Τοπωνύμια / Προορισμοί

ΖΑΓΟΡΑ (ZGO), Κωμόπολη, ΜΑΓΝΗΣΙΑ

Πληροφορίες για την περιοχή

Κεντρικές σελίδες (1)

Ανάμεικτα

Zagora Community

  Από τη Μακρυρράχη ο δρόμος ανηφορίζει και στη θέση Καράβωμα συναντά τον άλλον που κατηφορίζει από τα Χάνια. Ενωμένοι στο σημείο αυτό οι δύο περιφερειακοί δρόμοι, που σχηματίζουν το λεγόμενο «κύκλωμα του Πηλίου», μας οδηγούν στη Ζαγορά, το μεγαλύτερο και ιστορικότερο χωριό του Ανατολικού Πηλίου. Ένα κεφαλοχώρι που, όπως είναι απλωμένο στην καταπράσινη και ηλιόλουστη πλαγιά του, χωρισμένο στις τέσσερις μεγάλες συνοικίες (Αγία Παρασκευή ή Περαχώρα, Αγία Κυριακή, Aγιο Γεώργιο, Σωτήρα), δίνει την εντύπωση στον επισκέπτη που το βλέπει από απέναντι πως πρόκειται για ένα συγκρότημα τεσσάρων χωριών.
  Το τοπωνύμιο Ζαγορά έχει πιθανότατα σλαβική προέλευση και σημαίνει τον τόπο που είναι πίσω από το βουνό. Για αυτό και παλαιότερα όλα τα πίσω χωριά του Πηλίου τα έλεγαν «χωριά της Ζαγοράς», ενώ και το ίδιο το Πήλιο ήταν κάποτε γνωστό και ως «βουνό της Ζαγοράς». Κι όσο για την ίδια τη Ζαγορά, αυτή ήταν παλιότερα γνωστή ως Σωτήρα, από την ομώνυμη μεταβυζαντινή μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, στη θέση της οποίας βρίσκεται σήμερα ο ομώνυμος ενοριακός ναός της επίσης ομώνυμης συνοικίας.
  Το χωριό συνοικίστηκε στη σημερινή του θέση στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, με πρώτους, μάλλον, οικιστές τους κατοίκους ενός παλιότερου οικισμού που πρέπει να υπήρχε στη θέση Παλιόκαστρο, τρία περίπου χιλιόμετρα βορειανατολικά από το κέντρο της σημερινής Ζαγοράς, όπου είχαν βρεθεί αρκετά οικοδομικά λείψανα. Η Ζαγορά μεγάλωσε με τον ερχομό και την εγκατάσταση προσφύγων και φυγάδων από όλη τη σκλαβωμένη στους Τούρκους χώρα.
  Αν και «χάσι» τα χρόνια εκείνα, η Ζαγορά είχε μια ζηλευτή χειροτεχνική και εμποροναυτική δραστηριότητα από τα μέσα του 18ου αιώνα και μετά, ιδιαίτερα στην παραγωγή και εμπορία μεταξιού και σκουτιών, στην ποσότητα και ποιότητα των οποίων είχε την πρωτιά στο Πήλιο. Οι Ζαγοριανοί εμποροκαραβοκύρηδες τα μετέφεραν με τα περίφημα «ζαγοριανά καράβια»σε όλα τα τότε γνωστά «πόρτα» της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας.
  Όμως και μετά την επανάσταση του Πηλίου, οι Ζαγοριανοί, μαθημένοι και από παλιότερα να «ευγαίνουν εις ταις ξενητείαις», όπως σημειώνουν οι Δημητριείς, ανακάλυψαν, με πρώτους τους αδερφούς Αλέξανδρο και Δημήτριο Κασσαβέτη, τις «χρυσοφόρες φλέβες» της χώρας του Νείλου, της Αιγύπτου, συμπαρασύροντας εκεί και χιλιάδες συμπατριώτες τους από όλο το Πήλιο. Η ευδοκίμηση στις πλούσιες χώρες του εξωτερικού και κυρίως στην Αίγυπτο πάρα πολλών Ζαγοριανών είχε εξαιρετικά θετικό αντίκτυπο όχι μόνο στην οικονομική αλλά και στην πνευματική, την πολιτιστική και κοινωνική ζωή της Ζαγοράς. Χάρη στις ευεργεσίες των άξιων παιδιών της απόκτησε πολλά κοινωφελή έργα, ανάμεσα στα οποία και τα πρώτα σχολεία «κοινών γραμμάτων» στο Πήλιο, αλλά και το ανώτερης μόρφωσης «Ελληνομουσείο», που έγινε η πρώτη και με πανελλήνια ακτινοβολία πνευματική κυψέλη στον ευρύτερο πηλιορείτικο χώρο και όπου μαθήτευσαν μεγάλες μορφές του νεότερου Ελληνισμού, ανάμεσα στις οποίες και ο Ρήγας Βελεστινλής. Ακόμα η Ζαγορά πλουτίστηκε με πολλές εκκλησίες, μεγάλες πλατείες, πανέμορφα αρχοντικά, υδραγωγεία, δρόμους, βρύσες και ένα πλήθος ακόμα έργα κοινής ωφελείας που αναβάθμισαν πολιτιστικά την πολίχνη.
  Ανάμεσα στους πολλούς ευεργέτες της Ζαγοράς που συνήργησαν, ο καθένας με τον τρόπο του, σε όλη αυτή την κοσμογονία και που ορισμένοι την επέκτειναν και εκτός των ορίων της, συγκαταλέγονται ο Ιωάννης Πρίγκος, που ανήγειρε στα 1777, μαζί με τον Νικόλαο Ζάγορα, το νέο κτίριο του «Ελληνομουσείου» και προίκισε γενναία το ίδιο και τη βιβλιοθήκη του, οι αδερφοί Μωυσής και Νικόλαος Κρίτση, που ενίσχυσαν ποικιλότροπα το παιδευτικό έργο της γενέτειράς τους και που με κληροδότημα τους δίνονται και σήμερα υποτροφίες σε Ζαγοριανούς μαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης και φοιτητές, οι αδερφοί Ευστάθιος και Γεώργιος Λαπάτες, που συνέλαβαν στην λειτουργία του «Ελληνομουσείου», στον πλουτισμό της βιβλιοθήκης του και χρηματοδότησαν την κατασκευή του μοναδικής τέχνης ξυλόγλυπτου τέμπλου του Ναού του Αγίου Γεωργίου, ο Ιωάννης Δ. Κασσαβέτης, που ίδρυσε και προίκισε το Παρθεναγωγείο Ζαγοράς, οι αδερφοί Ηρακλής και Αξέξανδρος Βόλτου, που στα πλαίσια των άλλων εθνικών δωρεών τους ενίσχυσαν γενναία και την κοινότητα της ιδιαίτερης πατρίδας τους, κατασκεύασαν το υδραγωγείο στη συνοικία της Σωτήρας, το τέμπλο του ομώνυμου ενοριακού ναού και προικοδότησαν πολλά άπορα κορίτσια της πολίχνης, ο Κίμων Πανταζόπουλος, που άφησε τη μισή περιουσία του στην κοινότητα Ζαγοράς (την άλλη μισή την άφησε στην κοινότητα Σμύρνης) για να σπουδάσουν υπότροφοι την παιδαγωγική επιστήμη και κατασκεύασε και το νεότερο κτίριο της Ζαγοριανής Βιβλιοθήκης, η Ευφροσύνη Δ. Κασσαβέτη, που διέθεσε μεγάλα ποσά για να κατασκευαστεί το «καλντερίμι» Χορευτού-Ζαγοράς-Πορταριάς (το μεγαλύτερο στο Πήλιο), να ανακαινιστεί το υδραγωγείο της Ζαγοράς και να φτιαχτεί η νεοκλασική βρύση της πλατείας του Αγίου Γεωργίου, ο Δημήτριος Πολυμέρης, ο μεγαλύτερος ευεργέτης του Πηλίου, που διέθεσε την τεράστια περιουσία του στην κοινότητα Ζαγοράς για να λειτουργήσει γυμνάσιο και νοσοκομείο, για να κατασκευαστεί υδραγωγείο και για να δίνονται υποτροφίες σε πηλιορείτες φοιτητές για μεταπτυχιακές σπουδές, ενώ διέθεσε και 250.000 περίπου στερλίνες για να γίνει ο αυτοκινητόδρομος Ζαγοράς-Πορταριάς και ενίσχυσε το Ταμείο Εθνικής Οδοποιίας με 100.000 λίρες για να συνδεθούν με αυτοκινητόδρομους και τα άλλα χωριά του Πηλίου με το Βόλο, ο Αλέξανδρος Πάντος, που ίδρυσε την Πάντειο Σχολή Πολιτικών Επιστημών, ο Γεώργιος Κολέτσος, που άφησε κληροδότημα για πανεπιστημιακές σπουδές και πολλοί άλλοι.
  Στην αναφορά μας στις μεγάλες μορφές της Ζαγοράς δεν πρέπει να παραλείψουμε και κάποιες ακόμα από τις κορυφαίες προσωπικότητες που ανέδειξε και με τη σειρά τους ανέδειξαν τον τόπο. Στον χώρο της εκκλησίας, τον νεομάρτυρα Τριαντάφυλλο, τον οικουμενικό πατριάρχη Καλλίνικο τον Γ', τον πατριάρχη Ιεροσολύμων Προκόπιο, τον μητροπολίτη Δημητριάδος Γρηγόριο και ίσως και τον μητροπολίτη Σελευκείας Δοθίσεο στο χώρο των γραμμάτων, τον Φίλιππο Ιωάννου, τους διδασκάλους Κωνσταντίνο Λογιώτατο, Νικόλαο Κασσαβέτη και Νικόλαο Καπετανάκη, το στοχαστή, ποιητή και δοκιμιογράφο Δημήτριο Καπετανάκη, τον ιστορικό Γιάννη Κορδάτο, τον ποιητή Πέτρο Μάγνη (Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη) και τον λογοτέχνη και ερευνητή Πήλιο Ζάγρα (Απόστολο Κωνσταντινίδη). Στο χώρο της επιστήμης, τον Νικόλαο Κωστή, προσωπικό γιατρό του Όθωνα, τον Θεόδωρο Αφεντούλη, πανεπιστημιακό καθηγητή της φαρμακολογίας και τον Ιωάννη Πάντο, γιατρό και βουλευτή Μαγνησίας. Στον χώρο των εθνικών αγώνων τους αρματολούς και καπεταναίους στα επαναστατικά κινήματα του Πηλίου Μπασδεκαίους, που ωστόσο είχαν την ρίζα τους στην Μακρινίτσα, τον Ιερώνυμο Κασσαβέτη, πρόεδρο της Προσωρινής Κυβέρνησης του Πηλίου στην επανάσταση του 1878, κι ακόμη τους αγωνιστές Αντώνη Στέφο, Αθανάσιο Σαμσαρέλο, Απόστολο Φρόνιμο κ.α. Δείγματα και τεκμήρια όλης αυτής της άνθησης που γνώρισε η Ζαγορά με την πολύτιμη συνδρομή των άξιων τέκνων της στέκονται τα μεγάλα και καλοχτισμένα αρχοντικά της, οι 38 εκκλησίες της και τα άλλα μνημειακά της κτίσματα, με πρώτο το «Ελληνομουσείο» από το οποίο σώζεται ένα κτίσμα στην αρχή σχεδόν του δρόμου για το Χορευτό, που μάλλον ήταν το οικοτροφείο της παλιάς σχολής, και ο υπόλοιπος κειμηλιακός πλούτος, στον οποίο, συμπεριλαμβάνονται και τα 1.200 παλαιότυπα βιβλία, κώδικες και χειρόγραφα της παλαιάς Ζαγοριανής Βιβλιοθήκης (δωρεές του πατριάρχη Καλλίνικου του Γ', του Ιωάννη Πρίγκου, των αδερφών Λαπάτη και Βόλτου) που φυλάσσονται στο νεότερο κτίριο της Δημόσιας πια Βιβλιοθήκης Ζαγοράς (πίσω από το ναό του Αγίου Γεωργίου) μαζί με τα 13.500 περίπου άλλα βιβλία που χάρισαν στα νεότερα χρόνια οι αδερφοί Κωνσταντίνος και Απόστολος Κωνσταντινίδη, οι αδερφοί Αλέξανδρος και Κωνσταντίνος Κασσαβέτη, ο Θεόδωρος Αφεντούλης, ο ποιητής Κωνσταντίνος Τσαγκαράδας και άλλοι πολλοί.

