Πληροφορίες τοπωνυμίου

Τοπικά Προϊόντα

Ιστοσελίδα Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Χίου
• http://www.chios.gr/products_gr.htm
• http://www.chios.com/island/products/index_gr.htm

What is mastic?

• http://fl.essortment.com/whatismastic_rbol.htm

Ο σχίνος και η παραγωγή της Μαστίχας

  Το δέντρο που παράγει το μαστίχι, λέγεται σχίνος (διαλεκτ. σίνος) ή πυξάρι, μοιάζει με μεγάλο θάμνο, είναι αειθαλές, έχει φύλλωμα βαθυπράσινο και ο κορμός του είναι κοντόχοντρος. Τα κλαδιά του μακριά, φουντωτά και γερμένα προς τα κάτω, του δίνουν σχήμα ημισφαιρικό. Πολλαπλασιάζεται με κλαδιά (μοσχεύματα). Είναι δέντρο άγριο και ανθεκτικό, που μπορεί να φυτευτεί και να ευδοκιμήσει σε εκχερσωμένες ορεινές περιοχές με φτενό και άγονο έδαφος. Συνήθως φυτεύεται σε σειρές. Σκάλες ολόκληρες καλύπτονται από σχίνους . Ο σχίνος, για να έχει καλύτερη απόδοση, χρειάζεται κάθε χρόνο κλάδεμα, καθάρισμα δηλαδή από τα ξερά, και κάθε πενταετία συστηματικό κλάδεμα.
  Η λίπανση και το όργωμα δυναμώνουν το δέντρο και το κάνουν παραγωγικότερο. Η σειρά των απαιτούμενων εργασιών για την παραγωγή της μαστίχας είναι η ακόλουθη: Πρώτη δουλειά, κατά τα τέλη lουνίου, είναι το "ξύσιμo" των σχίνων. Με ένα εργαλείο που λέγεται άμια - στα αρχαία "άμη" - , καθαρίζεται από τα χόρτα, τις πέτρες, τους βώλους και τα ξύλα, και ισοπεδώνεται ο χώρος γύρω από τον κορμό του δέντρου και κάτω από τα χοντρά κλαδιά, όπου θα στάξει το μαστίχι.
  Ακολουθεί το φροκάλημα του ξυσμένου εδάφους με πρόχειρες φροκαλιές , φτιαγμένες από αστοιφίδες, και το ασπροχωμάτισμα δηλαδή το πασπάλισμα με ειδικό άσπρο χώμα που έχει την ιδιότητα να λιώνει στο νερό.
  Το μαστίχι που στάζει πάνω στο ασπρόχωμα δε λερώνεται.
  Από τις αρχές Ιουλίου αρχίζει το κέντημα ή κέντος (διαλεκτ. τσέντημα ή τσέντος). Μ' ένα εργαλείο που λέγεται κεντητήρι (διαλεκτ. Τσεντητήρι), κεντούν (πληγώνουν) τον κορμό του δέντρου σε κατάλληλα σημεία που έχουν κάποια απόσταση μεταξύ τους. Στο πρώτο κέντημα αρχίζουν από χαμηλά και προχωρούν βαθμιαία, στα επόμενα κεντήματα, ψηλότερα. Το πρώτο κέντημα λέγεται ρίνιασμα και γίνεται, για να "ξυπνήσει", όπως λένε, ο σχίνος. Γι' αυτό οι κεντιές την πρώτη φορά πρέπει να είναι περιορισμένες. Η κεντιά (πληγή) δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ βαθιά, γιατί καταστρέφεται ο κορμός του δέντρου, μα ούτε πολύ επιπόλαιη, γιατί δε βγάζει μαστίχι. Από τις κεντιές στάζει ένα λευκό, κολλώδες, παχύρρευστο υγρό, που αστράφτει σαν διαμάντι στον ήλιο και πέφτει κάτω, παίρνοντας διάφορα ακανόνιστα σχήματα, ή ξηραίνεται πάνω στον κορμό σαν δάκρυ ή μαργαριτάρι. Το κέντημα μπορεί να γίνεται μέχρι και δυο φορές την εβδομάδα. Μετά από έξι περίπου εβδομάδες αρχίζει το πρώτο μάζεμα που γίνεται με το καμωτήρι.
