Αρχαιολογικός χώρος Πελλάνας Λακωνίας

  Το 1926 είχαν ανασκαφεί δύο μικροί σχετικά θαλαμωτοί λαξευτοί τάφοι στη θέση "Σπηλιές" από τον αρχαιολόγο Θ. Καραχάλιο. Λάξευμα θολόσχημο είχε καθαρισθεί στη δεκαετία του 1970 από το Γ. Στάινχάουερ στην ίδια θέση. Οι μεγάλοι θολωτοί τάφοι και τα προϊστορικά λείψανα στην Ακρόπολη της Πελλάνας αποκαλύφθηκαν στις ανασκαφές του Δρα Εφόρου Θ. Σπυρόπουλου από το 1980-1995. Εχει γίνει μελέτη στερέωσης και στέγασης του μεγάλου θολωτού τάφου από τη Διεύθυνση Αναστηλώσεως Αρχαίων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, αλλά το έργο δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί.
  Τα σημαντικότερα Μνημεία του Αρχαιολογικού Χώρου είναι:
•Νεκροταφείο θολωτών λαξευτών τάφων της μυκηναϊκής περιόδου, στη θέση "Σπηλιές". Ο μεγαλύτερος κατασκευάσθηκε στα πρώιμα μυκηναϊκά χρόνια (1500 π.Χ. περίπου) κι έχει θόλο διαμέτρου 10 μέτρων. Είναι ασφαλώς βασιλικος τάφος.
•Η Ακρόπολη της Πελλάνας, στην οποία διακρίνονται λείψανα τείχους των ελληνιστικών χρόνων και κατάλοιπα των χρόνων της Φραγκοκρατίας.
• Ακρόπολη της Πελλάνας στο λόφο "Παλαιόκαστρο", όπου πρόσφατες ανασκαφές του Θ. Σπυρόπουλου έφεραν στο φως λείψανα κατοίκησης των πρωτοελλαδικών χρόνων (2.500 π.Χ. περίπου), στην κορυφή της Ακρόπολης (ίσως κάποιο ανακτορικό κτίσμα). Στο πρώτο άνδηρο μετά την κορυφή, ανατολικά, αποκαλύφθηκε ένας τύμβος, προερχόμενος μάλλον από ομάδα τύμβων, της πρωτοελλαδικής περιόδου, περιβαλλόμενος με λίθινη κρηπίδα. Επιτόπου βρέθηκαν ταφές και αποθέτης. Στη νότια πλαγιά του λόφου αποκαλύφθηκε τμήμα οικισμού μυκηναϊκών και ελληνιστικών χρόνων. Μνημειώδης δρόμος, πλακόστρωτος, μυκηναϊκών χρόνων με μεταγενέστερες συντηρήσεις οδηγεί από τις ανατολικές υπώρειες της ακρόπολης στην κορυφή ή σε άλλη θέση του λόφου, όπου αναμένεται σημαντικό κτίσμα, πιθανώς, το Μυκηναϊκό ανάκτορο της περιοχής. Ο ανασκαφέας κ Θ. Σπυρόπουλος υποστηρίζει ότι η Πελλάνα είναι η Ομηρική πόλη Λακεδαίμων, στην οποία είχαν τα ανάκτορά τους ο Μενέλαος και η Ελένη.