Η
Μεσημβρία - Ζώνη
είναι μία από τις αποικίες της Σαμοθράκης που ιδρύθηκαν στα ΝΑ παράλια της Θράκης, ανάμεσα στη Μαρώνεια
και την Αλεξανδρούπολη, στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. Η διπλή ονομασία οφείλεται στο ότι όταν ξεκίνησαν οι
ανασκαφές, η θέση ήταν ευρύτερα γνωστή ως Μεσημβρία, τα τελευταία ανασκαφικά δεδομένα, όμως, οδηγούν
στο συμπέρασμα ότι πρόκειται μάλλον για τη Ζώνη. Η Ζώνη αναφέρεται επίσης ως αποικία της Σαμοθράκης.
Η πόλη έφτασε σε μεγάλη ακμή τον 5ο και 4ο π.Χ. αιώνα. Κατά τη Μακεδονική και αργότερα Ρωμαϊκή κυριαρχία,
με τη δημιουργία χερσαίων δρόμων, η πόλη αρχίζει να παρακμάζει. Υπάρχουν ωστόσο λίγα δείγματα περιστασιακής
κατοίκησης μέχρι και τον 6ο μ.Χ. αιώνα.
Η ανασκαφή άρχισε το 1966 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Έχει αποκαλυφθεί το
τείχος,
ενισχυμένο με πύργους κατά διαστήματα. Μέσα στα όρια του τείχους υπάρχουν
σύνολα κατοικιών,
δείγματα για τον πολεοδομικό ιστό,
δημόσια κτήρια, ιερό της Δήμητρας και ναός του Απόλλωνα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα μικρό τμήμα της πόλης
στα ΝΔ, που στα ελληνιστικά χρόνια απομονώθηκε, περιτειχισμένο με δικό του τείχος και αυτόνομη εσωτερική
οργάνωση. Στα δυτικά της πόλης και έξω από το τείχος βρίσκεται το
νεκροταφείο.
Tα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου είναι:
Το
Ιερό της Δήμητρας.
Μικρή κατασκευή από λευκό καλά επεξεργασμένο μάρμαρο και διαστάσεις 1.50 Χ 7.50μ. Στο εσωτερικό της βρέθηκαν αργυρά, χρυσά, επάργυρα και επίχρυσα
πλακίδια με ανάγλυφες παραστάσεις σχετικές με τη λατρεία της Δήμητρας. 4ος αιώνας π.Χ.
Ο
αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα.
Ορθογώνιο κτίσμα με διαστάσεις 9 Χ 15μ. ΄Εχει πρόναο, σηκό και σώθηκε τριβαθμιδωτή κρηπίδα.
Ανήκει σε
οικοδομικό συγκρότημα
διαστάσεων 35 Χ 45μ. με κεντρική πλακοστρωμένη αυλή που περικλείεται από στοά. Στο εσωτερικό βρέθηκαν, μεταξύ
άλλων, πολλά
θραύσματα κεραμικής
του 6ου και 5ου αιώνα π.Χ. με εγχάρακτες επιγραφές.
Κτηριακό συγκρότημα, στα θεμέλια του οποίου βρέθηκε
μεγάλος αριθμός αμφορέων,
σε επαφή ο ένας με τον άλλο και με το στόμιο στο έδαφος. Η επικρατέστερη ερμηνεία είναι ότι χρησίμευαν στην προστασία του χωμάτινου δαπέδου
από την υγρασία. 6ος-5ος αιώνας π.Χ.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το δυτικό τμήμα των τειχών της πόλης, όπου διασώζονται μία
πύλη,
η μοναδική εξακριβωμένη είσοδος στην αρχαία πόλη,
δείγματα
λέσβιας τοιχοδομίας,
καθώς και ένας από τους
πύργους
του τείχους με εγχάρακτες επιγραφές του 4ου αιώνα π.Χ.