  Το μαστίχι συγκεντρώνεται μέσα σε ημισφαιρικό πανεράκι (καυκί), πλεγμένο με τέχνη από λυγαριά ή καλάμι και επιχρισμένο εσωτερικά με βουνιά για να μην κολλάει το μαστίχι. Αυτό όταν γεμίσει, το αδειάζουν σ' ένα άλλο μεγάλο και ρηχό πανέρι που λέγεται μαλαθούνα , και το μεταφέρουν στο σπίτι. Εκεί το απλώνουν σε μέρος δροσερό για να μην κολλήσει και να μη γίνει ένας βώλος.
  Μετά το πρώτο μάζεμα συνεχίζεται το κέντος και η τελική συγκομιδή γίνεται από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι 15 Οκτωβρίου. Πέρα απ' αυτήν την ημερομηνία απαγορεύεται κανονικά με νόμο η συλλογή μαστίχας. Όταν ξεραθεί το απλώνουν σε μεγάλους στρογγυλούς χάλκινους δίσκους, τα λεγόμενα σινιά, ή σε ταψιά και το καθαρίζουν. Υστερα το πλένουν με νερό και σαπούνι, και το κοσκινίζουν με δρομόνι χοντρό, πρώτα, πιο ψηλό μετά και με σηταρικό, και το χωρίζουν σε κατηγορίες με βάση το μέγεθος (πίττα, χοντρό, ψιλό και σκόνη). Υστερα παραδίδεται στο εμπόριο μέσω των Συνεταιρισμών και της Ενωσης Μαστιχοπαραγωγών.
  Ο λαός έχει συνδέσει το σχίνο με τον Αγιο της Χίου, τον Αγιο Ισίδωρο και έχει πλάσει διάφορους θρύλους. Από το συγχωριανό μου Ισίδωρο Μιχ. Τσική έχω ακούσει πριν από χρόνια την ακόλουθη παράδοση: "Εδώ και πάρα πολλά χρόνια υπάρχει στο χωριό μας (Πυργί) μια παράδοση ότι ο Αγιος Ισίδωρος ήταν καταδιωκόμενος από τους Xριστιανομάxους. Ο πατέρας του ήταν στην υπηρεσία ενός αυτοκράτορα, ίσως από την Αφρική, και ήταν και αυτός εναντίον του γιου του. Για να προστατευτεί ο Αγιος, πήγε και κάθισε κάτω από ένα μαστιχόδεντρο. Οταν τον ανακάλυψαν οι Χριστιανομάχοι, τον σκότωσαν και τον διαμέλισαν και με τα χτυπήματα πλήγωσαν και τον κορμό του δέντρου. Κι αυτό το δέντρο έχυσε δάκρυα.
  Τα δάκρυα είχαν μια θαυμάσια μυρωδιά και ήταν κρυστάλλινα, εντελώς διαφανή. Ελεγαν λοιπόν τότε οι άνθρωποι πώς να το ονομάσουμε άραγε, διότι είχαμε την τύχη να το ανακαλύψουμε, εμάς τύχη, μας τύχη, μαστίχι". Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση ο Αγιος Ισίδωρος, ταλαιπωρημένος και βασανισμένος από τους Ρωμαίους, σύρθηκε κάτω από τα κλαδιά του σχίνου. Από τότε το σχίνο τον ευλόγησε ο Θεός. Από το βιβλίο "Ενα Κειμήλιο Το Πυργί της Χίου" σελ. 201 που εκδόθηκε το 1992 από τον Σύλλογο Πυργουσών Αττικής «Το Πυργί Χίου».

