Πληροφορίες τοπωνυμίου

Το Φίλιππο Ε'

ΗΡΑΙΑ (Αρχαία πόλη) ΑΡΚΑΔΙΑ
Ο Φίλιππος κατέλαβε την Ηραία κατά το συμμαχικό πόλεμο (περίπου στα 219 π.Χ) και την παρέδωσε μαζί με άλλες πόλεις που είχε καταλάβει στους συμμάχους του Αχαιούς (Εκδ. Αθηνών, Παυσανίου Περιήγησις, τόμ. 4, σελ. 281, σημ. 1).

Ιστορική διαδρομή

Αρχαίοι Χρόνοι
  Η Ηραία ήταν μεγίστης σημασίας λόγω της θέσης της, στο δρόμο προς την ΄Ιλιδα, την ενδότερη Αρκαδία και την Αργολίδα. ΄Ηταν η πρώτη Αρκαδική πόλη που έκοψε νομίσματα στο β΄ μισό του 6ου π.Χ. αιώνα με τη κεφαλή της ΄Ηρας. ΄Ηταν δεύτερα σε κυκλοφορία μετά τα κορινθιακά. Μετά το 425 π.Χ. αρχίζει η κοπή νομισμάτων όχι πλέον με τη κεφαλή της ΄Ηρας, αλλά της ΄Αρτεμης, της Αθηνάς, του Πάνα, θεότητες που λατρεύονταν σ΄όλη την Αρκαδία. Ακόμη η Ηραία έκοψε και χάλκινα νομίσματα με τον τύπο της Αχαϊκής Συμπολιτείας αφού το 234 π.Χ. προσχώρησε σ΄ αυτήν και επίσης χάλκινα αυτοκρατορικά επί Σεπτιμίου Σεβήρου και Καρακάλα με την επιγραφή Ηραίων και Τύχην - ΄Ηλιον - Αλφειόν. Την οικονομική της κατάσταση μαρτυρούν και τα νομίσματα που βρέθηκαν στην Ολυμπία. Από τα νομίσματα παρακολουθούμε την πρώτη ιστορία της πόλης. Οι Ηραιάτες ήταν ήδη μέλη της αρκαδικής συμμαχίας του 5ου αιώνα π.Χ. Από τους καταλόγους των Ολυμπιονικών μαθαίνουμε για το ρόλο τους. Προκύπτει πάντως ότι μέλη μιας Ηραιάτικης οικογένειας πέτυχαν υψηλές επιδόσεις για τρεις συνεχείς γενιές. Ο Δημάρετος ο Ηραιεύς το 520 και το 516 π.Χ. πρώτευσε στην οπλιτοδρομία, ο γιός του Θεόπομπος νίκησε δύο(2) φορές στο πένταθλο, ενώ ο εγγονός του επίσης Θεόπομπος πρώτευσε δύο(2) φορές στη πυγμαχία. Οι πηγές αναφέρουν τρεις(3) ακόμη ολυμπιακές νίκες Ηραιατών και έτσι η Ηραία παίρνει δικαιωματικά ιδιαίτερη θέση στην Ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι πηγές αναφέρουν πως ο στρατός της Ηραίας πολέμησε στη μάχη της Μαντινείας (468 π.Χ.) στο πλευρό των Σπαρτιατών. Αργότερα, το 369 π.Χ. οι Αρκάδες πυρπόλησαν την περιοχή της Ηραίας για τη συμμαχία της με τη Σπάρτη, η οποία συνεχίστηκε και μετά τη μάχη των Λεύκτρων. Στο τέλος βέβαια οι Ηραιάτες αναγκάστηκαν να ταχθούν με το μέρος της Αρκαδικής Ομοσπονδίας. Η Ηραία το 240 π.Χ. προσκολήθηκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία και στη ταραχώδη περίοδο που ακολούθησε κυριεύθηκε το 227 π.Χ. από τον Κλεομένη και το 222/221 από τον Αντίγονο Δώσωνα. Το 218 την κατέλαβε ο Φίλιππος της Μακεδονίας. Μια επιγραφή του 2ου αιώνα π.Χ. από την Ολυμπία αναφέρει φιλονικίες με τη γειτονική πόλη Αλίφειρα. Το όνομα της πόλης της Ηραίας απαντά επίσης στο Δίωνα από τη Προύσα (1ου - 2ου αιώνα μ.