Το
Μοναστήρι
βρίσκεται στο βόρειο άκρο του νησιού απέναντι από την Μεγαρική Ακτή σε μια καταπράσινη
πευκόφυτη περιοχή. Το Μοναστήρι οικοδομήθηκε στα ερείπια υπάρχοντος ναού όπως
αναφέρουν πληροφορίες σχετικά με την εύρεση της εικόνας της Παναγίας από τον Λάμπρο
Κανέλλο κτίστη της Μονής που καταγόταν από τα
Μέγαρα
και είδε τρεις φορές σε όραμα του την Παναγία που του είπε να μεταβεί στη
Σαλαμίνα
και να οικοδομήσει το ναό που βρισκόταν σε ερείπια , πράγμα που έγινε . Είναι
χαρακτηριστικό ότι ο Λάμπρος Κανέλλος ( ο ´Αγιος Λαυρέντιος όπως θα τον ονομάζουμε
στο εξής ) διέπλευσε τη θάλασσα μεταξύ Μεγαρικής ακτής και
νήσου
Σαλαμίνας κατά προτροπή της Θεοτόκου πάνω στο επανωφόρια του «Ρίψε το επανωφόριον
σου είς την θάλασσα και ανέβα επ΄αυτού θα διαπλεύσεις ασφαλώς αυτήν και θα αποβιβασθείς
εις την έναντι της νήσου ακτής » . Ο ´Αγιος επεδόθη σε πολύμοχθες έρευνες και αξιώθηκε
να βρει , θαμμένη , ανάμεσα σε ερείπια του ναού την ´Αχραντο εικόνα της Παναγίας
και ανεδείχθη σε ήρωα του χριστιανισμού.
Κατόρθωσε σε χρόνια μαύρης δουλείας (τουρκοκρατία ) να οικοδομήσει
τον ναό και δώσει στη μονή το όνομα « Φανερωμένης » ή « Νεοφανείσα» και να την
προσφέρει στο Θεό « θυμίαμα εύοσμο , μύρο πολύτιμο » . Ο ´Αγιος Λαυρέντιος , χάρη
στα πολύτιμα χαρίσματα του , έγινε στήριγμα για τους μονάζοντες , βοηθός για τους
φτωχούς , προστάτης για τα ορφανά . Αυτή την παράδοση συνεχίζει μέχρι σήμερα το
μοναστήρι . Ο άγιος Λαυρέντιος εκοιμήθη εν Κυρίω στις 9 Μαρτίου του έτος 1707
. Το παράδειγμα του ακολούθησαν και τα μέλη της οικογένειας του . Η σύζυγος έγινε
μοναχή και ο υιός του Ιωάννης διαδέχθηκε τον πατέρα του ως ηγούμενος της Μονής
με το όνομα Ιωακείμ. Στον ´Αγιο αποδίδονται και πολλά θαύματα . Το ιερό λείψανο
του Θεοφόρου Πατρός ετάφη στην μονή.
Η ιστορική μονή Φανερωμένης ήταν Σταυροπηγιακή και δεν υπήγετο στον
Μητροπολίτη της περιφέρειας αλλά στον Οικουμενικό Πατριάρχη και γι’ αυτό υπάρχουν
Πατριαρχικά σιγίλια που το αποδεικνύουν . Στο μοναστήρι σώζονται και άλλα χειρόγραφα
τουρκικά και ελληνικά. Αξιόλογη είναι η δράση της Μονής στα χρόνια της τουρκοκρατίας
και κατά την επανάσταση του 1821 . Στη μονή έβρισκαν ασφάλεια οι γυναίκες και
τα παιδιά των πολεμιστών. Εκεί έκρυβαν τα πολεμοφόδια , διάφορους θησαυρούς και
κειμήλια . Γίνονταν συναντήσεις οπλαρχηγών και συσκέψεις . Βρίσκανε περίθαλψη
και θεραπεία οι πληγωμένοι στις μάχες . Εκεί βρήκε καταφύγιο και ο αρχιστράτηγος
του αγώνα Γεώργιος Καραϊσκάκης όπως εκφράζεται στους παρακάτω στίχους :
« Εγώ κι’ αν ελαβώθηκα , συντρόφοι , μη λυπάστε πάω ταχύ στη Κούλουρη
μέσ’ στη Φανερωμένη πουν’ οι βασιλικοί γιατροί να γιάνουν την πληγήν μου και να
κρεμάσω τ. άρματα επάνω στ ´Αγιο βήμα κι’ ως τα διαβάση ο λειτουργός θε να τα βάλω
ν’ άρθω ».
Η δημοτική ποίηση βάζει στο στόμα του Κιουταχή τους παρακάτω στίχους:
« Χωριά και κάμποι και βουνά και όλα τα μοναστήρια Διάβηκα , τα
πάτησα και τά καμα όλα στάχτη Μα η Παναγιά της Κούλουρης , το Μέγα μοναστήρι Οπούχει
εξήντα σήμαντρα κι είκοσι τρεις καμπάνες Με δεσποτάδες ιερείς με ψάλτες ενενήντα
Στέκεται και με πολεμά δεν φίνει να την πάρω Δεκάξι φόρμους έκανα κι εικοσιενιά
γιουρούσια Μα η φωτιά της μ’ έκαψε και φεύγω την αφήνω ».
Τα τελευταία χρόνια το μοναστήρι της Φανερωμένης περιήλθε σε παρακμή
και έφθασε να έχει μόνο τρεις μοναχούς γέροντας . Το 1944 ο Μητροπολίτης Αττικής
- Μεγάρων και Σαλαμίνας Ιάκωβος την μετέτρεψε σε γυναικεία.
Το μοναστήρι συνεχίζει μέχρι και σήμερα έτσι την λαμπρή του πορεία
και δράση ( Η πρώτη Ηγουμένη ήταν η μοναχή Χριστονύμφη Τσιγκέλη )
