπαινο από το Πανεπιστήμιο Κρήτης στο διαγωνισμό Περιβαλλοντικής Προστασίας «Ελευθέριος Πλατάκης». Έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις και ηχοράματα σε 14 διεθνή και πανελλήνια συνέδρια - σεμινάρια και έχει οργανώσει 32 εκδηλώσεις σε Ελλάδα και Κρήτη με συνδιοργανωτές ποικίλους πολιτιστικούς και επιστημονικούς φορείς.
Οι χώροι του μουσείου:
• Αγροτικό και αστικό κρητικό σπίτι
• Παραδοσιακά εργαστήρια
• Κήπος με αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά
• Μόνιμο εκθετήριο Κρητών Λαϊκών Καλλιτεχνών
• Προβιομηχανική τεχνολογία
• Σχολείο και εκπαίδευση
