Βρίσκεται στην ενορία της Σκριπούς. Για εκατοντάδες χρόνια ήταν ανδρικό
μοναστήρι και μόνο κατά τον τελευταίο αιώνα λειτούργησε σαν ενοριακός ναός. Κατά
τους Πουκεβίλ και Λικ, ως το 1821 διατηρούσε 60 καλογέρους, που διαλύθηκαν το
1926 μετά την απαλλοτρίωση των κτημάτων του μοναστηριού.
Γραπτή επιγραφή ενσωματωμένη στο εξωτερικό της αψίδας του ιερού αναγράφει
τον κτήτορα Λέοντα Βασιλικό Πρωτοσπαθάριο (οστιάριος, εκκλησιαστικός αξιωματούχος
και στρατηγός, διοικητής του θέματος της Ελλάδας που είχε έδρα τη Θήβα)
και τη χρονολογία κατασκευής του ναού 873/4. Στην τοιχοδομία του ναού έχει χρησιμοποιηθεί
και αρχαίο υλικό από τον περιβάλλοντα αρχαιολογικό χώρο.
Ο ναός είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλλο, με προεξέχουσες
τις κεραίες του σταυρού και στενό νάρθηκα. Από το αρχικό συγκρότημα σήμερα σώζεται
μόνο το καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στους Αποστόλους Πέτρο
και Παύλο, όπως αποδεικνύει το τρισυπόστατο Ιερό Βήμα. Ο γλυπτικός διάκοσμος στις
εσωτερικές και εξωτερικές του επιφάνειες είναι πλούσιος με πολλά μέλη ενσωματωμένα
στα μεταγενέστερα κελλιά, νότια του Καθολικού και στο δυτικό πρόπυλο. Πολλές τοιχογραφίες
διαφόρων εποχών βρίσκονται στα τρία Ιερά και σποραδικά στον κυρίως ναό. Οι παλαιότερες
ανήκουν στον 17ο αιώνα. Νοτιοδυτικά του ναού ήταν χτισμένα τα αρχικά κελλιά σε
πέντε διαδοχικούς κεραμοσκεπείς χώρους. Ανατολικά από αυτά υπάρχουν τα νεότερα
κελλιά τα οποία χρησιμοποιούνται και σήμερα για θρησκευτικές και πολιτιστικές
εκδηλώσεις.
Βορειοδυτικά βρίσκεται το καμπαναριό που κατασκευάστηκε το 1939. Ανασκαφικές
εργασίες στο παρελθόν αποκάλυψαν στο εσωτερικό του ναού την ύπαρξη παλαιοχριστιανικού
ψηφιδωτού και εξωτερικά, στον περίβολο, κτήριο μυκηναϊκής περιόδου.
Ο περιβάλλων αρχαιολογικός χώρος
Νοτιοδυτικά του ναού και σε πολύ μικρή απόσταση, βρίσκεται ο θολωτός
τάφος του Μινύα . Πρόκειται για ένα από τα λαμπρότερα δείγματα ταφικής αρχιτεκτονικής
της μυκηναϊκής περιόδου και συγκρίνεται με τον θολωτό τάφο του "Ατρέως"
στις Μυκήνες. Αποκαλύφθηκε
από τον H. Schliemann το 1880-1886 και η ανασκαφή στην ευρύτερη περιοχή ολοκληρώθηκε
κατά το 1903-1905, από βαυαρική αποστολή, με επικεφαλείς τους H. Bulle και A.
Furtwaengler.
Δυτικά του ναού υπάρχει το αρχαίο θέατρο που οικοδομήθηκε προς το
τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα, και έφερε στο φως η ανασκαφική έρευνα της Αρχαιολογικής
Υπηρεσίας (έφορος Θ. Σπυρόπουλος) το 1970-1973. Διατηρείται το κοίλο, με τα εδώλια
για τους θεατές, η ορχήστρα και μέρος της σκηνής. Το αρχαίο θέατρο χρησιμοποιείται
σήμερα για πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Ανατολικά του θολωτού τάφου υπάρχει μυκηναϊκό ανάκτορο που καταστράφηκε
περί το 1200 π.Χ. Έχει εν μέρει μόνο αποκαλυφθεί (από την αποστολή που αποκάλυψε
και το αρχαίο θέατρο) και αποτελείται από τρεις πτέρυγες διακοσμημένες με πλούσιες
τοιχογραφίες. Το θαύμα της Παναγίας Στις 8 Σεπτέμβρη του 1943 οι Ιταλοί συνθηκολόγησαν
και στην αρχή αρνήθηκαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους στους συμμάχους τους Γερμανούς.
