Πληροφορίες τοπωνυμίου

ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗ (Προάστιο της Αθήνας) ΑΤΤΙΚΗ
H Kαισαριανή πριν την εγκατάσταση των προσφύγων
  Η εικόνα της περιοχής, που αργότερα ιδρύθηκε ο Δήμος Kαισαριανής, ήταν βραχώδης, δασώδης και ερημική τη διέσχιζε δε ο Ηριδανός, ο οποίος χυνόταν στον ποταμό Ιλισσό, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την άφθονη βλάστηση και την πλούσια πανίδα.
  Ιδιαίτερα κατατοπιστικό είναι το διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη το "Θαύμα της Καισαριανής" που εκδόθηκε το 1901. Στο διήγημα αυτό ο Παπαδιαμάντης, αναφερόμενος στη λαϊκή δοξασία για το θαυματουργό νερό των πηγών του Υμηττού έγραφε:
" Ήταν μια σπηλιά ωραία, στον βράχο τον θεόρατο, με χρώμα σταχτερό, που έσταζε δροσιές ολόγυρα. Μοσχοβολούσε ο τόπος από θυμάρια, σχοίνους και αγριοδυόσμους. Κόσμος ένα πλήθος, γυναίκες ένα σωρό, άντρες πολλοί και παιδιά ένα μελίσσι, άλλοι ορθοί, άλλοι καθισμένοι, μερικοί άρρωστοι από διάφορες ασθένειες, μισεροί και σακατεμένοι, βρίσκονταν εκεί και έκαναν το σταυρό τους. Το νερό ήταν δροσερό, γλυκό νερό, αγίασμα. Είχε μια μοσχοβολιά, που δεν ξαναέγινε...".
  Η εικόνα αυτή της περιοχής, όπως ήταν φυσικό, παρακολουθούσε και τους ελάχιστους κατοίκους της. Στην απογραφή του 1920, όπου η Καισαριανή αναγνωρίστηκε ως οικισμός της Αθήνας, ο πληθυσμός της, σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, έφθανε μόλις τα 11 άτομα κυρίως κτηνοτρόφοι που δεν ήταν μόνιμοι στην περιοχή, αλλά διέθεταν προσωρινά καταλύματα και κατέφευγαν σ' αυτά ανάλογα με τις εργασίες τους. Ο μοναδικός μόνιμος κάτοικος της περιοχής που αναφέρεται ήταν ο μακεδονομάχος οπλαρχηγός Έξαρχος, ο οποίος είχε την κατοικία του κοντά στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο "Κάραβελ". Η περιοχή της Καισαριανής από το 1917 χαρακτηρίστηκε αναδασωτέα. Η απόφαση, όμως, αυτή δεν έμελλε να πραγματοποιηθεί ποτέ, καθώς η Μικρασιατική τραγωδία του 1922 προκάλεσε το τεράστιο κύμα προσφύγων, μέρος του οποίου δημιούργησε συνοικισμούς στις αναδασωτέες αυτές εκτάσεις. Η περιοχή της Καισαριανής - στα σημεία που δεν ήταν βοσκότοπος - χρησιμοποιούνταν, κατά κύριο λόγο, από το στρατό, αλλά εξυπηρετούσε και ανάγκες του κράτους.
  Συγκεκριμένα, στην περιοχή Αγίου Νικολάου υπήρχαν αποθήκες υλικού πολέμου και τρεις κρατικές φαρμακαποθήκες στην ίδια περιοχή, επίσης, ήταν οι στάβλοι για τα άλογα της ανακτορικής φρουράς.
  Το νοσοκομείο Συγγρού, το οποίο ήταν δωρεά του Ανδρέα Συγγρού, συμπλήρωνε την εικόνα της περιοχής. Το νοσοκομείο αυτό αποπερατώθηκε το 1909 και χρησίμευε για τη θεραπεία απόρων που έπασχαν από αφροδίσια νοσήματα. Στην επάνω πλευρά της Καισαριανής, προς το μοναστήρι, ήταν εγκατεστημένη η στρατιωτική μονάδα του χημικού πολέμου, ενώ στην περιοχή του Βλητικού σταθμού (στο ύψος του σημερινού νεκροταφείου) υπήρχαν στρατώνες.
Η εγκατάσταση των προσφύγων στην Kαισαριανή
  Ανάμεσα στις περιοχές τις Αττικής που εγκαταστάθηκαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ήταν και η Καισαριανή. Στη περιοχή αυτή εγκαταστάθηκαν στα τέλη του 1922 (σύμφωνα με κάποιες ανεπιβεβαίωτες μαρτυρίες) κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες, ελάχιστες οικογένειες Mικρασιατών που έστησαν τις σκηνές τους κοντά στο Nοσοκομείο Λοιμωδών Nοσημάτων "Συγγρού" για να βρίσκονται κοντά στους συγγενείς τους - κυρίως γυναίκες - θύματα της θηριωδίας των Tούρκων που είχαν προσβληθεί, μετά από βιασμούς, από λοιμώδη νοσήματα. Για το λόγο αυτό και η περιοχή ονομάστηκε αρχικά "Συνοικισμός Συγγρού". Mέσα σε ελάχιστους μήνες - στις αρχές του 1923 - η πολιτεία εγκατέστησε σταδιακά 8.000 περίπου πρόσφυγες κυρίως από τα παράλια της Μ. Ασίας.
