Ο χώρος κατοικήθηκε κατά την Νεολιθική περίοδο (5000 π.Χ.)
στην
περιοχή της Σπηλιάς. Τα επάλληλα κτίσματα που ήταν κατασκευασμένα από πηλό
δημιούργησαν μικρό ύψωμα (Τούμπα). Γύρω στο 1000 π.Χ. οι Θράκες είχαν ιδρύσει
εδώ μικρό οικισμό. Οι ΄Ελληνες άποικοι τον 7ο αιώνα π.Χ. αιώνα δημιούργησαν μικρό
εμπορικό σταθμό, από τον οποίο σώζονται χώροι απορριμμάτων γεμάτοι αμφορείς. Στα
ρωμαϊκά χρόνια κατασκευάστηκε ισχυρό αναλημματικό τείχος. Στη βυζαντινή εποχή
ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο.
Ο χώρος αποκαλύφθηκε κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πρώτος αρχαιολόγος
που τον επισκέφθηκε ήταν ο Γ. Μπαλακάκης που τον ταύτισε με την αρχαία Ζώνη και
το ακρωτήριο Σέρρειο. Η ΙΘ' ΕΠΚΑ άρχισε ανασκαφές το 1988 που συνεχίζονται μέχρι
σήμερα. Αποκαλύφθηκε ο νεολιθικός οικισμός που είναι από τους σημαντικότερους
της Βαλκανικής και έγινε φανερό ότι ο αρχαίος οικισμός δεν είναι η πόλη Ζώνη αλλά
εμπορικός σταθμός. Το ακρωτήριο Σέρρειο ταυτίζεται πλέον με την απόληξη του Ισμάρου.
Σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα της περιοχής θεωρούνται:
• Νεολιθικός οικισμός.
Κατοικίες με δάπεδα, τοίχους πασσαλόπηκτους, φούρνους, εστίες κ.λπ.
• Εμπορικός σταθμός κλασικών ρωμαϊκών χρόνων.
Διακρίνονται δύο αποθέτες,τείχος και κατοικίες.
• Σπηλιά "του Κύκλωπα".
Μικρό σπήλαιο με δύο χώρους.
• Λαξευτές κατασκευές.
Διακρίνονται σκαλοπάτια, κόγχες, δεξαμενές, παρατηρητήριο.