Ιστορία (1)

Σελίδες επίσημες

  Το Πήλιο και ιδίως η ανατολική του πλευρά, μνημονεύεται σαν κατοικημένο από αυτούς ακόμα τους μυθικούς χρόνους. Ιστορικά είναι γνωστά και τα ονόματα των κυριότερων πόλεων ή χωριών, τις θέσεις των οποίων επισήμαναν οι νεώτεροι από υπολείμματα φρουρίων ή βάσει πληροφοριών αρχαίων ιστορικών συγγραφέων. Πότε όμως οι πόλεις αυτές καταστράφηκαν και από ποια αιτία, δεν είναι ακόμη καθορισμένο. Αυτό όμως που μπορεί να θεωρηθεί βέβαιο είναι ότι τα περισσότερα, αν όχι όλα τα χωριά που βρίσκονται στην ανατολική πλευρά του Πηλίου, ήταν αρχικά παραλιακά και οι κάτοικοί τους ασχολούνταν με την ναυτιλία και την καλλιέργεια μικρής ακτίνας γής που επεκτείνονταν συν τω χρόνο στα ψηλότερα σημεία του βουνού. Συχνά όμως αυτά απέβαιναν στόχος ληστοπειρατών, οπότε οι κάτοικοι αναγκάζονταν να απομακρύνονται και να μετοικούν ψηλότερα. Προτιμητέες περιοχές κατά τις μετοικήσεις αυτές ήταν κοντά σε μοναστήρια, με τα οποία ήταν κατάσπαρτη η προς το Αιγαίο πλευρά του Πηλίου. Σύμφωνα με τον παραπάνω τρόπο φαίνεται να δημιουργήθηκε και το μεγαλύτερο και αξιολογότερο χωριό του Πηλίου, η Ζαγορά.
  Απόλυτα εξακριβωμένες ιστορικές πληροφορίες για τον χρόνο ίδρυσης της Ζαγοράς δεν υπάρχουν. Μισή ώρα περίπου Ν.Α. του σημερινού χωριού προς την θάλασσα, υψώνεται ένας λόφος δενδρόκλειστος γνωστός με το όνομα "Παληόκαστρο", στην επίπεδη κορυφή του οποίου σώζονται ερείπια οχυρώσεων, ενετικών κατά πάσα πιθανότητα. Γύρω επίσης από τον λόφο παρατηρούνται ερείπια βυζαντινών και αρχαιότερων κτισμάτων, κατά καιρούς δε, στις κοντινές στα σημεία αυτά εκτάσεις, έχουν βρεθεί από καλλιεργητές αρχαίοι τάφοι, πήλινα αγγεία, ξίφη και νομίσματα με παραστάσεις της Αργώς. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν πως στην περιοχή ήταν χτισμένη κάποια προχριστιανική πόλη που σύμφωνα με τον ιστορικό Νικόλαο Γεωργιάδη, είναι οι αρχαίες Μύραι που αναφέρει ο Σκύλαξ.
  Ο πρώτος πυρήνας του σημερινού χωριού ήταν το μοναστήρι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Η μονή αυτή που ιδρύθηκε στα 1160 μ.Χ., κτίσμα των Χριστιανών αυτοκρατόρων, ήταν προικοδοτημένη με μεγάλη περιουσία και είχε πολλούς μοναχούς, καταστράφηκε δε για τελευταία φορά από τυχαία πυρκαγιά τον Αύγουστο του 1887. Γύρω από το μοναστήρι αυτό έγινε η πρώτη οίκηση των κατοίκων της παληάς Ζαγοράς, η οποία όπως φαίνεται για διάκριση ονομάστηκε Σωτήρα Ζαγορά, και σιγά-σιγά, ιδίως κατά τους μετέπειτα χρόνους της ανάπτυξης και της ακμής της, δημιουργήθηκαν και προστέθηκαν οι υπόλοιπές συνοικίες: του Αγίου Γεωργίου, της Αγίας Κυριακής και της Αγίας Παρασκευής. Το όνομα Σωτήρα-Ζαγορά επικρατούσε μέχρι το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα σαν επίσημο όνομα της Ζαγοράς, αναφερόμενο σε διάφορα πατριαρχικά σιγίλλια και άλλα επίσημα έγγραφα, σώζονται δε και σφραγίδες με την διπλή αυτή ονομασία.
  Η νέα Ζαγορά, που είχε πλέον πάρει την παραπάνω μορφή από τα τέλη του 16ου αιώνα, άρχισε να αναπτύσσεται γρήγορα. Σ΄ αυτό μάλιστα συνετέλεσαν και τα σχετικά προνόμια που δόθηκαν στην περιοχή επί σουλτάνου Μεχμέτ του Δ' στα 1669, βασικότερο των οποίων ήταν να μην κατοικούν μονίμως τούρκοι στην περιοχή.
  Η γεωργία και το εμπόριο άκμαζαν. Η Ζαγορά κατείχε τα σκήπτρα στην μεταξοπαραγωγή (μέχρι και 30.000 οκάδες τον χρόνο) με μέγιστες εξαγωγές στην Βενετία, Δαλματία, Γερμανία και άλλες περιοχές της Ευρώπης. Σύμφωνα δε με ορισμένους ξένους περιηγητές το Ζαγοριανό μετάξι ήταν περιζήτητο στις Ευρωπαϊκές αγορές και αντάξιο αυτού που παράγονταν στην Γαλλία. Παράλληλα αναπτύχθηκαν και οι εγχώριες βιοτεχνίες. Μεγάλες ήταν οι ποσότητες μαλλιού που εισήγε η αγορά της Ζαγοράς από διάφορες περιοχές της Ελλάδος (συγκεκριμένα η Λειβαδιά έδινε σχεδόν το σύνολο της παραγωγής της) και αφού τις επεξεργάζονταν με ντόπιες ποσότητες στα ξακουστά "αργαστήρια" της, παρήγε τις ονομαστές "καπότες της Ζαγοράς".
  Για την ευχερέστερη διεξαγωγή αυτού του εξαγωγικού και εισαγωγικού εμπορίου ήταν φυσικό να αποκτήσει και αξιόλογο εμπορικό στόλο, τα περίφημα Ζαγοριανά καράβια για τα οποία πάμπολλα ποιήματα και τραγούδια έχει αφήσει η Λαϊκή Μούσα. Τα Ζαγοριανά καράβια διασχίζοντας την Μεσόγειο μετέφεραν τα προϊόντα της κωμόπολης στην Κωνσταντινούπολη, την Σμύρνη και σ΄ όλα τα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης. 'Έτσι δημιουργήθηκε στην ανατολική πλευρά του Πηλίου ένα σπουδαιότατο και ακμαιότατο εμπορικό κέντρο. Πλούσιοι έμποροι Ζαγοριανοί ήταν εγκατεστημένοι σε πολλές πόλεις του εξωτερικού και αυτοί που ήταν στην Ζαγορά διατηρούσαν υποκαταστήματα και αντιπρόσωπους σ΄ όλα τα εμπορικά κέντρα της εποχής. Η οικονομική λοιπόν αυτή ευρωστία και η συνεχής επικοινωνία με την Δύση δημιούργησαν το έδαφος και για την πνευματική ανάπτυξη και ακμή της Ζαγοράς.
  Επί τουρκοκρατίας στην Ζαγορά υπήρχαν δύο σχολεία. Το πρώτο, άγνωστο πότε ιδρύθηκε, λειτουργούσε σε κελλιά του μοναστηριού του Σωτήρος και λέγονταν απλά Σχολείο. Σ΄ αυτό διδάσκονταν τα πρώτα ("κοινά") γράμματα. Το δεύτερο, που ονομάσθηκε Ελληνομουσείο, ιδρύθηκε γύρω στα 1702 στο μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου.
  Στην Σχολή αυτή, η οποία έγινε πασίγνωστη για τους διαπρεπείς δασκάλους της και για τους διαπρέψαντες μαθητές της, διδάσκονταν εκτός από την Ελληνική γλώσσα, μαθηματικά, φυσικά, αστρονομία, γεωγραφία, φιλοσοφία, ιστορία και ξένες γλώσσες. Ο Πατριάρχης Καλλίνικος ο Γ', που επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του στα 1762, με την συνδρομή του Ιωάννου Πρίγκου, Ζαγοριανού έμπορου εγκατεστημένου στην Ολλανδία, καθώς και άλλων εύπορων Ζαγοριανών, ανοικοδόμησε το Σχολείο το οποίο από την περίοδο αυτή κι΄ έπειτα λειτουργεί και σαν οικοτροφείο έχοντας την δυνατότητα να στεγάσει και να συντηρήσει αρκετούς μαθητές από τα γύρω χωριά κι΄ άλλες πιο απομακρυσμένες περιοχές. Με τις φροντίδες επίσης του Πατριάρχου Καλλινίκου και των δωρεών του Ιωάννου Πρίγκου, η Σχολή πλουτίσθηκε με πολλά σπάνια και αξιόλογα βιβλία, απαραίτητα για την λειτουργία της. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο τέθηκαν οι βάσεις της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς στην οποία συνεισέφεραν βιβλία και χρήματα πολλοί άλλοι επώνυμοι Ζαγοριανοί. Σ΄ αυτούς δε που σπούδασαν στην Σχολή συναριθμούνται ο Ανθιμος Γαζής, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Ρήγας Φεραίος, ο Φίλιππος Ιωάννου κ.ά.
  Κατά την Επανάσταση του 1821 οι Ζαγοριανοί υπό την αρχηγία του οπλαρχηγού τους Κυριάκου Μπασδέκη συγκεντρώθηκαν στις 5 Μαΐου του 1821 στου "Μπασδέκη το καλύβι" (σημερινό "Χάνι του Ζήση") και με την συμμετοχή του Φιλίππου Ιωάννου κατέβηκαν νοτιότερα και αφού συνδέθηκαν με τους πολεμιστές των άλλων χωριών, πρωτοστάτησαν στην πολιορκία του φρουρίου του Βόλου στην οποία πληγώθηκε βαρύτατα ο Κυριάκος Μπασδέκης. Στην επανάσταση δε του Πηλίου, κατά τον Ιανουάριο του 1878, η Ζαγορά υπήρξε η έδρα της επαναστατικής κυβερνήσεως των εξεγερμένων περιοχών της οποίας πρόεδρος εξελέγη ο Ιερώνυμος Κασσαβέτης. Και η επανάσταση μεν εκείνη κατεστάλη, με πρωτοβουλία της Αγγλίας, είχε όμως σαν αποτέλεσμα την παραχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα με την συνθήκη του Βερολίνου του 1878.
  Η Ζαγορά υπήρξε πατρίδα, τόσο κατά τους χρόνους της τουρκοκρατίας όσο και αργότερα, επιφανών ανδρών που διακρίθηκαν στα γράμματα, στις επιστήμες, στο εμπόριο και στην φιλανθρωπία. Εκτός του Πατριάρχου Καλλινίκου του Γ', του αδελφού του Γρηγορίου αρχιεπισκόπου Δημητριάδος-Ζαγοράς και του Ιωάννου Πρίγκου μεγαλέμπορου στο Αμστερνταμ και μεγάλου ευεργέτου της Ζαγοράς, πρέπει να αναφερθούν επίσης και οι: Μωϋσής Κρήτσκης ιδρυτής του Κρητσκείου Σχολείου Ζαγοράς, Νικόλαος Κρήτσκης, αντιναύαρχος του Ρωσικού στόλου και κληροδότης μεγάλου ποσού στην Ελληνική Κυβέρνηση για υποτροφίες μαθητών, Ιωάννης Δ. Κασσαβέτης ιδρυτής της Σχολής Θηλέων (Παρθεναγωγείου) της Ζαγοράς (πρώτου Παρθεναγωγείου στο Πήλιο).
  Επίσης ο Φίλιππος Ιωάννου, γνωστός σαν "o από καθέδρας 'Έλλην φιλόσοφος του 19ου αιώνος", καθηγητής Ελληνικών της Βασίλισσας Αμαλίας και πάνω από σαράντα χρόνια καθηγητής της συστηματικής φιλοσοφίας στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, ο Νικόλαος Κωστής καθηγητής φαρμακολογίας και μαιευτικής στο ίδιο Πανεπιστήμιο και ιδιαίτερος γιατρός της Αμαλίας και του Όθωνος, ο Θεόδωρος Αφεντούλης, καθηγητής φαρμακολογίας και μετέπειτα ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Αλέξανδρος Πάντος ιδρυτής της Παντείου Σχολής και πολλοί άλλοι.
  Ευεργέτες όμως, και μάλιστα πολλοί απ΄ αυτούς εθνικοί, αναδείχθηκαν και από τους Ζαγοριανούς ξενητεμένους στην Αίγυπτο, ένα άλλο μεγάλο και λαμπρό κεφάλαιο της ιστορίας της Ζαγοράς. Φιλόπονοι, ακούραστοι, φιλοπρόοδοι, πρωτοστάτησαν κι΄ αυτοί σε όλους τους τομείς, στις καλλιέργειες, στις βιομηχανίες, στο εμπόριο, στις επιστήμες, στα γράμματα, προσφέροντας ευεργεσίες όχι μόνον στην ιδιαίτερη πατρίδα τους αλλά και στο Ελληνικό κράτος γενικότερα.
  Όμως και σήμερα η Ζαγορά έχει σημαντικότατη δραστηριότητα, κυρίως μέσα από την καλλιέργεια του περίφημου Ζαγοριανού μήλου. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός της, ένας απ΄ τους πρώτους Συνεταιρισμούς της Ελλάδος (έτος ίδρυσης 1916) και "πρότυπος" από το 1982, είναι ο κύριος συντελεστής της σημερινής άνθησης. Συγκεντρώνει, συντηρεί, συσκευάζει και διακινεί το 90% της παραγωγής των μήλων της περιοχής (8.000 - 12.000 τόνους ετησίως), εξάγοντας μέχρι και το 40% των ποσοτήτων αυτών και έχοντας παράλληλα στόχο την επέκταση των επενδυτικών και αναπτυξιακών δραστηριοτήτων στην μεταποίηση προϊόντων, τον αγροτοτουρισμό κ.λπ. Ακολουθώντας λοιπόν, όπως και παλιότερα, την πορεία του Ζαγοριανού μεταξιού, σήμερα τα Ζαγοριανά μήλα εξάγονται στις μεγάλες αγορές της Ευρώπης θεωρούμενα δίκαια από τα καλύτερα στον κόσμο.
  Η φυσική ομορφιά του τόπου επίσης, που παρά τις αναπτυσσόμενες τουριστικές δραστηριότητες έχει μείνει σχεδόν άθικτη και ο μοναδικός συνδυασμός βουνού και θάλασσας, καθιστούν την Ζαγορά ένα από τα ομορφότερα θέρετρα της Ελλάδος.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/ISTORIKA_STICHIA/isgz.htm

