Πληροφορίες τοπωνυμίου

Βορισκός

ΡΟΔΟΛΙΒΟΣ (Κωμόπολη) ΣΕΡΡΕΣ
   Ανάμεσα στα μετόχια που διατηρούσε η μονή Ιβήρων, γύρω από το Ροδολίβος, περιλαμβάνεται και ο Βορισκός, τοπωνύμιο μνημονευόμενο στους δύο - του 1316 και του 1341 - για το Ροδολίβος απογραφικούς καταλόγους. Ο χαρακτηρισμός του τοπωνυμίου ως "αγρίδιον", στον απογραφικό κατάλογο του 1341, δηλώνει ότι ο Βορισκός ήταν εγκατάσταση λίγων αγροτικών οικογενειών. Ο παρακάτω πίνακας με την απογραφή των οικογενειών, του συνολικού πληθυσμού και όλων των περιουσιακών στοιχείων των χωρικών, είναι ενδεικτικός για το βιοτικό επίπεδο της μικρής αγροτικής εγκατάστασης του Βορισκού.

Έτος απογραφής	1316	1341
Αριθμός οικογενειών	14	17
Κάτοικοι	62	75
Βοοειδή	17	8
Όνοι	2	1
Χοίροι	5	2
Αιγίδια	10	10
Μελίσσια	6	6
Αμπέλια μόδια	79,5	116
Φόρος καταβαλλόμενος στη μ. Ιβήρων	24 υπέρπυρα	34 7/12 υπέρπυρα

  Από τα στοιχεία του πίνακα συμπεραίνεται ότι η κύρια απασχόληση των κατοίκων ήταν η καλλιέργεια αμπελιών. Η μικρή αύξηση του πληθυσμού το 1341 είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της καλλιεργήσιμης γης και την ανάλογη αύξηση του φόρου που από 24 υπέρπυρα έφθασε τα 34 7/12. Η κτηνοτροφία μπορεί να χαρακτηρισθεί ως "οικιακή" και τα λίγα τρεφόμενα βοοειδή χρησίμευαν για την άροση των αμπελιών και όχι για την παραγωγή κρέατος. Η μη διατήρηση σήμερα του τοπωνυμίου καθιστά δύσκολο τον εντοπισμό του. Ωστόσο αναφορά - μνεία μονυδρίου, τιμώμενου στο όνομα του Αγίου Γεωργίου - του λεγόμενου Βορισκού - "άνωθεν" του Ροδολίβους σε πρακτικό της μονής Ιβήρων των μέσων του 14ου αι. βοηθεί στον καθορισμό της περιοχής του τοπωνυμίου αφού σύμφωνα με το κείμενο βρισκόταν πλησίον (άνωθεν) του Ροδολίβους.
   Ανατολικά του Ροδολίβους και σε απόσταση 2 περίπου χλμ. στη βόρεια πλευρά ευρύχωρης επίπεδης λεκάνης σώζονται σήμερα σημαντικά ερείπια περιβόλου, κτισμένου με επιμελημένη αργολιθοδομήπου η περίμετρός του υπολογίζεται στα 150 μ. Στον εσωτερικό του χώρο διακρίνονται υπολείμματα θεμελίωσης διαφόρων τοίχων. Η περιοχή είναι γνωστή σήμερα στους κατοίκους ως "Αη Γιώργης". Ξεκινώντας από την τοπική παράδοση και με βάση την "τοπογραφική" περιγραφή του πρακτικού της μονής Ιβήρων τα σωζόμενα ερείπια μπορούν να ταυτισθούν με το μονύδριο του αγίου Γεωργίου του Βορισκού. Η ταύτισή του είναι ενδεικτική και για τον καθορισμό της περιοχής του "αγριδίου" Βορισκού που το όνομά του δόθηκε ως τοπικό υποδηλωτικό του μονυδρίου (μονύδριον αγίου Γεωργίου του λεγομένου Βορισκού). Η μεγάλη ευρύχωρη λεκάνη νότια του μονυδρίου, θα πρέπει να θεωρηθεί ως η καλλιεργήσιμη περιοχή του οικισμού όπως χαρακτηριστικά συμπεραίνεται από την ύπαρξη πολλών σωρών λίθων που σχηματίσθηκαν από "ξεπετράδιασμα" χωραφιών. Το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργήσιμης γης φαίνεται ότι ανήκε στην κυριότητα του μονυδρίου του Αγίου Γεωργίου και κατ' επέκταση στη μονή Ιβήρων. Ανάμνηση της κυριότητας αυτής αποτελεί η μέχρι σήμερα διατήρηση του όρου "μοναστηρικές πουλιάνες" για τον καθορισμό της περιοχής της επίπεδης λεκάνης. Η περιοχή του τοπωνυμίου Βορισκός. Οι διακρινόμενοι σωροί από τις πέτρες δημιουργήθηκαν από το "ξεπετράδιασμα" της περιοχής που στην υστεροβυζαντινή εποχή ήταν έκταση αμπελώνων. Τοπικός γεωργικός όρος που δηλώνει την εργασία καθαρισμού των χωραφιών από τις πέτρες μετά το όργωμα.
   To μονύδριο του Αγίου Γεωργίου σωζόταν μισοκατεστραμμένο και ακατοίκητο μέχρι το 1707 υπαγόμενο, σύμφωνα με πρακτικό του Πατριάρχη Γαβριήλ Γ' (1702-1707), στη μητρόπολη Φιλίππων και Δράμας "εν τη τοποθεσία Ζίχνας εν χωρίω Ραδολίβω καλουμένω". Το ίδιο έτος προσαρτάται στη μονή Εικοσιφοινίσσης του Παγγαίου. Ο οικιστικός χώρος του Βορισκού μπορούμε να υποθέσουμε ότι βρίσκεται κοντά στα ερείπια του μονυδρίου του Αγίου Γεωργίου δεδομένου ότι 100 μ. νοτιότερα αποκαλύφθηκαν, με λαθρανασκαφές, δυο - τρεις κιβωτιόσχημοι τάφοι, αποτελούμενοι από πέτρινες πλάκες που ανήκαν πιθανότατα στο νεκροταφείο του Βορισκού. Ανατολικά των ερειπίων, που ταυτίσθηκαν με το μονύδριο του Αγίου Γεωργίου σε απόσταση 600 μ. εντοπίσθηκαν λείψανα δεύτερου κτίσματος - ναού όπως συμπεραίνεται από την ανεύρεση σπαραγμάτων τοιχογραφιών στα επιφανειακά χώματα, που ταυτίζεται με το μονύδριο της υπεραγίας Θεοτόκου της Σπηλαιώτισσας μονύδριο μνημονευόμενο στο ίδιο πρακτικό της μονής Ιβήρων που μνημονεύει και το μονύδριο του Αγίου Γεωργίου του Βορισκού. Ανάμνηση του μονυδρίου αποτελεί η διατήρηση του τοπωνυμίου "Σπλιότσα" με το οποίο καθορίζεται η περιοχή των ερειπίων του ναού, που φαίνεται να δημιουργήθηκε από παραφθορά της λέξης Σπηλαιώτισσα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ροδολίβους