Τότε η περιφερειακή οργάνωση του Ε.Α.Μ. Ορχομενού θεώρησε ότι μπορούσε να επωφεληθεί
και να παραλάβει αυτή τον ιταλικό οπλισμό.Γι' αυτό παρακίνησε τους οπλισμένους
και μη Ορχομενίους να κινηθούν προς τη Λειβαδιά. Οι Γερμανοί όμως κύκλωσαν και
αφόπλισαν τους Ιταλούς κι όταν έμαθαν για τις προθέσεις των Ορχομένιων έστειλαν
εναντίον τους την άλλη μέρα, 9 Σεπτέμβρη, απόσπασμα με τεθωρακισμένα. Οι Ορχόμενιοι,
που είχαν φτάσει στο μεταξύ στο σταυροδρόμι του Αγίου Ανδρέα, ανέτοιμοι και αδιοργάνωτοι
καθώς ήσαν, σκόρπισαν στη γύρω περιοχή με κατεύθυνση οι περισσότεροι τον απόμερο
Διόνυσο. Οι Γερμανοί όμως συνέχισαν την καταδίωξη με σκοπό να επιβάλλουν αντίποινα
στον Ορχομενό, όπως ήταν η συνηθισμένη τακτική τους. Τη νύχτα της 9ης προς τη
10η Σεπτεμβρίου 1943 λίγα μέτρα πιο κάτω από την εκκλησία της Παναγίας, τα γερμανικά
τανκς ακινητοποιήθηκαν χωρίς να υπάρχει κανείς φανερός λόγος. Όπως εξιστόρησε
ο επικεφαλής του γερμανικού αποσπάσματος Όφμαν, η μορφή της Παναγίας φανερώθηκε
στο νυχτερινό ουρανό. Μετά το τέλος του πολέμου ο επικεφαλής επέστρεψε προσκυνητής
στην Παναγία της Σκριπούς, χαρίζοντας στο ναό μια εικόνα με την αναπαράσταση του
οράματός του. Από τότε σχεδόν κάθε χρόνο επιστρέφει στο ναό για να προσκυνήσει
στις 10 Σεπτεμβρίου. Για το λόγο αυτό η Παναγία της Σκριπούς, εκτός των άλλων
ημερομηνιών, γιορτάζει και στις 10 Σεπτεμβρίου με λιτανεία και μεταφορά της εικόνας,
στον τόπο που ακινητοποιήθηκαν τα τανκς.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ορχομενού
Τηλέφωνο: +30 22610 32211, 33593
Φαξ: +30 22610 33593
Βρίσκεται στην ομώνυμη περιοχή (σημ. Αθάμας) στον Ορχομενό Βοιωτίας. Από το αρχικό συγκρότημα σήμερα σώζεται μόνο το Καθολικό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου και στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο, όπως αποδεικνύει το τρισυπόστατο Ιερό Βήμα. Ο ναός είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλλο, με προεξέχουσες τις κεραίες του σταυρού και στενό νάρθηκα δυτικά. Γραπτή επιγραφή ενσωματωμένη στο εξωτερικό της αψίδας του ιερού αναγράφει τον κτήτορα Λέοντα βασιλικό πρωτοσπαθάριο και τη χρονολογία κατασκευής του ναού 873/4. Στην τοιχοδομία του έχει χρησιμοποιηθεί άφθονο αρχαίο υλικό από τον αρχαιολογικό χώρο του Ορχομενού, με τον οποίο γειτνιάζει άμεσα. Πλούσιος είναι ο γλυπτικός διάκοσμος στις εσωτερικές και εξωτερικές του επιφάνειες, πολλά μέλη, όμως, είναι ενσωματωμένα και στα μεταγενέστερα κελλιά, νότια του Καθολικού και στο πρόπυλο δυτικά και άλλα βρίσκονται αποθηκευμένα. Με τοιχογραφίες διαφόρων εποχών είναι κατάγραφα τα τρία Ιερά και, σποραδικά, ο κυρίως ναός. Οι παλαιότερες ανήκουν στον 17ο αιώνα.
Δυτικά των νεώτερων κελλιών υπάρχουν τα παλαιότερα, σε ένα κτήριο
αποτελούμενο από πέντε διαδοχικούς κεραμοσκεπείς χώρους. Βορειοδυτικά βρίσκεται
το κωδωνοστάσιο που κατασκευάστηκε με σχέδια του ΥΠΠΟ το 1939. Από το 1930 εκτελούνται κατά διαστήματα εργασίες αναστήλωσης, διαμόρφωσης και καθαρισμού των τοιχογραφιών. Το 1997 ολοκληρώθηκε η αποκάλυψη και συντήρηση των τοιχογραφιών των ιερών και η στερέωση και καθαρισμός του γλυπτού κοσμήτη του νάρθηκα μετά από πρόσφατη πυρκαγιά. Ανασκαφικές εργασίες στο παρελθόν αποκάλυψαν στο εσωτερικό του ναού την ύπαρξη παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού, εξωτερικά δε στον περίβολο, κτήριο μυκηναϊκής περιόδου.
