Πληροφορίες τοπωνυμίου

Η Ιστορία του Νομού Μαγνησίας

   Ο νομός Μαγνησίας συνδέεται με τους μυθικούς Κένταυρους - άνθρωπος και άλογο, πανάρχαια σχέση - το βασίλειο του Πελία, τους λαμπρούς γάμους του Πηλέα με τη νύμφη Θέτιδα, όπου παραβρέθηκαν οι θεοί του Ολύμπου, τον Ιάσονα και την περίφημη Αργοναυτική Εκστρατεία. Η περιοχή ήταν πυκνοκατοικημένη από την Νεολιθική Εποχή, με σημαντικότερα κέντρα το Σέσκλο (7000 π.Χ.) και το Διμήνι (5000 π.Χ.). Οι άρτια οργανωμένοι αυτοί οικισμοί, χτισμένοι σε χαμηλούς λόφους, με άφθονα νερά και εύφορη γη για καλλιέργεια, ανέπτυξαν σπουδαίο πολιτισμό, για τον οποίο μαρτυρούν τα ευρήματα που θαυμάζουμε στο μουσείο του Βόλου. Στη Μαγνησία έχουν εντοπιστεί γύρω στους 40 προϊστορικούς οικισμούς. Εκτός από το Σέσκλο και το Διμήνι έχουν ερευνηθεί η Μαγούλα Ζερέλια του Αλμυρού, η Πύρασος, τα Πευκάκια (Παγασές), το Κουφόβουνο, ο Πύργος, η μαγούλα Βισβίκη, η μαγούλα Αγροκηπίου, η Χατζημισιώτικη μαγούλα. Τα ευρήματα δίνουν πληροφορίες όχι μόνο για το νεολιθικό πολιτισμό της Θεσσαλίας, αλλά της Ελλάδας ολόκληρης. Για τις πρώτες περιόδους της Χαλκοκρατίας, την Πρώιμη ή Πρωτοελλαδική (ΠΕ) 3000 - 2000 π.Χ. και τη Μέση ή Μεσοελλαδική (ΜΕ) 2000 - 1600 π.Χ. οι εικόνες που προέρχονταν από του ανασκαμμένους οικισμούς δείχνουν ότι τα κτίσματα, όπως και στη Νεολιθική Εποχή, διακρίνονται σε κατοικίες, εργαστήρια και αποθήκες. Στη Μέση Χαλκοκρατία βρέθηκαν σπίτια μεγάλα, με παράσπιτα γύρω και δωμάτια με εστίες στη μέση, που φανερώνουν τη συγκέντρωση μεγάλου αριθμού ατόμων - όχι μόνο συγγενών - κάτω από την ίδια στέγη.
   Η ακμή της Μυκηναϊκής Εποχής - Ύστερη Χαλκοκρατία ή Υστεροελλαδική Εποχή (ΥΕ) 1600 - 800 π.Χ. έρχεται σαν φυσικό επακόλουθο των προηγούμενων δημιουργικών εποχών. Ο τελευταίος κατάλογος ανεβάζει τις μυκηναϊκές θέσεις στις 17. Ασφαλώς είναι περισσότερες, εκτιμούν οι επιστήμονες, αφού συνεχώς έρχονται στο φως ταφές, σε σημεία που δεν έχουν εντοπιστεί κτίσματα. Σημαντικότερα κέντρα της εποχής είναι τα Παλιά του Βόλου, τα Πευκάκια και το Διμήνι, όπου σώζεται θολωτός τάφος. Οι μελέτες οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι τα τρία κέντρα αποτελούν ένα σύνολο, που μας παραδόθηκε με τον όρο «Ιωλκός». Το Διμήνι ήταν κατάλληλο για την ανάπτυξη της γεωργίας, στα Πευκάκια θα μπορούσαν να αναπτυχθούν η αλιεία και το εμπόριο, ενώ τα κοντινά στο Πήλιο, Παλιά, θα μπορούσαν να αναπτύξουν τη ναυπηγική, εξασφαλίζοντας ξυλεία από τα δάση. Η Αργοναυτική Εκστρατεία δίνει το χαρακτήρα της πάλης για την επικράτηση, τη δύσκολη εκείνη την εποχή. Το 12ο αι. π.Χ., σε εποχή ακμής, το Διμήνι και τα Πευκάκια εγκαταλείπονται, γεγονός που ίσως σχετίζεται με την ανατροπή του κατεστημένου από τις παραγωγικές τάξεις. Συνεχίζει όμως η ακμή στα Παλιά και παράλληλα αναπτύσσονται οι κόλποι του Βόλου, του Αλμυρού, του Πτελεού, η περιοχή του Βελεστίνου και οι Φθιώτιδες Θήβες, που βρίσκονταν πάνω στο δρόμο για την λίμνη Βοιβηίδα και τον Παγασητικό.