Βιογραφίες (7)

Ιστορικοί

Κορδάτος Γιάννης

1891 - 1961
Μαρξιστής ιστορικός και ένας από τους πρωτεργάτες του ελληνικού Κομμουνιστικού Κινήματος.

  Ο Γιάννης Κορδάτος (1891-1961), ιστορικός, πολιτικός και κοινωνιολόγος, γεννήθηκε στη Ζαγορά του Πηλίου. Φοίτησε σε Λύκεια της Σμύρνης και της Πόλης και τελείωσε το Γυμνάσιο στο Βόλο. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα.
  Είναι από τους ιδρυτές της «Φοιτητικής Συντροφιάς» και του Σοσιαλεργατικού Κόμματος (1918), και διετέλεσε γενικός γραμματέας του (1920-1924) και διευθυντής του δημοσιογραφικού οργάνου του. Το τεράστιο έργο του Γιάννη Κορδάτου καλύπτει ολόκληρη την εποχή από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τις σύγχρονες εθνικές, πολιτικές και κοινωνικές περιπέτειες που συντάραξαν τον τόπο μας. Βαθύς μελετητής και οξυδερκής κριτικός, ο Κορδάτος εξετάζει και αναλύει με τη μέθοδο του ιστορικού υλισμού την ελληνική πραγματικότητα σε όλες τις φάσεις της. Το έργο του δεν είναι προϊόν δουλειάς γραφείου, αλλά μιας έντονης ζύμωσης με τα πράγματα και τις καταστάσεις, είναι προϊόν της συμμετοχής του Κορδάτου στην ιστορία.
  Το τελευταίο του έργο, ο «Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός» υπήρξε, μπορούμε να πούμε, έργο ζωής για τον Κορδάτο, μια και το δούλευε είκοσι ολόκληρα χρόνια, από το 1940 ως το 1960, και δεν είδε ποτέ το φως της δημοσιότητας όσο ο μεγάλος Έλληνας ιστορικός βρισκόταν στη ζωή, γιατί κανένας εκδότης δεν αναλάμβανε- για λόγους ευνόητους- να το εκδώσει.
  Οι δύο ογκώδεις τόμοι αυτού του έργου συνοψίζουν μια μακρόχρονη κριτική έρευνα του Γιάννη Κορδάτου «πάνω στο μεγαλύτερο επαναστατικό κίνημα που συγκλόνισε τον κόσμο, τον χριστιανισμό και το λαϊκό ηγέτη και επαναστάτη το Χριστό». Ο Κορδάτος εξετάζει αντικειμενικά και προσεκτικά τις Γραφές αλλά και όλες τις σύγχρονες τις εξωχριστιανικές πηγές, φέρνοντας στην επιφάνεια συγκλονιστικά στοιχεία που αποκαλύπτουν τι υπήρξε πραγματικά αυτό που σήμερα καθιερώθηκε σαν θρησκεία. Η μεγάλη κοινωνική επανάσταση του Ναζωραίου, η αλήθεια γύρω από την διδασκαλία, τη σταύρωση και την ανάστασή του κι ακόμα η μετέπειτα εξελικτική πορεία του χριστιανισμού που τον «διαμόρφωσε σε ιδεολογία της άρχουσας τάξης», αφηγημένα από τον Κορδάτο και ντοκουμενταρισμένα με όλα τα αρχαία κείμενα εκείνης της εποχής, συνθέτουν στην ιστορία της χριστιανικής θρησκείας και του ιδρυτή της όπως δεν γράφτηκε ποτέ μέχρι σήμερα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Ιατροί

Θεόδωρος Αφεντούλης

1824 - 1893
  Γεννήθηκε στην Ζαγορά το 1824. Τα εγκύκλια μαθήματα παρακολούθησε εκεί και έπειτα στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα φιλοξενούμενος στο σπίτι του συγγενή του καθηγητή Ν. Κωστή. Τον Σεπτέμβριο του 1843 πήγε στο Μόναχο όπου συνέχισε τις σπουδές του και στα 1846 (σε ηλικία 22 ετών) αναγορεύτηκε διδάκτωρ. Συνέχισε την μετεκπαίδευσή του για άλλα δύο χρόνια στο Παρίσι και στην Βουδαπέστη.
  Επιστρέφοντας στην Ελλάδα το 1849 διορίστηκε υφηγητής της Γενικής Παθολογικής Ανατομίας και στα 1856 ανέλαβε την έδρα της Φαρμακολογίας, απ΄ τα 1883 δε αρχίζει να διδάσκει και την Βοτανική. Με την ίδρυση του Τζανείου Νοσοκομείου διορίστηκε διευθυντής του. Για όλα του τα μαθήματα συνέγραψε ειδικά και βασικά στον τομέα τους εγχειρίδια και μετέφρασε επίσης πολλά έργα από την γερμανική βιβλιογραφία. Εκδότης του περιοδικού "Ιατρική Εφημερίς", δημοσίευσε σ΄ αυτό, όπως και σε διάφορα άλλα, πολυάριθμες και πρωτότυπες μελέτες.
  Μια άλλη πλευρά της πανεπιστημιακής του δραστηριότητας υπήρξαν οι παραδόσεις του. Δεινός ρήτορας και βαθύς γνώστης της επιστήμης του, ο Αφεντούλης είχε την ικανότητα να συναρπάζει το ακροατήριό του σε σημείο μάλιστα που στις παραδόσεις του κάθε φορά να τρέχει πλήθος φοιτητών, όχι μόνον της Ιατρικής, αλλά και των άλλων Σχολών.
  Διετέλεσε κοσμήτορας της Ιατρικής Σχολής το 1868-69 και πρύτανις το 1887-88. Σαν πρύτανις εισηγήθηκε και πέτυχε να εγκριθεί το σχέδιό του για ίδρυση Πανεπιστημιακού Γυμναστηρίου με λουτρά και Αναγνωστηρίου στην Λέσχη των φοιτητών.
  Την άλλη πλευρά της προσωπικότητάς του την δίνει η καλλιτεχνική του φύση. Είχε βαθειά λογοτεχνική κατάρτιση και για πολλά χρόνια υπήρξε κριτής σε ποιητικούς διαγωνισμούς. Μετέφρασε επίσης αρκετά ξένα αριστουργήματα όπως το "Νάθαν" του Λέσσιγκ και το "Μαρία Στιούαρτ" του Σίλλερ. Την λογοτεχνική του παραγωγή συγκέντρωσε σε τρείς τόμους με τον τίτλο "Φιλολογικά Πάρεργα". Ο Κωστής Παλαμάς επισημαίνοντας την πνευματική του παρουσία, γράφει: "Ρήτορας μέχρι των πρυτανικών λογοδοσιών του, ποιητής μέχρι των επιστημονικών του συγγραφών, ρεμβαστής και ζωγράφος ρομαντικών ερώτων και πολίτης με φιλοπατρίαν καραδοκούσαν πάντοτε εν επιφυλακή".
  Την τρίτη πλευρά της προσωπικότητάς του την δίνει το ζωηρό ενδιαφέρον του για τα κοινά και η ενεργή συμμετοχή του σ΄ αυτά. Στα ζητήματα του Πειραιά (όπου διετέλεσε και Δήμαρχος), στην επανάσταση της Θεσσαλίας το 1854 και το 1856 της Κρήτης και σ΄ εκείνες του 1878, παίρνει δραστήρια μέρος. Το 1863 εξελέγη και αντιπρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης.
  Πέθανε τον Απρίλιο του 1893. Η πολύτιμη βιβλιοθήκη του σώζεται σήμερα στην Δημόσια Βιβλιοθήκη Ζαγοράς.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Αντώνιος Κωμανός

  Σπούδασε στην Γερμανία, Αυστρία, και Παρίσι και αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Ιατρικής το 1876 στο Στρασβούργο. 'Επειτα, αφού εγκαταστάθηκε στο Κάϊρο, άρχισε την εξάσκηση του επαγγέλματός του.
  Το 1892 ο Χεδίβης της Αιγύπτου Χιλμή Αμπάς ο Β', διακρίνοντας το σπάνιο επιστημονικό ταλέντο του Κωμανού, τον προσέλαβε σαν ιδιαίτερο γιατρό των ανακτόρων του και αρχηγό του πολιτικού και στρατιωτικού του οίκου. Επί πλέον, για τις υπηρεσίες του, του απένειμε τον υψηλότατο τίτλο του "Πασσά", τίτλο που σπανιότατα απονέμονταν σε Ευρωπαίους.
  Τα "Απομνημονεύματα" του, που κυκλοφόρησαν στα 1920, έκαναν μεγάλη εντύπωση και προ- κάλεσαν μαζί με τις ευμενείς κριτικές των λογίων, τα θερμά συγχαρητήρια γνωρίμων του Μοναρχών της Ευρώπης. Η ευρεία δε εγκυκλοπαιδική του μόρφωση και τα σπάνια κοινωνικά του προσόντα, καθιστούσαν την παρουσία του απαραίτητη σε κάθε επιστημονική συγκέντρωση της Αιγύπτου. Για αρκετό μάλιστα χρονικό διάστημα υπήρξε διευθυντής του Νοσοκομείου του Καΐρου, αναβαθμίζοντάς το σε σημείο επίζηλο.
  Ο Κωμανός εξάσκησε για πολλά χρόνια και την οφθαλμολογία, την οποία σπούδασε ιδιαίτερα και είχε ειδικευτεί σ΄ αυτήν.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Εθνικοί ευεργέτες