Στους βόρειους πρόποδες του Υφάντειου λόφου, βόρεια από τον τάφο του
Μινύα, δυτικά της Παναγίας της Σκριπούς και κάτω από το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων
συναντάμε την Ακιδαλία πηγή της Αφροδίτης ή πηγή των Χαρίτων, σε θέση πλούσια
σε φυσική ομορφιά και στολισμένη με θρύλους και μύθους. Σ' αυτήν οι αρχαίοι Ορχομένιοι
κατέβαιναν για νερό από πελεκημένη στο βράχο σκάλα, γιατί μέχρι εκεί έφτανε η
λίμνη της Κωπαίδας. Ο δρόμος που οδηγεί σήμερα στην Ακιδαλία πηγή.
Κατά την ελληνική μυθολογία εδώ γεννήθηκαν οι θυγατέρες του Δία και
της Ευρυνόμης, οι τρεις Χάριτες που συνόδευαν τη θεά Αφροδίτη. Η Αγλαία (λάμπουσα),
η Ευφροσύνη (χαρά της ψυχής), και η Θάλεια (ανθίζουσα τα φυτά), εδώ έλουζαν τα
αλαβάστρινα κορμιά τους με τα δροσερά νερά της Ακιδαλίας πηγής. Όπως μας πληροφορεί
ο Όμηρος στην Ιλιάδα, στην Ακιδαλία πηγή οι Χάριτες έλουζαν την Αφροδίτη, την
αρωμάτιζαν και την έντυναν με τον "αμβρόσιο πέπλο" που τον ύφαιναν αυτές
οι ίδιες.
Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση οι Χάριτες ήταν θυγατέρες της Αίγλης
και του ήλιου, "που με τις ακτίνες τους εξωράϊζαν τη φύση, χαροποιούσαν τα
έμψυχα και γέμιζαν τη γη και τους ανθρώπους με δώρα και αγαθά".
Η λατρεία των Χαρίτων ήταν διαδεδομένη σε όλη την αρχαία Ελάδα και
σε όλο τον αρχαίο κόσμο, αλλά στον Ορχομενό τις τιμούσαν περισσότερο και τις λάτρευαν
με πάθος από τα πανάρχαια χρόνια του Μινύα μέχρι τα χρόνια του Παυσανία το 2ο
μ.Χ. αιώνα, γιατί από εδώ πρωτοξεκίνησε η λατρεία τους κι εδώ υψώθηκε το πρώτο
κι αρχαιότερο ιερό τους. Το είχε κατασκευάσει ο βασιλιάς του Ορχομενού Ετεοκλής,
γιός του Κηφισσού ή του Ανδρέως, με πέτρες που είχαν πέσει από τον ουρανό. Στο
ιερό υπήρχαν λίθινα καλοφτιαγμένα αγάλματα των Χαρίτων, όπως περιγράφει ο Παυσανίας.
Το τοποθετούν στο χώρο της εκκλησίας της Παναγίας και χρονολογικά το ανάγουν στον
9ο ή 8ο αιώνα π.Χ.
Η Ακιδαλία πηγή βρίσκεται δίπλα στις πηγές του ποταμού Μέλανα, μια
ακόμα τοποθεσία του Ορχομενού με πλούσια φυσική ομορφιά που οι Ορχομένιοι χρησιμοποιούσαν
και χρησιμοποιούν για κοντινές εκδρομές. Στις πηγές του Μέλανα υπάρχει εκτροφείο
και μονάδα για παραγωγή καπνιστής πέστροφας, που είναι φημισμένη σε όλη την Ευρώπη.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Ορχομενού
Για την αρχαία Ιστορία του Ορχομενού βλέπε Ορχομενός,
αρχαία πόλη
325 μ.Χ. Ο Μέγας Κωνσταντίνος μετατοπίζει το κέντρο της αυτοκρατορίας
προς το Βυζάντιο. Για τον Ελληνισμό αρχίζει μια νέα λαμπρή περίοδος, αλλά ο Ορχομενός
θα περάσει πολλές ακόμα δοκιμασίες.
396 μ.Χ. Ο βασιλιάς των Γότθων Αλάριχος καταλαμβάνει τον Ορχομενό
και τον λεηλατεί. Ευτυχώς οι κάτοικοι του Ορχομενού πληροφορούνται έγκαιρα ότι
πλησιάζουν οι επιδρομείς και καταφεύγουν στα γειτονικά βουνά Ελικώνα,
Παρνασσό και Πτώο.
Γλυτώνουν έτσι τις ζωές τους αλλά οι βάρβαροι επιδρομείς καίνε τα σπίτια, σφάζουν
τα ζώα λεηλατούν και φεύγουν. Είναι τόση η μανία των επιδρομέων που κατά μαρτυρία
του Ζωσίμου, που έζησε 50 χρόνια αργότερα, ακόμη και κατά τους δικούς του χρόνους
είναι καταφανή τα ίχνη της θηριωδίας τους. Τα χρόνια που ακολουθούν είναι ειρηνικά
και ήσυχα.
527 - 530 μ.Χ. Ο Ορχομενός και ολόκληρη η Βοιωτία δοκιμάζεται
από τρομακτικούς σεισμούς. Την καταστροφή επακολουθεί φοβερός λοιμός και πείνα.
