Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΑΦΡΟΔΙΣΙΑ (Οικισμός) ΧΙΟΣ
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
   Τα Αφροδίσια βρίσκονται στο βόρειο δυτικό μέρος του νησιού, σε απόσταση 55 χιλιομέτρων περίπου από την πόλη . Απέναντι ακριβώς και σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων βρίσκεται ο έτερος οικισμός της κοινότητας τα Χάλανδρα ( Χάλανδρα και Αφροδίσια αποτελούν μία κοινότητα ). Με βάση το οδικό δίκτυο, το χωριό συνορεύει στα ανατολικά με τον οικισμό "Εγρηγόρος", ενώ στα νότια με τον οικισμό "Κέραμος". Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του όρους "Αμανή". Η κλίση του εδάφους είναι ανηφορική, γεγονός που καθιστά την κίνηση μέσα στο χωριό αρκετά κοπιαστική. Στο χαμηλότερο σημείο υπάρχει η κύρια είσοδος του χωριού, την οποία συναντά κάποιος ερχόμενος από τον οδικό δίκτυο Χαλάνδρων - Αφροδισίων. Αλλη μια είσοδος υπάρχει στον δρόμο που οδηγεί προς τον Εγρηγόρο, στην τοποθεσία "Αλώνια", όπου καταλήγει στον Ιερό Ναό του Αγίου Μάμαντος. Περιμετρικά του χωριού υπάρχουν πλούσια πευκοδάση. Εντός του χωριού υπάρχουν διάφορα δέντρα - ελιές, καρυδιές, αμυγδαλιές αλλά και οπωροφόρα δέντρα όπως μηλιές, αχλαδιές, ροδακινιές και άλλα. Δεν λείπουν και οι γραφικοί κήποι με τα λαχανικά. Ολα τα σπίτια του χωριού είναι γεμάτο λουλούδια ενώ επικρατεί η μαγευτική μυρωδιά του βασιλικού.

ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
   Τα περισσότερα σπίτια του χωριού είναι χτισμένα με πέτρα ενώ η οροφή είναι διακοσμημένη με κεραμίδια. Εξωτερικά, όλα έχουν βεράντα τον λεγόμενο "αξάτο". Ολες οι βεράντες έχουν αυτοσχέδιες "τέντες" οι οποίες δημιουργούνται είτε από κλήματα είτε από πλατάνια. Τα κλήματα αυτά κάθε άλλο παρά διακοσμητικά είναι αφού παράγουν πολλά και άριστης ποιότητας σταφύλια το καλοκαίρι. Η εξωτερική πλευρά της βεράντας είναι πάντοτε στολισμένη με βασιλικούς, γαριφαλιές και άλλα πολύχρωμα λουλούδια. Στο εσωτερικό του σπιτιού υπάρχει το τζάκι. Παλιότερα το τζάκι δεν χρησιμοποιείτο μόνο τον χειμώνα για την θέρμανση του σπιτιού αλλά και για το μαγείρεμα, όλες τις εποχές του χρόνου. Υποδομή για ηλεκτρικό ρεύμα δεν υπήρχε, ενώ κύρια πηγή φωτός ήταν κάποια γυάλινα κεραμίδια στην οροφή του σπιτιού. Ολα τα σπίτια έχουν πατάρι όπου φυλάσσονταν εποχιακά είδη. Ξεχωριστή σημασία έχει μέσα στο σπίτι το εικονοστάσι το οποίο αποτελείται από διάφορες εικόνες αγίων. Αυτή που δεν λείπει από κανένα σπίτι είναι φυσικά η εικόνα του προστάτη του χωριού, του Αγίου Μάμα. Η τουαλέτα του σπιτιού είναι παντού εξωτερική . Φυσικά ούτε λόγος για μπανιέρες και είδη υγιεινής. Για την καθαριότητα του σώματος χρησιμοποιούνταν η σκάφη, ενώ το ζεστό νερό είχε πρώτα βραστεί στο "τσικάλι" στο τζάκι. Το αποχετευτικό δίκτυο του χωριού παλιότερα ήταν σε πολύ κακή κατάσταση. Με το πέρασμα των χρόνων βελτιώθηκε σημαντικά, ώστε σήμερα να βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδ , τόσο από πλευράς υλικών μέσων αλλά και από πλευράς λειτουργικότητας. Στο κάτω μέρος του σπιτιού, στο υπόγειο, υπήρχε το "κατώι". Το κατώι χρησιμοποιούνταν ως αποθήκη για υλικά αγαθά, ενίοτε δε και ως στάβλος για τα ζώα. Εκεί φυλάγονταν όλες οι τροφές αλλά και όλες οι τροφές για τα ζώα. Ακόμα και σήμερα διασώζονται σχεδόν όλα τα τεράστια πήλινα δοχεία που φυλάγονταν το λάδι της χρονιάς, οι λεγόμενες "σφίδες".

