Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΚΑΛΟ ΧΩΡΙΟ (Χωριό) ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
  Με κατοικήσεις στον ευρύτερο χώρο από τα Μινωικά χρόνια ξεκινά η ως τώρα γνωστή αρχαιολογία του χώρου.
  Η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Έντιθ Χωλ στα 1910-1912 ανέσκαψε στο λόφο του Βροκάστρου άγνωστης ονομασίας μικρό οικισμό αγροτών και κτηνοτρόφων. Στη συνέχεια έχουμε την κατοίκηση της Ιστρώνας, που το όνομά της διατηρείται πολλούς αιώνες (Αρχαϊκά χρόνια 6ος π.Χ. αιώνας έως το 18ο αιώνα μ.Χ). Λεπτομερέστερα στα 1834 σε απογραφή είχε ο Ίστρωνας 20 οικογένειες Χριστιανών και 4 μωαμεθανικές.
  Στα Ρωμαϊκά χρόνια μέχρι τον 9ο αιώνα μ.Χ που οι Αραβες Σαρακηνοί οργιάζουν με καταστροφές σ’ όλη την Κρήτη, η Ίστρων και αργότερα ο Ίστρωνας θα αποτελεί το μοναδικό κύριο οικισμό του χώρου. Αρχαιοελληνικός ναός φαίνεται σε ερείπια κοντά στον οικισμό του Πύργου που ίσως να δώσει σε ανασκαφή στοιχεία της ιστορίας του ευρύτερου χώρου. Ίσως να είναι ο ναός του Βάκχου (Διονύσου) και ο μετέπειτα του Αγ. Σεργίου, όπως ιστορικοί αναφέρουν.
  Στα Βενετικά χρόνια ολόκληρη η κοιλάδα ξεχερσώθηκε και ήταν έρημη ως τα 1450-1500 μ.Χ, που φυτεύτηκε ελαιόδεντρα και γέμισε αργότερα νερόμυλους. Στα 1639 πρώτη φορά αναφέρεται η ονομασία Κακόν Χωρίον “κατ’ ευφημισμόν” λόγω του νοσηρού κλίματος από την ελονοσία που έφερναν τα στάσιμα νερά τω πλημμύρων μέσα στον Καλοχωριανό Κάμπο.
  Από τα 1680-1720 φαίνεται να κατοικείται ο νέος οικισμός “Αρνικού”. Από τα παλαιότερα χρόνια φαίνεται ότι ο Ιστρώνας ήταν ο σημερινός Πύργος. Από τα 1876 το Καλό Χωριό αποτέλεσε οικισμό-κοινότητα που ανήκε στο Δήμο Κριτσάς ως το 1925. Στην Τουρκοκρατία 1669-1898 το Καλό Χωριό είναι γεμάτο περιπέτειες των κατοίκων του με τους αγάδες.
  Στα νεότερα χρόνια ξεκίνησε η αγροτική και τουριστική του ανάπτυξη.
(Κείμενο: Μιχάλης Γεροντής )
Το κείμενο παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Αγίου Νικολάου.

ΕΛΟΥΝΤΑ (Κωμόπολη) ΛΑΣΙΘΙ
  Το 1210 το νησί καταλαμβάνουν οι Ενετοί. Πρώτη μνεία του ονόματος Ελούντα έχουμε σε ένα έγγραφο του 1376.
  Οι Ενετοί φτιάχνουν αλυκές για την παραγωγή αλατιού και υπό την απειλή του τουρκικού κινδύνου αρχίζουν το 1579 την ανοικοδόμηση του φρουρίου της Σπιναλόγκας.
  Αρκετές εκκλησίες χτίζονται την ύστερη ενετοκρατία (της Ανάληψης, του Αγίου Γεωργίου στον Πόρο, του Αγίου Νικολάου στην Κατεβατή, της Παναγίας στο Ντρουβαλιά, της Αγίας Παρασκευής στο Τσιφλίκι και της Αγίας Μαρίνας στην Πλάκα.
(Κείμενο: Μανόλης Μακράκης)
Το κείμενο παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Αγίου Νικολάου.