551 μ.Χ. Πάλι ο Ορχομενός πλήττεται από σεισμό, όπως και η Κορώνεια
και η Αλίαρτος.
552 μ.Χ. Από τη χρονιά αυτή και μετά ο Ορχομενός, όπως και ολόκληρη
η Βοιωτία, αρχίζει να ακμάζει. Αυτό οφείλεται κυρίως στο άριστο διοικητικό σύστημα
του Βυζαντίου. Οι Ορχομένιοι καλλιεργούν κυρίως σιτάρι και η παραγωγή είναι τόσο
άφθονη που επαρκεί και για εξαγωγή. Παράλληλα ασχολούνται με την εκτροφή μεταξοσκωλήκων
και τη βιοτεχνία μεταξιού.
6ος μ.Χ. αιώνας Ούνοι και Σλαύοι καταλαμβάνουν τον Ορχομενό προσωρινά
και λόγω του πολέμου ανακόπτεται προς στιγμήν η πρόοδός του. Από τα μέσα όμως
του 6ου μ.Χ. αιώνα υπάγεται στο θέμα της Ελλάδας με πρωτεύουσα τη Θήβα
και ζει αρμονικά μέχρι το 1204, δηλαδή μέχρι την εποχή των Φράγκων.
874 μ.Χ. Έρχεται στον Ορχομενό ο πρωτοσπαθάριος του Βασιλείου
του Α', Λέων και χτίζει το μοναστήρι
της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ναός, που διατηρείται και σήμερα, είναι ένα
από τα ωραιότερα μνημεία της Βυζαντινής εποχής. Η μονή διαδραματίζει σπουδαίο
ρόλο στη θρησκευτική διαπαιδαγώγιση των κατοίκων της περιοχής και στη διδασκαλία
των ελληνικών γραμμάτων, ενώ ο Ορχομενός, που αναφέρεται σαν δυο χωριά Σκριπού
και Πετρομαγούλα, αναδεικνύεται σε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της Βοιωτίας
του Βυζαντίου. Η μονή κατά τους Πουκενβίλ και Λικ διατηρεί 60 καλογέρους, μέχρι
το 1821. Αρχίζουν όμως να λιγοστεύουν από το 1826 μετά την απαλλοτρίωση των κτημάτων
του μοναστηριού.
910 μ.Χ. Εισβολείς Βούλγαροι με αρχηγό τον Συμεών καταλαμβάνουν
τον Ορχομενό. Για να αποφύγουν τους φοβερούς εισβολείς πολλοί Ορχομένιοι καταφεύγουν
στη Θεσσαλία. Την ίδια εποχή χτίζεται η μονή του Αγίου
Νικολάου των Καμπιών στην περιοχή του σημερινού δημοτικού
διαμερίσματος του Διονύσου.
985 μ.Χ. Ο Ορχομενός καταλαμβάνεται από τον τσάρο των Βουλγάρων
Σαμουήλ.
1010 μ.Χ. Έρχεται ο Βασίλειος ο Β' ο Βουλγαροκτόνος που επιτίθεται
στους Βουλγάρους, τους νικάει και τελικά τους διώχνει. Σε ανάμνηση των νικών του
και σαν ευχαριστήρια πράξη χτίζει πολλές εκκλησίες στη Βοιωτία. Μεταξύ αυτών είναι
και ο ναός του Αγίου Σώζοντος και του Αγίου Γεωργίου στον Ορχομενό που και σήμερα
διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση. Τις εικόνες και στους δύο αυτούς ναούς ζωγράφισε
πολύ αργότερα (1770) ο καλλιτέχνης επίσκοπος Αταλάντης Νεόφυτος. Την εποχή αυτή
ο βασιλιάς των Νορμανδών Ρογήρος ο Β' καταλαμβάνει τον Ορχομενό και τη Θήβα απ'
όπου απαγάγει τους μεταξοτεχνίτες και τους μεταφέρει στη Σικελία.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ορχομενού
1204 μ.Χ. Την κατάληψη της Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους
Φράγκους ακολουθεί και η κατάληψη του Ορχομενού από τον Ενετό Βονιφάτιο που καταλαμβάνει
επίσης τη Βοιωτία, την Αττική
και τη Μεγαρίδα. Από τη στιγμή αυτή υπάγεται στο Δουκάτο των Θηβών υπό τον Όθωνα
Ντελαρός που είναι ταυτόχρονα δούκας των Θηβών
και των Αθηνών.
1225 μ.Χ. Η Βοιωτία, Αττική και Μεγαρίδα εισέρχονται στην κυριαρχία
του Όθωνα Ντελαρός.
1263 μ.Χ. Βρίσκεται στην κυριαρχία του Ιωάννη Α' Ντελαρός και
του άρχοντα της Λιβαδειάς Γουλιέλμου Ντελαρός.
1280-1287 μ.Χ. Υπό την κυριαρχία του Γουλιέλμου Ντελαρός που
είναι δούκας Αθηνών και Θηβών.
1287-1308 μ.Χ. Υπό την κυριαρχία του Γουίδη Β' Ντελαρός που είναι
δούκας των Αθηνών.
