Πληροφορίες τοπωνυμίου

Ελαιόμυλος Χέλμη στον Πιτροφό

ΠΙΤΡΟΦΟΣ (Χωριό) ΑΝΔΡΟΣ
  Ο ελαιόμυλος του Πιτροφού, γνωστός και ως "βίδα" του Πιτροφού, αποτελεί μέρος διόροφου κτίριου και καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα απο το ισόγειο "κατώγι" της κατοικίας του "βιδάτορα" ή "λιοτριβιάρη", που αναπτύσεται στον όροφο.
  Αποτελεί θαυμάσιο δείγμα μιας μικρής προβιομηχανικής ζωοκίνητης μονάδας εξαγωγής ελαιόλαδου. Πολλές τέτοιες οικοτεχνικές μονάδες ήταν διάσπαρτες στην ορεινή Ανδρο. Λειτουργούσαν ακόμη κατά τη δεκαετία του '60 και με τον οικοτεχνικό τους χαρακτήρα εξυπηρετούσαν τη μικρή τοπική αγορά. Το συγκεκριμένο ελαιοτριβείο παρουσιάζει όμως και μια ιδιαιτερότητα: διαθέτει πολλούς χώρους σε αντίθεση με τα περισσότερα ελαιοτριβεία της Ανδρου, όπου η διαδικασία περιοριζόταν σε ένα και μόνο μικρό χώρο.
  Ολόκληρο το κτίριο χρονολογείται αρκετά πριν το 1857. Διάφορα σωζόμενα στοιχεία, όπως τρία βόλια, δύο πέτρινες πλάκες αλέσματος, και άλλες δομικές λεπτομέρειες του κτιρίου, δείχνουν οτι ήδη λειτουργούσε κατά το 18ο αιώνα. Το 1857 άλλωστε, μεταπωλήθηκε, μαζί με την οικία του ορόφου, ως ολοκληρωμένο ελαιοτριβείο. Με επιμελημένη εξωτερική πρόσοψη και εσωτερική λιθοδομή παρουσιάζει ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία, όπως καμάρες, θολωτές οροφές, κ.ά., που απαντώνται στην αγροτική Ανδρο και χαρακτηρίζουν την αισθητική λειτουργικότητα της αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων γενικότερα.
  Ο πρώτος ιδιοκτήτης του το έδωσε ως προικώο για την κόρη του Διαμάντω στο σύζυγό της Σταμάτη Μηλέο. Το κτίριο είναι γνωστό με την επωνυμία "Δεσποτικό", καθώς στην κατοικία φιλοξενήθηκε ο Δεσπότης μετά την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Το 1955 η Διαμάντω, χήρα τότε του Σταμ. Μηλέου, το πούλησε στο Μιλτιάδη Γονέο, ναυτικό, ο οποίος το λειτούργησε μέχρι το θάνατό του το Γενάρη του 1963. Η χήρα του, Ελισάβετ Γονέου, συνέχισε για 4 ακόμη χρόνια τη λειτουργία του λιοτριβιού έως το 1967, οπότε διεκόπη οριστικά. Εκτοτε ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη απο συγγενικά της πρόσωπα.
  Το 1997, ολόκληρο το κτίριο (κατοικία και παλαιό λιοτρίβι) αγοράστηκε απο τον Ανδριώτη Δημήτρη Χέλμη καταγόμενο απο τον Πιτροφό, πολιτικό μηχανικό και σημερινό ιδιοκτήτη. Ο Δ. Χέλμης παρεχώρησε τη χρήση του ισογείου, όπου βρίσκεται το παλαιό λιοτρίβι που διασώζει ολόκληρο σχεδόν τον εξοπλισμό του, στην Αναπτυξιακή Εταιρεία Ανδρου Α.Ε., για την αποκατάσταση και μετατροπή του σε επισκέψιμο μουσειακό χώρο. Ο επισκέπτης σήμερα μπορεί να δει απο κοντά ένα τυπικό δείγμα μιας καλά σωζόμενης μικρής ελαιοπαραγωγικής μονάδας και να γνωρίσει καλύτερα τη λειτουργία μιας παραδοσιακής μορφής οικοτεχνίας.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Μουσείου Ελιάς Κυκλάδων

• http://www.musioelias.gr/xel2_gr.htm (1 φωτ.)