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του κόμβου: Το Πυργί της Χίου

• http://www.pyrgi.net/mastixa.html (5 φωτ.)

Fine cloth was made at Chios

Cloth Chios: Perseus Lookup Tool, text search
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...
Perseus: Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

Anthrakion

A species of carbuncle found in the island of Chios.

Perseus: Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

Μαστίχα

Το δέντρο που πληγώναμε
  Αν υπήρχε σήμα κατατεθέν για τη Χίο, αυτό σίγουρα θα ήταν το μαστιχόδεντρο, το μοναδικό δώρο που συχνά στο παρελθόν έγινε και κατάρα αφού το μονοπώλιό της μαστίχας ήταν ανέκαθεν το μήλον της έριδος μεταξύ των ισχυρών της κάθε εποχής. Δέντρο αειθαλές, ανήκει στην οικογένεια Pistachia, φτάνει τα 2-3 μέτρα ύψος και η παραγωγή της μαστίχας ξεκινά από τον 5ο με 6ο χρόνο ζωής του σχοίνου, όπως ονομάζουν οι ντόπιοι το μαστιχόδεντρο. Ευδοκιμεί μόνο σε 21 χωριά της Νότιας Χίου, τα Μαστιχοχώρια.
  Η παλαιότερη αναφορά στη μαστίχα ανάγεται στον Ηρόδοτο, τον 5ο αιώνα π.Χ. Στην Αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούσαν τη μαστίχα ως λευκαντικό των δοντιών και αν το καλοσκεφτεί κανείς η μαστίχα ήταν η μοναδική τσίχλα στους αρχαίους χρόνους! Στη ρωμαϊκή εποχή, χρησιμοποιούνταν οδοντογλυφίδες από μαστιχόδεντρα για τον ίδιο λόγο και η χρήση της μαστίχας εξαπλώθηκε μέχρι και τα χαρέμια της Ανατολής.
  Η παράδοση πάλι λέει ότι ο Θεός ευλόγησε το μαστιχόδεντρο να παράγει μαστίχα όταν το 250 μ.Χ. το σώμα του Αγίου Ισιδώρου που μαρτύρησε από τους Ρωμαίους σύρθηκε κάτω από τον Σχοίνο. Τότε ήταν που το δέντρο, βλέποντας τα δάκρυα του Αγίου Ισιδώρου άρχισε κι αυτό να δακρύζει.
Τα μαγικά δάκρυα
  Η μαστίχα έχει πληθώρα ιδιοτήτων και χρήσεων. Απορροφά τη χοληστερόλη, είναι αντιβακτηριδιακή, συμβάλει στην αντισηψία του στόματος και την πέψη, δυναμώνει τα ούλα, επουλώνει πληγές και πρόσφατα, αποδείχτηκε πλέον και επιστημονικά ότι ενεργεί κατά του έλκους και του καρκίνου του στομάχου. Πέρα από τις φαρμακευτικές της ωστόσο ιδιότητες η μαστίχα διαπρέπει και στην ποτοποιία (λικέρ μαστίχας και μαστιχάτο ούζο), τη ζαχαροπλαστική (μπισκότα και παγωτά μαστίχας, υποβρύχιο γλυκό) και τη μαγειρική. Χρησιμοποιείται επίσης ως βασικό συστατικό σε οδοντόκρεμες, σαμπουάν, αρώματα, λιβάνια, βερνίκια και αλλού, σε επεξεργασμένη και διαφορετική κατά περίπτωση μορφή.
Το κέντος
  Η συλλογή της μαστίχας ξεκινά με τον καθαρισμό της περιοχής κάτω από το δέντρο η οποία στη συνέχεια στρώνεται με ασπρόχωμα, πάνω στο οποίο θα πέσουν τα δάκρυα του πληγωμένου δέντρου. Το κέντος (όπως οι ντόπιοι ονομάζουν το κέντημα των δέντρων)διαρκεί από τον Ιούνιο μέχρι και το Σεπτέμβριο.
  Οι μαστιχοπαραγωγοί πληγώνουν τα δέντρα με το κεντητήρι, από την πλευρά που βλέπει προς το χώμα για να πέφτουν εκεί τα δάκρυα. Ξυπνούν πριν ακόμα χαράξει και η πορεία με τα γαϊδουράκια προς τους σχοίνους, ακόμα και σήμερα είναι από τις πιο γραφικές σκηνές που συναντά κανείς στο νησί. Κατάλληλα ντυμένοι και εφοδιασμένοι με τα εργαλεία τους, σ' έναν αγώνα δρόμου με τον ήλιο, προσπαθούν να αποφύγουν την παρουσία του η οποία δυσχεραίνει το έργο τους. Για τους ανθρώπους που γονυπετείς φροντίζουν τους σχοίνους κάθε αυγή, η μέρα τελειώνει πριν ο ήλιος ανέβει ψηλά.
  Όταν πια τα δάκρυα έχουν στεγνώσει, οι μαστιχοπαραγωγοί μαζεύουν με το τιμητήρι όλα τα δάκρυα που έχουν πέσει στο χώμα ή έχουν στεγνώσει πάνω στον κορμό και τα κλαδιά.
  Το μοναδικό αυτό φυσικό προϊόν είναι τόσο πολύτιμο που συλλέγονται ακόμα και τα ρινίσματά που είναι ανακατεμένα με το χώμα.
  Τα γραφικά σοκάκια των Μαστιχοχωρίων ζωντανεύουν όσο ποτέ όταν οι συλλέκτες αρχίσουν το ταχτάρισμα (κοσκίνισμα), το πλύσιμο με κρύο νερό και σαπούνι, το "άπλωμα" για στέγνωμα και το ξύσιμο των κομματιών της μαστίχας.
  Η όλη διαδικασία αποτελεί κοινωνικό γεγονός. Όποιος επισκεφτεί τότε τα Μαστιχοχώρια θα νιώσει τη ζεστασιά των καλοσυνάτων αυτών ανθρώπων να τον τυλίγει σε κάθε γωνιά. Μήπως αυτή είναι η πραγματική μαγεία της μαστίχας;

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Χίου