1309-1311 μ.Χ. Υπό την κυριαρχία του Βάλθερου ή Γουλθήρου Βριεννίου
που είναι δούκας των Αθηνών.
1311 μ.Χ. Στις 15 Μαρτίου του 1311 φτάνουν από τη Θεσσαλία οι
Καταλανοί στη δεξιά όχθη του Κηφισού,
κάτω από τον αρχαίο Ορχομενό, στη θέση που σήμερα ονομάζεται Νταμάρια. Κάτω από
την ακρόπολη του Ορχομενού έχει στρατοπεδεύσει ο δούκας των Αθηνών Βριέννιος.
Η μάχη που ακολουθεί είναι τόσο φονική, ώστε κατά τον Μουντάνερ τη μέρα εκείνη
σκοτώθηκαν 20.000 πεζοί, ο δούκας των Αθηνών Βάλθερος και όλοι οι Φράγκοι ιππότες
εκτός από δύο. Η νίκη των Καταλανών είχε σαν συνέπεια να αλλάξει κηδεμονία η Βοιωτία.
Ήδη την εποχή πριν τη μάχη, η επαρχία της Λιβαδειάς διάκειται περισσότερο φιλικά
προς τους Καταλανούς και όχι προς τους Φράγκους γιατί οι τελευταίοι δεν είχαν
συμπεριφερθει καλά. Από το 1311 μ.Χ. λοιπόν οι Καταλανοί διαδέχονται τους Φράγκους
στην κυριαρχία της Βοιωτίας και η περίοδος που ακολουθεί είναι περίοδος μεγάλων
δεινών για την περιοχή.
1363 μ.Χ. Επέρχεται ρήξη μεταξύ των Καταλανών και ο Λόρια καλεί
σε βοήθεια τους Τούρκους. Ο Μουράτ ο Β' εισβάλλει στην Αττική και Βοιωτία και
φυσικά στον Ορχομενό. Ευτυχώς η παραμονή των Τούρκων υπήρξε σύντομη. Εκδιώχτηκαν
τελικά το 1365.
1380 μ.Χ. Εισβάλλουν στη Λιβαδειά και σ' όλη την περιοχή οι Ναβαρραίοι
(Καταλανοί τυχοδιώκτες), οι οποίοι εκδιώκονται από τον Ατζαϊόλη το 1381.
1381 μ.Χ. Ο βασιλιάς της Αραγωνίας Πέτρος ο Ε' , για να ενισχύσει
τους πατριώτες του λόγω των μεγάλων απωλειών που είχαν υποστεί, φέρνει χιλιάδες
Αλβανούς και τους εγκαθιστά στη Βοιωτία. Στον Ορχομενό όμως δεν εγκαταστάθηκαν
ποτέ οριστικά.
1390 μ.Χ. Οι Τούρκοι με αρχηγό τον Εβρέν - μπέη εισβάλλουν και
λεηλατούν τη Λιβαδειά
και τον Ορχομενό όπως και όλη τη Βοιωτία.
1394 μ.Χ. Η περιοχή Λιβαδειάς και Ορχομενού περιέρχεται στην
κυριαρχία του Βογιατζήτ.
1402-1435 μ.Χ. Η Λιβαδειά, η Θήβα και φυσικά και ο Ορχομενός,
είναι υπό την κυριαρχία του ενετού Δούκα της Αθήνας Αντωνίου Α' Ατζαγιόλη. Την
περίοδο αυτή ολόκληρη η Βοιωτία ζει σε ηρεμία, γιατί ο Αντώνιος άσκησε την εξουσία
με σωφροσύνη και φιλανθρωπία και γι' αυτό έγινε δημοφιλής στο δουκάτο.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ορχομενού
Η κατάληψη
Στα 1436 εισβάλλει στη Βοιωτία ο Μουράτ ο Β' και το 1445 εισβάλλει ο Κωνσταντίνος
Παλαιολόγος. Το 1446 η Βοιωτία καταλαμβάνετε και πάλι από τον Μουράτ Β' και τελικά
το 1460, δυο χρόνια μετά τη παράδοση της Αθήνας,
ο Μωάμεθ Β' ο πορθητής κάνει τη Βοιωτία τουρκική επαρχία.
Ουσιαστικά λοιπόν ο Ορχομενός παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Τούρκων
από το 1434, μετά τη δολοφονία του δούκα Θηβών
και Λιβαδειάς Φραγκίσκου
Β' ή Φράγκου, μέχρι την αρχή του απελευθερωτικού αγώνα το 1821.
Οργάνωση
Ο Ορχομενός κατά την περίοδο του τουρκικού ζυγού ακολουθεί την τύχη
του καζά της Λιβαδειάς που μέχρι το 1470 υπάγεται στο σαντζάκι των Τρικάλων και
μετά στο σαντζάκι του Ευρίπου. Από την τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 17ου αιώνα
είναι βακούφι της Μέκας ή της Μεδίνας και τον 18ο αιώνα η πρόσοδος του καζά της
Λιβαδειάς αφιερώνεται στο Γενί-τζαμί του Σκούταρι που είχε ιδρύσει η σύζυγος του
Σουλτάνου Μεχμέτ Δ'.
