Η Αμπελιά πριν το 1928 ονομαζόταν Βοδίβιστα και για πολλά χρόνια μετά
το Διάταγμα (11-9-1928 ΦΕΚ Α' 93/1928).
Το σύγχρονο χωριό βρίσκεται σε απόσταση 12 χλμ. από τα
Γιάννενα
και πέραν από τον επαρχιακό δρόμο που το συνδέει με την πόλη των Ιωαννίνων, συνδέεται
πλέον και στο 3ο χλμ. Ιωαννίνων -
Ηγουμενίτσας
της Εγνατίας Οδού. Βρίσκεται πολύ κοντά στο
αρχαίο
μνημείο της Δωδώνης, σε απόσταση 3,5 χλμ. και συνδέεται με ασφαλτόστρωτο δρόμο.
Επίσης υπάρχει σύνδεση με τα χωριά
Μπιζάνι
(3 χλμ.) και
Επισκοπικό
(4 χλμ.) με βατούς χωμάτινους δρόμους.
Είναι χτισμένο στους πρόποδες των βουνών "Χιονιάσα" και
"Μπουλοβάνι" και είναι νεόκτιστο χωριό (μετά το 1920) με όλα τα σπίτια
να είναι μοντέρνα. Το χωρίο έχει αυτή τη στιγμή γύρω στους μόνιμους 500 κατοίκους
και σημαντική οικιστική επέκταση. Δυστυχώς όμως το νεόκτιστο σχολείο που υπάρχει
στο χωριό, ενώ το 1992 που κατασκευαστηκέ είχε περίπου 300 μαθητές σήμερα αριθμεί
μόλις 4 μαθητές, καθώς οι περισσότερες οικογένειες προτιμούν να στέλνουν τα παιδιά
τους σε σχολεία των Ιωαννίνων.
Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται με τη βιοτεχνία, την γεωργοκτηνοτροφία,
ενώ ένα σημαντικό ποσοστό είναι υπάλληλοι στις υπηρεσίες της πόλης των Ιωαννίνων.
Υπάρχει χορευτικός σύλλογος και αθλητική ομάδα που προσφέρουν στην πολιτιστική
ανάπτυξη του χωριού.
Η περιοχή που βρίσκεται το χωριό έχει παράδοση στην παραγωγή ποιοτικού
κρασιού, απ' όπου προέρχεται και το όνομα αυτού. Παρόλ' αυτά πλέον δεν υπάρχουν
μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις, καθώς οι περισσότερες έχουν οικοπεδοποιηθεί στα
πλαίσια της ανάπτυξης.
Ευκαιρία για συνάθροιση των κατοίκων, αλλά και των χωριανών που έχουν
μετοικίσει σε άλλα μέρη, αποτελεί το πανηγύρι που πραγματοποιείται κάθε χρόνο
την ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) στην ομώνυμη εκκλησία της Παναγίας,
η οποία ανεγέρθη το 1850.
Η Αμπελιά βρίσκεται πολύ κοντά στο
Πανεπιστήμιο
Ιωαννίνων, και μάλιστα μια ιδιαίτερα μεγάλη έκταση των αδελφών Καλούδη έχει
γίνει από το 1992 δωρεά στο Πανεπιστήμιο με στόχο να δημιουργηθεί εκεί ένα παγκόσμιο
συνεδριακό κέντρο και μέσω των εσόδων που αυτό θα έχει να σπουδάζουν νέοι του
χωριού με την βοήθεια υποτροφιών.