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ
   Δυστυχώς καμία επίσημη και αξιόπιστη πηγή δεν σώζεται μέχρι σήμερα, ώστε να αποδεικνύει εμπράκτως την προέλευση της ονομασίας του χωριού. Οι απόψεις είναι πολλές. Ολες βασίζονται σε προφορικές παραδόσεις οι οποίες διαιωνίστηκαν από στόμα σε στόμα χωρίς να τεκμηριώνονται αλλά και χωρίς να μπορούν να αποκλειστούν.
i) Αφροδίσια Μικράς Ασίας
  Στην Μικρά Ασία σε μικρή σχετικά απόσταση από τα παράλια, υπάρχει η Αρχαία πόλη "Αφροδίσια". Εντοπίζεται στην βορειοδυτική περιοχή της Καρίας ( μιας αυτοκρατορίας της αρχαιότητας ). Η πόλη λεγόταν επίσης και Νινόη, όνομα που προέρχεται από τον Νίνο, έναν Βαβυλώνιο κυβερνήτη και μία αρχαία θεά της Μεσοποταμίας. Γκέιρα (το σημερινό όνομα) είναι μάλλον μια εξέλιξη του αρχαίου ονόματος της περιοχής ( Καρία). Η πόλη ξεκίνησε ως ένας ταπεινός τόπος κατασκήνωσης των καραβανιών, τα οποία περνούσαν από εκεί με τελικό προορισμό την Εφεσο. Η πόλη συνέχισε να ακμάζει μέχρι τις αρχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ενώ η παρακμή της άρχισε κατά την διάρκεια του πολέμου του 7ου αιώνα. Το μεγαλύτερο μέρος της Αφροδίσιας είναι εγκαταλελειμμένο.
ΙΣΤΟΡΙΑ:  Οι κάτοικοι των Αφροδισίων έχτισαν ένα Ναό αφιερωμένο στην θεά Αφροδίτη, την οποία οι Ρωμαίοι αποκαλούσαν Venus. Τα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πολλοί διακεκριμένοι Ρωμαίοι διεκδίκησαν την κυριότητα του Ναού. Αυτή η σύνδεση των Ρωμαίων με τα Αφροδίσια, είχε σαν αποτέλεσμα μια πολύ προνομιακή μεταχείριση για την πόλη από την Ρώμη. Εχοντας την ευεργεσία των υψηλών προσωπικοτήτων (και των δωρεών τους) καθώς επίσης και ένα κοντινό λατομείο μαρμάρου, τα Αφροδίσια έγιναν το κέντρο της εκπαίδευσης και της γλυπτικής. Η πόλη γρήγορα μετατράπηκε σε μαρμαρένια, κάτι που είναι εμφανές ακόμα και σήμερα με το στάδιο, το θέατρο και το ωδείο που διασώζονται. Ενα σκαλιστό τείχος σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα στην κατασκευή του θεάτρου, φανερώνουν την κατάσταση της πόλης κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ.
ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΠΟΛΗΣ: Ακόμα και σήμερα σώζονται 2 μίλια από το τείχος περιμετρικά της αρχαίας πόλης. Το τείχος αυτό φτιάχτηκε περίπου το 260 π.Χ., πολύ πριν δηλαδή την εμφάνιση και βοήθεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην περιοχή. Το Θέατρο της Αφροδίσιας χτίστηκε τον πρώτο αιώνα π.Χ. και αφιερώθηκε ή στην οικογένεια του Χούλιο Κλαούντιο ή σε κάποιον Ρωμαίο Αυτοκράτορα της εποχής. Το Ωδείο, ένα μικρό θέατρο, κατασκευάστηκε τον 2ο αιώνα. Το πάτωμα της κυκλικής ορχήστρας όπου κάθονταν οι μουσικοί είναι καλυμμένο με μωσαϊκό. Στο εσωτερικό και το εξωτερικό του Ωδείου υπήρχαν πολλά αγάλματα και εξαιρετικά γλυπτά, τα οποία είχαν κατασκευαστεί από την σχολή γλυπτικής που βρίσκονταν ακριβώς δίπλα. Σε μια περιοχή όπου έχει εντοπιστεί μια πισίνα, εικάζεται ότι βρισκόταν το Γυμνάσιο. Αλλα μνημεία, πύλες, αγάλματα κτλ. φανερώνουν ότι η πόλη είχε έντονη παραγωγικότητα σε έργα γλυπτικής. Εξαιτίας των πολλών λεπτομερών "σαρκοφάγων" που βρέθηκαν, πιθανολογείται ότι αυτή ήταν η ειδικότητα της σχολής. Τέλος, υπάρχει και το Στάδιο, το οποίο σύμφωνα με τις διαστάσεις του εδάφους ( 860 x 200 πόδια), χωρούσε περίπου 30,000 θεατές.
Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ: Η καρδιά της θρησκευτικής ζωής της πόλης ήταν ο Ναός της Αφροδίτης, ο οποίος χτίστηκε και ξανακτίστηκε μεταξύ του 41 και του 130 π.Χ. Υπάρχουν 13 κολώνες στο μήκος και 8 στο πλάτος και το άγαλμα της θεάς στο εσωτερικό. Οι γλύπτες της περιοχής διακόσμησαν το Ναό με βάση τον Ιονικό Ρυθμό, με ανάγλυφα και αγάλματα. Η σχολή γλυπτικής βρισκόταν ακριβώς δίπλα στον Ναό και καταλάμβανε και ένα μέρος αυτού. Πολλά ημιτελή αγάλματα βρέθηκαν στην περιοχή μεταξύ του Ναού και του θεάτρου. Τα πολλά εργαλεία γλυπτικής που βρέθηκαν καθιστούν σίγουρη την ύπαρξη της σχολής. Το πάνω μέρος της σχολής ήταν ανοιχτό. Σήμερα δεν σώζεται τίποτα από εκείνο το σημείο. Η ύπαρξη του Ναού της Αφροδίτης φανερώνει μια κάποια σχέση με το χωριό. Η πιο επικρατέστερη από τις προφορικές παραδόσεις που σώζονται, κάνει λόγο για κάποιο άγαλμα της Αφροδίτης το οποίο υπάρχει θαμμένο κάπου, σε κάποιο σημείο του χωριού. Οι πιθανές τοποθεσίες είναι δύο : α) κάτω από το παλιό σχολείο και β) κάτω από το σπίτι του Γεώργιου και Μαρίας Σιταρά, στο κέντρο του χωριού. Μια παραπλήσια εκδοχή προκύπτει από χειρόγραφες σημειώσεις ενός εκ των δασκάλων του σχολείου, του κου Αποστόλου. Ο διδάσκων στο δημοτικό σχολείο Αφροδισίων αναφέρει: " Ο οικισμός λέγεται Αφροδίσια η ονομασία δε αυτή εξηγείται με δύο εκδοχάς. Η πρώτη εκδοχή στηρίζεται εις προφορικάς παραδόσεις, παλαιότερον υπήρχεν εδώ ναός της Αφροδίτης". Η εκδοχή αυτή αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο στην προσπάθεια προσέγγισης της ηλικίας του χωριού αλλά και του προσδιορισμού των ιδρυτών .
ii) "Φρουδών"
  Ο δάσκαλος μέσα από τις σημειώσεις του, βασιζόμενος πάντα σε προφορικές παραδόσεις των παλαιότερων, παραθέτει και άλλη μία εκδοχή σχετικά με την προέλευση της ονομασίας του χωριού: "Κατά την δευτέραν εκδοχήν η ονομασία του συνοικισμού οφείλεται εις την τοποθεσίαν του την υψηλήν - προέρχεται από την ονομασία φρουδών. Λέγει ακριβώς ο Παπά Χριστόφορος ο ιδρυτής του Μοναστηριού του Μυρσινιδίου "Μάμα σοφέ των φρουδών η Κώμη έχει σε". Δηλαδή τα Αφροδίσια παράγονται από την λέξη φρουδών "ψηλά μέρη"".
   Η άποψη αυτή ακόμα και στους παλαιότερους σημερινούς κατοίκους του χωριού είναι παντελώς άγνωστη, γεγονός που φανερώνει ότι η πιθανότητα να είναι αληθής είναι ελάχιστή .
iii) Τόπος απομόνωσης λεπρών
  Μια τρίτη και μάλλον παντελώς αβάσιμη εκδοχή είναι αυτή που αναφέρει ότι η τοποθεσία που είναι χτισμένο το χωριό, αποτελούσε τόπο απομόνωσης των λεπρών. Το γεγονός όμως ότι εκείνη την περίοδο οι ιατρικές γνώσεις των κατοίκων ήταν ελάχιστες αλλά και το ότι η λέξη "Αφροδίσια" ουδεμία σχέση είχε τότε με τα συνώνυμα νοσήματα, καθιστούν την παράδοση αυτή εξαιρετικά αμφίβολη.

