Λίκνο ενός από τα σημαντικότερα ιερά της ελληνικής αρχαιότητας και του διασημότερου μαντείου της αποτέλεσε η γη της Φωκίδας και συγκεκριμένα η καταπράσινη κοιλάδα του ποταμού Πλειστού. Στα βόρειά της, η κοιλάδα περικλείεται από τον ορεινό όγκο του Παρνασσού, ενώ το νότιο τμήμα της ανοίγεται στη θάλασσα του Κορινθιακού. Ένα μαγευτικό τοπίο και φυσικό σταυροδρόμι στην καρδιά του ηπειρωτικού κορμού της Ελλάδας, η περιοχή των Δελφών ήταν για τους αρχαίους κάτι πολύ περισσότερο: Κάποτε, λέει ο μύθος, ο Δίας έστειλε δύο αετούς από τις άκρες του κόσμου για να βρουν τον ομφαλό της γης. Και οι αετοί συναντήθηκαν στους Δελφούς.
Η ιστορία του ιερού και του μαντείου των Δελφών είναι άρρηκτα δεμένη, στα 1500 περίπου χρόνια που έζησε, με την ιστορία όχι μόνο της αρχαίας Ελλάδας, αλλά και του τότε γνωστού κόσμου. Στο δελφικό χρησμό καταφεύγουν ισχυροί μονάρχες της Ανατολής, ενώ δεν υπάρχει μείζον γεγονός στην αρχαία ελληνική ιστορία στο οποίο να μην έλαβε μέρος ή για το οποίο να μην πήρε θέση το δελφικό μαντείο. Με τα πλούτη και την επιρροή του θα γίνει μήλο της Έριδας μεταξύ των Ελλήνων, αλλά και μαγνήτης των ξένων εισβολέων. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, ο Φοίβος θα στερηθεί τη στέγη του και η Πυθία θα σιγήσει. Ο τελευταίος χρησμός του μαντείου των Δελφών στον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον Παραβάτη (360-363 μ.Χ.) θα είναι και το κύκνειο άσμα του. Το 394 μ.Χ. με το διάταγμα του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α΄ η αρχαία λατρεία και η λειτουργία των ιερών της απαγορεύτηκαν. Ένα χρόνο πριν τελέστηκαν οι τελευταίοι Ολυμπιακοί αγώνες της αρχαιότητας.
Δείτε τα σημαντικότερα
Το δελφικό ιερό απλώνεται στη βάση δύο θεόρατων βράχων του Παρνασσού, των Φαιδριάδων. Εδώ ανοίγεται το συγκλονιστικό χάσμα, που στους ατμούς του οι αρχαίοι έβλεπαν το πνεύμα του θεού και στο μυχό του αναβλύζει η ιερή πηγή της Κασταλίας. Κανείς δεν επιτρεπόταν να ζητήσει το χρησμό του θεού, προτού πλυθεί και εξαγνιστεί στα νερά της.
Το πρώτο ιερό που συναντά κανείς ερχόμενος στους Δελφούς είναι το τέμενος της Προναίας Αθηνάς. Εδώ βρίσκεται η περίφημη θόλος των Δελφών (4ος αι. π.Χ.), ένα από τα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Τα κυκλικά αυτά κτίρια απαντούν και σε άλλα ιερά, όπως στην Επίδαυρο και στην
Ολυμπία, και συνδέονται με τη λατρεία ηρώων ή χθόνιων θεοτήτων, ωστόσο δεν υπάρχουν αρχαίες μαρτυρίες για τη χρήση τους.