   Από τα τέλη του 9ου αι. π.Χ., ίσως και αργότερα, η Μαγνησία διέρχεται «φάση συγκρούσεων» όπως ονομάζεται, και τα πολιτιστικά στη Γεωμετρική και την Αρχαϊκή Εποχή είναι σπάνια. Από τους παλαιούς δραστήριους οικισμούς μόνο ο κόλπος του Βόλου (Παλιά) παρουσιάζει ίχνη προϊστορικά. Στην ίδια περιοχή ανακαλύφθηκε το αρχαϊκό ιερό του Απόλλωνα - στην θέση «Σωρός» - σημαντικό λατρευτικό κέντρο της Θεσσαλίας και οχυρωμένος οικισμός που ταυτίζεται με το αρχαίο πόλισμα (πολίχνη) Αμφανές, στο οποίο ανήκε το ιερό. Ιδιαίτερη σημασία έχει η οχύρωση του οικισμού, που φανερώνει την ανάγκη των κατοίκων να προστατευθούν από επιθέσεις. Στα 590 π.Χ. οι Μάγνητες συμμετείχαν στη Δελφική αμφικτιονία με δύο ψήφους, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τη σύγκρουση και την υποταγή τους στους Θεσσαλούς. Είχαν κάποιες ελευθερίες, αλλά ως περίοικος λαός ήταν υπό την διακυβέρνηση του Φεραίου ταγού Ιάσονα. Την εποχή της βοιωτικής κυριαρχίας (363-352 π.Χ.) η Μαγνησία απαγκιστρώθηκε από τους Θεσσαλούς για να παραδοθεί στο Φίλιππο Β' της Μακεδονίας, όταν ενοποίησε της ελληνικές πόλεις κατά των Περσών. Μεγάλη ιστορική στιγμή για τη Μαγνησία πρέπει να θεωρηθεί το 293 π.Χ., όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής «συνοικίζει» τα μικρά ή μεγάλα παρακμασμένα πολίσματα και ιδρύει τη Δημητριάδα. Η πόλη έγινε κέντρο οικονομικό και στρατιωτικό φυλάκιο των Μακεδόνων. Το 224 π.Χ. οι κάτοικοι εκδηλώνοντας τη δυσφορία τους, πήραν μέρος στη συμμαχία που υπέγραψε ο Αντίγονος με τους Αιτωλούς. Μετά τη νίκη των Ρωμαίων στις Κυνός Κεφαλές, το 197 π.Χ., οι Μαγνήτες μαζί με όλους τους Έλληνες υποδουλώθηκαν στους Ρωμαίους. Τα ισχυρά τείχη της Δημητριάδας κατεδαφίστηκαν και στα 196 π.Χ. ο περίεργος φιλέλληνας Φλαμινίνος ίδρυσε το πρώτο «κοινό των Μαγνητών». Τέσσερα χρόνια αργότερα η Μαγνησία περιήλθε και πάλι και πάλι στους Μακεδόνες, δώρο των Ρωμαίων στο Φίλιππο Ε' - αντίπαλο στις Κυνός Κεφαλές - για τη βοήθειά του κατά του Αντιόχου. Το 192 π.Χ. επικράτησε το φιλοαιτωλικό κόμμα, με αρχηγό τον Ευρύλοχο, το «κοινό» διαλύθηκε και η Μαγνησία πέρασε με όρους υποτέλειας στην Αιτωλική Συμμαχία. Ο Αντίοχος επισκεύασε τα τείχη της Δημητριάδας, αλλά νικήθηκε στις Θερμοπύλες από τους Μακεδόνες, οι οποίοι ξαναπήραν τη Μαγνησία. Το 169 π.Χ. ο Περσέας, στην επισκευή των οχυρώσεων της Δημητριάδας, χρησιμοποίησε τις χρωματιστές επιτύμβιες στήλες - έτσι διατηρήθηκαν τα χρώματα - που κοσμούν το Αρχαιολογικό Μουσείο του Βόλου.