Αλέξανδρος Πάντος

1888 - 1930
ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΗΣ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ.
  Γεννήθηκε στην Ζαγορά στα 1888. Ορφανός από πατέρα σε μικρή ηλικία, εγκαταστάθηκε στο Βόλο όπου φοίτησε στο Γυμνάσιο εντυπωσιάζοντας με την έξοχη φιλομάθειά του και την προσήνεια του ήθους του. Γράφτηκε εν συνεχεία στην Νομική Σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου από το οποίο αποφοίτησε, μετά από λαμπρές σπουδές, αριστούχος στα 1910. Κατά την περίοδο των απελευθερωτικών πολέμων 1912-1913 πήρε μέρος σ΄ αυτούς σαν απλός στρατιώτης και τιμήθηκε αργότερα με πολεμικό αναμνηστικό μετάλλιο.
  Μετά τον θάνατο της μητέρας του στα 1914, με την οποία έμενε μέχρι τότε στον Βόλο, έφυγε στο Παρίσι για ευρύτερες σπουδές στον τομέα των πολιτικών και κοινωνικών επιστημών.
  Χαρακτήρας απλός, με αστείρευτη φιλανθρωπία και μεγάλο ζήλο για την πνευματική καλλιέργεια, συγκινούνταν πάντοτε από τα μεγαλόπνοα έργα κοινωνικής ευποιΐας. Από νεαρώτατη ηλικία τον βασάνιζε η σκέψη για το πώς θα έπρεπε καλύτερα να χρησιμοποιήσει την μεγάλη του περιουσία προς όφελος της σπουδάζουσας Ελληνικής νεολαίας, γι΄ αυτό σε δεδομένη στιγμή έσπευσε να την κληροδοτήσει στο 'Εθνος επιλέγοντας την ίδρυση της επωνύμου Σχολής Πολιτικών Επιστημών με πρότυπο αυτήν των Παρισίων.
  Πέθανε το 1930 σε ηλικία 42 ετών. Η Πάντειος Σχολή ξεκίνησε την λειτουργία της ένα χρόνο αργότερα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Λογοτέχνες

Πέτρος Μάγνης

1880 - 1953
  Στην Ζαγορά γεννήθηκε, το 1880 και ο νεοέλληνας ποιητής Πέτρος Μάγνης (Κων/νος Κωνσταντινίδης). Υπήρξε ένας από τους αναμορφωτές της λογοτεχνικής ζωής των παροικιών της Αιγύπτου και ο εισηγητής του δημοτικισμού σαν γλώσσας της τέχνης και του στοχασμού. Συνεπής στους αγώνες του και τις πνευματικές του πεποιθήσεις, με το ποιητικό του έργο θεωρείται, μαζί με τον Καβάφη, ο αντιπροσωπευτικότερος τύπος του απόδημου λογοτέχνη που κρατάει μέσα του άσβηστη την μνήμη της γενέτειράς του.
  Στην Ζαγορά, στο δρόμο προς την συνοικία της Μεταμορφώσεως, βρίσκεται ο πατρογονικός του πύργος, από τα τυπικότερα δείγματα πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής, στην είσοδο του οποίου τα λογοτεχνικά σωματεία εντοίχισαν αναμνηστική πλάκα με ανάγλυφη την μορφή του.
  Πέθανε στην Αλεξάνδρεια στα 1953. Κατ΄ επιθυμία του, η τεράστια φιλολογική του βιβλιοθήκη που αποτελούνταν από 3.000 βιβλία και πάνω από 3.500 περιοδικά, όλα σπάνιες εκδόσεις της Ελληνικής ομογένειας της Αιγύπτου, δωρήθηκε στην Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Απόστολος Κωνσταντινίδης

Αδελφός του Πέτρου Μάγνη. Γεννήθηκε στη Ζαγορά, σπούδασε στον Βόλο, έπειτα στην Σμύρνη και εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο βαμβακιού. Η κοινωνική, εθνική και φιλανθρωπική του δράση επί σειρά ετών ως προέδρου Σωματείων, ήταν σημαντική. Η Εκκλησία και η Ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες του τον τίμησαν με παράσημα και τιμητικές διακρίσεις.
Μεγάλη ήταν όμως και η συνεισφορά του στα νεοελληνικά γράμματα. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και συντάκτης σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες του Αιγυπτιώτικου Ελληνισμού ("Σεράπιον", "Νέα Ζωή", "Φάρος" κ.ά.). Διηγήματά του δημοσιεύθηκαν με το ψευδώνυμο Πήλιος Ζάγρας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Πληροφορίες για τον τόπο (1)

Σελίδες μη-κερδοσκοπικών οργανισμών

Ζαγορά

http://www.travel-pelion.gr/areas/findarea.asp?fla...

Θρησκευτικές βιογραφίες (2)

Πατριάρχες

Καλλίνικος Γ' (ή Δ')

1713 - 1791
Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (1757) και συγγραφέας (κοσμ. oν. Κωνσταντίνος Δημ. Μαυρίκιος).

  Γεννήθηκε στα 1713, δευτερότοκος γιός του Χατζή-Δημητρίου Μαυρικίου παίρνοντας το όνομα Κωνσταντίνος. Μετά την αρχική του εκπαίδευση στην Σχολή της Ζαγοράς, δεκαπενταετής, αναχώρησε στα 1728 για την Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις σπουδές του κοντά στον δάσκαλο Κριτία από την Προύσσα της Μικράς Ασίας. Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς εισήλθε στον κλήρο παίρνοντας το όνομα Καλλίνικος, αλλά είναι βέβαιο ότι επί πατριαρχείας του Παϊσίου του Β' προήχθη - τον Αύγουστο του 1741 - σε Μέγα Πρωτοσύγγελο και μετά από διετία εξελέγη Μητροπολίτης Προϊλάβου (Βραΐλας). Αφού παραιτήθηκε από τον θρόνο του τον Οκτώβριο του 1748, παρέμεινε στην Κωνσταντινούπολη όπου αναμείχθηκε ενεργά στην έριδα του αναβαπτισμού.
  Την 16η Ιανουαρίου του 1757 εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης. Η θητεία του όμως ήταν σύντομη διότι η έριδα του αναβαπτισμού συνεχίζονταν και ο Πατριάρχης Καλλίνικος, μετά από διάφορες συκοφαντίες του προκατόχου του Κυρίλλου του Ε', εξορίστηκε στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά. Εκεί παρέμεινε για τέσσερα χρόνια συγγράφοντας διάφορα έργα και αντιγράφοντας κείμενα από πηγές της Εκκλησιαστικής Γραμματείας που υπήρχαν στην πλούσια βιβλιοθήκη της Μονής. Παράλληλα, με επιστολές του παρακαλούσε τους φίλους του στην Κωνσταντινούπολη να ενεργήσουν ώστε να περάσει την εξορία του κάπου αλλού, εξ αιτίας των αφόρητα σκληρών συνθηκών κάτω απ΄ τις οποίες ήταν υποχρεωμένος να παραμείνει σ΄ αυτήν. Τελικά, μη καταφέρνοντας τίποτε, δραπέτευσε τον Ιανουάριο του 1761 και μετά από περιπετειώδη πορεία έφτασε στην Κωνσταντινούπολη όπου παρέμεινε μέχρι της άρσεως της καθαίρεσής του από την Οικουμενική Σύνοδο η οποία έγινε ένα χρόνο αργότερα. Στην συνέχεια επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του Ζαγορά.
  Η επάνοδός του στην Ζαγορά συνέπεσε με την έλευση της πρώτης μεγάλης δωρεάς βιβλίων στην Σχολή από τον Ιωάννη Πρίγκο. Ο Πατριάρχης παρ΄ όλες τις πρόσφατες κακουχίες και ταλαιπωρίες που είχε υποστεί δεν αφήνει ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία αυτή. Ανασυγκροτεί και οργανώνει τη Σχολή φέρνοντας δασκάλους και προτρέποντας όλους τους Ζαγοριανούς να την συνδράμουν. Έτσι, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, το παράδειγμα του Ιωάννη Πρίγκου από την Ολλανδία μιμούνται και άλλοι Ζαγοριανοί, ξενιτεμένοι αλλά και ντόπιοι, δωρίζοντας βιβλία και στέλνοντας χρήματα, ανεβάζοντας κατ΄ αυτόν τον τρόπο το κύρος της Σχολής και δημιουργώντας μια μοναδική για την εποχή πνευματική κίνηση στην περιοχή. Αρκεί να σημειωθεί ότι την περίοδο αυτή η Βιβλιοθήκη της Σχολής αριθμούσε γύ- ρω στα 3.500 βιβλία, όλα απάνθισμα των καλύτερων εκδόσεων που κυκλοφορούσαν τότε στην Ευρώπη, καθώς και πολλά χειρόγραφα.
  Στα 1785 αφιέρωσε ολόκληρη την προσωπική του βιβλιοθήκη που αποτελούνταν κυρίως από χειρόγραφα, πολλά από τα οποία είχε συγγράψει ο ίδιος. Την ακούραστη αυτή επιστασία του στην πνευματική κίνηση του τόπου, συνέχισε ο Πατριάρχης μέχρι το τέλος της ζωής του. Πέθανε 79 χρονών στα 1792.
  Η τόσο πολυτάραχη ζωή του δεν τον εμπόδισε να συγγράψει μεγάλη σειρά από έργα, πολλά από τα οποία σώζονται σήμερα στην Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς. Από αυτά, αλλά και από πολλά άλλα που έχουν χαθεί - όπως περιγράφει ο ίδιος - κατά τις διάφορες μετακινήσεις του, αντιλαμβάνεται κανείς την σπάνια πολυμάθειά του η οποία δεν περιορίζονταν μόνον σε θεολογικά και εκκλησιαστικά ζητήματα, αλλά επεκτείνονταν και σε θέματα της Ελληνικής Γραμματείας, της γλώσσας, της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους, της γεωγραφίας, των μαθηματικών, της αστρονομίας, ακόμη και της ιατρικής. Ιδιαίτερα δε τα ιστορικά του έργα είναι μεγάλης σημασίας μια και διασώζουν πολύτιμες και σπάνιες πληροφορίες για γεγονότα της Ελληνικής ιστορίας του 18ου αιώνα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/EVERGETES_KAI_PROSOPIKOTHTES_...

Εορτές & πανηγύρια (1)

Εορτές εποχιακών προϊόντων

Γιορτή Μήλου

Τηλέφωνο: +30 24260 22517, 22540
Φαξ: +30 24260 22950
Οργανώνεται κάθε Σεπτέμβριο από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Ζαγοράς.

Προσκυνήματα (2)

Εκκλησίες

Αγία Κυριακή

Στην πλατεία της ομώνυμης συνοικίας, τρισυπόστατη, με λαμπρό εσωτερικό διάκοσμο και με θαυμάσιο επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο (1742), έργο των ταγιαδόρων Λοίζου και Κυπρίου και Παναγιώτη από το Γαλατά.

Ιστοσελίδα Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/DIMOTIKA_DIAMERISMATA/zagora....

Αγιος Γεώργιος

Χτισμένος με πρωτοβουλία του πατριάρχη Καλλίνικου του Γ' στα 1765, δίπλα στην πλατεία της ομώνυμης συνοικίας, με ένα από τα καλύτερα στο Πήλιο ξυλόγλυπτα τέμπλα (1774), αντιπροσωπευτικό δείγμα του νεοελληνικού μπαρόκ, με εξίσου αξιόλογο δεσποτικό θρόνο και άμβωνα και με αριστουργηματικά λιθανάγλυφα κατενημένα σε τρείς παράλληλες ζώνες εξωτερικά στην κόγχη του ιερού βήματος.

