Πληροφορίες τοπωνυμίου

Οι Βαλαάδες

ΓΡΕΒΕΝΑ (Νομός) ΕΛΛΑΔΑ
  Οι Βαλαάδες υπήρξαν ένα ξεχωριστό και συνάμα ιδιαίτερο κεφάλαιο στη μακραίωνη ιστορία του νομού Γρεβενών. Πρόκειται για εξιλαμισθέντες γηγενείς, Ελληνες Χριστιανούς, των οποίων ο εξισλαμισμός έγινε κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Στα Γρεβενά, εξακολουθούσαν αυτοί να μιλούν την Ελληνική γλώσσα, ως μητρική τους, και όχι την Τουρκική, διατήρησαν δε, πολλά έθιμα Ελληνικά - Χριστιανικά. Μαζί με τους Αλβανούς και τους Τούρκους, συγκροτούσαν το σύνολο των μωαμεθανών της πόλης των Γρεβενών. Σύμφωνα με μια πιθανή εκδοχή, το όνομά τους προέρχεται από την προσφώνηση «Βα Αλλάχ (= μα τον Αλλάχ)», που σε πολλές των περιπτώσεων αποτελούσε τα μοναδικά τούρκικα που γνώριζαν. Η βαθιά ριζωμένη μέσα τους χριστιανική παράδοση δεν τους εμπόδιζε από το να ορκίζονται εξίσου και στην Παναγία. Εφυγαν από την Ελλάδα το 1924, με την ανταλλαγή των πληθυσμών.
  Τα κυριότερα χωριά τους στο νομό Γρεβενών ήταν τα εξής: Ντοβράτοβο (σημ. Βατόλακος), Κουμπλάρι (σημ. Μυρσίνα), Σούμπινο (σημ. Κοκκινιά), Κρίφτσι (σημ. Κιβωτός), Τσούρχλι (σημ. Αγιος Γεώργιος), Τριβένι (σημ. Σύδενδρο), Κάστρο, Ντοβρούνιστα (σημ. Κληματάκι), Μεγάλο Σειρήνι, Ντόβρανι (σημ. Ελατος), Κυρακαλή, Βράστινο (σημ. Αναβρυτά), Βέντζι (σημ. Κέντρο), Τόριστα (σημ. Ποντινή), Ανγκαλέοι (σημ. Αγαλαίοι), Πηλόρι (σημ. Πυλωροί).
  Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών, σύμφωνα με γραπτές πηγές, Βαλαάδες συναντώνται στη συνοικία Top Kapi της Κων/πολης (400 άτομα) και στη συνοικία Maden της Αγκυρας. Απόγονοι των Βαλαάδων υπάρχουν σήμερα στο Αϊδίνιο κυρίως αλλά και στην Κων/πολη, τη Σμύρνη, την Προύσα, τη Νίκαια, το Ισμίτ και τη Νίγδη. Στο χωριό Τένεϊ της Νίγδης κατοικούν 800 άτομα βαλαάδες, 3 μαχαλάδες (των οποίων η καταγωγή έλκει από την Κιβωτό Γρεβενών) όπως επίσης και στο γειτονικό Ουλούαγατς και την Τάσλιτζα.
  Σε επιτόπια έρευνα το 1996 των ερευνητών Λάμπρ. Μπαλτσιώτη και Μαρ. Τεκτονίδου, στο χωριό αυτό Τένεϊ της Νίγδης (πρώην Γεσίλμπουρτς), και κατόπιν ηχογραφήσεως, διαπιστώθηκε πόσο ζωντανή και αναλλοίωτη παραμένει στις ψυχές των ανθρώπων αυτών μια παράδοση και γλώσσα, αποκομμένες από τη Μητρόπολή τους (Γρεβενά), με στοιχεία που ενδεχομένως παραξενέψουν το σημερινό κάτοικο της περιοχής Γρεβενών - το χθεσινό τους γείτονα.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο (1998) της Νομαρχίας Γρεβενών.

Οικονομική ζωή - Πολιτιστική ζωή

ΚΥΔΩΝΙΕΣ (Χωριό) ΓΡΕΒΕΝΑ
  Με το πέρασμα των χρόνων οι Κυδωνιές εξελίσσονται σε αξιόλογο Κεφαλοχώρι. Το ορεινό όμως και το άγονο της περιοχής αναγκάζουν πολλούς Κυδωνιώτες να πάρουν το σκληρό δρόμο της ξενιτιάς. Έμπειροι τεχνίτες της οικοδομικής απλώνονται σχεδόν παντού, στην Αμερική, την Πόλη, το Αγιο Όρος, την Ενδοχώρα. Το παλιό πέτρινο Σχολείο των Κυδωνιών (1859).
  Στους καινούριους τόπους οι Κυδωνιώτες έρχονται σε επαφή με νοοτροπίες και πολιτισμούς που επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς της. Το 1871 στην Πόλη ογδόντα περίπου Κυδωνιώτες ιδρύουν εκπολιτιστικό Σύλλογο με την επωνυμία «Αδελφότης τριών Ιεραρχών» με κύριο σκοπό τη βελτίωση της ζωής των συγχωριανών» στο χωριό. Το ίδιο γίνεται και στην Αμερική ιδρύουν εκπολιτιστικό σύλλογο με την επωνυμία «Ζωοδόχος πηγή» με ίδιο σκοπό μ΄αυτού της Πόλης.
  Αργότερα κατά την παράδοση ιδρύουν ως νεότερο τον εκπολιτιστικό Σύλλογο στις Κυδωνιές με το όνομα «Ένωση» και στη Θες/νίκη τον «Εκπολιτιστικό Σύλλογο Κυδωνιωτών Θες/νίκης».
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Κοσμά του Αιτωλού

• http://www.dimosagioukosma.gr/villages/06.html (5 φωτ.)