Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

  Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στοχεύει στην παρουσίαση ποικίλων όψεων της τέχνης και του πολιτισμού του Βυζαντίου, αλλά και της εποχής μετά την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας το 1453 από τους Οθωμανούς Τούρκους. Τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, εικόνες, μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, ολόκληροι αποσπασμένοι παλαιοχριστιανικοί τάφοι με τις τοιχογραφίες τους, πολύτιμα εκκλησιαστικά σκεύη, είδη προσωπικού στολισμού, αλλά και ταπεινά αντικείμενα καθημερινής χρήσης παρουσιάζουν όψεις της ζωής στο Βυζάντιο από την οργάνωση της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής, την καλλιτεχνική και πνευματική παραγωγή έως τον ιδιωτικό βίο και τις δραστηριότητες των ανθρώπων στην αγορά, στην ύπαιθρο και στη θάλασσα.
  Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού απέσπασε το Βραβείο Μουσείου του Συμβουλίου της Ευρώπης το 2005, για τη σημαντική συμβολή του στην κατανόηση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς. Η κριτική επιτροπή εκθείασε την "υπεροχή του Μουσείου και την ισορροπία μεταξύ συντήρησης, διατήρησης και παρουσίασης", σημειώνοντας ιδιαίτερα την απουσία προθηκών και την ανάδειξη των εργασιών συντήρησης. Χαρακτήρισε το Μουσείο "φιλικό προς τον επισκέπτη, με έμφαση στον εκπαιδευτικό του ρόλο προς τα παιδιά".
  Το κτίριο του Μουσείου κατασκευάστηκε σε σχέδια του προικισμένου αρχιτέκτονα Κυριάκου Κρόκου (1941-1998). Θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα δημόσιας αρχιτεκτονικής των τελευταίων δεκαετιών στην Ελλάδα και κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού το 2001.
  Μόνιμες εκθέσεις:
  "Ο Παλαιοχριστιανικός Ναός": Aφορά στο σχεδιασμό και το διάκοσμο του ναού κατά τους πρώτους αιώνες του θριάμβου του Χριστιανισμού (4ος-7ος αι.).
  "Παλαιοχριστιανική πόλη και κατοικία": Παρουσιάζει όψεις της κοινωνικής και οικονομικής ζωής, του δημόσιου και ιδιωτικού βίου την παλαιοχριστιανική εποχή.
  "Από τα Ηλύσια Πεδία στον Χριστιανικό Παράδεισο": παρουσιάζει το θέμα του θανάτου και της ταφής, εστιάζοντας στις αλλαγές στην ιδεολογία, την τέχνη και τα ταφικά έθιμα που επέφερε η μετάβαση από την ειδωλολατρία στον χριστιανισμό.
  "Από την εικονομαχία στη λάμψη των Μακεδόνων και των Κομνηνών": Αφιερώνεται στην περίοδο της Εικονομαχίας (8ος-9ος αι.) και παρουσιάζει όψεις της θρησκευτικής και κοσμικής ζωής μέχρι τον 12ο αι.
  "Οι δυναστείες των βυζαντινών αυτοκρατόρων": Παρουσιάζει τις βυζαντινές δυναστείες από τον Ηράκλειο (610-641) ως τους Παλαιολόγους (1261-1453), εστιάζοντας στην αυτοκρατορική ιδεολογία όπως αυτή εκδηλώνεται κυρίως μέσα από τα νομίσματα.
  "Το βυζαντινό κάστρο": Εστιάζει στα κάστρα της Μεσοβυζαντινής περιόδου (9ος-12ος αι.), παρουσιάζοντας στοιχεία της νέας αστικής οργάνωσης, λειτουργίες και καθημερινή ζωή στο εσωτερικό του βυζαντινού κάστρου.
  "Το λυκόφως του Βυζαντίου": Πραγματεύεται τους τελευταίους αιώνες ζωής της βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι οποίοι ορίζονται από τις δύο αλώσεις της Κωνσταντινούπολης: από τους σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204 και την οριστική κατάκτηση από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1453.
  "Συλλογή Ντ. Παπαστράτου": περιλαμβάνει ορθόδοξα θρησκευτικά χαρακτικά (18ος-19ος αι.), κυρίως από το Άγιο Όρος, καθώς και χαλκογραφικές πλάκες.
  "Συλλογή Δ. Οικονομόπουλου": Αποτελείται κυρίως από εικόνες (14ος-19ος αι.), αλλά και νομίσματα, κεραμικά και έργα μικροτεχνίας.
  "Το Βυζάντιο μετά το Βυζάντιο": Η βυζαντινή κληρονομιά στους χρόνους μετά την Άλωση (1453) πραγματεύεται την επιβίωση της βυζαντινής τέχνης και παράδοσης κατά την οθωμανική κυριαρχία και τον ρόλο της στη διαμόρφωση του νέου ελληνικού κράτους.
  "Ανακαλύπτοντας το παρελθόν": Η έκθεση παρακολουθεί τα βήματα της έρευνας από την ανακάλυψη των καταλοίπων του παρελθόντος στη μελέτη, φύλαξη και συντήρησή τους έως ότου αποτελέσουν μουσειακά εκθέματα.