Οι κατακτητές αρχικά σέβονται τη θρησκεία, τη γλώσσα και τα έθιμα
των κατοίκων και επιτρέπουν στον κλήρο να αναλάβει τα εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά
ζητήματα. Έτσι το μοναστήρι της Παναγίας είναι το κρυφό σχολειό που διδάσκονται
τα πρώτα γράμματα τα παιδιά του Ορχομενού.
Σύμφωνα με το οθωμανικό σύστημα διοίκησης κάθε πόλη και χωριό είχε
τους δημογέροντες, τους προεστούς και τους επιτρόπους. Αυτοί διοικούσαν την κοινότητα,
φρόντιζαν για τους ιερείς και τους δασκάλους και εισέπρατταν τους φόρους.
Όλοι οι κάτοικοι του Ορχομενού από το 10ο έτος της ηλικίας τους πλήρωναν
τον κεφαλικό φόρο, το λεγόμενο χαράτσι, και όλες οι οικογένειες, μέχρι το 1645,
έπρεπε να προσφέρουν το 5ο αρσενικό τέκνο για το σώμα των γενιτσάρων.
Οικονομία
Η περιφέρεια της Λιβαδειάς, και μαζί της ο Ορχομενός, δεν υπέστη τόσα
δεινά όσα η υπόλοιπη Ελλάδα από τους Τούρκους και αυτό οφείλεται στο γεγονός οτι
η Λιβαδειά είχε προύχοντες μορφωμένους και φιλόξενους ανθρώπους (Λογοθέτης, Λάππας,
Νάκος κ.λπ.). Ειδικά από τις αρχές του 18ου αιώνα και μετά την αφιέρωση των προσόδων
της περιοχής στο Γενί-τζαμί, χορηγούνται στους κατοίκους προνόμια με συνέπεια
την ανάπτυξη του κοινοτικού θεσμού, τη δημιουργία τάξης αρχόντων και ανάπτυξη
της οικονομικής δραστηριότητας.
Η πλούσια γη του Ορχομενού περιέρχεται στην κυριότητα του Σουλτάνου
και μοιράζεται στους μουσουλμάνους αξιωματικούς. Το 1/5 της γαιοκτησίας του Ορχομενού,
εντός της περιοχής Τσαμάλι που ανήκει στη Σκριπού και Πλατείες που ανήκει στην
Πετρομαγούλα, το παίρνουν οι Βοεβόδες. Μετά την απελευθέρωση τα κτήματα Πλατείες
τα παίρνει από το δημόσιο ο οπλαρχηγός Καλογερόπουλος και το 1926 πωλούνται από
τους κληρονόμους του στους Ορχομένιους.
Από το 1770 αρχίζει στον Ορχομενό η καλλιέργεια του βαμβακιού, με
πρώτους σπόρους που προέρχονται από τη Μακεδονία. Γεωργικό προϊόν που εξελίσσεται
στο κατ' εξοχήν προϊόν του Ορχομενού και ακόμη και σήμερα αποτελεί μία από τις
κυριότερες καλλιέργειες της περιοχής. Την οικονομική ανάπτυξη ανακόπτει στα 1788-1789
μια φοβερή επιδημία πανώλης που προκαλεί το θάνατο χιλιάδων ανθρώπων μεταξύ των
οποίων ήταν και πολλοί Ορχομένιοι.
Το 1809 έρχεται στον Ορχομενό ο ποιητής λόρδος Βύρων μαζί με το φίλο
του Τζον Ομπχάουζ, με τον υπηρέτη του Φλέτσερ και τους σωματοφύλακές του τον Έλληνα
καπετάν Βασίλη και τον Τουρκαλβανό Λαρτίς Ταχήρ. Κατά την επίσκεψή του αυτή φέρνει
συστατική επιστολή από τον Γιάννη Λογοθέτη ( ο οποίος έχει πολλά κτήματα στον
Ορχομενό όπου καλλιεργεί βαμβάκι και σιτηρά) προς τους Ορχομένιους φίλους του.
Την εποχή αυτή ο Ορχομενός έχει 160 σπίτια (110 στη Σκριπού και 50 στην Πετρομαγούλα).
Επαναστατικά Κινήματα
Πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα το 1821, έγιναν σε όλη την
Ελλάδα πολλά κινήματα για την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού. Δυστυχώς δεν υπάρχουν
αρκετά στοιχεία για τη συμμετοχή των Ορχομενίων σε αυτά.
Στα μέσα του 1780, μετά το κάλεσμα του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσίας να
αγωνιστούν μαζί του οι Έλληνες κατά των Τούρκων, ο Γιάννης Καλπούζος υψώνει επαναστατική
σημαία στην περιφέρεια Λιβαδειάς και μαζί του είναι ο Ορχομένιος Γούλας.