Χ.) Η πόλη γνώρισε νέα ακμή στη εποχή του Σεβήρου και του Καρακάλα. Τελευταία αναφορά της Αρχαίας Ηραίας γίνεται από το Πτολεμαίο. Μετά τη κατάλυση του αρχαίου Ελληνικού Κόσμου η πόλη της Ηραίας καταστράφηκε και ερειπώθηκε. Το Μεσαίωνα η πόλη σχεδόν εξαφανίζεται. Ο Παυσανίας τοποθετεί την πόλη σε απόσταση 15 στάδια ανατολικά του Ποταμού Λάδωνα και στη δεξιά όχθη του ποταμού Αλφειού. Η πόλη απλωνόταν και στη κοιλάδα του ποταμού. Αναφέρει ότι υπάρχουν εγκαταστάσεις περιπάτων με μυρσίνες, δέντρα και επίσης λουτρά. Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στα Θρησκευτικά οικοδομήματα της πόλης. Τονίζει πως στην Ηραία υπήρχαν δύο(2) ναοί του Διονύσου με την επωνυμία Πολίτης και Αυξίτης και λατρευτικό συγκρότημα όπου τελούνταν οργιαστικές τελετές προς τιμήν του Διονύσου. Αναφέρει επίσης ναούς αφιερωμένους στον Πάνα και την Ήρα. ΄Ολων αυτών των ναών οι θέσεις δεν έχουν προσδιοριστεί με ακρίβεια από την αρχαιολογική σκαπάνη. Στα χρόνια του Παυσανία (2ον αιώνα μ.Χ.) η πόλη και ο ναός της ΄Ηρας, που σωζόταν σε ερείπια, θεωρούνταν ότι ιδρύθηκε από τον επώνυμο ήρωα Ηραιέα (γιό του Λυκάονος). Πάντως το αρχαιότερο νόμισμα που κόπηκε στην Ηραία, μεταξύ 510 π.Χ. - 470 π.Χ. και που παριστάνει γυναικεία κεφαλή που φέρει διάδημα και καλύπτεται από πέπλο, αποδίδεται από ορισμένους μελετητές στην ΄Ηρα από την οποία το πιθανότερο πήρε το όνομά της η πόλη. Νομισματικές μαρτυρίες μας επιτρέπουν επίσης να εικάσουμε ότι στην Ηραία λατρευόταν και η Αθηνά, η ΄Αρτεμης και η Τύχη.
Νεότεροι χρόνοι
  Στηριζόμενοι στις φιλολογικές μαρτυρίες περιηγητές του 19ου αιώνα, εντόπισαν τη θέση της αρχαίας πόλης της Ηραίας στη δεξιά όχθη του Αλφειού ποταμού, νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού ΄Αγιος Ιωάννης. Συγκεκριμένα επισημάνθηκαν υπολείμματα τοίχων, λείψανα ίσως ρωμαϊκών λουτρών και μέσα στην εκκλησία του χωριού κομμάτια κιόνων. Το Φθινόπωρο του 1930 ο αρχαιολόγος Αλέξ. Φιλαδελφεύς διεξήγαγε περιορισμένης κλίμακας αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή της Ηραίας. Αποκάλυψε κτήρια που περιείχαν δύο(2) ρωμαϊκά ψηφιδωτά, μία(1) αίθουσα με υπόκουστο, τα ερείπια ενός τετράγωνου οικοδομήματος (4,20 Χ 4,20) στη θέση "Παλιοεκκλησιά" που το ταύτισε μ΄ έναν από τους ναούς που αναφέρει ο Παυσανίας. Στους πρόποδες του λόφου Ανεμοδούρα, στη θέση "Βαμβακιά" αποκαλύφθηκαν τα θεμέλια μιας "δημόσιας κρήνης" ή ενός "Νυμφαίου", που ο Φιλαδελφεύς το θεώρησε κατοικία του Πάνα και των Νυμφών. Στην Εκκλησιά του χωριού (΄Αγιος Ιωάννης) σώζονται ακόμη και σήμερα κομμάτια κιόνων από ασβεστόλιθο.
Κείμενο: Νίκος Ι. Κωστάρας

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάρτιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ηραίας

• http://arcadia.ceid.upatras.gr/hraia/istoria/diadr...