• http://www.rodolivos.gr/index.php?option=displaypa...

Εκκλησία η Λύμνη

  Μνημονεύεται στο ισοκώδικο του Νικήτα Αντζά (1098) ως "ισταμένην εις τον τόπον τον λεγόμενον Τόπολος". Το τοπωνύμιο διατηρούμενο μέχρι σήμερα, με κάποια παραφθορά, ως "Ντουπόλος" βρίσκεται σε μικρή απόσταση νότια του Ροδολίβους σε ράχη, πρόβουνο του Παγγαίου. Η εκκλησία ταυτίστηκε από τον Θ. Παπαζώτο με την παλαιοχριστιανική βασιλική της Αγίας Μαρίνας, που αποκαλύφθηκε κοντά στο χωριό Σέμαλτο (σήμερα Μικρό Σούλι Σερρών)...
  Προσεκτικότερη όμως εξέταση του εγγράφου, "...Χωρίον Ροδολύβου κατά τον γενόμενον περιορισμό, καθά απάρχεται από του βουνού του λεγόμενου Μεγάλη Πέτρα, ενώ διαχωρίζονται τα σύνορα του χωρίου Ζηδομίστου ...διαχωρίζων δεξιά τα σύνορα του χωρίου Δομνίκου... παραλαμβάνει τα σύνορα του χωρίου Βελτζίστου... και ακουμβίζει εις τα σύνορα του χωρίου Σιομάλτου και κάμπτει προς ανατολήν χωρίζων δεξιά τα σύνορα του χωρίου Σιομάλτου και διέρχεται την εκκλησίαν την Λύμνην την ισταμένην εις τον τόπον τον λεγόμενον Τοπόλος και ανέρχεται εις το όρος...ένθα και ήρξατο...", οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η γενόμενη ταύτιση είναι αμφισβητήσιμη αφού, σύμφωνα με το πρακτικό, η εκκλησία η Λύμνη βρίσκεται μέσα στα όρια δικαιοδοσίας του Ροδολίβους και όχι του Σεμάλτου. Θα πρέπει ακόμη να σημειώσουμε ότι με το τοπωνύμιο Τόπολος (Ντουπόλος) δεν καθορίζεται η περιοχή της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Αγίας Μαρίνας, καθώς ο Θ. Παπαζώτος αναφέρει, αλλά πλησιέστερη προς το Ροδολίβος τοποθεσία όπου και θα πρέπει να αναζητηθεί η εκκλησία η Λύμνη. Η επισήμανση ερειπίων (σωρός από πέτρες και κονιάματα) στη θέση αυτή του Ροδολίβους σε συνδυασμό με την τοπική παράδοση, που διατηρεί τον όρο "εκκλησία", σαν υποδηλωτικό του κατεστραμμένου σήμερα κτίσματος είναι, νομίζω, ενδεικτική για την ταύτισή του με την εκκλησία την Λύμνη. Για την ταύτιση αυτή συνηγορεί και η πληροφορία χωρικών του Ροδολίβους ότι στην περιοχή των ερειπίων σωζόταν, μέχρι πριν μερικά χρόνια, "μάρμαρο με σταυρό" - πιθανότατα ένσταυρο θωράκιο - που θα πρέπει να καλύφθηκε από την βλάστηση (πουρνάρια ) που καλύπτουν ολόκληρο τον χώρο των ερειπίων.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ροδολίβους

• http://www.rodolivos.gr/index.php?option=displaypa...

