Η Δημόσια Βιβλιοθήκη της Σχολής της Δημητσάνας, ο ακριβής τίτλος της
οποίας είναι "ΔΗΜΟΣΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΔΗΜΗΤΣΑΝΗΣ
- ΤΟΠΙΚΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΑΡΧΕΙΟΝ ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ", βρίσκεται στην πλατεία του ναού της Αγίας
Κυριακής και είναι κτισμένη στο χώρο της αρχικής Σχολής της Δημητσάνας.
Το κτίριο της βιβλιοθήκης, καθώς επίσης και το δίδυμο διπλανό της
κτίριο, που στεγάζει το Δημοτικό Σχολείο της Δημητσάνας, χτίστηκε το έτος 1843
με έξοδα του μεγάλου ευεργέτη της Δημητσάνας Νικολάου Αθ. Μακρή, σε σχέδια που
εκπόνησε ο Καθηγητής του Πολυτεχνείου, Αρχιτέκτονας Λύσσανδρος Καυτατζόγλου. Η
βιβλιοθήκη που αναμφισβήτητα αποτελεί τη συνέχεια της βιβλιοθήκης της Σχολής της
Δημητσάνας, διαθέτει πέντε αίθουσες και υπόγειους χώρους.
Αν και δεν γνωρίζουμε το ακριβές περιεχόμενο της βιβλιοθήκης της Σχολής
στα προεπαναστατικά χρόνια, θεωρείται βέβαιο ότι μιας τέτοιας δυναμικότητας Σχολή,
για την εξυπηρέτηση μαθητών και δασκάλων διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη. Με την έναρξη
της Επανάστασης του 1821, είναι ιστορικώς αποδεδειγμένο ότι όλο σχεδόν το υλικό
της βιβλιοθήκης, χρησιμοποιήθηκε σαν απλό χαρτί στην κατασκευή φυσιγγιών, με τα
οποία τροφοδοτήθηκε ο αγώνας για την πάταξη του Τουρκικού ζυγού. Γράφει γι' αυτό
στα απομνημονεύματά του ο Κολοκοτρώνης: "είχαμε έλλειψι από μολύβι και χαρτί και
επήραμεν την Βιβλιοθήκην της Δημητσάνας και άλλων μοναστηρίων και εδέναμε φουσέκια.
μπαρούτι είχαμε, έκαμνε η Δημητσάνα.", ενώ ο υπασπιστής του Φωτάκος γράφει: "εις
την Δημητσάναν είχαν την φροντίδα να δένουν τα φουσέκια και επειδή έσωσαν το χαρτί
και πλέον δεν είχαν άλλο, εχάλασαν την πολύτιμον Βιβλιοθήκην της Σχολής των και
τα εκκλησιαστικά βιβλία, δια να προφθάσουν όλα τα στρατεύματα της Πελοποννήσου".
Μετά την κατασκευή του κτιρίου, ένας παραδοσιακός σχολάρχης, ο Αρχιμανδρίτης
Ιερώνυμος Βογιατζής, συγκέντρωσε όλα τα περισωθέντα αντικείμενα της Σχολής και
της βιβλιοθήκης και σχημάτισε ένα μικρό αρχείο. Εξακόσια (600) περίπου αντίτυπα
αρχαίων συγγραφέων παλαιών εκδόσεων από την περίοδο της αρχικής τυπογραφίας, πατερικά
κείμενα, ερμηνευτικά βιβλία, ανθολογίες, διάφορα χειρόγραφα ποικίλου περιεχομένου
από τη λειτουργία της Σχολής, μεταξύ των οποίων ήταν ο κτητορικός Κώδικας και
τα πατριαρχικά γράμματα της μονής Φιλοσόφου, διάφορα δικαιοπρακτικά έγγραφα κ.α.,
σχημάτισαν τον αρχικό θησαυρό της βιβλιοθήκης. Στα χρόνια που ακολούθησαν, οι
σχετικές εκκλήσεις επέφεραν καρπούς και η βιβλιοθήκη άρχισε να πλουτίζεται με
ποικίλες δωρεές. Εκτός αυτών, στον Ιερώνυμο Βογιατζή οφείλεται και ο αρχικός σχηματισμός
μικρής Αρχαιολογικής Συλλογής από αγάλματα, ειδώλια, αγγεία, όστρακα, πλάκες ανάγλυφες,
αρχαία νομίσματα, επιτύμβιες πλάκες και επιγραφές, τεμάχια γλυπτών που έφερε στο
φως το αλέτρι του γεωργού κ.α, προερχόμενα από αρκετούς αρχαιολογικούς χώρους
της Γορτυνίας, τα οποία αποτελούν την Αρχαιολογική Συλλογή της βιβλιοθήκης.
