Το Στρατώνι, παραθαλάσσιο χωριό χτισμένο στο μυχό του κόλπου της
Ιερισσού,
αριθμεί σήμερα 1000 περίπου κατοίκους. Στην περιοχή του έχουν εντοπιστεί ευρήματα
της ρωμαϊκής εποχής, με σημαντικότερο ένα «ηρώο» (ταφικό μνημείο) του τέλους του
1ου αι π.Χ. Από αυτό προέρχονται δύο περίφημα αγάλματα, ένα ανδρικό και ένα γυναικείο
(η λεγόμενη «δέσποινα του Στρατωνίου»), που εκτίθενται σήμερα στο Μουσείο Πολυγύρου.
Η ίδρυση του Στρατωνίου ως συγκροτημένου οικισμού ανάγεται στα τέλη
του 19ου αιώνα και ήταν άρρηκτα δεμένη με τη μεταλλευτική δραστηριότητα. Τα πλούσια
κοιτάσματα μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων, γνωστά ήδη από την αρχαιότητα και τους
βυζαντινούς χρόνους, αποτέλεσαν τη βασική πλουτοπαραγωγική πηγή του χωριού. Από
τότε άρχισαν να συγκεντρώνονται στο Στρατώνι άνθρωποι από τις γύρω περιοχές αλλά
και από πολλά μέρη της Ελλάδας για να απασχοληθούν ως εργατικό δυναμικό στα Μεταλλεία.
Ο πληθυσμός αυξήθηκε σημαντικά με τους πρόσφυγες που κατέφυγαν εδώ μετά τη Μικρασιατική
καταστροφή. Το 1932 το χωριό γνώρισε εκτεταμένες καταστροφές από το σεισμό που
είχε επίκεντρο τον κόλπο της Ιερισσού και θρήνησε μεγάλο αριθμό θυμάτων. Στα αμέσως
επόμενα χρόνια ανοικοδομήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου.
Οι κάτοικοι του Στρατωνίου, αν και προερχόμενοι σε μεγάλο ποσοστό
από διαφορετικές περιοχές, αποτέλεσαν ένα ενιαίο, αρμονικό σύνολο με υψηλό βιοτικό
επίπεδο. Αποδείχθηκαν εργατικοί, φιλόξενοι και φιλοπρόοδοι και ανέκαθεν τους διέκρινε
αγάπη για τον πολιτισμό. Σε όλη τη διάρκεια της ιστορικής του πορείας το Στρατώνι
υπήρξε πλούσιο σε καλλιτεχνικά δρώμενα και τοπικές εκδηλώσεις. Ανέβασμα ερασιτεχνικών
θεατρικών παραστάσεων -προπολεμικά ακόμη-, ίδρυση μουσικογυμναστικού ομίλου ήδη
τη δεκαετία του '50, εκθέσεις ζωγραφικής, λειτουργία μπάντας, χορευτικό συγκρότημα,
διοργάνωση εντυπωσιακών αποκριάτικων εκδηλώσεων, τριήμερα ειρήνης, συναυλίες μεγάλων
καλλιτεχνών είναι μερικά δείγματα της πολιτιστικής παράδοσης που έχει το Στρατώνι
να επιδείξει και που συνεχίζεται και σήμερα μέσα από τη δραστηριότητα των Τοπικών
Συλλόγων.
