Η Ήλιδα παρουσιάζεται αρχικά με στοιχεία αναγνώρισης: Β.Δ. 18-8- 1912
ΦΕΚ 256/1912 με την επωνυμία Παλαιόπολη. Προήλθε από τον τέως
Δήμο
Ήλιδας. Και μετονομάσθηκε Αρχαία Ήλιδα με Α.Υ. Εσωτ. 24984/16-4-1915 ΦΕΚ Α
149/1915 και με Π.Δ. 204/21-7-97 και ΦΕΚ 162/19-8-97 σε Ήλιδα. Βρίσκεται ΒΑ. της
Αμαλιάδας, σε πεδινή περιοχή
με υψόμετρο 70 μ. και σε απόσταση 13 χλμ. (σε παράκαμψη δεξιά) της επαρχιακής
οδού Αμαλιάδας-
Κέντρου και
μόλις 1500 μ. από το Αρχαίο Θέατρο... Το όνομά της διαιωνίζει την
Αρχαία
Πόλη της Ήλιδας. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία (πατάτες, δημητριακά,
κηπευτικά - πιπεριές, ελιές, παλαιότερα αμπέλια) και λιγότερο με την κτηνοτροφία.
Πολλοί έφυγαν προς τα αστικά κέντρα. Ο πληθυσμός του χωριού για το 1971 ήταν 285
κατ., για το 1981 ήταν 221 κατ. και 224 κατ. για το 1991.
Στο χωριό υπάρχουν ο Ιερός Ναός του Αγίου Παντελεήμονα και το ξωκλήσι
του Ιωάννου του Θεολόγου, στην κορυφή του ομώνυμου λόφου. Την ημέρα της γιορτής
τους γίνονται και θρησκευτικές πανηγύρεις.
Ο συνοικισμός "
Καλύβια",
που αποσπάστηκε από την κοινότητα "Μπουχιώτη" (
Αυγείο)
Β.Δ. 20-1-1916 ΦΕΚ Α 28/1916, αποτελεί συνοικισμό της Αρχαίας Ήλιδας μαζί με το
συνοικισμό "Νέα Ήλιδα", μέχρι που αποσπάται, για να δημιουργηθεί η κοινότητα
"Καλυβίων Ήλιδας" με Δ. 5-8-1925 και ΦΕΚ Α. 215/1925.
Δημοτικό Σχολείο
Σχολείο 1/θ ιδρύεται το 1895 με την επωνυμία "Σχολείο Παλαιοχωρίου"
και λειτουργεί στο Ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Αργότερα λειτουργεί σε μισθωμένο
κτίριο. Από το 1904 ως το1906 στεγάζεται σε εκκλησιαστικό κτίριο, που καταστρέφεται
από το σεισμό του 1909, και ανοικοδομείται το 1911. Το οίκημα αυτό παραχωρείται
στην Σχ. Εφορεία το 1956. Στο ίδιο οίκημα εξακολουθεί να στεγάζεται το Σχολείο
της Ήλιδας, που σήμερα λειτουργεί με 15 μαθητές.
Ιστορία
Η πόλη-κράτος της Αρχαίας Ήλιδας ήταν κτισμένη κοντά στον Πηνειό ποταμό,
ατείχιστη. Θεωρείτο "ιερά πόλις" του Ολυμπίου Δία. Είχε μεγάλα Δημόσια
κτίρια, γιατί εκεί έμεναν οι ξένοι κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο περιηγητής
Παυσανίας, το 17μ.Χ., που επισκέφθηκε την Ήλιδα, ομολογεί με θαυμασμό ότι ελάχιστες
πόλεις βρήκε τόσο καλά να κατοικούνται, με μεγαλοπρεπή οικοδομήματα και αγάλματα.
Αναφέρει δε ότι η Αρχαία Πόλις, το 471 π.Χ., αριθμούσε περί τους 60.000 κατοίκους.
Διάφορα ερείπια θυμίζουν και το πέρασμα της Ρωμαϊκής εποχής.
Για πολλά χρόνια γίνονται ανασκαφές κάτω από την επίβλεψη του Αρχαιολόγου
Ν. Γιαλούρη. Τα ευρήματα είναι: πήλινα, χάλκινα, μαρμάρινα, νομίσματα της Αρχαίας
Πόλεως. Αυτά μεταφέρονται στο Μουσείο Αρχαίας Ολυμπίας για μελέτη και συγκόλληση
από ειδικευμένους αρχαιολόγους. Μέρος αυτών εκτίθεται στην αίθουσα του Μουσείου
Ήλιδας. Σπουδαία μνημεία του χώρου είναι: το Αρχαίο Θέατρο, το Γυμναστήριο, η
Παλαίστρα, η Κερκυραϊκή Στοά, ο Ναός της Αρτέμιδος, ο ιππόδρομος, το Υδραγωγείο
κ.τ.λ.