H οριστική εγκατάσταση των προσφύγων στην Kαισαριανή
  Αρκετούς μήνες μετά την πρώτη εγκατάσταση των προσφύγων ξεκίνησαν κάποιες οργανωμένες προσπάθειες από το κράτος.
  Συγκεκριμένα, το Μάιο του 1923, ξεκίνησαν οι εργασίες, οι οποίες περιελάμβαναν την κατασκευή 500 ξύλινων παραπηγμάτων και 1.000 πλινθόκτιστων δωματίων. Η κατασκευή αυτή ήταν προσαρμοσμένη σ' αυτή των τετραγώνων. Συγκεκριμένα, κάθε 10 ή 12 σπίτια αποτελούσαν ένα τετράγωνο. Στο κέντρο κάθε τετραγώνου, που ήταν ένα είδος αύλειου χώρου, βρίσκονταν οι κοινές τουαλέτες. Δύο σημαντικές καισαριανιώτισσες, η "ιέρεια" της παραδοσιακής μας μουσικής Δόμνα Σαμίου και η συγγραφέας Δέσποινα Φωτεινού περιγράφουν τις άθλιες συνθήκες ζωής όπως τις βίωσαν σε διαφορετικά χρόνια και από διαφορετική οπτική γωνιά.
  Τα πλινθόκτιστα, όπως προαναφέρθηκε, ήταν ο βασικός τρόπος κατασκευής οικιών για τους πρόσφυγες τα μικρά αυτά κτίσματα, που ήταν κατασκευασμένα από πλίνθους, ήταν ατελή και επέτρεψαν μια ευελιξία στις ατομικές επεμβάσεις των χρηστών. Παράλληλα με τον τύπο αυτό κατοικίας, κτίζονται και οι προσφυγικές πολυκατοικίες, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, διώροφες με παρόμοια διάταξη μέσα στο τετράγωνο. Σε κάθε νοικοκυριό αναλογούσε μια επιφάνεια 36 τ.μ. περίπου. Οι κατοικίες αυτές επεκτείνονταν κατά μήκος του παλιού στρατιωτικού δρόμου - σημερινή λ. Eθνικής Aντίστασης - στον οποίο θα αναπτυχθεί η Καισαριανή και μέχρι την πλατεία και κατόπιν μέχρι το δημοτικό σχολείο «Βενιζέλου». Αργότερα, κατασκευάσθηκαν και τριώφορες πολυκατοικίες. Χαρακτηριστικό της κατάστασης που επικρατούσε στο συνοικισμό ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Ακρόπολις" στις 14 Σεπτεμβρίου 1929. Η εφημερίδα, με αφορμή την επίσκεψη του Δημάρχου Αθηναίων Σπ. Μερκούρη στο συνοικισμό έγραφε: "Ο Δήμαρχος διεπίστωσε δε ότι η κατάστασις, υπό την οποίαν διαβιούν οι κάτοικοι τούτου του οικισμού, είναι αυτόχρημα τραγική. Το νερό, το οποίο διανέμεται εις τους κατοίκους, ανήρχετο μέχρι προ ολίγου καιρού εις 10 μόνο κυβικά μέτρα, τελευταίως δε ήρχισεν και αυτό να καταλίσκεται από τους εργολάβους, οι οποίοι κτίζουν νέας οικοδομάς. Τραγικώτερον, όμως παρουσιάζεται το ζήτημα των αποχωρητηρίων του συνοικισμού, τα οποία είναι ξύλινες παράγκες με ξύλινα πατώματα, κάτωθι των οποίων υπάρχουν ανοικτοί βόθροι. Αι εστίαι αυταί ακαθαρσίας όχι μόνον μολύνουν με τας αναθυμιάσεις των ολόκληρον τον συνοικισμόν, αλλά και αποτελούν παγίδας διά τους εισερχομένους εντός αυτών, λόγω του σαθρού των πατωμάτων. Τα περισσεύματα δε των βόθρων, μη έχοντα άλλοθεν διέξοδον εκχύνονται εις τας οδούς".