Το 1789 ο γέρο Ανδρούτσος, πατέρας του Οδυσσέα, έχει έδρα των επαναστατικών
του ενεργειών την περιφέρεια γύρω από τον Ορχομενό και μαζί του έχει τον Ορχομένιο
οπλαρχηγό Ζυγούρα. Στη συνέχεια πάνε στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και παίρνουν μέρος
στη μάχη του Καφηρέα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ορχομενού
1830 Ερείπια
Από το 1829 ο Ορχομενός είναι πλέον ελεύθεροςαπό τον Τουρκικό ζυγό.
Το 1830 η Ελλάδα ανακηρύσσεται ανεξάρτητο βασίλειο αλλά υπάρχουν παντού ερείπια
και άσχημες οικονομικές συνθήκες. Στον Ορχομενό τα αμπέλια έχουν καταστραφεί από
το Τουρκικό ιππικό, τα χωράφια έχουν γίνει χέρσα αφού για πολλά χρόνια έμειναν
ακαλλιέργητα, τα ζώα έχουν εξαφανιστεί γιατί άλλα είχαν σφαγεί κατά τη διάρκεια
του αγώνα και άλλα λεηλατήθηκαν από τους Τουρκαλβανούς. Τα σπίτια έχουν καταστραφεί
και τα ελάχιστα που έχουν απομείνει είναι τρώγλες γιατί χρησιμοποιούντο σαν σταύλοι
του Τουρκικού ιππικού. Οι περισσότεροι Ορχομένιοι ζουν από το ψάρεμα στον Μέλανα,
στον Κηφισσό και στη λίμνη ή από το κυνήγι. Λόγω των κλιματολογικών συνθηκών και
των βάλτων της Κωπαίδας θερίζει η ελονοσία και η φυματίωση. Στο νεοσύστατο Ελληνικό
κράτος επικρατεί αναρχία και οι Ορχομένιοι, μέχρι και το 1850, έχουν να αντιμετωπίσουν
και τις ληστρικές επιδρομές διαφόρων συμμοριών. Οι φοβερότερες από αυτές ήταν
η συμμορία των Τζαμάλα και Βελέντζα στα 1848 και των Μπελούκα και Νταβέλη στα
1850.
1834 Επίσκεψη του Όθωνα
Παρόλα αυτά αρχίζει σχεδόν αμέσως η αναδημιουργία και οικονομική ανόρθωση.
Το 1834 επισκέπτεται τον Ορχομενό ο βασιλιάς Όθωνας και οι κάτοικοι, με επικεφαλής
τον δημοτικό άρχοντα Γιάννη Ζγουρδάκη, τον υποδέχονται με ενθουσιασμό.
1835 Ο "Δήμος Ορχομενίων"
Με το Β.Δ. της 1ης (13) Οκτωβρίου του 1835 ο Ορχομενός υπάγεται στην
επαρχία Λιβαδειάς και είναι ένας από τους 12 δήμους της επαρχίας, με πρώτο δήμαρχο
τον Γιάννη Σγουρδάκη και έδρα τη Σκριπού. Στο "Δήμο Ορχομενίων" υπάγονται
η Σκριπού (394 κατ.), η Πετρομαγούλα (340 κατ.), η Καρυά (137 κατ.), το Νησί,
ο Αγιος Δημήτριος (164 κατ.), το Βρανέζι (240 κατ.) και το Μολύβι (18 κατ.).
1852 Εξωραϊσμός και κοινωφελή έργα
Στα 1852, αφού έχει λυθεί πλέον το πρόβλημα της καθημερινής επιβίωσης,
αρχίζει η προσπάθεια εξωραϊσμού του Ορχομενού. Ανοίγονται δρόμοι, κατασκευάζονται
γέφυρες και άλλα κοινωφελή έργα, ιδρύεται ο ναός του Ευαγγελιστή Λουκά στην πλατεία
της Πετρομαγούλας. Ο τότε δήμαρχος Γιάννης Ζυγούρας, με την άγνοια της εποχής
του, βάζει τους Ορχομένιους και μαζεύουν τις πέτρες των αρχαίων ερειπίων, σκαλισμένες
και μη, και αφού τις πελέκησαν τις χρησιμοποίησαν για την ανέγερση του ναού του
Ευαγγελιστή Λουκά. Η περίοδος αυτή συνεχίζεται για 30 χρόνια (1852-1882). Οι Ορχομένιοι
ξαναφυτεύουν τα αμπέλια, κατασκευάζουν νέα σπίτια, αξιοποιούν τη γη που κατέχουν
και γενικά ανεβάζουν κατακόρυφα το βιοτικό τους επίπεδο. Όλη η γύρω περιοχή προμηθεύεται
από τον Ορχομενό σιτάρι αλλά και πολλά σφάγια (προβατοειδή, μοσχάρια, γουρούνια).
1882 Αρχίζει η αποξήρανση της λίμνης
Το 1882 αρχίζει η αποξήρανση της Κωπαίδας, έργο που υπήρξε αποφασιστικό
για την ανάπτυξη όχι μόνο του Ορχομενού αλλά και όλης της περιοχής.