Ναός Αγίας Κυριακής

  Την ύπαρξη του ναού, στα υστεροβυζαντινά χρόνια, συμπεραίνουμε από τον απογραφικό κατάλογο του απογραφέα - πρωτοκυνηγού Ιωάννη Βατάτζη του 1341, σύμφωνα με τον οποίο τέσσερες οικογένειες του Ροδολίβους φέρονται να έχουν, ανάμεσα στα άλλα περιουσιακά στοιχεία, χωράφια εις την "Αγίαν Κυριακήν". Ο όρος Αγία Κυριακή, που στο αγιορείτικο έγγραφο είναι υποδηλωτικό περιοχής, θεωρείται βέβαιο ότι προήλθε από ύπαρξη ναού τιμώμενου στο όνομα της Αγίας. Ο ναός ιδρύθηκε πιθανότατα μεταξύ του 1316 και του 1341. Στην υπόθεση αυτή καταλήγουμε αφού ο ναός (ή η περιοχή της Αγίας Κυριακής) δεν μνημονεύεται στον απογραφικό κατάλογο του απογραφέα - ορφανοτρόφου Τρύφωνα Κεδρηνού του 1316, εκτός αν το έτος αυτό οι κάτοικοι του Ροδολίβους δεν είχαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην περιοχή της Αγίας Κυριακής. Ο ναός θα πρέπει να ταυτισθεί με ερείπια κτίσματος, που σώζονται σε απόσταση 1,5 χλμ. δυτικά του Ροδολίβους. Η ύπαρξη κίονα (με ορατό ύψος 0,70 μ.) διατηρούμενου στην αρχική του θέση ανάμεσα στα ερείπια του κτίσματος, που πιθανότατα υποβάσταζε τράπεζα προσφορών σε συνάρτηση με την μέχρι σήμερα διατήρηση του τοπωνυμίου "Αγία Κυριακή", με το οποίο υποδηλούται η περιοχή των ερειπίων είναι σοβαρές ενδείξεις για την ορθότητα της ταύτισης.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ροδολίβους

• http://www.rodolivos.gr/index.php?option=displaypa...

Ναός του Παμμεγίστου Ταξιάρχου Μιχαήλ

  Μνημονεύεται σε πρακτικό της μονής Ιβήρων των μέσων του 14ου αι. Η θέση του ναού ταυτίζεται με τη θέση του σημερινού ναού των Αγίων Ταξιαρχών ιδρυμένος στο κέντρο του Ροδολίβους. Το όνομα του σημερινού ναού, η ύπαρξη κιόνων στον αυλόγυρό του, από προγενέστερο ναό, μπορούν να αποτελέσουν ενδείξεις για πιθανή ταύτιση δεδομένου ότι στην περιοχή του Ροδολίβους δεν σώζεται ή δεν μαρτυρείται στη μνήμη της τοπικής παράδοσης άλλος ομώνυμος ναός. Ο σημερινός ναός, τρίκλιτη μεταβυζαντινή βασιλική οικοδομήθηκε το 1834 και "ιστορήθη δια χειρός Γεωργίου και του υιού αυτού Βασιλείου των Λακκοβικιωτών εν έτει 1869". Από τις τοιχογραφίες που ήταν καλά δείγματα λαϊκής ζωγραφικής του δεύτερου μισού του περασμένου αιώνα διατηρούνται, σήμερα, ελάχιστα τμήματα στο χώρο του νάρθηκα μετά την πυρκαγιά του 1970 που κατέστρεψε τον τοιχογραφικό διάκοσμο του κυρίως ναού και αποτέφρωσε την ανωδομή του. Στην εξωτερική παρειά του τοίχου της κόγχης υπάρχει εντοιχισμένη, μαρμάρινη ορθογώνια πλάκα μεταβυζαντινών χρόνων με ανάγλυφη παράσταση ανισοσκελούς σταυρού με πεπλατυσμένες στα άκρα τους κεραίες. Πάνω από την οριζόντια κεραία παριστάνονται δυο αγγεία και κάτω από αυτά από ένα ψάρι. Πρόκειται πιθανότατα για μεταβυζαντινή ταφόπλακα. Μετά την καταστροφή του βυζαντινού ναού και πριν την ίδρυση του σημερινού (1834) ο χώρος χρησιμοποιήθηκε για μεταβυζαντινό νεκροταφείο όπως συμπεραίνεται από σωζόμενες στο προαύλιο του ναού ανεπίγραφες ταφόπλακες με ανάγλυφες διακοσμήσεις.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ροδολίβους

• http://www.rodolivos.gr/index.php?option=displaypa...