Στην κορυφή του Καλλίστρατου όρους, στέκεται εντυπωσιακά με το φρουριακό
της χαρακτήρα η Ιερά Μονή της Ζάβορδας. Ιδρυτής της υπήρξε ο Θεσσαλονικέας Οσιος
Νικάνορας (1491-1549), ο οποίος αρχικά ασκήτεψε στο ασκηταριό του Αγίου Γεωργίου,
που σώζεται στην απόκρημνη πλαγιά του όρους προς τον
Αλιάκμονα.
Το καθολικό της μονής που καταλαμβάνει το κτήριο της αυλής του συγκροτήματος είναι
αφιερωμένο στην Μεταμόρφωση του Σωτήρα. Πρόκειται για ναό αθωνικού τύπου, κατάγραφο
με τοιχογραφίες που αποδίδονται στον περίφημο ζωγράφο Φράγκο Κατελάνο. Η ανέγερσή
του τοποθετείται, σύμφωνα με την επιγραφή, στα 1534. Ο διάκοσμος ολοκληρώθηκε
το 1547. Η ζωγραφική του τρούλου είναι μεταγενέστερη. Εγινε από το ζωγράφο Μανουήλ
από τη Σέλιτσα, (σημ.
Εράτυρα)
το 1869. Λίγο νωρίτερα, στα 1835, από το Γεώργιο που καταγόταν επίσης από τη Σέλιτσα,
καλύφθηκε με τοιχογραφίες ο νάρθηκας του ναού. Η ζωγραφική του νάρθηκα παρουσιάζει
ενδιαφέρον από ιστορική άποψη, διότι εκεί ιστορούνται ο βίος και τα θαύματα του
Οσίου Νικάνορα, καθώς και Αγιοι τιμώμενοι ιδιαίτερα στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδας.
Στη νότια πλευρά του καθολικού, όπου παλαιότερα υπήρχε το παρεκκλήσιο του Αγίου
Ιωάννη του Θεολόγου, βρίσκεται ο τάφος του κτήτορα.
Στη βόρεια και βορειοδυτική πλευρά του συγκροτήματος συναντάμε την
τράπεζα της μονής και τους χώρους που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή των μοναχών
και την οικονομική ζωή του μοναστηριού, όπως σιταποθήκες, μαγκιπείο, εστία, βαγεναρείο
και άλλους αποθηκευτικούς χώρους. Στο βαγεναρείο σώζονται βαένια, χωρητικότητας
περίπου 20.000 οκάδων. Σε ένα από αυτά υπάρχει γραμμένη η χρονολογία κατασκευής
του, που είναι το έτος 1728. Στο κειμηλιαρχείο της μονής φυλάσσονται αξιόλογα
αντικείμενα: λειψανοθήκες, σταυροί αγιασμού, εικόνες, χρυσοκέντητα ιερά άμφια.
Υπάρχει, ακόμη, πλούσια συλλογή περγαμηνών, χαρτώων κωδίκων και χειρόγραφων.
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό
φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας
Γρεβενών. 
