Το Μοναστήρι της Παναγίας της Ελεούσης, κτισμένο πάνω στον αυχένα
ενός λοφίσκου, μοναχικό, μέσα στο δάσος, κάτασπρο, πολύ περιποιημένο, σου δίδει
από μακρυά την εντύπωση μιας επαύλεως που στεφανώνει το δάσος. Στους πρόποδες
του λοφίσκου, ένας μικρός παλαιότατος συνοικισμός (προ του 1821), το
Βοτένι,
που στα "Ελληνικά" του ο Ραγκαβής το ονομάζει Βοτέλι και Βοτάλη. Δεξιά του, προσβλέπεις
λεύτερα τον ποταμό Φοίνικα, έως τις εκβολές του στον
Πατραϊκό.
Πίσω του ο
Παναχαϊκός και
τα γραφικά και κατάφυτα υψώματα "Ψηλός", "Όχτος" και τα "Γαβρίλια".
Ο Κοφινιώτης αναφέρει ως έτος ιδρύσεως της Μονής το 1510. Κατά την
παράδοση το πρώτο Μοναστήρι είχε κτιστεί στον
Παναχαϊκό
στο μέσον των ελάτων σε σπήλαιο, όπου μέχρι σήμερα ευρίσκεται η εκκλησία της Αναλήψεως.
Προ του σπηλαίου, υπάρχουν ερείπια κελλιών και του Ιερού Ναού Αγίου Χαραλάμπους.
Εντός του σπηλαίου, διασώζονται μεταβυζαντινές τοιχογραφίες. Κατά την εορτήν της
Αναλήψεως, από του όρθρου της εορτής μεταβαίνουν στο σπήλαιον οι μοναχές, πιστοί
από τις γύρω περιοχές και λειτουργούν. Πάντα κατά την παράδοση, λόγω του ψύχους
και του δυσκόλου της διαβιώσεως, οι τότε μοναχοί, υποχρεώθηκαν να μεταφερθούν
στον χώρο της σημερινής Μονής. Λέγεται δε πως ο ακριβής τόπος επελέγη από την
ίδια την Παναγία, εκφράσασα κατά δήλον τρόπον την επιθυμία της: Ο τότε Ηγούμενος
ευρήκε την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας εκριβώς εις το σημείον όπου σήμερα
είναι κτισμένο το ιερό του Ναού.
Η παλαιότης της Μονής επιβεβαιώνεται από τα ακόλουθα διασωθέντα κείμενα:
1. Έγγραφον συνοδικόν του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως με υπογραφήν τούτου, του
Πατριάρχου Ιεροσολύμων Ανθίμου και των συνοδικών αρχιερέων, το οποίον συγχωρεί
"Τον εν τη επαρχίαν Παλαιών Πατρών κοιμηθέντα Αδάμ". Το έγγραφον τούτο Οκτωβρίου
1803 αίρει προφανώς επιβληθέντα αφορισμόν.
2. Κατ' έγγραφον του Πατριάρχου Παϊσίου Β΄ της 2ας Ιουλίου 1741 εις την Εθνικήν
Βιβλιοθήκην Παρισίων: "Εν τη Μητροπόλει Παλαιών Πατρών της Παναγίας Ελεούσης μετοχίου
της εκεί Παναγίας της Βλαχέρνας". Τον Φεβρουάριο 1742 ο Πατρ. Παΐσιος υπήγαγεν
εις την Ι. Μητρόπολιν Π. Πατρών την Μονήν της Παναγίας της Ελεούσης, την οποίαν
ο αυτός προηγουμένως είχε συνενώσει με την Μονήν της Βλαχέρνας. (Λεξικό Κ. Τριανταφύλλου
σελ. 174).
Σήμερον στην Μονή διασώζεται η ιδιότυπη και μέχρι σήμερα θαυματουργή
Εικόνα της Παναγίας - Ελεούσα του Κύκκου - 17ου αιώνος, διαφυλάσσονται δε και
Ιερά Λείψανα του Αγίου Παντελεήμονος, της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Μερκουρίου,
της Αγίας Παρασκευής και πολλών άλλων Αγίων. Η Μονή εορτάζει στις 15 Αυγούστου.
Μέχρι το 1947 η Μονή ήταν ανδρική, έκτοτε έγινε γυναικεία με Βασιλικόν Διάταγμα.
Σήμερα στη Μονή εγκαταβιούν 9 μοναχές και 3 δόκιμες. Ασχολούνται με
την διακονίαν του χρυσοκεντήματος, της αγιογραφίας, της παρασκευής θυμιάματος
και διαφόρων άλλων χειροτεχνημάτων.