Ιστοσελίδα Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/DIMOTIKA_DIAMERISMATA/zagora....

Αξιοθέατα (1)

Κτίρια

Το Ελληνομουσείο

Η Ιστορία του σχολείου
  Τα γεγονότα που σημάδεψαν την εξελικτική πορεία του σχολείου και της παιδείας στη Ζαγορά από τότε και μετά είναι άμεσα συνδεδεμένα με δύο πρόσωπα, τον Ιωάννη Πρίγκο και τον Πατριάρχη Καλλίνικο.
  Οι Δημητριείς, οι τόσο προσεκτικοί σε επαίνους γράφουν: «Από τη Ζαγορά ευγήκαν κατά καιρούς άξιοι άνθρωποι πολλοί, εκείνοι όμως όπου είναι άξιοι να διαιωνιστεί το όνομα τους είναι μόνο δύο. Κωνσταντίνος Μαυρίκιος... και ο Ιωάννης Πρίγκος ο οποίος εχρημάτισε πραματευτής εις την Ολλανδία με πολλή φήμη και ευεργέτης της πατρίδας του ειπέρ τις άλλος...»
  Ο Πρίγκος ξενιτεύτηκε από νωρίς στη Σμύρνη, στην Αλεξάνδρεια, στη Βενετία, στο Αμστερνταμ όπου έζησε είκοσι χρόνια και τελικά επέστρεψε στην πατρίδα του το 1776. Η πίκρα του γιατί δεν έμαθε γράμματα και η πίστη του ότι τα γράμματα κάνουν ανθρώπους μια φράση που έγραψε πολλές φορές στα σημειώματά του τον βοήθησαν να ξεπεράσει τον ίδιο του τον εαυτό. Έμαθε μόνος του να γράφει και να διαβάζει και ανακάλυψε πως «είναι η σοφία σαν πλούτος και όποιος τον φυλάει τον πλούτο τον έχει όποιος δεν τον ψηφά και τον σκορπά τον στερείται».
  Με την επιθυμία να φανεί ωφέλιμος στην πατρίδα του, άρχισε να στέλνει βιβλία για το σχολείο που θυμόνταν ότι λειτουργούσε στον Αγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο. Η αρχή έγινε το 1762. Το 1765 πληροφορείται ότι τα βιβλία μένουν αχρησιμοποίητα γιατί δεν ξέρει κανείς να τα διαβάσει, αφού το σχολείο έχει πάψει να λειτουργεί λόγω έλλειψη πόρων. Την ίδια περίπου εποχή, αρχίζει τις χρηματικές του ενισχύσεις για την επαναλειτουργία του σχολείου. Προηγουμένως όμως, θέλοντας να ενισχύσει τους 1.000 περίπου τόμους των βιβλίων, που με κόπους είχε στείλει, έφτιαξε "οικίαν λίθινη" πλάι στο σχολείο, για να στελεχωθεί η βιβλιοθήκη. Η επαναλειτουργία του σχολείου άρχισε το 1767. Όταν το 1776 επέστρεψε στη Ζαγορά, βοηθούμενος από τον Πατριάρχη Καλλίνικο, άνθρωπο μορφωμένο, σοβαρό και με μεγάλο κύρος, έπεισε και άλλους Ζαγοριανούς έμπορους να χρηματοδοτήσουν την ανέργεση νέου οικοδήματος για να στεγασθεί στο σχολείο.
  Το 1777 το νέο κτίριο είχε τελειώσει στην ίδια θέση που ήταν το παλιό, μπροστά από το εκκλησάκι του Προδρόμου. Είχε μια μεγάλη αίθουσα διδασκαλίας και επικοινωνούσε με το κτίριο της βιβλιοθήκης. Είχε ακόμα χώρους που χρησίμευαν για την διαμονή των δασκάλων, των μαθητών που ήταν από γειτονικά χωριά. Το νέο σχολείο ήταν ένα σημαντικό γεγονός όχι μόνο για τη Ζαγορά, αλλά και για το Πήλιο. Με τη διδακτική του ύλη σε πιο σύγχρονες βάσεις και την πλούσια βιβλιοθήκη που διέθετε, αποτελούσε πλέον σχολή, Ελληνομουσείο, όπως συνήθιζαν να ονομάζουν τότε τα ανώτερα σχολεία. Η λειτουργία του συνεχίστηκε μετά από αρκετές περιπέτειες μέχρι το 1790. Τότε άρχισαν να σφετερίζονται οι προεστοί τα χρήματα που είχε προικοδοτήσει ο Πρίγκος για το μισθό του δασκάλου και το σχολείο άλλοτε είχε δάσκαλο και άλλοτε όχι.
  Τώρα πλέον οι πλούσιοι Ζαγοριανοί έστελναν τα παιδιά τους στ' Αμπελάκια, που τότε ήταν στη μεγάλη τους ακμή και είχαν μια από τις καλύτερες σχολές. Το 1800 άρχισε η επαναλειτουργία του Ελληνομουσείου, για να σταματήσει πλέον οριστικά, τα πρώτα μετά την επανάσταση χρόνια. Οι δημογέροντες το 1876, γκρέμισαν το σχολείο και χρησιμοποίησαν τις πέτρες του, για να χτίσουν το περίβολο του νεκροταφείου της συνοικίας του Αγίου Γεωργίου και να στρώσουν το καλντερίμι που οδηγεί ως εκεί. Έτσι καταγγέλλει ο Γ. Κορδάτος. Ο Νικαρούσης αναφέρει ότι «η βιβλιοθήκη, ερειπωθήσα κατηδαφίσθη το 1886...». Ανεξάρτητα το πότε κατεδαφίσθηκε το σχολείο και η βιβλιοθήκη, εκείνο που έχει σημασία είναι ότι καταστράφηκε ένα μνημείο με ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Ο γέρο εργολάβος Ζαφείρος Αγγελή Στεργίου που έκανε την κατεδάφιση διηγήθηκε πολλές φορές ότι η βιβλιοθήκη ήταν εσωτερικά ζωγραφισμένη και έμοιαζε με ναό. Μετά την κατεδάφιση το μόνο που απόμεινε ήταν το παράρτημα της βιβλιοθήκης όπου έμειναν οι δάσκαλοι. Αυτό ακριβώς το κτίσμα που σήμερα θεωρείται «Σχολείο του Ρήγα», κατά το 1942 κάηκε, με αποτέλεσμα να πέσει ο ένας τοίχος του. Αργότερα το Υπουργείο Παιδείας φρόντισε να ξαναχτιστεί το καμένο κομμάτι.
Η αρχιτεκτονική του ελληνομουσείου
  Το «Ελληνομουσείο» ανήκει στην λεγόμενη λαϊκή αρχιτεκτονική της Βορείου Ελλάδος και έχει κτιστεί με την τεχνική που κτίζονταν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τα μεγάλα σπίτια-πύργοι του Πηλίου.
  Την εποχή εκείνη, οι κομπανίες των λαϊκών μαστόρων που ξεκινούσαν από την Ήπειρο και τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας, περιόδευαν σε όλη την επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στο Πήλιο, σε κάθε γωνιά, υπάρχουν έργα με ανεξίτηλα σημάδια της παρουσίας τους, πότε μια υπογραφή και πότε ανάγλυφες ανδρικές μορφές, σύμβολο του πρωτομάστορα και σφραγίδα της οικοδομικής συντεχνίας. Στην εποχή που μας απασχολεί στην Ζαγορά, αλλά και σε όλο το Πήλιο, μάστοροι από το χωριό Ζουπάνι της Ηπείρου έχτιζαν εκκλησίες, βρύσες, σπίτια, γεφύρια. Γι αυτό το πιο πιθανό είναι, οι τεχνίτες που έχτισαν το Ελληνομουσείο να ήταν Ηπειρώτες. Η ανασφάλεια που επικρατούσε στη Ζαγορά εξαιτίας των Αρβανιτών και των Ελλήνων κλεφτών επέβαλε του τύπο της οχυρωμένης κατοικίας όπως είχε μεταμορφωθεί από τον οχυρό πύργο του μεσαίωνα στον τύπο κατοικίας με διατηρούμενο το φρουριακό χαρακτήρα μόνο στο ισόγειο ή και στον ημιώροφο.
  Το Ελληνομουσείο, τυπολογικά ανήκει σ' αυτήν την κατηγορία σπιτιών, με κάτοψη σε σχήμα Γ. Τα οικοδομικά υλικά και η τεχνική η οποία έχει εφαρμοστεί στο Ελληνομουσείο χαρακτηρίζονται από χονδρούς τοίχους του ισογείου (0,80 μ. περίπου) είναι χτισμένοι με μεγάλες πέτρες και τα κενά ανάμεσα τους γεμίζονται με μικρότερα λιθαράκια. Δεν υπάρχει συνεκτικό υλικό. Οι ξυλόδεσμοι (χατίλια) που ζώνουν το κτίριο, δεν βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο στις γωνίες, αλλά εδράζεται ο ένας στον άλλο κι αφήνουν τις άκρες των ξύλων τους ορατές. Οι «κάλπες», τα κάθετα προς τους ξυλοδαρμούς ξύλα που τους συνδέουν κατ' αποστάσεις, φθάνουν μέχρι την εσωτερική επιφάνεια της τοιχοποιίας κι αφήνουν γυμνές τις άκρες τους. Αυτό γίνεται για να μην σαπίσουν τα ξύλα. Ξυλόδεσμοι υπάρχουν ακόμα στο ύψος των δοκαριών του πατώματος, καθώς και πάνω απ' τα υπέρθυρα των παραθύρων. Ο βορεινός τοίχος δεν έχει ξυλόδεσμους, τουλάχιστον στην εξωτερική του επιφάνεια. Στις γωνιές μεγάλες πέτρες ενισχύουν την κατασκευή. Η αργολιθοδομή των εξωτερικών τοίχων, συνεχίζεται στον όροφο σε όλες τις πλευρές εκτός από την ανατολική. Έτσι δένεται καλύτερα η οικοδομή. Η μείωση του πάχους των τοίχων στο όροφο έγινε για λόγους αντοχής και προς όφελος του εσωτερικού χώρου. Το δάπεδο του ορόφου, είναι από χοντρές σανίδες καρφωμένες απ΄ευθείας στα πατόξυλα. Τα μήκη τους είναι τυχαία με αποτέλεσμα η διάταξη που ακολουθούν να παρουσιάζεται ακανόνιστη. Όλα τα παράθυρα των οντάδων έχουν χονδρές κάσσες και ξύλινο κιγκλίδωμα. Τα εσωτερικά τους φύλλα ανοίγουν και ακουμπούν στο πάχος του τοίχου. Το κτίριο σήμερα είναι ότι απόμεινε από το συγκρότημα της βιβλιοθήκης και του σχολείου. Το σημερινό κτίριο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επικοινωνούσε στον όροφο με παραπλεύρως και προς Β, ευρισκόμενο κτίριο.
  Όταν έγινε η κατεδάφιση, το άνοιγμα από το οποίο γινόταν η επικοινωνία κλείστηκε με πέτρες. Οι πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι το κτίριο αυτό ήταν η βιβλιοθήκη. Πιθανόν το υπάρχον κτίσμα, η βιβλιοθήκη και το σχολείο με το οικοτροφείο του να σχημάτιζαν τη διάταξη Π, έτσι ώστε η εσωτερική, προφυλαγμένη από τον Βορρά και ανοικτή προς το Νότο αυλή άφηνε το φως και τη ζεστασιά του ήλιου να μπαίνουν ελεύθερα στους χώρους του συγκροτήματος.
  Το κτίσμα του "Ελληνομουσείου" με την αυστηρή φρουριακή μορφή στις τρεις όψεις του, τα μεγάλα πάχη των τοίχων, τα μικρά παράθυρα και την "εσωστρεφή" κτιριολογική διαμόρφωση του ισογείου, κατάλληλη για την άμυνα των ενοίκων, δείχνει καθαρά την καταγωγή του. Από τον βυζαντινό πύργο, το γνωστό ως αρβανίτικη κούκλα, που επικρατούσε στη Θεσσαλία στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, κράτησε αυτά τα χαρακτηριστικά. Αλλά οι ρίζες του δεν ανοίγονται μόνο σε παραδείγματα του μεσαίωνα. Έχει κρατήσει κι από την αρχαία πλατυμέτωπη κατοικία με "προστώον" τα εν σειρά δωμάτια στον όροφο, τον ηλιακό κλεισμένο όμως με ελαφρά κατασκευή κι ακόμα την κατά μήκος κυρίαρχη διάσταση.
  Η μορφή του, αποτέλεσμα της συναντήσεως των δύο αυτών προτύπων όπως αλληλοσυμπλέχτηκαν στην μακρόχρονη εξελικτική τους πορεία είναι λιτή και σοβαρή. Το καθαρό κλειστό σχήμα και η αυστηρή επιφάνεια της αργολιθοδομής που διακόπτεται μόνον από τους οριζόντιους ξυλόδεσμους, τα ανοίγματα των παραθύρων και τις όψεις του είναι ορατές από το δρόμο βαρειές. Στην ανατολική πλευρά που βλέπει στην αυλή ο βαρύς αμυντικός χαρακτήρας της μορφής σπάει. Η μονοκόμματη λίθινη επιφάνεια της όψεως της ισογείου ελευθερώντας από το σκληρό ορθογωνικό σχήμα της κατόψεως και απλώνεται ελεύθερα, δημιουργώντας τα δύο σκέλη του Γ. Οι λευκές επιχρισμένες επιφάνειες των σαχνισιών επάνω στα ρυθμικά επαναλαμβανόμενα δοκάρια δίνουν ένα τόνο πιο ανθρώπινο στο κτίσμα. Και η "αστρέχα" , το γείσωμα της στέγης με την αρκετή έντονη προεξοχή της, τονίζει το τελείωμα των κάτασπρων επιφανειών. Τα μοναδικά στοιχεία που διακοσμούν την όψη είναι τα κεφάλια των φουρουσιών που στηρίζουν τα ξεπεταχτά και τα πολλά μικρά δοκαράκια (φτενόξυλα, μερτέκια) που αντιστηρίζουν την αστρέχα.
  Με τα αρχοντικά που συναντούμε στον μακεδονικό χώρο και που ακολουθούν την παραδοσιακή μεταβυζαντινή οικοδομική, όπως διαμορφώθηκε στα χρόνια της τουρκικής κατακτήσεως, δεν μπορούμε να πούμε ότι μοιάζει το "Ελληνομουσείο". Μόνο στην κάτοψη, ξεφεύγοντας από το αυστηρά γεωμετρικό σχήμα των Πύργων διαπλάστηκε ανάλογα με τις ανάγκες όπως κι εκείνα. Ούτε και ως προς την εσωτερική διακόσμηση μπορεί να συγκριθεί με τα αρχοντικά των αστικών κέντρων της Βόρειας Ελλάδας. Όπως λέει και ο καθηγητής Μέγας, αποτελεί την "προβαθμίδα" της εξελίξεως "της επιχωριγούσης εν τη Ανατολική Θεσσαλία οικοδομίας" που έφτασε στο αποκορύφωμα της στα μοναδικά αρχοντικά των Αμπελακίων. Απόδειξη αυτού είναι η ομοιότης της κατόψεως του "Ελληνομουσείου" με την κάτοψη του αρχοντικού του Δημ. Σβαρτς στα Αμπελάκια. Είναι γεγονός ότι και με τα αρχοντικά της Σιάτιστας παρουσιάζει ομοιότητα ως προς το σχήμα Γ της κατόψεως. Οι λόγοι άμυνας των αρχαιοκτισμένων αρχοντικών, που έμεναν αφύλακτα στις ληστρικές επιδρομές. Όμως η ομοιότης των κατόψεων του αρχοντικού του Δ. Σβαρτς και του Ελληνομουσείου δεν περιορίζεται μόνο στο σχήμα, αλλά και στην εσωτερική διάθρωση των χώρων. Έτσι θα μπορέσουμε να πούμε ότι το Ελληνομουσείο ανήκει στον προτελευταίο κρίκο της αλυσίδας των διαδοχικών μορφών, που ακολούθησε η λαϊκή μας αρχιτεκτονική για να καταλήξει στην κομψότητα της μορφής και τον πλούτο της εσωτερικής διακοσμήσεως των αρχοντικών.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ζαγοράς