Η μάχη της Κριτσάς

ΚΡΙΤΣΑ (Κωμόπολη) ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ
  Μεγάλη υπήρξε η συνεισφορά των Κριτσιωτών στους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης και ξεχωριστή είναι η προσφορά των Τουρκομάχων καπετανέων - Αλεξομανώλη, Κοζύρη, παπα-Πόθου, καπετάν Ταβλά. Στη διήμερη μάχη της Κριτσάς που έγινε κοντά στη Λατώ οι Κριτσιώτες εισέπραξαν βαρύ τίμημα. Το χωριό πυρπολήθηκε και καταστράφηκε (Ιανουάριος 1823). Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε και η γενναία αντάρτισσα, η θρυλική Κριτσωτοπούλα.
(Κείμενο: Μανόλης Κλώντζας)
Το κείμενο παρατίθεται το Νοέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Αγίου Νικολάου.

ΕΛΟΥΝΤΑ (Κωμόπολη) ΛΑΣΙΘΙ
  Το 1669 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το Χάνδακα και γίνονται κυρίαρχοι της Κρήτης. Η Σπιναλόγκα θα αντισταθεί για 46 χρόνια ακόμη. Μέχρι το 1715 που την κατέλαβαν οι Τούρκοι έβρισκαν σ’ αυτή καταφύγιο οι επαναστάτες. Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος οι Τούρκοι είχαν απαγορεύσει την εγκατάσταση σε όλο τον ευρύτερο χώρο της Σπιναλόγκας. Η απαγόρευση αυτή και ο φόβος των πειρατών κάνουν επιφυλακτικούς τους κατοίκους που μένουν σε μικρούς κτηνοτροφικούς οικισμούς μακριά από τη θάλασσα.
  Η κατοίκηση των οικισμών (Πάνω, Κάτω Ελούντας και Μαυρικιανώ) σε μόνιμη βάση άρχισε από τα μέσα του 18ου αιώνα. Το 1834 όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής Πάσλεϋ η Ελούντα έχει 40 οικογένειες οι περισσότερες από τις οποίες προέρχονται από τη Φουρνή.
  Η Ελούντα κάηκε το 1823 από το Χασάν πασά. Οι κάτοικοι πήραν ενεργό μέρος σε όλες τις επαναστάσεις για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, καθώς και στους αποκλεισμούς του φρουρίου της Σπιναλόγκας. Σημαντική ήταν η προσφορά και οι θυσίες των Ελουντιανών για την απελευθέρωση της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης.
(Κείμενο: Μανόλης Μακράκης)
Το κείμενο παρατίθεται το Δεκέμβριο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Αγίου Νικολάου.

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (Πόλη) ΛΑΣΙΘΙ

Ιστοσελίδες του Ε.Π.Λ. Αγίου Νικολάου
• http://eplan.hypermart.net/city/history.htm (3 φωτ.)

Ιστορία του Αγίου Νικολάου

  Η ιστορία του Αγίου Νικολάου ξεκινάει από τα αρχαία χρόνια όταν ήταν το λιμάνι της Λατώ, μιας δυνατής πόλης κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής Περιόδου. Το λιμάνι χρησιμοποιόταν ακόμα κατά τη διάρκεια των Ρωμαϊκών Χρόνων και της Πρώτης Βυζαντινής Περιόδου, παρόλο που η σημασία του είχε υποβαθμιστεί αρκετά. Μετά απ' αυτό, εξαφανίστηκε από την ιστορία για να ξαναεμφανιστεί το 1206. Τότε οι Γενοβέζοι έχτισαν το κάστρο του Μιραμπέλλου και έδωσαν το όνομά του στην πόλη και τον κόλπο. Ένας σεισμός κατέστρεψε το κάστρο και δεν έμεινε ίχνος από τα ερείπιά του. Το 16ο αιώνα οι Βενετοί έδωσαν στην πόλη το σημερινό της όνομα, που το πήραν από το Παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται στη χερσόνησο του Λιμένα. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η πόλη ήταν ακατοίκητη και κατοικήθηκε ξανά μόνο μετά το 1870, κυρίως από άτομα που ξέφυγαν από την καταδίωξη των Τούρκων.

Το κείμενο παρατίθεται τον Φεβρουάριο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, της Crete TOURnet

Ιστοσελίδα της Crete TOURnet
• http://www.crete.tournet.gr/Site.jdp?ID=1385 (2 φωτ.)