Κείμενο: Νίκος Κορδιστός
Το κείμενο παρατίθεται τον Σεπτέμβριο 2002 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Αμάνης

• http://amani.gr/items_gr.asp?id=66 (2 φωτ.)

Δημοτικό Διαμέρισμα Κεράμου

ΚΕΡΑΜΟΣ (Χωριό) ΧΙΟΣ
  Μεταξύ των ορεινών όγκων της Αμανής και του Πελινναίου, και μέσα σ' ένα περιβάλλον πυκνής και πλούσιας βλάστησης, προβάλλει η Κέραμος, ένα από τα σημαντικότερα χωριά της Αμανής, το οποίο αναπτύχθηκε για πολλές δεκαετίες με άξονα τις δραστηριότητες εξόρυξης των μεταλλευμάτων αντιμονίου που διαθέτει.
  Το χωριό βρίσκεται σε απόσταση 14 Km περίπου από τη Βολισσό. Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί τις εξορυκτικές και μεταλλουργικές εγκαταστάσεις των μεταλλευμάτων αντιμονίου οι οποίες σώζονται και λειτουργούσαν παραγωγικά μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '60. Οι στοές των μεταλλείων, τα κτίρια της επιχείρησης που το εκμεταλλευόταν μέχρι πρόσφατα, το χημείο, οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας του μεταλλεύματος, ο φούρνος, η καμινάδα και ο εξοπλισμός των εγκαταστάσεων προβλέπεται ν' αξιοποιηθούν από τις τοπικές αρχές με σκοπό τη δημιουργία βιομηχανικού μουσείου αντιμονίου, το οποίο θα είναι το μοναδικό στο είδος του στο χώρο των Βαλκανίων.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κουρουνίων

ΚΟΥΡΟΥΝΙΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
Τηλέφωνο: +30 22740 71206
Τα Κουρούνια που είναι απο τα παλιότερα χωριά της Χίου βρίσκονται στην Βορειοδυτική πλευρά του νησιού. Απο παλιές σφραγίδες που βρέθηκαν αποδεικνύεται ό,τι παλαιότερα τα Κουρούνια ονομάζονταν Κορώνια ή Κορώνη Απέχουν απο την πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού 56 χλμ. Διοικητικά ανήκουν στον Δήμο Αμανής με έδρα του Δήμου, την Βολισσό. Είναι χτισμένα στίς βόρειες παρυφές του όρους Αμανή σε υψόμετρο 450 μέτρων. Αποτελούνται απο δύο οικισμούς το Κάτω Χωριό και το "Φτενάδο" ή "Φτανάδο". Οι λιγοστοί εναπομείναντες μόνιμοι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με την γεωργία. Στα Κουρούνια παράγεται -έστω και σε μικρές ποσότητες σήμερα- το εκλεκτό "Κουρουνιώτικο" κρασί.