'Υδρευση του συνοικισμού
  Τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους οι Καισαριανιώτες έπαιρναν νερό από το λεγόμενο "βρυσάκι" που ήταν μια βρύση επί της σημερινής οδού Φορμίωνος, απ' όπου μεταφέρανε το νερό με τα δοχεία. Επίσης, στην περιοχή πίσω από το Χίλτον, είχαν τοποθετήσει μια "τρόμπα" η οποία έστελνε νερό σ' ένα ντεπόζιτο που βρισκόταν στην οδό "Δύο αδέλφια" (Μ. Καραολή) του συνοικισμού. Στο τέλος της δεκαετίας, το 1929 - 1930, τοποθετήθηκαν κάποιες βρύσες σε δημόσιους χώρους και σε ελάχιστα σπίτια
Δρόμοι -συγκοινωνία
  Οι χωματένιοι δρόμοι παρέμειναν για αρκετά χρόνια, όπως και η προβληματική συγκοινωνία. Η λεωφόρος, ο κεντρικός δρόμος του συνοικισμού ασφαλτοστρώθηκε αρχικά μέχρι την πλατεία Αναγέννησης, στα μέσα της δεκαετίας του 1930.Το υπόλοιπο, όμως, τμήμα του συνοικισμού καθυστέρησε πολύ οι βασικοί δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν βαθμιαία από το 1950 και έπειτα. O "Προσφυγικός κόσμος" σε ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 1927 έγραφε: "Oι δρόμοι Ευτυχίδου, Χρεμωνίδου και η κατ' ευφημισμόν Λεωφόρος Υμηττού γίνονται αδιάβατοι, όταν βρέχει, γεμάτοι λάσπες και λακκούβες. Επίσης, η είδηση ότι η τροχιοδρομική γραμμή Παγκρατίου θα επεκταθεί μέχρι των συνοικισμών Βύρωνος και Καισαριανής, χαροποίησε τους ενδιαφερομένους και, κυρίως, τους Καισαριανιώτες που στερούνται ομολογουμένως". Τέλος, ένα άλλο δημοσίευμα της ίδιας εφημερίδας στις 26 Οκτωβρίου 1930 μας πληροφορεί ότι οι κάτοικοι Καισαριανής - Υμηττού διαμαρτυρήθηκαν στο υπουργείο Συγκοινωνίας για την άθλια συγκοινωνία στους οικισμούς τους και ζήτησαν αυτοκίνητα από την "Πάουερ" για να εξυπηρετηθεί πληθυσμός 40.000 συνολικά ανθρώπων.
Παιδεία
  Mετά από έντονες προσπάθειες πρωτολειτούργησε στα 1924 - 1925 το πρώτο σχολείο, γνωστό ως "παλιά σχολεία", κοντά στο Ρέμα του Ηριδανού. Ένα σχολείο που ήταν μια λύση εξαιρετικής ανάγκης ένα πλινθόκτιστο που έμοιαζε περισσότερο με παράγκα. Το 1929, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισε να κατασκευάσει σχολείο στην Καισαριανή, με δωρεά της γυναίκας του Έλενας Βενιζέλου. Το νέο σχολείο ήταν δυναμικότητας 400 μαθητών και έφερε το όνομα της χορηγού, "Σχολείο Βενιζέλου". Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για το σχολείο που ιδρύθηκε στην Καισαριανή και εξυπηρετούσε άτομα με ειδικές ανάγκες (το σημερινό Eιδικό Πειραματικό Σχολείο «Pόζα Iμβριώτη») , καθώς είναι το πρώτο στο είδος του που λειτούργησε στην Ελλάδα. Η λειτουργία του σχολείου αυτού εξακολουθεί μέχρι τις μέρες μας να προσφέρει εκπαίδευση στα άτομα με ειδικές ανάγκες και γι' αυτό θεωρείται ένα από τα σημαντικά έργα του μεσοπολέμου.
Αθλητισμός - Αθλητικές εγκαταστάσεις
  Οι εγκατεστημένοι στην Καισαριανή Μικρασιάτες πρόσφυγες ήταν, ζωντανοί και δραστήριοι άνθρωποι και, συνεπώς, δεν μπορούσαν να τους βάλουν κάτω τα τεράστια προβλήματα που αντιμετώπιζαν.
  Το «επίσημο» γήπεδο ποδοσφαίρου ήταν στην κάτω πλευρά του Σκοπευτηρίου και το ονόμαζαν "Κόροιβο" ενώ τα δοκάρια ήταν, συνήθως... πέτρες. Από το 1924, κι ενώ οι πρόσφυγες αγωνίζονταν για την επιβίωση, εμφανίζονται οι πρώτοι ανεξάρτητοι σύλλογοι με ονομασίες, όπως: "Τίγρης", "Ανίκητος", "Αρμενική Ένωσις", "Ηρακλής" κ.ά. Ο πρώτος αθλητικός σύλλογος, που ιδρύθηκε επίσημα στην Καισαριανή, το 1927, από τη Φιλανθρωπική Αμερικανική Οργάνωση Near-East Relief, ήταν ο αθλητικός όμιλος με την ίδια επωνυμία Near - East. Την αξιόλογη αθλητική δραστηριότητα της Καισαριανής βοήθησε σημαντικά η δημιουργία του "Δημοσίου Πρότυπου Παιδικού Γυμναστηρίου" γνωστού ως "Near East".

Το κείμενο παρατίθεται τον Δεκέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Καισαριανής

• http://www.kessariani.gr/greek_version/prosfiges.h... (3 φωτ.)