Από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία της
Ανατολικής
Μακεδονίας. Η Ιστορία του Ναού αρχίζει από την αποστολική εποχή. Δεν υπάρχει
γραπτή ιστορία, υπάρχουν όμως οι "βουβοί μάρτυρες" που μας βοηθούν να παρακολουθήσουμε
την ιστορική εξέλιξη του. Βρίσκεται στη Ν.Δ. πλευρά του βράχου Ισάρι.
Στην αρχή υπήρχε ένα σπήλαιο λαξευμένο μέσα στο βράχο από τους λιθοξόους
κατοίκους του αρχαίου οικισμού. Το σπήλαιο αυτό, όπου σήμερα είναι το ιερό βήμα
του Ναού, λαξεύτηκε ίσως σαν χώρος λατρείας ή σαν αμυντικός χώρος ή και για
την ταφή σπουδαίων προσώπων, όπως συνηθιζόταν τη νεολιθική εποχή. Το εξωτερικό
μέρος του σπηλαίου είναι διακοσμημένο με λαξευμένο πάνω σ' αυτό τόξο και άλλα
ισόμετρα σχέδια.
Από τους χρόνους της Ρωμαϊκής κυριαρχίας βρέθηκε μια αναθηματική στήλη,
που μιλάει ανέγερση ναού από τους Ρωμαίους Λυαίο και Κλαυδία. Δεν αναφέρει όμως
ούτε χρονολογία ούτε το είδος του ναού (ειδωλολατρικού ή Χριστιανικού). Κατά τους
διωγμούς των Χριστιανών αποτέλεσε ασφαλή τόπο λατρείας. Μετά τους διωγμούς διακοσμήθηκε
με βυζαντινές αγιογραφίες και άλλες εικόνες και αφιερώθηκε στη μνήμη του Μεγαλομάρτυρα
Αγίου Δημητρίου. Λειτουργούσε μέχρι το 1483 που κυρίεψαν οι Τούρκοι το Σιδηρόκαστρο.
Τότε οι αγιογραφίες καταστράφηκαν. Ύστερα από 529 χρόνια, το 1912 άνοιξαν οι πόρτες
του ναού. Πρώτοι επιμελητές του ναού φέρονται τα μέλη του σωματείου οικοδόμων
Μελενίκου "Ο Αγιος Παντελεήμων". Αυτοί διαπλάτυναν τη στενωπό πάνω στο γκρεμό
και κατασκεύασαν τα πιο αναγκαία στο εσωτερικό του ναού. Το 1930-1933 ανακαινίσθηκε,
επεκτάθηκε με κολόνες στην απόκρημνη πλευρά, διαμορφώθηκε και διακοσμήθηκε. Ονομάσθηκε
και Αγία Ζώνη.
