Πληροφορίες τοπωνυμίου

Τα μανιτάρια

ΓΡΕΒΕΝΑ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ
  Τα μανιτάρια αποτελούν ένα από τα στοιχεία που συνθέτουν το μωσαϊκό της χλωρίδας του νομού Γρεβενών. Παράλληλα όμως αποτελούν και ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν το στίγμα και τη φυσιογνωμία του νομού συνολικά. Τα μανιτάρια και γενικότερα οι μύκητες αποτελούν μια πολυάριθμη ομάδα οργανισμών που κατατάσσονται στα φυτά (κρυπτόγαμα θαλλόφυτα). Παρουσιάζουν όμως σημαντικές διαφορές τόσο από τα πράσινα φυτά, όσο και από τα φύκη και τα βακτήρια, με αποτέλεσμα να ταξινομούνται σήμερα - άτυπα - σ' ένα τρίτο βασίλειο, ανάμεσα στο φυτικό και το ζωικό. Είναι ετερότροφοι οργανισμοί που παίρνουν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς οργανισμούς. Αυτό που αποκαλούμε μανιτάρι, δεν είναι παρά μόνο το ορατό μέρος του οργανισμού, το καρπόσωμα, που βρίσκεται πάνω απ' την επιφάνεια του υποστρώματος. Το καρπόσωμα του μύκητα αντιστοιχεί με τον καρπό των φανερόγαμων φυτών. Μέσα ή επάνω στο υπόστρωμα βρίσκεται το σώμα του μύκητα, ο θαλλός. Ο θαλλός αποτελείται από μικροσκοπικούς νηματοειδείς σωλήνες, τις μυκηλιακές υφές, που σπάνια φαίνονται με γυμνό μάτι και οι οποίοι παράγουν τα καρποσώματα. Τα καρποσώματα, σ' αντίθεση με το θαλλό, ζουν από λίγες ώρες ως λίγες ημέρες και στη συνέχεια αποσυντίθενται αφού είναι ευπρόσβλητα από έντομα, βακτήρια και ζύμες. Εξαίρεση αποτελούν τα καρποσώματα με ξυλώδη ή φελλώδη σύσταση που μπορούν να ζήσουν πάνω από ογδόντα χρόνια.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Οι ποικιλίες των μανιταριών

