Ιστορία της Αρχαίας Ολυμπίας
Στη Δυτική Πελοπόννησο, σε μια ειδυλλιακή και γαλήνια κοιλάδα, ανάμεσα στον Κρόνιο Λόφο και στη συμβολή των ποταμών Αλφειού και Κλαδέου, αναπτύχθηκε κατά την αρχαιότητα ένα από τα αξιόλογα πανελλήνια ιερά: το Ιερό της Ολυμπίας. Στο Ιερό αυτό εκτός από τις θρησκευτικές τελετές καθιερώθηκαν από πολύ παλιά και οι αγώνες, τα Ολύμπια, που συγκέντρωσαν με την πάροδο του χρόνου το ενδιαφέρον όλων των Ελλήνων.
Με τους Ολυμπιακούς Αγώνες βρήκε την απόλυτη έκφρασή του το ιδανικό της ευγενικής άμιλλας και σφυρηλατήθηκε για πολλούς αιώνες η ενότητα και η ειρήνη του ελληνικού κόσμου. Γι αυτό, το Ιερό όπου τελούνταν, αναγνωρίστηκε σαν ένα από τα πιο μεγάλα πανελλήνια κέντρα.
ΟΙ ΜΥΘΟΙ
Δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί με ακρίβεια, η εποχή που καθιερώθηκαν οι θρησκευτικές τελετές και οι αγώνες στην Ολυμπία. Ωστόσο τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν πως η περιοχή κατοικήθηκε τουλάχιστον από την 3η π.Χ. χιλιετία. Επίσης από άλλες πηγές είναι γνωστό πως το πρώτο Ιερό ήταν το Γαίο, που βρισκόταν στους πρόποδες του Κρονίου Λόφου και ήταν αφιερωμένο στη Γη, γυναίκα τ' Ουρανού. Αυτό ήταν καθώς λέγεται και το πανάρχαιο μαντείο της Ολυμπίας (Παυσ. V, 14,10).
Αργότερα ο Κρόνος -ο μικρότερος γιος της Γη και τ' Ουρανού- αφού εκθρόνισε τον πατέρα του, λατρεύτηκε στην Ολυμπία με τη γυναίκα του, τη Ρέα. Σύμφωνα με τον Παυσανία (V, 7,6) οι τότε άνθρωποι που ονομάζονται χρυσή γενιά, είχαν χτίσει στην Ολυμπία ναό για τον Κρόνο. Αλλωστε στην κορυφή του Κρονίου Λόφου, που πήρε την ονομασία αυτή από τον Κρόνο, υπήρχε βαθμός του θεού όπου θυσίαζαν κάθε χρόνο προς τιμή του οι λεγόμενοι Βασίλαι (Παυσ. VI, 20,1).
Με το πέρασμα των αιώνων έρχονται καινούργιοι θεοί. Κατά το μύθο ο Κρόνος κατέπινε τα αρσενικά παιδιά του από φόβο μήπως τον εκθρονίσουν, όπως εκείνος εκθρόνισε τον Ουρανό. Δυο παιδιά, τον Ποσειδώνα και τον Αδη, είχε καταβροχθίσει, ώσπου γεννήθηκε ο Δίας. Τότε η Ρέα, αφού έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί λιθάρι σπαργανωμένα, παρέδωσε το νεογέννητο στους πέντε Κρήτες αδελφούς Ιδαίους Δακτύλους ή Κουρήτες να τον κρύψουν και να τον αναθρέψουν στην Κρήτη. Όταν ο Δίας ανδρώθηκε, ζήτησε τη βοήθεια της Μήτιος για ν' ανατρέψει τον Κρόνο. Η Μήτις έδωσε στον Κρόνο να πιει φάρμακο και τον ανάγκασε έτσι να βγάλει με εμετό τα δυο καταβροχθισμένα παιδιά του. Ο Δίας τότε, βοηθούμενος απ' αυτούς τους δυο αδελφούς του και τις τρεις αδελφές τους, την Ήρα, την Εστία και τη Δήμητρα, εκθρόνισε τον Κρόνο ύστερα από μια φοβερή σύγκρουση, που κράτησε δέκα χρόνια και είναι γνωστή σαν Τιτανομαχία.