1889 Έδρα η Πετρομαγούλα
Το 1889 η έδρα του Δήμου μεταφέρεται από τη Σκριπού στην Πετρομαγούλα
(Β.Δ. της 11ης Μαίου 1889). Στο ενδιάμεσο διάστημα προσαρτήθηκαν στο Δήμο οι οικισμοί
Τσαμάλι, Πολυγύρα, Καρυώτισσα, Καλύβια, Κίκυρα και Σύνος, άνω και κάτω μονή Σκριπούς.
1894 Σεισμός
Το 1894 γίνεται σεισμός με αποτέλεσμα να γκρεμιστούν πολλά σπίτια,
κυρίως παλιά γιατί ήταν πλίθινα.
1895 Το πρώτο Δημοτικό Σχολείο
Το 1895 ιδρύεται το πρώτο δημοτικό σχολείο με δάσκαλο τον Αντώνιο
Σακελλαρίου και ταυτόχρονα αρχίζει μια τριετία με πολύ άσχημες καιρικές συνθήκες
που έχει σαν αποτέλεσμα τον μηδενισμό σχεδόν της γεωργικής παραγωγής.
1912 Κατάργηση του Δήμου
Το 1912 ο Δήμος Ορχομενού καταργείται και δημιουργούνται ξεχωριστές
κοινότητες όπως η Σκριπού, η Πετρομαγούλα και το Τσαμάλι. Με το Β.Δ. της 8ης Νοεμβρίου
του 1949 οι κοινότητες αυτές συνενώνονται και πάλι και αποτελούν το Δήμο Ορχομενού
απ' όπου όμως αποσπάται το Τσαμάλι (Β.Δ. της 12ης Ιουνίου του 1959) που έχει μετονομαστεί
σε Διόνυσο και
αποτελεί χωριστή κοινότητα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ορχομενού
Το ιστορικό της αποξήρανσης
Το 1834 καταρτίζεται το πρώτο σχέδιο αποξήρανσης από Γερμανό μηχανικό.
Το 1844 γίνεται δεύτερο συστηματικότερο από το Γάλλο μηχανικό Γουσταύο ντ' Εστάλ.
Το 1846 ο Γάλλος μεταλλειολόγος Σωβάζ συντάσσει την πρώτη σοβαρή μελέτη και το
1865 το Ελληνικό κράτος υπογράφει σύμβαση με τους Μομφερριέρ και Μπονέρ με όρο
η εταιρεία τους να έχει την επικαρπία για 99 χρόνια της μισής έκτασης από αυτή
που θα αποξηρανθεί και στη συνέχεια η κυριότητα θα περιερχόταν στο Ελληνικό Δημόσιο.
Ύστερα όμως από μερική αποξήρανση η εταιρεία κηρύσσεται έκπτωτη, το 1873, γιατί
χρεοκόπησε οικονομικά.
Το 1880 υπογράφεται νέα σύμβαση με τον Ιωάννη Βούρο, εκπρόσωπο άλλης Γαλλικής
εταιρείας και με όμοιους όρους. Στο διάστημα 1882-1886 γίνονται τα σπουδαιότερα
αποστραγγιστικά έργα και η Κωπαίδα αποξηραίνεται. Οι οργανικές ύλες όμως που υπήρχαν
στον πυθμένα της λίμνης ανάβουν και καίγονται με αποτέλεσμα η επιφάνεια του εδάφους
να κατεβεί κατά 4 μέτρα χαμηλότερα από τη σήραγγα, τα νερά να μην φεύγουν πλέον
και το 1887 η Κωπαίδα ξαναγίνεται λίμνη.
Έτσι πτωχεύει και η δεύτερη Γαλλική εταιρεία και τη συνέχιση του
έργου αναλαμβάνει, το 1895, μια Αγγλική εταιρεία. Η εταιρεία αυτή βαθαίνει τη
σήραγγα και τις αποστραγγιστικές διώρυγες και ολοκληρώνει το έργο το 1931 αποξηραίνοντας
241.000 στρέμματα. Η διάθεση της έκτασης αυτής έγινε όπως φαίνεται στον παρακάτω
πίνακα.
| Διάθεση της αποξηραμένης έκτασης | |
| Παραχωρήθηκαν στους περιοίκους της Υλίκης | 1.862 στρ. |
| Απαιτήσεις τρίτων από το Δημόσιο | 28.427 στρ. |
| Μισθωτές | 145.000 στρ. |
| Καλλιέργεια από την εταιρεία | 48.000 στρ. |
| Κοινωφελή έργα (δρόμοι, διώρυγες κ.λπ.) | 17.000 στρ. |
| Σύνολο | 240.289 στρ. |
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφία, του Δήμου Ορχομενού
9/7 - 10/7
Τηλέφωνο: +30 22610 32311
Τηλέφωνο: +30 22610 32240, 34153, 33688
Φαξ: +30 22610 34217
Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.
Εγγραφείτε τώρα!