  Στα δρυοδάση που κυριαρχούν στην ημιορεινή ζώνη των Γρεβενών καρποφορούν τα πολύτιμα είδη του γένους Boletus (Καλογεράκια και Βασιλικά), οι Κοκκινούσκες (Amanita caesarea), τα Ζαρκαδίσια (Macrolepiota procera), τα Χτενάκια (είδη του γένους Ramaria), τα Αρνάκια (Hericium erinaceus και Hericium clathroides), τα Νεραντζάκια (Cantharellus cibarius) και δεκάδες είδη που ανήκουν στα γένη Cortinarius, Lactarius, Russulla, Conocybe, Entoloma, Pluteus, Hygrocybe, Xerocomus κ.λ.π. Δε λείπουν όμως και τα θανατηφόρα είδη του γένους Amanita όπως τα Amanita phalloides, Amanita verna και Amanita panthrina.
  Οσο ανεβαίνουμε υψομετρικά προς την ορεινή ζώνη, τη θέση της βελανιδιάς παίρνουν τα μαύρα πεύκα, τα έλατα, οι οστρυές, οι γαύροι, τα σφενδάμια και τα ρόμπολα. Εκατοντάδες είδη μανιταριών εμφανίζονται εκεί στις βροχερές περιόδους, συχνά σε μεγάλες ποσότητες. Την άνοιξη κυριαρχούν τα δύο θανατηφόρα είδη του γένους Gyromitra, λίγες απ' τις περιζήτητες Μορχέλλες και κάποια από τα δασόβια είδη του γένους Agaricus. Το φθινόπωρο εμφανίζονται είδη που ανήκουν στα γένη Suillus, Cortinarius, Lactarius, Russulla, Macrolepiota, Mycena, Collybia, Marasmius, Tricholoma, Coprinus, Psathyrella, Ramaria, Conocybe, Hygrophorus, Hygrocybe, Laccaria, Otidea, Lycoperdon, Geastrum, Hydnum, Hydnellum, Pholiota κ.λ.π. Στα δάση με τις οξυές απαντώνται δεκάδες είδη μανιταριών. Από αυτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα περιζήτητα Boletus edulis (Βασιλικά της οξυάς), των οποίων η καρποφορία ευνοείται από ζεστά και βροχερά καλοκαίρια, το Ζουρλομάνταρο (Amanita muscaria) με τη γνωστή παραισθησιογόνα δράση, το Βρωμομάνταρο (Phallus impudicus), τα μανιτάρια των Κενταύρων, των Σατύρων και των Μαινάδων της μυθολογίας. Ιδιαίτερη αξία για όσους ενδιαφέρονται για την ποικιλία των χρωμάτων και των μορφών των μανιταριών, αποτελεί η Βάλια Κάλντα που συνδυάζει την παρουσία πεύκου, οξυάς, θάμνων και λιβαδιών με άφθονα νερά.
  Στα λιβάδια, τα βοσκοτόπια και τα ξέφωτα των δασών, αφθονούν στις βροχερές περιόδους της άνοιξης, του καλοκαιριού και του φθινοπώρου τα πολύτιμα είδη του γένους Agaricus που είναι γνωστά ως Πρόβεια (Agaricus campestris και Agaricus macrosporus). Αλλα είδη των λιβαδιών είναι τα Αγιωργίτικα (Calocybe gambosa) που εμφανίζονται νωρίς την άνοιξη, οι Αλεποπορδές (Calvatia utriformis, Bovista plumpea και Vascellum pratense), τα Coprinus niveus, Marasmius oreades, Macrolepiota excoriata, Lepiota oreadiformis, Leucoagaricus leucothites, Panaeolus sphinctrinus, Stropharia semiglobata, Stropharia coronilla καθώς και τα είδη του γένους Hydrocybe με τα λαμπερά χρώματα.
  Στις όχθες του Αλιάκμονα και του Βενέτικου αναπτύσσονται δεκάδες είδη που ευνοούνται από την αυξημένη υγρασία και την παρουσία των υδρόφιλων δέντρων. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα φαγώσιμα είδη του γένους Morchella (Μουρτσέκια) που εμφανίζονται την άνοιξη - κυρίως σε εδάφη που έχουν πλημμυρίσει - τα Agrocybe cyclindracea που αναπτύσσονται πάνω σε ξύλο λεύκης και τα Flamullina velutipes που καρποφορούν κυρίως το χειμώνα, πάνω σε κορμούς λεύκης και ιτιάς.
  Στις μέρες μας το ενδιαφέρον για τη γνώση και τη συλλογή των μανιταριών παρουσιάζει έξαρση, καθώς και όλο και περισσότεροι ανακαλύπτουν ξανά την εξαιρετική γεύση και τη συγκίνηση που προσφέρει η εμπειρία της αναζήτησης και της συλλογής. Ωστόσο η έλλειψη γνώσεων του αντικειμένου κι η αρνητική προκατάληψη που τη συνοδεύει, αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες. Μόνο τα τελευταία χρόνια, χάρη στις πληροφορίες που δίνουν οι οδηγοί με έγχρωμες φωτογραφίες, προστέθηκαν στη λίστα των φαγώσιμων μανιταριών αρκετά είδη που ως τώρα αγνοούνταν. Ετσι, οι νεότεροι συλλέκτες έμαθαν να ξεχωρίζουν και να μαζεύουν τα Νερατζάκια (Cantharellus ceibarius), τους Κοπρίνους (Coprinus comatus), τα Υδνα (Hydnum repandum & H. rufescens), τις Πράσινες Ρουσούλες (Russulla virescens), τα Πευκίσια (Suillus granulatus και Suillus luteus), τους Πλευρωτούς (Pleurotus ostreatus), τα φαγώσιμα είδη του γένους Lactarius, τα είδη του γένους Morchella κ.ά.
  Οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής του Βοίου (Κυδωνιές, Κυπαρίσσι, Καλλονή, Τρίκορφο, Δασύλλιο, Κληματάκι, Αηδόνια, Αγιος Κοσμάς και Λείψι) φημίζονται για το πάθος τους στην αναζήτηση και τη συλλογή των μανιταριών, τα οποία αποτελούν συμπλήρωμα στο διαιτολόγιό τους. Παλαιότερα σε περιόδους άφθονης καρποφορίας, οι κάτοικοι στέγνωναν κάποιες ποσότητες μανιταριών στον ήλιο και στη συνέχεια τα περνούσαν από κασταλαή (διάλυμα στάχτης σε νερό) για να τα προστατέψουν από την μούχλα και τα έντομα.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Η διάκριση των μανιταριών

  Δυστυχώς δεν υπάρχει κανένας γενικός κανόνας διάκρισης των φαγώσιμων ειδών από τα δηλητηριώδη. Αντίθετα υπάρχουν αρκετές λαϊκές δοξασίες, λανθασμένες και άκρως επικίνδυνες. Λανθασμένες είναι και οι θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες τα δηλητηριώδη είδη έχουν οπωσδήποτε πικρή ή καυστική γεύση ή ότι τα είδη που τρώγονται από έντομα, σαλιγκάρια, χελώνες ή άλλα μικρόζωα, είναι ακίνδυνα και για τον άνθρωπο. Δεν αληθεύουν επίσης οι δοξασίες ότι τα δηλητηριώδη μανιτάρια μαυρίζουν τα ασημένια κουτάλια που έρχονται σ' επαφή μαζί τους κατά το βράσιμο ή ότι πήζουν το γάλα ή το ασπράδι του αυγού. Είναι φανερό ότι οι συλλέκτες που εφαρμόζουν αυτές τις μεθόδους, κινδυνεύουν άμεσα από δηλητηριάσεις. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το βράσιμο, η ξήρανση ή η κονσερβοποίηση δεν εξουδετερώνουν τις ισχυρές τοξίνες των θανατηφόρων ειδών. Μεγάλος κίνδυνος υπάρχει από τη σύγχυση των φαγώσιμων ειδών του γένους Agaricus με τα τοξικά: Ag. xanthodermus, Ag. xanthodermus var. griseus, Ag. xanthodermus var. lepiotoides, Ag. praeclaresquamosus και Ag. praeclaresquamosus var. terricolor. Ο μόνος κανόνας που ισχύει γενικά για τη συλλογή των αυτοφυών μανιταριών είναι αυτός που λεει ότι μαζεύουμε για τροφή μόνο τα είδη, των οποίων τα χαρακτηριστικά γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα. Η παραμικρή αμφιβολία συνιστά λόγο απόρριψης ενός είδους.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Χλωρίδα και Βλάστηση

ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ (Λίμνη) ΚΑΣΤΟΡΙΑ
  Σημαντικά στοιχεία σχετικά με τη χλωρίδα και τη βλάστηση της λίμνης της Καστοριάς είναι το παραλίμνιο δάσος και οι παρόχθιες διαβαθμίσεις υδρόφιλης και υδροχαρούς βλάστησης.
   Το παραλίμνιο δάσος αποτελεί ένα από τα ελάχιστα που έχουν απομείνει στη χώρα μας και αποτελείται από πελώρια πλατάνια, λεύκες, ιτιές, σκλήθρα και πολλά αναρριχώμενα φυτά.
   Σημαντική επίσης θεωρείται και η ύπαρξη ενδημικών και σπάνιων φυτών της χλωρίδας μας σε διάφορες θέσεις.
  Ειδικότερα στα σπάνια φυτά της περιοχής περιλαμβάνονται:
•Lilium candidum [(Παρθενικός κρίνος (άγρια μορφή)]: Φυτρώνει στην περιοχή του Προφήτη Ηλία.
•Iris pseudacorus (Νερόκρινο): Φυτρώνει στην βόρεια περιοχή της λίμνης
•Galeopsis candidum: Πολύ σπάνιο φυτό στη χώρα μας. Ίσως η Καστοριά να είναι η μόνη τοποθεσία στην Ελλάδα όπου παρατηρείται το είδος αυτό. Φυτρώνει στη βόρεια περιοχή των παρόχθιων εκτάσεων.
•Leucjum aestivum: Φυτρώνει κοντά στα ρέματα Αποσκέπου και Βυσινιάς στην βόρεια περιοχή της λίμνης.
•Oenothera erythrosepala: Πολύ σπάνιο φυτό στην Ελλάδα, φυτρώνει στις εκβολές του Ξηροποτάμου, κοντά στο Μαυροχώρι στην ανατολική πλευρά της λίμνης.
•Verbascum phoeniceum ssp. flavidum: Σπάνιο στην Ελλάδα φυτό, φυτρώνει στην ανατολική πλευρά της λίμνης.
•Clemantis viticella: Πολύ σπάνιο είδος αγράμπελης για την Ελλάδα, φυτρώνει μεταξύ Μαυροχωρίου και Δισπηλιού, στην ανατολική-νοτιανατολική πλευρά της λίμνης.
•Rhamnus intermedius: Πολύ σπάνιο είδος θάμνου με μοναδική εμφάνιση στη χώρα μας, φυτρώνει νότια της πόλης της Καστοριάς.
•Acanthus balcanius: Φυτρώνει στην περιοχή του Αγίου Ηλία.
•Trapa natans: Υδροχαρές είδος, που ανήκει στο κόκκινο βιβλίο των φυτικών ειδών της Ευρώπης, παρατηρείται σε διάφορα σημεία μέσα στη λίμνη.
  Όπως προαναφέρθηκε, σημαντική είναι η παρόχθια και η υδρόβια βλάστηση της λίμνης, η ζώνη των καλαμώνων της λίμνης που καταλαμβάνει έκταση 140 στρεμμάτων. Τα κυρίαρχα είδη είναι τα Phragmites australis, Scripus sp., Carex sp., Sparganium ramosum, Iris pseudacorus, Eleocharis palustris, Trifolium sp., Typha angustifolia. Από τα εφυδατικά και αφυδατικά είδη, κυρίαρχα είναι τα: Trapa natans, Ranunculus aquatilis, Potamogeton crispus, Myriophyllon spicatum, Ceratophyllum submersum.
  Η λίμνη της Καστοριάς είναι ο πρώτος υγρότοπος όπου η διαχείριση των καλαμώνων απασχόλησε σοβαρά τον τοπικό πληθυσμό. Έτσι, ο Δήμος Καστοριάς, μετά τις σχετικές μελέτες, περνά σε φάση εφαρμογής διαχείρισης των καλαμώνων.
Kείμενα: Δρ. Θεόδωρος Μαρδίρης

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Καστοριάς

• http://www.kastoriacity.gr/limni_intro.htm (1 φωτ.)