Δρακόσπιτα Νότιας Εύβοιας

Τα περίφημα Δρακόσπιτα είναι από τα πλέον γνωστά, αλλά και αινιγματικά μνημεία της Εύβοιας. Πρόκειται για ένα σύνολο 23 αρχαίων μεγαλιθικών κατασκευών, που εντοπίζονται στις ορεινές περιοχές γύρω από τα Στύρα, ενώ το καλύτερα σωζόμενο παράδειγμα βρίσκεται στην κορυφή του όρους Όχη.
Τα κτίσματα αυτά βρίσκονται πάντα σε απόκρημνες και εποπτικές θέσεις, ενώ το διακριτικό χαρακτηριστικό τους είναι η ογκώδης και συμπαγής κατασκευή από τεράστιες πλάκες γκρίζου ασβεστόλιθου και σχιστόλιθου, που σχηματίζουν στην κορυφή στέγη με μορφή κλιμακωτής πυραμίδας.
Με εξαίρεση το Δρακόσπιτο της Όχης, που έχει ανασκαφεί από τον καθηγητή Ν. Μουτσόπουλο, τα υπόλοιπα μνημεία δεν έχουν διερευνηθεί συστηματικά, με αποτέλεσμα το ερώτημα για τη χρήση και τη χρονολόγησή τους να παραμένει ανοικτό, παρά το πλήθος των θεωριών που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί.
Μία ερμηνεία τα θεωρεί αμυντικές κατασκευές - φρυκτωρίες ή φυλάκια - που συσχετίζονται με τα οχυρωματικά έργα των ελληνιστικών χρόνων. Κατ’ άλλους αποτελούσαν καταφύγια για λατόμους, ενώ είναι αξιοσημείωτο ότι τα Δρακόσπιτα εντοπίζονται στην περιοχή της Καρυστίας, σε άμεση γειτνίαση και οπτική επαφή με τα αρχαία λατομεία της, απ’ όπου εξορυσσόταν ο περίφημος καρύστιος λίθος, το πρασινόφαιο μάρμαρο της Καρύστου. Σήμερα, πάντως, τα περισσότερα Δρακόσπιτα χρησιμοποιούνται από τους ντόπιους ως στρούγκες και δεν αποκλείεται να ήταν και στην αρχαιότητα εγκαταστάσεις ποιμένων, άλλωστε μοιάζουν με τα κρητικά «μητάτα», που χρησιμοποιούνται κυρίως για τυροκομικές εργασίες.
Η έρευνα, τέλος, στο Δρακόσπιτο της Όχης οδήγησε στην ενδιαφέρουσα άποψη ότι ο χώρος ήταν ιερό αφιερωμένο στη λατρεία του Δία και της Ήρας. Σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 1398 μ., ακριβώς κάτω από την κορυφή του βουνού, το μνημείο της Όχης είναι αναμφίβολα το πιο επιβλητικό απ’ όσα έχουν εντοπιστεί. Η κεραμική που βρέθηκε εδώ χρονολογείται από την αρχαϊκή έως τη ρωμαϊκή εποχή, γεγονός που μαρτυρά τη μεγάλη διάρκεια χρήσης της θέσης αυτής. Μαρτυρημένη ιστορικά και αρχαιολογικά, η αρχαιότερη λατρεία του Δία στον ελλαδικό χώρο γινόταν κατεξοχήν στις κορυφές των βουνών, εξάλλου έδρα του πατέρα των θεών ήταν ο Όλυμπος. Οι ρίζες αυτής της λατρείας είναι τόσο παλιές, που μας πάνε πίσω στα μινωικά ιερά κορυφής και τόσο πλατιές που φτάνουν μέχρι τις προϊστορικές λατρείες της Μικράς Ασίας.
Από άποψη κατασκευής, αναμφισβήτητα τα κτίσματα αυτά εντάσσονται στη μεγάλη οικογένεια της «μεγαλιθικής αρχιτεκτονικής». Από το Stonehenge της Αγγλίας έως τη Μεσόγειο, αυτά ήταν τα πρώτα μνημειακά έργα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που η λαϊκή φαντασία ουδέποτε πίστεψε ότι έγιναν από ανθρώπινα χέρια. Ό,τι οι αρχαίοι Έλληνες απέδωσαν στους Κύκλωπες, οι νεώτεροι το χρέωσαν στους Δράκους. Γύρω από τα ανεμοδαρμένα Δρακόσπιτα της Εύβοιας γεννήθηκε ένας πλούτος τοπικών θρύλων, πρωταγωνιστής των οποίων παραμένει ο Δράκος που κατοικούσε στο Δρακόσπιτο της Όχης, φόβος και τρόμος της περιοχής.