   Η μετάδοση της Χριστιανικής θρησκείας στη Μαγνησία ξεκίνησε από τα μεγάλα αστικά κέντρα, Δημητριάδα και Θήβες. Θήβες είχε ονομαστεί πολύ πριν από τα Χριστιανικά Χρόνια η ομηρική Πύρασος, από το όνομα της γειτονικής πόλης Μικροθήβες, που άκμασε και στη Ρωμαϊκή Εποχή, αλλά φαίνεται ότι εξακολουθούσε να κατοικείται από την Παλαιοχριστιανική Περίοδο. Η Δημητριάδα και οι Φθιώτιδες Θήβες (Νέα Αγχίαλος) αύξησαν την αίγλη τους στα χρόνια του Ιουστινιανού (527-565). Τότε επισκευάστηκαν και τα τείχη τους, καθώς και σε πολλές άλλες θεσσαλικές πόλεις. Στα τέλη του 6ου αι. με αρχές 7ου, οι εχθροί της βυζαντινής αυτοκρατορίας πλήττουν τον ελλαδικό χώρο και από το β' μισό του 7ου αι. οι Θήβες δεν αναφέρονται στις πηγές και δεν υπάρχουν αξιόλογα ευρήματα. Αντίθετα, η Δημητριάδα εξακολούθησε να ευημερεί σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Εποχής. Αρχισε να παρακμάζει μετά την Τουρκική κατάκτηση και στα τέλη του 16ου αι. όλος ο πληθυσμός έχει μετοικίσει στο Βόλο αλλά και κυρίως στα χωριά του Πηλίου. Εκτός από τις Θήβες και τη Δημητριάδα και πολλοί άλλοι αρχαίοι οικισμοί εξακολούθησαν το βίο τους και τα Παλαιοχριστιανικά Χρόνια, στην ίδια θέση όπως η Ίτων ή Ίτωνος (ΝΔ του Αλμυρού), ο Πτελεός, η Ιωλκός (συνοικία Παλιά), η Ολιζών (Μηλίνα), τα Σπάλαυθρα (Χορτόκαστρο), η Μεθώνη (Πλατανίδια και Παλαιόκαστρο), οι Φερές (Βελεστίνο).
   Τους τελευταίους Βυζαντινούς Χρόνους αναπτύχθηκε η μοναστηριακή ζωή στο Πήλιο και γύρω οικιστικοί πυρήνες που εξελίχθηκαν, στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, σε ακμαίους οικισμούς. Αυτής της κατηγορίας είναι τα Μοναστήρια της Θεοτόκου στη Μακρινίτσα, της Παναγίας Πορταρέας, στην Πορταριά, του Αγίου Λαυρεντίου, στον Αγιο Λαυρέντιο, της Αγίας Σωτήρας, στη Ζαγορά. Μοναχοί και ιερωμένοι λόγιοι δίδαξαν τα ελληνικά γράμματα στα μοναστήρια και στις εκκλησίες, διατηρώντας τη φλόγα για λευτεριά. Δυο ήταν τα μεγάλα σχολεία: το «Ελληνομουσείο της Ζαγοράς και η «Σχολή Μηλέων». Το Πήλιο απολάμβανε ελευθεριών, γιατί ανήκε, λένε, στη μάνα του σουλτάνου. Στην πραγματικότητα οι Τούρκοι απέφευγαν τις κακοτοπιές. Το Πήλιο ανέπτυξε σε μεγάλο βαθμό την οικοτεχνία και το εμπόριο, δραστηριότητες που ευνοούσε ο εχθρός, για δικό του όφελος βεβαίως. Στα τέλη του 17ου αι. με αρχές του 18ου, η οικονομία άρχισε να αναπτύσσεται, χάρη στην παραγωγή του μεταξιού και των μάλλινων επενδυτών που γέμιζαν τις αγορές. Στη Δύση το μετάξι, στην Ανατολή οι επενδύτες. Στον κάμπο του Βελεστίνου και του Αλμυρού κύριο προϊόν υπήρξε από την αρχαιότητα το σιτάρι. Εκεί αναπτύχθηκε η υφαντική, ενώ στα ορεινά της 'Οθρης οι κάτοικοι ασχολήθηκαν με την κτηνοτροφία και την υλοτομία και ανέπτυξαν την υφαντική και την ποιμενική ξυλογλυπτική. Η ναυτιλία ήταν ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο στην οικονομία της Μαγνησίας, που μας παραδίδεται από τα μυθικά κιόλας χρόνια με την Αργοναυτική Εκστρατεία. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας - 12ος αι. - ο Αλμυρός γνώρισε μεγάλη άνθηση και το λιμάνι του ήταν το σπουδαιότερο της Θεσσαλίας. Στα ναυτικά επαγγέλματα στράφηκαν και οι κάτοικοι του Τρικεριού, με προτίμηση στη σπογγαλιεία, ενώ το εμπόριο κρατούσαν τα περίφημα «ζαγοριανά καράβια», που ξεκινούσαν από το Χορευτό για τις μεγάλες αγορές του κόσμου (17ος - 18ος αι.). Τα ίδια αυτά καράβια τάχθηκαν στον Αγώνα, όταν ήρθε η κατάλληλη ώρα. Το Μάιο του 1821 στις Μηλιές κηρύχθηκε επίσημα η Επανάσταση και η περιοχή ενσωματώθηκε στο νέο ελληνικό κράτος το 1881.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Περιφέρειας Θεσσαλίας

• http://www.thessalia.gr/perifereia/index.asp?a_id=...