Μονή Αγίας Μαρκέλλας

ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΚΕΛΛΗΣ (Μοναστήρι) ΧΙΟΣ
  Στο κεφαλοχώρι της Βολισσού βρίσκεται το κτιριακό συγκρότημα του Ι. Προσκυνήματος της Χιοπολίτισας Αγ. Μαρκέλλας. Εδώ είναι και ο τόπος που μαρτύρησε (1500 μ.Χ.).
  Η Αγία που 'χε καταγωγή από την Βολισσό ορφάνεψε σε μικρή ηλικία από μητέρα. Αργότερα οι σωματικές της καλλονές άναψαν αμαρτωλούς πόθους στο σαρκολάτρη πατέρα της, στις κτηνώδεις επιθυμίες του οποίου δεν ήθελε να υποκύψει γι' αυτό εγκατέλειψε το σπίτι και κατέφυγε στα βουνά.
  Ο παράφρων πατέρας την ανακαλύπτει. Βάζει φωτιά στην πυκνή βάτο που κρυβόταν και στη συνέχεια την καταδιώκει και με βέλος την πληγώνει. Εκείνη προσεύχεται και παρακαλεί να σχισθεί η πέτρα που πατά για να την σώσει. Η γη ανοίγει και την καταπίνει ως το στήθος. Ο σκληρός πατέρας την προφθάνει. Της αποκόπτει τους μαστούς και ύστερα την κεφαλή την οποία και ρίπτει στην θάλασσα.
  Το μέρος εκείνο που καθαγιάσθηκε από την αιμόφυρτη κεφαλή της Αγίας συχνά μετατρέπεται σε θαυματουργή πηγή με ιαματικό νερό. Και στον τόπο του κρησφύγετου της βάτου, η ευσέβεια των πιστών ύψωσε συμπαθητικό ναό αφιερωμένο στο όνομά της. Την ημέρα της εορτής 22 Ιουλίου, παρουσία των αρχών του νησιού και κοσμοσυρροής πιστών, γίνεται με κάθε επισημότητα, η λιτάνευση της Ιερής Εικόνας της και κάθε χρόνο η Αγία θαυματουργεί στη χάρη της.
  Μνημονεύουμε ενδεικτικά μερικά από τα πολλά θαύματά της σε παλαιότερους χρόνους (17ο και 18ο αιώνα), όσα αναγράφονται στο Χιακό Λειμωνάριο, όπως είναι: η θεραπεία των δυο ασθενών παιδιών (δυο ιερέων από τη Βολισσό), η σωτηρία από βέβαιο θάνατο γυναίκας μισοπεθαμένης στον Αγιο Γιώργη στο Φλώρι του Βροντάδου, το φως που χάρισε σε τυφλό παιδί, η ίαση σε ασθενή κοπέλα από τα Ψαρά που έπασχε από ανίατο νόσημα στο στόμα, η θαυματουργική επέμβασή της σε ανίκανο χρόνια πολλά να περπατήσει ασθενή, η θεραπεία παράλυτης γυναίκας κ.ά.
  Αλλά και τώρα τελευταία (Ιούλιος 1992) ο αυτόπτης μάρτυρας, αιδεσιμότατος Νικόλαος Μακρής μας ιστορεί τα ακόλουθα πρόσφατα περιστατικά, όπου η Αγία έκαμε την θαυματουργική παρουσίας της.
  Α) Ενώ ο ίδιος τελούσε, μπροστά σε προσκυνητές, την Παράκληση στο Αγίασμά της, την ώρα του Ευαγγελίου το νερό έβραζε και έχασε την αλμυρή του γεύση.
  Β) Σ' έναν από τους ευκαλύπτους του περιβόλου του ναού αποκόπηκε ένα χοντρό κλαδί. Στο σημείο της κοπής σχηματίστηκε το πρόσωπο κοπέλας με μαλλιά και φωτοστέφανο. (Εικάζεται) ότι είναι η μορφή της Αγίας).
  Εκτός όμως από τις παραπάνω μαρτυρίες, ο ναός είναι γεμάτος από αναρίθμητα αφιερώματα πιστών, που θεραπεύτηκαν κατά καιρούς, αδιάψευστοι μάρτυρες των θαυμάτων της Αγίας. Πλήθος κόσμου από όλα τα μέρη Ελλάδας συρρέει στο Ιερό Προσκύνημα της Αγίας Μαρκέλλας για να δεχθεί τις ευεργετικές της δωρεές.
  Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Μάιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Χίου.

Δημοτικό Διαμέρισμα Νενητουρίων

ΝΕΝΗΤΟΥΡΙΑ (Χωριό) ΧΙΟΣ
  Ιδιόρρυθμα χωροταξικά κατανεμημένοι και σαφώς οροθετημένοι οι τέσσερις οικισμοί Χαμέτος, Ψαρός, Κοσμάδος και Αντραχλιάς συναποτελούν το χωριό με κοινό σημείο αναφοράς την εκκλησία του Ταχιάρχη, πετρόκτιστο κιόσκι και καμπαναριό, που γιορτάζει στις 6/9. Στις όχθες του ποταμού, που ανά δύο χωρίζει τους οικισμούς, το ξωκλήσι της Παναγιάς της Ευαγγελίστριας είναι χτισμένο σε θολωτή υπερυψωμένη βάση και οι παλιοί νερόμυλοι έχουν πια σιγήσει.
  Γραφική παραλία του χωριού, ο Aγιος Γιώργης, έχει παμπάλαιο εκκλησάκι αφιερωμένο στην μνήμη του.