Καθώς ανηφορίζουμε στο ιερό του Απόλλωνα, η τραχύτητα του αμφιθεατρικού τοπίου προδίδει και τη μεγαλύτερη πρόκληση που είχαν να αντιμετωπίσουν οι αρχαίοι τεχνίτες. Ακολουθώντας το φιδωτό αρχαίο μονοπάτι, την Ιερά Οδό, o επισκέπτης φτάνει στο δωρικό ναό του Απόλλωνα που δεσπόζει σε υπερυψωμένη θέση, στο κέντρο του ιερού. Στο άδυτο του ναού αυτού, η Πυθία, καθισμένη στο μαντικό τρίποδα, μετέφερε τα λόγια του θεού. Ο ναός αυτός είναι του 4ου αι. π.Χ. και, σύμφωνα με την παράδοση, ο έκτος κατά σειρά που ανεγέρθηκε προς τιμήν του θεού. Αποπερατώθηκε το 330 π.Χ. επί της βασιλείας του Μ. Αλεξάνδρου.
Τα μικρά κομψά κτίρια των Θησαυρών στέγαζαν τα αφιερώματα των ελληνικών πόλεων στο ιερό. Ξεχωρίζει ο Θησαυρός των Σιφνίων του 6ου αι. π.Χ., το αρχαιότερο οικοδόμημα της ηπειρωτικής Ελλάδας εξολοκλήρου κατασκευασμένο από μάρμαρο. Την πρόσταση του μνημείου στήριζαν αγάλματα κορών, όπως έναν αιώνα αργότερα στο Ερέχθειο της Ακρόπολης. Ο Θησαυρός των Σιφνίων είναι ένα από τα σημαντικότερα δείγματα της ώριμης αρχαϊκής τέχνης, αντάξιο της φήμης ενός από τα πλουσιότερα νησιά του αιγαιακού χώρου, σε μια εποχή που τον τόνο στην τέχνη δίνουν τα νησιωτικά καλλιτεχνικά εργαστήρια.
O Θησαυρός των Αθηναίων χτίστηκε μετά τη νίκη τους στο Μαραθώνα το 490 π.Χ. πάνω από εκείνο των Σιφνίων. Τον 3ο αι. π.Χ. χαράχτηκαν στους τοίχους του κτιρίου δύο ύμνοι του Απόλλωνα με τα αρχαία μουσικά σημάδια, ένα εξαιρετικά σπάνιο εύρημα.
Σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά με πανοραμική θέα, βρίσκεται το θέατρο των Δελφών. Χτίστηκε το 400 π.Χ. με λευκή πέτρα του Παρνασσού και η χωρητικότητά του υπολογίζεται σε 5000 θεατές. Η συνεπτυγμένη σε σχέση με άλλα υστεροκλασικά θέατρα μορφή του επιβλήθηκε από τη στενότητα του χώρου. Εδώ τελούνταν οι μουσικοί και δραματικοί Πυθικοί αγώνες, αλλά και ως κατεξοχήν χώρος συγκέντρωσης μεγάλου πλήθους, το θέατρο χρησίμευε για τη δημοσίευση πράξεων απελευθέρωσης, που στη συντριπτική τους πλειοψηφία αφορούσαν δούλους.
Ακόμη ψηλότερα, ένα μονοπάτι οδηγεί από το θέατρο στο στάδιο, το χώρο τέλεσης των αθλητικών αγώνων των Πυθίων. Το στάδιο διαμορφώθηκε κατά τον 5ο αι. π.Χ. και είχε τη δυνατότητα να χωρέσει 7000 θεατές. Το μήκος του είναι 177.55 μ. - το Παναθηναϊκό στάδιο έχει μήκος 184.96 μ., ενώ της Ολυμπίας, που είναι και το μεγαλύτερο, 192.27 μ. Την αφετηρία και το τέρμα του στίβου οριοθετούσε ένα λίθινο κατώφλι, το οποίο στην εκκίνηση έφερε αυλακώσεις για να στηρίζουν τα πόδια τους οι δρομείς. Σώζονται ακόμη οι οπές των ξύλινων πασσάλων, που χρησίμευαν ως διαχωριστικά μεταξύ των δρομέων και που από τον αριθμό τους συμπεραίνουμε ότι εδώ μπορούσαν να τρέξουν ταυτόχρονα 17 ή 18 δρομείς.