Ιστοσελίδα Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/HELLENIC_MUSEUM/em.htm (2 φωτ.)

Κέντρα πολιτισμού & τέχνης (2)

Βιβλιοθήκες

Zagora Public Library

Η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς από το 1821 μέχρι σήμερα
  Μετά την παύση της λειτουργίας του Ελληνομουσείου, ο χώρος που στεγάζονταν η Βιβλιοθήκη γκρεμίστηκε και τα βιβλία άλλαξαν κατά καιρούς διάφορα μέρη. Η χρήση τους ήταν σποραδική από λίγους ενδιαφερόμενους, ντόπιους ή ξενους, όπως ο Ζαγοριανός Θεόδωρος Αφεντούλης (ο μετέπειτα καθηγητής φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών), ο Γάλλος περιηγητής Mezieres κ.α.. Κατά κανόνα παρέμεναν αφύλακτα, κλειστά βέβαια και απρόσιτα στην επιστημονική έρευνα.
  Σήμερα και από το 1950 περίπου, στεγάζονται σε κτίριο ιδιοκτησίας της Κοινότητος Ζαγοράς από κληροδότημα του Ζαγοριανού Κίμωνος Πανταζοπούλου που αναδείχτηκε στην Σμύρνη σαν βιομήχανος.
  Στην αρχή του αιώνα μας γίνεται καταγραφή και συντάσσεται κατάλογος των κωδίκων της Βιβλιοθήκης από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κωνσταντίνου Δυοβουνιώτη που δημοσιεύεται στο περιοδικό σύγγραμμα "Νέος Ελληνομνήμων" που εξέδιδε ο επίσης καθηγητής Πανεπιστημίου Σπυρίδων Λάμπρου και ο οποίος κυκλοφορεί και χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.
  Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στην ελεύθερη Ελλάδα (1881) αρχίζει να φροντίζει για την Βιβλιοθήκη ο Δήμος και κατόπιν η Κοινότητα Ζαγοράς. Πριν το διάστημα αυτό αλλά και αργότερα - μέχρι τις ημέρες μας - προστίθενται νέες δωρεές βιβλίων επιφανών προσωπικοτήτων Ζαγοριανών και μη. Μερικοί από αυτούς είναι:
-Οι αδελφοί Αλέξανδρος και Δημήτριος Κασσαβέται, έμποροι στην Αίγυπτο,
-Ο εκ Ζαγοράς Θεόδωρος Αφεντούλης, καθηγητής της Ιατρικής και Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,
-Ο Αλέξανδρος Βόλτος, Ζαγοριανός βαμβακοκαλλιεργητής στην Αίγυπτο,
-Ο Ζαγοριανός ποιητής και λόγιος Πέτρος Μάγνης,
-Ο συγγραφέας και λόγιος Απόστολος Κωνσταντινίδης (αδελφός του Π. Μάγνη),
-Ο ποιητής Κωνσταντίνος Τσαγκαράδας καθώς και οι: Μάριος Βαϊάνος, Κωνσταντίνος Βουρβέρης, Θάκος Γιαννακόπουλος, Βαγγέλης Σκουβαράς, Δημήτριος Αντωνόπουλος και πολλοί άλλοι.
  Το 1955 με την υπ΄ αριθ.: 57180/889/25-5- 1955 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς υπήχθη στον Α.Ν. 1362/ 49 "περί ιδρύσεως, ανασυγκροτήσεως και ενιαίας οργανώσεως των ανά το Κράτος Βιβλιοθηκών" και από Κοινοτική γίνεται Δημόσια υπαχθείσα στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
  Πολλοί είναι εκείνοι που χρησιμοποίησαν το υλικό της Βιβλιοθήκης κατά καιρούς, έγραψαν και δημοσίευσαν μελέτες και ανάλογες εργασίες σε περιοδικά εφημερίδες κ.λπ.. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και αρκετοί αλλοδαποί επιστήμονες. Σήμερα η Βιβλιοθήκη αριθμεί περί τα 18.000 βιβλία. Οι έρευνες σ΄ αυτήν συνεχίζονται. Με τις νεώτερες εκδόσεις λειτουργεί το δανειστικό τμήμα της. Επίσης, καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους, δέχεται πάρα πολλούς επισκέπτες λόγω της ιστορικότητάς της, του παλαιού περιεχομένου και του μουσειακού της χαρακτήρα. (...)
Οι εκδόσεις της βιβλιοθήκης Ζαγοράς και τα χειρόγραφά της.
  Τα βιβλία της Βιβλιοθήκης της Ζαγοράς είναι άξια προσοχής και για την σχέση τους με έναν απ΄ τους δημιουργούς της νεώτερης εθνικής μας ιστορίας, αλλά και αυτά καθ΄ εαυτά, διότι αρκετά μεν από τα χειρόγραφα περιέχουν ύλη ανέκδοτη, θεολογική και ιστορική, μεγάλου ενδιαφέροντος, από δε τα έντυπα πολλά είναι εκείνα που φέρουν σημειώσεις στα παράφυλλα και στα λευκά περιθώρια των σελίδων τους, πάρα πολύ διαφωτιστικές για την μερικότερη ιστορία της Ζαγοράς αλλά και για την Ελληνική ιστορία του 18ου αιώνα γενικότερα.
  Αλλά δεν είναι λίγα κι΄ εκείνα που έχουν αξία για τον χρόνο και τον τόπο της εκδόσεως, για τα περιώνυμα τυπογραφεία από τα οποία προέρχονται, για την σοφία των εκδοτών, για την καλλιτεχνική μορφή των τόμων, των οποίων οι έξοχης τέχνης χαλκογραφίες και ξυλογραφίες που τους κοσμούν, καθώς και η ωραία λευκή δερμάτινη στάχωση, θέλγουν ισχυρά τον καλαίσθητο θεατή. Πολλές δε από τις ευρισκόμενες εκδόσεις στην Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς είναι πρώτες διά του τύπου εκδόσεις συγγραμμάτων. Αξίζει να αναφερθούν μερικές από αυτές:
1.-Οι Λόγοι του Δημοσθένους, Βενετία 1504, προερχόμενη απ΄ το περίφημο τυπογραφείο του Αλδου Μανουτίου (πρώτη έκδοση).
2.-Το λεξικό του Ησυχίου, Βενετία 1514, από το ίδιο τυπογραφείο (πρώτη έκδοση).
3.-Η ερμηνεία εις τα τέσσερα Ευαγγέλια, του Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Ρώμη 1542 (πρώτη έκδοση).
4.-Τα μέχρι το 1621 γνωστά συγγράμματα του μαθηματικού Διοφάντου Αλεξανδρέως, Παρίσι 1621(Πρώτη έκδοση με ελληνικό κείμενο).
  Το παλαιότερο έντυπο βιβλίο της Βιβλιοθήκης είναι η Γραμματική του Θεοδώρου Γαζή, τυπωμένη το 1495 στο τυπογραφείο του Αλδου Μανουτίου, ενώ από τα χειρόγραφα παλαιότερο είναι ένα επί περγαμηνής Τετραυάγγελο του 10ου αιώνα με υπομνήματα αξιολογότατα σύμφωνα με νεώτερους ερευνητές (Α. Νικαρούσης, Κων/νος Δυοβουνιώτης) και με πολύ καλής τέχνης επίτιτλα και εικόνες των Ευαγγελιστών. Το 1955 με την υπ΄ αριθ.: 57180/889/25-5- 1955 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Εσωτερικών και Εθνικής Παιδείας & Θρησκευμάτων, η Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς υπήχθη στον Α.Ν. 1362/ 49 "περί ιδρύσεως, ανασυγκροτήσεως και ενιαίας οργανώσεως των ανά το Κράτος Βιβλιοθηκών" και από Κοινοτική γίνεται Δημόσια υπαχθείσα στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων.
  Πολλοί είναι εκείνοι που χρησιμοποίησαν το υλικό της Βιβλιοθήκης κατά καιρούς, έγραψαν και δημοσίευσαν μελέτες και ανάλογες εργασίες σε περιοδικά εφημερίδες κ.λπ. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται και αρκετοί αλλοδαποί επιστήμονες. Σήμερα η Βιβλιοθήκη αριθμεί περί τα 18.000 βιβλία. Οι έρευνες σ΄ αυτήν συνεχίζονται. Με τις νεώτερες εκδόσεις λειτουργεί το δανειστικό τμήμα της. Επίσης, καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους, δέχεται πάρα πολλούς επισκέπτες λόγω της ιστορικότητάς της, του παλαιού περιεχομένου και του μουσειακού της χαρακτήρα.

