Η Μεσσήνη, πρωτεύουσα του Μεσσηνιακού κράτους, ιδρύθηκε από τον Επαμεινώνδα
το 369 π.Χ. ταυτόχρονα με την αρκαδική Μεγαλόπολη. Η επίβλεψη των έργων ανατέθηκε
στον Αργείο στρατηγό Επιτέλη. Η Μεσσήνη ακμάζει κατά τους μακεδονικούς και ρωμαϊκούς
χρόνους και παραμένει πρωτεύουσα του ελεύθερου Μεσσηνιακού κράτους. Η παρακμή
της αρχίζει από τις πρώτες δεκαετίες του 4ου αιώνα μ.Χ. και στο 395 μ.Χ. δέχεται
το τελικό χτύπημα από τους Γότθους των οποίων οι καταστροφές την ερημώνουν.
Στις αρχές του περασμένου αιώνα η Γαλλική Αποστολή με τον Α. Blouet
άρχισε την έρευνα στη Μεσσήνη. Μετά τη Γαλλική Αποστολή ανέλαβε την ανασκαφή μερικών
οικοδομημάτων η Αρχαιολογική Εταιρεία το 1859 με το Θ. Σοφούλη και αργότερα το
1909 και 1925 με το Γ. Οικονόμου. Η συστηματική ανασκαφική έρευνα, ωστόσο, πραγματοποιήθηκε
από τον Α. Ορλάνδο, ο οποίος από το 1957 έως το 1979 αποκάλυψε ολόκληρο το συγκρότημα
του Ασκληπιείου. Τα τελευταία χρόνια οι ανασκαφές διεξάγονται από την Αρχαιολογική
Εταιρεία υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Π. Θέμελη.
΄Εχουν αναστηλωθεί η Αρκαδική Πύλη και το Ωδείο. Μελετώνται αναστηλώσεις
σε τμήματα του τείχους και σε πύργους.
Tα σημαντικότερα μνημεία του αρχαιολογικού χώρου είναι: Συγκρότημα του Ασκληπιείου. Ναός του Ασκληπιού και της Υγείας. Είναι περίπτερος,
δωρικός. Μετά την καταστροφή του από άγνωστη αιτία, ξανακτίστηκε καινούργιος,
ολόκληρος από ντόπια σκληρή πέτρα. Μικρό θέατρο- Ωδείο. Ανήκει στο συγκρότημα του Ασκληπιείου. Από επιγραφή
που βρέθηκε και η οποία το ονομάζει "δεικτήριον", χαρακτηρίζεται ως χώρος για
ρητορικές επιδείξεις αλλά και ως τόπος συνελεύσεων, όπως της εκκλησίας του Δήμου.
Βουλευτήριο. Ανήκει στο παραπάνω συγκρότημα και είναι μια ορθογώνια σχεδόν
τετράγωνη αίθουσα, διαστάσεων 19Χ18,30 μ., με δύο εισόδους στα δυτικά. Το τείχος. Χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ. και είναι ένα από τα σημαντικότερα
επιτεύγματα της αρχαίας στρατιωτικής αρχιτεκτονικής. Πολύ εντυπωσιακή παραμένει
σήμερα ακόμα η Αρκαδική Πύλη, στη βόρεια πλευρά του τείχους. ΄Ηταν η κυρία πύλη
της Μεσσήνης γιατί από την εξωτερική θύρα της ξεκινούσε ο δρόμος προς την αρκαδική
Μεγαλόπολη. Ναός της Λιμνάτιδας ή Λαφρίας ΄Αρτεμης. Πρόκειται για ναϊσκο ιωνικού ρυθμού
που χρονολογείται στα μέσα περίπου του 3ου αιώνα π.Χ. Ιερό του Ιθωμάτα Δία. Εδώ βρισκόταν το άγαλμα του θεού, έργο
του Αργείου γλύπτη Αγελάδα. Ο τύπος του αγάλματος αυτού, που παρίστανε το Δία
παιδί, δεν μας είναι γνωστός. Θέατρο- Στάδιο. Από το θέατρο σώζονται τμήματα από τους αναλημματικούς
τοίχους του κοίλου του θεάτρου. Από το Στάδιο σώζονται καλύτερα οι κατώτερες σειρές
των εδωλίων ιδιαίτερα στο τμήμα της σφενδόνης.