Αφού επικράτησαν οι Ολύμπιοι Θεοί, το Ιερό της Ολυμπίας έγινε οριστικά πια Ιερό του Δία. Έτσι με μια σειρά τοπικούς μύθους ο Δίας συνδέθηκε με την Ολυμπία και τους αγώνες. Ένας απ' αυτούς τους τοπικούς μύθους λέει πως οι πέντε αδελφοί Κουρήτες έφεραν το Δία στην Ολυμπία, όπου οι νύμφες τον ανάθρεψαν με το γάλα της Αμάλθειας. Στην Ολυμπία τότε, ο μεγαλύτερος από τους πέντε αδελφούς, ο Ηρακλής -όχι ο Ηρακλής του Αμφιτρύωνα και της Αλκμήνης- τέλεσε αγώνες δρόμου μεταξύ των αδελφών του και τίμησε το νικητή με στεφάνι αγριελιάς, που φυόταν άφθονη στην κοιλάδα. Ακόμη, ο Ηρακλής ονόμασε αυτούς τους αγώνες Ολύμπια και όρισε να τελούνται κάθε πέμπτο χρόνο, επειδή αυτός και οι αδελφοί του ήσαν πέντε (Παυσ. V, 7, 6-9).
Άλλοι τοπικοί μύθοι λένε επίσης πως ο Δίας πάλεψε στην Ολυμπία με τον Κρόνο και του πήρε την αρχή ή πως ο ίδιος καθιέρωσε τους αγώνες επειδή νίκησε τον Κρόνο. Τέλος λέγεται πως και άλλοι θεοί αγωνίστηκαν στην Ολυμπία και πως ο Απόλλωνας νίκησε τον Άρη στην πυγμή και τον Ερμή στο τρέξιμο (Παυσ. V, 7,10).
Κατά την παράδοση οργανωτής των αγώνων ήταν και ο πρώτος βασιλιάς της Ήλιδας, Αέθλιος. Τον Αέθλιο διαδέχτηκε ο γιος του Ενδυμίωνας, που κι αυτός με τη σειρά του τέλεσε στην Ολυμπία αγώνα δρόμου μεταξύ των παιδιών του Παίωνα, Αιτωλού και Επειού, για ν' αφήσει στο νικητή τη βασιλεία. Αλλά και ο Πέλοπας, αφού νίκησε σε αγώνα αρματοδρομίας το βασιλιά της Πίσσας Οινόμαο και νυμφεύθηκε την κόρη του Ιπποδάμεια, τέλεσε στην Ολυμπία για άλλη μια φορά αγώνες προς τιμή του Ολύμπιου Δία, που καθώς λέγεται ήσαν οι αξιολογότεροι απ' όσους είχαν τελεστεί μέχρι τότε.
Ακόμη, όταν στην Ήλιδα βασίλευε ο Αυγείας, ήρθε ο Ηρακλής -ο γιος του Αμφιτρύωνα και της Αλκμήνης- να καθαρίσει τους σταύλους του. Μετά τον άθλο όμως ο Αυγείας δεν έδωσε στον Ηρακλή τις αγελάδες που του είχε υποσχεθεί. Ο Ηρακλής τότε εκστράτευσε κατά του Αυγεία και αφού κυρίεψε την Ήλιδα, τέλεσε στην Ολυμπία αγώνες για να τιμήσει το Δία. Σ' αυτούς τους αγώνες καθώς λέγεται αναδείχτηκε και ο ίδιος νικητής στην πάλη και στο παγκράτιο. Τέλος αγώνες στην Ολυμπία τέλεσε και ο βασιλιάς της Ήλιδας Όξυλος. Όμως μετά τη βασιλεία του Όξυλου οι αγώνες ξεχάστηκαν ως την εποχή του Ίφιτου, του μεγάλου βασιλιά της Ήλιδα (Παυσ.V.8,1-5).
Κείμενο: Σπύρος Φωτεινός. Παρατίθεται τον Αύγουστο 2002, από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία(ες), του
Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας.