Σελίδες επίσημες

Η Σχολή της Ζαγοράς

ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ (1702-1762).
  Γύρω στο έτος 1702 (σύμφωνα με άλλους ερευνητές 1712) αρχίζει η προσπάθεια διδασκαλίας της Ελληνικής γλώσσας σε ανώτερο επίπεδο από δασκάλους μεγάλης μορφώσεως. Σαν τέτοιος κατάλληλος για τον σκοπό αυτό, αναζητείται από τον επίσκοπο Ζαγοράς-Δημητριάδος Ιωαννίκιο ο οποίος με επιστολή του προσκαλεί τον ξακουστό λόγιο από τα Βραγγιανά των Αγράφων Αναστάσιο Γόρδιο να διδάξει στην Σχολή που ιδρύεται στην Ζαγορά. Εκείνος όμως προτιμά να παραμείνει στην σχολή όπου ήδη δίδασκε, στην απάντησή του δε προς τον επίσκοπο εκφράζει την χαρά του για την απόφαση σύστασης ανώτερης Σχολής στην Ζαγορά. Μετά την άρνηση αυτή εκ μέρους του Αναστασίου Γορδίου, σαν πρώτος δάσκαλος στην ιδρυθείσα Σχολή φέρεται ο Ζαγοριανός ιερομόναχος Ζαχαρίας.
  Το κτίριο για την λειτουργία της ιδρυόμενης Σχολής κατασκευάστηκε με την βοήθεια των ευπορότερων κατοίκων στα 1702 (κατά τον ιστορικό Δημήτριο Τσοποτό) ή στα 1712 (κατά τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη), ήταν δε μικρό σχετικά οίκημα που συνδεόταν με αυτό της μονής του Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου, γνωστότατης σ΄ ολόκληρο το Πήλιο με αρκετούς μοναχούς κατά την περίοδο αυτή. Το μοναστήρι αυτό με τον ομώνυμο ναό του είχε ανεγερθεί πριν απ΄ τον 13ο αιώνα, γίνεται μάλιστα λόγος γι΄ αυτό σε Χρυσόβουλλο του Μιχαήλ Παλαιολόγου, που γράφτηκε τον Μάϊο του 1272 καθώς και σε υπόμνημα του Πατριάρχου Ιωσήφ του Α' που γράφτηκε κατά τον Ιούνιο του ίδιου έτους.
  Μετά τον ιερομόναχο Ζαχαρία δίδαξαν στην διάρκεια της πρώτης αυτής περιόδου οι εξής δάσκαλοι: Κωνσταντίνος ιερεύς, Φώτιος ιερομόναχος, Ραφαήλ ιερομόναχος (δάσκαλος του τότε νεαρού, μετέπειτα δε εκλεγέντος Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Καλλινίκου του Γ'), Παρθένιος, Δαβίδ, Τιμόθεος ιερομόναχοι και Κωνσταντίνος Κασσαβέτης διδάσκαλος.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ (1762-1821). ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ.
  Η περίοδος αυτή της λειτουργίας της Σχολής της Ζαγοράς αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της καθώς και στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής, η έναρξή της δε ταυτίζεται με την ίδρυση της Βιβλιοθήκης της. Οι βασικοί και αποτελεσματικοί συντελεστές της ιδρύσεως και υπάρξεως της ιστορικής αυτής Βιβλιοθήκης είναι οι δύο μεγάλες προσωπικότητες που ανέδειξε η Ζαγορά: οι φιλογενείς και φιλόμουσοι Ιωάννης Πρίγκος και Οικουμενικός Πατριάρχης Καλλίνικος ο Γ'.
  Ο Ιωάννης Πρίγκος ξενητεύτηκε από μικρός - δεκαεξάχρονος περίπου - με σκοπό να μάθει και να μορφωθεί. Από Αλεξάνδρεια-Βενετία-Σμύρνη κατέληξε στο Αμστερνταμ της Ολλανδίας όπου εμπορευόμενος πλούτισε. Κατανάλωσε δε όλη του την περιουσία φροντίζοντας για την Ορθόδοξη παροικία του Αμστερνταμ, όντας βαθιά θρησκευόμενος, μα κυρίως για την πατρίδα του Ζαγορά. Τον έκαιγε η φλόγα για προκοπή βλέποντας την πρόοδο της Ευρώπης και συγκρίνοντάς την με την αθλιότητα της σκλαβωμένης πατρίδας του. Η πρώτη του γενναία δωρεά σε χρήματα, βιβλία, εποπτικά όργανα κ.λπ. για λειτουργία σχολείου και βιβλιοθήκης φθάνει στην Ζαγορά (μέσω Σμύρνης με τα Ζαγοριανά καράβια) το 1762, χρονιά που νεώτεροι ερευνητές (Ε. Σκουβαράς) φέρουν σαν έτος ιδρύσεως της Βιβλιοθήκης.
  Συγχρόνως τότε ο Πατριάρχης Καλλίνικος ο Γ', μετά από μια σύντομη και ανώμαλη πατριαρχεία στην Πόλη και τετράχρονη εξορία στο Σινά, ξαναβρίσκεται στην ιδιαίτερη πατρίδα του και φροντίζει κι αυτός, μέχρι τον θάνατό του, για την παντοειδή προκοπή της και κυρίως την πνευματική. Επιμελήθηκε και ανασυγκρότησε την Σχολή που ήδη είχε συμπληρώσει 40, ίσως και περισσότερα, χρόνια λειτουργίας στην οποία και έδωσε την ονομασία Ελληνομουσείο.
  Εκεί στεγάστηκαν τα βιβλία που κατά καιρούς έστελνε ο Ιωάννης Πρίγκος από την Ολλανδία (και τα οποία έφθασαν συνολικά στον αριθμό των 1.000 τόμων περίπου), τα βιβλία, κυρίως χειρόγραφα του Πατριάρχου Καλλινίκου, καθώς και αυτά που δώρησαν άλλοι επώνυμοι Ζαγοριανοί όπως οι: Δοσίθεος Μητροπολίτης Σελευκείας, αδελφοί Ευστάθιος και Γεώργιος Λαπάται άρχοντες των ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας, Κωνσταντίνος Μαυρίκιος σύμβουλος των Μαυροκορδάτων Νικολάου και Κωνσταντίνου, Νικόλαος Κασσαβέτης (συμμαθητής του Ρήγα Φεραίου), Κωνσταντίνος Κασσαβέτης γιατρός στην Κωνσταντινούπολη και άλλοι πολλοί που κατείχαν αξιόλογες θέσεις στην Κωνσταντινούπολη, Παραδουνάβιες ηγεμονίες, Ρωσία και αλλού.
  Οι παραπάνω δωρεές, σπάνιες και σπουδαίες, αποτελούνταν από εκδόσεις της Βενετίας, Μεδιολάνου, Τεργέστης, Ιασίου, Μόσχας, Βιέννης, Λονδίνου, Χάγης, Αμστερνταμ, Παρισίων, Βασιλείας, Λειψίας και όλων γενικά των μεγάλων πνευματικών κέντρων της Ευρώπης. Όλες έχουν τυπωθεί σε τυπογραφεία επιφανών Ακαδημιών, Μητροπόλεων, Βασιλικών Κολεγίων και ονομαστών τυπογράφων, όπως του Αλδου Μανουτίου, Ιερώνυμου Commelini, τα περιεχόμενά τους δε είναι έργα κλασσικής Ελληνικής Γραμματείας (Όμηρος, Πλάτων, Αριστοτέλης κ.λπ.), θρησκευτικά, ιστορικά, γεωγραφικά όπως του φημισμένου Ολλανδού κοσμογράφου Αβραάμ Ορτέλλιου και πολλά άλλα.
  Η φήμη του Ελληνομουσείου γρήγορα απλώθηκε στην περιοχή. Ήταν μια Σχολή που παρείχε γνώσεις από Γυμνάσιο μέχρι Ακαδημία όπως θα λέγαμε σήμερα. Διδάσκονταν Αρχαία Ελληνικά, Φιλοσοφία, Ιστορία, Θρησκευτικά, Γεωγραφία, Φυσικά, Μαθηματικά και ξένες γλώσσες (Λατινικά, Γαλλικά). Μια τέτοια λοιπόν Σχολή με διδακτική ύλη σε πιο σύγχρονες βάσεις πλέον και με την πλούσια και οργανωμένη Βιβλιοθήκη που διέθετε, ήταν επόμενο να τραβήξει το ενδιαφέρον πολλών, τόσον από πλευράς μαθητών όσο και διδασκάλων.
  Οι επιφανέστεροι που πέρασαν και σπούδασαν στο Ελληνομουσείο της Ζαγοράς ήταν ο Ρήγας Φεραίος και οι Μηλιώτες δάσκαλοι του Γένους Ανθιμος Γαζής και Γρηγόριος Κωνσταντάς που έκαναν αργότερα προσπάθεια να ιδρύσουν ανάλογη σχολή και βιβλιοθήκη στην ιδιαίτερη πατρίδα τους. Από τους τελευταίους μαθητές και χρήστες της Βιβλιοθήκης της περιόδου αυτής ήταν ο Ζαγοριανός Φίλιππος Ιωάννου (Πάντος) ο μετέπειτα πρώτος καθηγητής της φιλοσοφίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι γνωστότεροι δε δάσκαλοι στην Σχολή κατά την δεύτερη αυτή περίοδο ήταν ο Ζαγοριανός Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης, ο επωνομασθείς "Λογιώτατος" (δάσκαλος του Ρήγα) και ο επίσης Ζαγοριανός Νικόλαος Κασσαβέτης, μαθητής του Λογιωτάτου και συμμαθητής του Ρήγα.
  Με την έναρξη της Επαναστάσεως παύει και η λειτουργία της Σχολής.
ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΖΑΓΟΡΑΣ.
  Στο διάστημα της σχολαρχίας του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλίδη (1770-1774;) ο Ρήγας, δεκαπεντάχρονος περίπου, βρίσκεται στην Ζαγορά σαν μαθητής της Σχολής. Ο ερχομός του συνέπεσε με την σχολαρχία ενός από τους ικανότερους των διδασκάλων που πέρασαν απ΄ την Σχολή, διότι πρέπει να σημειωθεί πως ο Κων/νος Τριανταφυλλίδης ήταν ένας πολυμαθέστατος και έμπειρος δάσκαλος, παράλληλα δε με τις φιλολογικές του γνώσεις κατείχε και αυτές των φυσικών επιστημών και δίδασκε σύμφωνα με τα πρότυπα των τότε Ευρωπαϊκών Σχολών. Εάν μάλιστα ληφθεί υπ΄ όψιν ότι πολλά από τα βιβλία με τα οποία ο Ιωάννης Πρίγκος πλούτισε την Βιβλιοθήκη της Σχολής ήταν γεωγραφικά συγγράμματα με χάρτες άριστους για τα χρόνια εκείνα, και ότι τα περισσότερα από αυτά είχαν ήδη σταλεί στην Σχολή αρκετά χρόνια πριν την μαθητεία του Ρήγα σ΄ αυτήν, τότε καταλαβαίνει κανείς από πού πήρε ο Ρήγας τις γεωγραφικές εκείνες γνώσεις τις οποίες αφού επαύξησε με υστερότερες σπουδές του, τις χρησιμοποίησε τόσο ωφέλιμα για το 'Έθνος.
  Σύμφωνα δε με όσα αναφέρονται από τον Χριστόφορο Περραιβό στην βιογραφία του Ρήγα, αυτός είχε συμμαθητές τον Νικόλαο Κασσαβέτη και τον Ιωάννη Ρήγα Πάντο πατέρα του μετέπειτα καθηγητού Φιλοσοφίας στο Παν/μιο Αθηνών Φιλίππου Ιωάννου. Μετά τον θάνατο του διδασκάλου του, ο Νικόλαος Κασσαβέτης ανέλαβε τη σχολαρχία στη Σχολή της Ζαγοράς, ο δε Ρήγας εσχολάρχησε στον Κισσό.

Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ζαγοράς

http://www.zagora.gr/DIMOSIA_VIVLIOTHIKI_ZAGORA/dv...

Θέματα γραμμάτων & τεχνών (1)

Γράμματα-γραφή

Ο Πορτολάνος της Ζαγοράς

  Είναι σε όλους γνωστή η Ιστορική Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς. Ιδρύθηκε το 1762 απ' τον ζαγοριανό Ιωάννη Πρίγκο, ομογενή που πλούτισε στο Αμστερνταμ απ' το ναυτεμπόριο και τον επίσης ζαγοριανό Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικο Γ΄. Οι άνθρωποι αυτοί αντιλήφθηκαν πως είναι αναγκαίος ο φωτισμός των Ελλήνων για να μπορέσουν να αποτινάξουν τον τουρκικό ζυγό. Για το σκοπό αυτό συγκέντρωσαν έναν μεγάλο αριθμό βιβλίων που διασώζονται μέχρι σήμερα και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων παλιά έντυπα, γεωγραφικά κείμενα και επιστημονικές εργασίες που είναι σπάνιες εκδόσεις του 16ου μέχρι του 18ου αιώνα. Ανάμεσα σ' αυτά υπάρχει κι ένας χειρόγραφος πορτολάνος.
  Οι πορτολάνοι είναι χειρόγραφα συγγράμματα, αντίστοιχα με τους "περίπλους" των αρχαίων, γραμμένα από έμπειρους ναυτικούς, που παρείχαν την αναγκαία ναυτική και γεωγραφική γνώση σε όσους ταξίδευαν για ναυτεμπόριο στις πολυσύχναστες θάλασσες της Μεσογείου και του Ινδικού.
  Οι πρώτοι πορτολάνοι είναι γραμμένοι στα λατινικά από Ιταλούς, Ισπανούς και Πορτογάλους συγγραφείς. Ελληνικούς πορτολάνους συναντούμε μετά τον 16ο αιώνα και σήμερα σώζονται επτά τέτοιοι. Ένας απ' αυτούς είναι και ο πορτολάνος της Ζαγοράς.
  Ο παλαιότερος πρέπει να είναι αυτός των Αθηνών που βρίσκεται σήμερα στη βιβλιοθήκη της Βουλής. Γράφτηκε το 1534 ενώ αυτός της Ζαγοράς υπολογίζεται πως έχει γραφτεί το 1600. Τα κείμενα και των επτά είναι από όμοια έως ανάλογα. Εκείνο που διαφέρει είναι η σειρά των διαδρομών. Ειδικά ο πορτολάνος της Ζαγοράς ταυτίζεται με τη σειρά που ακολουθούν οι πορτολάνοι του Βατικανού και της Βιέννης. Δηλαδή, σύμφωνα με τον Armand Delatte που τους κατατάσσει στην ίδια κατηγορία, κατά την περιγραφή του Αιγαίου Πελάγους, αντί να εισέρχεται σ' αυτό από την Κάρπαθο εισέρχεται από την Χίο.
  Αν και περιλαμβάνει περιγραφές που πιάνουν από τη Βενετία μέχρι την Κύπρο, τις ακτές της Τρίπολης και της Αλεξάνδρειας, παρ' όλα αυτά η περιγραφή του Αιγαίου Πελάγους, ξεκινώντας απ' τη Χίο και φτάνοντας ως την Κρήτη είναι πολύ διεξοδική και οι σχετικές οδηγίες πολύ λεπτομερειακές, ενώ υπάρχουν χωρία για το Αρχιπέλαγος που βρίσκονται μόνο στον πορτολάνο της Ζαγοράς και όχι σε άλλα χειρόγραφα.
  Καταχωρήθηκε, για πρώτη φορά επίσημα, το 1916 από τον Κ. Δυοβουνιώτη με δημοσίευμά του στον Ελληνομνήμονα (τεύχος 13, σελίδα 250).
  Το κείμενό του συγκρίθηκε από τον Armand Dellate με τους Ελληνικούς Πορτολάνους που περιέλαβε στο σύγγραμμά του "Les Portulans Grecs" (Liege 1947) την οποία εξέδωσε σε συμπληρωματικό τεύχος το 1948. Το 1963 αναφέρεται σε άρθρο του Στεφ. Μακρυμίχαλου για τους Ελληνικούς Πορτολάνους, ενώ αποτέλεσε αντικείμενο μιας ιδιαίτερα εμπεριστατωμένης μελέτης του Ναυάρχου Χρ. Σολιώτη που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 1984 καθώς και μιας ενδιαφέρουσας έρευνας του Β. Μελά που τιτλοφορείται « Ο Πορτολάνος της Ζαγοράς και μερικές παρατηρήσεις για τους ελληνικούς πορτολάνους» και εξετάζει την γλώσσα του κειμένου του . Παρ' όλα αυτά το κείμενό του αυτούσιο, με την ίδια γραφή, δεν έχει ποτέ δημοσιευθεί, παρότι η νέα λογοτεχνία αναπαραγωγής και τα ηλεκτρονικά μέσα που υπάρχουν σήμερα επιτρέπουν κάτι τέτοιο.
  Ο πορτολάνος της Ζαγοράς, λοιπόν, είναι ένα μικρό δερματόδετο βιβλίο με 87 φύλλα γραμμένα κι από τις δυο πλευρές. Είναι καθαρογραμμένος και φαίνεται να αντιγράφηκε από το ίδιο πρόσωπο, το όνομα του οποίου παραμένει άγνωστο, μάλλον καθ' υπαγόρεψη, με τον ίδιο σταθερά, γραφικό χαρακτήρα.
  Πώς όμως έφτασε το συγκεκριμένο, μικρό (10 Χ 15,5 εκ.) βιβλίο των 87 σελίδων στη Βιβλιοθήκη της Ζαγοράς και γιατί στο συγκεκριμένο χωριό του Πηλίου, που αγναντεύει το Αιγαίο από 700 μέτρα ψηλά. Η απάντηση στο πρώτο ερώτημα δίνεται στη σελίδα 86ν του πορτολάνου όπου στο περιθώριο έχει προστεθεί η αναγραφή « το παρόν βιβλίο υπάρχει εμού Γρηγορίου Ιερομονάχου και Πρωτοσυγκέλου του Αγίου Προϊλάβου...». Φαίνεται λοιπόν ότι το χειρόγραφο ανήκε στον μοναχό Γρηγόριο ο οποίος το δώρησε στην Βιβλιοθήκη που ίδρυσαν ο Επίσκοπος Προϊλάβου ( η Βραϊλα της σημερινής Ρουμανίας) και μετέπειτα Πατριάρχης Κων/πόλεως Καλλίνικος Γ' με τον Ιωάννη Πρίγκο.
  Στο δεύτερο ερώτημα την απάντηση δίνει η ναυτική παράδοση που διαθέτει η Ζαγορά. Ήταν γνωστά σε όλη την Ελλάδα τα ζαγοριανά καράβια που ταξίδευαν στη Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στην Αδριατική κι αλλού μεταφέροντας εμπορεύματα. Η ναυτιλία της Ζαγοράς αρχίζει να αναπτύσσεται από τις αρχές του 17ου αιώνα. Από επιγραφές σε παλιές εκκλησίες και ξωκλήσια του χωριού, μαθαίνουμε πως από τις αρχές του 1600 υπήρχαν στη Ζαγορά πλούσιοι καραβοκύρηδες που έχτιζαν εκκλησίες (τάματα) και έκαναν πλούσιες δωρεές στο χωριό. Σ' αυτή τη ναυτική παράδοση οφείλεται και η ύπαρξη πολλών βιβλίων που αφορούν τη ναυτική τέχνη στη Βιβλιοθήκη του χωριού μεταξύ των οποίων είναι και ο πορτολάνος.
  Η γλώσσα του πορτολάνου της Ζαγοράς φαίνεται πως είναι η «καθομιλουμένη» της εποχής η οποία βρίσκεται πολύ κοντά στη σημερινή δημοτική. Εμφανής είναι η επιρροή της ιταλικής γλώσσας, ιδιαίτερα για τους ναυτικούς όρους, γεγονός που εξηγείται αν λάβουμε υπόψη μας την ναυτική κυριαρχία Βενετών και Γενουατών, καθώς και την παρουσία τους στην περιοχή μας την εποχή που γράφεται ο πορτολάνος, καθώς και το ότι οι πρώτοι πορτολάνοι είναι γραμμένοι στα Λατινικά και μάλλον εκεί στηρίχθηκαν και οι Ελληνικοί. Αλλωστε παρά τους τέσσερις αιώνες που έχουν περάσει και σήμερα η χρήση ιταλικών ναυτικών όρων είναι πολύ συχνή από τους ναυτικούς μας. Λέξεις όπως , πουνέντε, σιρόκο, τραμουντάνα, αλλά και σπλάντζα, ρεμερτζαρίσου, προβέντζο, αλάργο, ρεσπιάτζο,κοστάριζε, συναντώνται συχνά στο κείμενο του πορτολάνου, ενώ ακούγονται καθημερινά στις γέφυρες των καραβιών μας και σήμερα τέσσερις αιώνες αργότερα.
  Οι μονάδες με τις οποίες μετριούνται οι αποστάσεις στον πορτολάνο της Ζαγοράς, είναι βασικά το μίλι, ενώ χρησιμοποιούνται σαν υποδιαιρέσεις του οι οργιές και οι πιθαμές. Το μίλι που χρησιμοποιείται στους χειρόγραφους πορτολάνους, ονομάζεται και «γεωμετρικό» ή «μικρό ναυτικό μίλι» και είναι ίσο προς τα 5/6 του Ρωμαϊκού ή τα 4/5 του σημερινού ναυτικού μιλίου, δηλαδή 1231,25 μέτρα.
Το κείμενό του αποτελείται από τρεις ενότητες.
  Η πρώτη ενότητα που ονομάζεται «Πορτολάνος Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου», περιλαμβάνει την περιγραφή της Κρήτης, του Αρχιπελάγους, της Κύπρου και την διαδρομή από τη Ρόδο ως την Αλεξάνδρεια.
  Η δεύτερη που ονομάζεται «Πορτολάνος Συνοπτικός της Μεσογείου» είναι παρόμοιο κείμενο που διασώζεται σε διάφορες παραλλαγές σε άλλους χειρόγραφους πορτολάνους και αντικατοπτρίζει την ανάγκη που είχε προκύψει, σύνδεσης των διαφόρων σημείων με ακριβή ευθεία μαγνητικής πορείας (από λιμάνι σε λιμάνι και από κάβο σε κάβο).
  Η τρίτη ονομάζεται «Πορτολάνος Ιταλίας» και σ' αυτή περιλαμβάνονται μόνο τα μέρη της Πούλιας και της Αγκώνας. Το τμήμα της Πούλιας, αν και διασώζεται ελλιπές, είναι μοναδικό και δεν συναντάται σε κανένα άλλο κείμενο πορτολάνου.
  Γενικά, μπορούμε να πούμε, πως αυτό το βιβλίο δεν πρέπει να ήταν απλά ένας οδηγός, αλλά ένας πραγματικός φίλος και σύντροφος του ναυτικού που εκτός απ' τις οδηγίες ναυσιπλοϊας τον προειδοποιούσε για τους κινδύνους που ενδέχετο να διατρέξει, τον πληροφορούσε για τα μέρη που θα έβρισκε νερό, τον καθησύχαζε αλλά και του συμπαραστεκόταν.
Απόστολος Ιωαν. Κατσιφός
Δάσκαλος