Αρκετά χρόνια αργότερα, το έτος 1940, το έργο του Ιερώνυμου Βογιατζή
ανέλαβε να συμπληρώσει και να συστηματικοποιήσει ένα άλλο εκλεκτό τέκνο της Δημητσάνας,
ο Τάσος Γριτσόπουλος. Την εποχή εκείνη, σε μία αίθουσα του παλιού Ελληνικού Σχολείου
στεγαζόταν η βιβλιοθήκη, ενώ σε μία άλλη αίθουσα φυλάσσονταν ορισμένα αρχαιολογικά
ευρήματα που προέρχονταν από τα γύρω ή και τα μακρινότερα χωριά, χωρίς καμία ταξινόμηση.
Η βιβλιοθήκη ήταν νομικό πρόσωπο, οργανικά δεν ανήκε πουθενά και την ευθύνη της
υπάρξεώς της, την είχαν οι διαχειριστές του Κληροδοτήματος Μακρή. Αργότερα, όταν
καταργήθηκαν τα Ελληνικά Σχολεία, το ανακαινισμένο με έξοδα του Κληροδοτήματος
Μακρή κτιριακό συγκρότημα της παλιάς Σχολής Δημητσάνας, μοιράστηκαν το εξατάξιο
Δημοτικό Σχολείο και η βιβλιοθήκη με το Μουσείο.
Πρώτο μέλημα του Τάσου Γριτσόπουλου, ήταν η μεθόδευση έτσι ώστε η
βιβλιοθήκη με το Μουσείο της και το Ιστορικό της Αρχείο να γίνουν μια ενιαία Δημόσια
Υπηρεσία, κάτι που έγινε με την έκδοση δύο νόμων (1679/1943 & 459/1945), ενώ ο
ίδιος ανέλαβε καθήκοντα Εφόρου και Επιμελητού Αρχαιοτήτων Γορτυνίας. Με την ιδιότητά
του αυτή, ξεκίνησε τις πρώτες του ενέργειες που στράφηκαν σε αγορές και δωρεές
για τον πλουτισμό της βιβλιοθήκης. Ακολούθησε η διαρρύθμιση των χώρων, η κατασκευή
και η τοποθέτηση προθηκών και επίπλων, η συγκέντρωση διαφόρων ιστορικών χειρογράφων
από τις γύρω μονές, από διάφορους ναούς αλλά και από ιδιώτες, η διευθέτηση των
φυλασσομένων αρχαιολογικών ευρημάτων που αποτελούν την αρχαιολογική συλλογή, η
συγκέντρωση αντικειμένων διαφόρων ιστορικών προσώπων όπως προσωπογραφίες, επιγραφές,
αντικείμενα από τον καθημερινό τους βίο, κεντήματα, υφαντά, ξυλόγλυπτα κ.α. που
αποτελούν τη λαογραφική συλλογή και τελευταίο μέλημά του ήταν η δημιουργία τριών
καταλόγων: Του βασικού επιστημονικού καταλόγου, του αλφαβητικού ανά συγγραφέα
και του λημματικού. Το έργο του Τάσου Γριτσόπουλου αναμφισβήτητα υπήρξε σπουδαίο.
Στην πολύχρονη και κοπιαστική του προσπάθεια, μεριμνούσε για όλα αυτά, άλλοτε
με εξεύρεση πόρων από διάφορες πηγές και άλλοτε με δικές του δαπάνες.
Σήμερα η βιβλιοθήκη της Δημητσάνας θεωρείται πρότυπο επαρχιακής βιβλιοθήκης.
Είναι δημόσια, ανήκει στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, από το
οποίο επιχορηγείται για τον πλουτισμό της και τη λειτουργία της, ενώ οι υπάλληλοί
της είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Είναι δανειστική βιβλιοθήκη και διαθέτει περί τους
35.000 τόμους βιβλίων, μεταξύ των οποίων και παλαιές εκδόσεις μεγάλων εκδοτικών
οίκων του εξωτερικού χρονολογούμενες από τον 16ο αιώνα, συλλογή χειρογράφων κωδίκων
από τον 14ο αιώνα και λυτά έγγραφα όπως είναι τα Πατριαρχικά σιγίλλια κ.α. Το
1977 τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με χρυσό μετάλλιο.
Μεταξύ των άλλων αντικειμένων, στη βιβλιοθήκη φυλάσσονται και τα οστά
του Παλαιών Πατρών Γερμανού μέσα σε ορειχάλκινη λάρνακα και η σέλα του αλόγου
του Παπαφλέσσα.
Η Βιβλιοθήκη λειτουργεί καθημερινά, από Τρίτη έως και Σάββατο, από τις 9:00 έως 14:00 και το τηλέφωνό της είναι 2795-031219
Κείμενο: Γεώργιος Παν. Θεοχάρης.
