Η Ορεστιάδα ή αλλιώς Νέα Ορεστιάδα βρίσκεται στο Νομό Εβρου στο βορειοανατολικό σύνορο του ελληνικού κράτους. Ιδρύθηκε το 1923 από Έλληνες πρόσφυγες που εγκατέλειψαν
την
Αδριανούπολη και το όμορφο και κοσμοπολίτικο προάστιό της, το Καραγάτς, υπακούοντας στην ειδική διάταξη της Συνθήκης της Λωζάννης που επέβαλε την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Πρόκειται για μια σύγχρονη ελληνική πόλη με εξαιρετική ρυμοτομία που, μαζί με τα προάστιά της και τα γύρω χωριά απλώνεται νότια της συμβολής τριών ποταμών, του Άρδα, του Τόντζου και του Έβρου, σε ένα μοναδικό τοπίο.
Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Νέας Ορεστιάδας ανήκει στο
Μορφωτικό Σύλλογο "Μουσείο Λαογραφίας και Ιστορίας Τέχνης Ορεστιάδας και Περιφερείας". Ιδρύθηκε το 1974 και διαμορφώθηκε το 1994-1996 με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, της Νομαρχίας ΄Εβρου, του Δήμου Ορεστιάδας και ιδιωτών χορηγών. Οι εργασίες διαμόρφωσης έγιναν με τη συμπαράσταση της Ελληνικής Εταιρείας Λαογραφικής Μουσειολογίας.
Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο της Νέας Ορεστιάδας σήμερα είναι ένα σύγχρονο Μουσείο, με τις απαιτούμενες μονώσεις, κλιματισμό, εγκατάσταση πυρασφάλειας και συναγερμού. Είναι ένα κτίριο ειδικά διαμορφωμένο εξωτερικά και εσωτερικά. Η παραδοσιακή λιθοδομή του ισογείου, τα ξύλινα φαρούσια, τα ξύλινα παραθυρόφυλλα είναι στοιχεία που χαρακτήριζαν την αρχιτεκτονική της περιοχής.
Στην είσοδο εξωτερικά, στο πεζοδρόμιο, υπάρχει το πηγάδι με την πέτρινη λεκάνη (καρούτι) και τη μεταλλική βρύση, μία από αυτές που είχαν τοποθετηθεί, για πρώτη φορά, στους δρόμους και τις κεντρικές πλατείες της πόλης.
Το Μουσείο περιλαμβάνει στους εκθεσιακούς του χώρους τις παρακάτω
ενότητες:
Πρόσφατη ιστορία της περιοχής, με απόσπασμα από τη συνθήκη της Λωζάνης του
1922, σύμφωνα με την οποία έγινε ο ξερριζωμός των Ελλήνων χριστιανών, κατοίκων
της Ανατολικής Θράκης. Η ενότητα αυτή αναφέρεται στη μετακίνηση του πληθυσμού
με βαγόνια και βοϊδάμαξα φορτωμένα με τη γεωργική σοδειά, σκεύη του νοικοκυριού,
γεωργικά εργαλεία, στρωσίδια, εικονίσματα και προπαντός φορτωμένα με αναμνήσεις και πίκρες του ξερριζωμού, και καταλήγει στην ίδρυση της νέας πατρίδας, της Νέας Ορεστιάδας.
Διάφορα γεωργικά εργαλεία, όπου με σχετικές εικονογραφήσεις φαίνεται ο τρόπος χρήσης αυτών.
Εργαλεία του σιδερά, του τσαγκάρη και άλλων επαγγελματιών που εγκαταστάθηκαν στη Νέα Ορεστιάδα. Επίσης, αργαλειός, σαΐτες, λανάρια, ρόκες, αδράχτια, ηλακάτη, ανέμη, ροδάνι, και γενικά όλα εκείνα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία του βαμβακιού, του μαλλιού και για την υφαντική.
Διάφορες γυναικείες και ανδρικές φορεσιές σε χρώματα της φύσης, στολισμένες με κεντήματα. Δεν λείπουν και οι αστικές φορεσιές της Αδριανούπολης (Ανατολική Θράκη).
Διάφορα μαγειρικά σκεύη, μεταλλικά και ξύλινα.
Στρωμένο θρακικό παραδοσιακό δωμάτιο για την φιλοξενία των επισκεπτών, το "καλό δωμάτιο", όπως λεγόταν. Όλα τα υλικά αυτού του δωματίου είναι φερμένα από την Αδριανούπολη και την Παλαιά Ορεστιάδα (Κάραγατς).
Εκκλησιαστικά ιερά σκεύη, φερμένα από την εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων της Παλαιάς Ορεστιάδας (Κάραγατς), από όπου κατάγονταν οι περισσότεροι πρώτοι κάτοικοι της Νέας Ορεστιάδας.
Διάφορα παραδοσιακά μουσικά όργανα της περιοχής (φλογέρες, καβάλο, άσκαυλο,
σείστρο, κλαρίνο, ούτι).
Η συλλογή του Μουσείου συγκεντρώνει ακόμα μεγάλο αριθμό σπάνιων εγγράφων και άλλο αρχειακό υλικό από το δημόσιο και ιδιωτικό βίο Ελλήνων της Αδριανούπολης και του Καραγάτς στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Τμήμα του υλικού αυτού καθώς και άλλα αντικείμενα της συλλογής θα εκτεθούν στην επέκταση του μουσείου που θα ανεγερθεί σε γειτονικό οικόπεδο στο προσεχές μέλλον.
Το Μουσείο Ορεστιάδας αποτελεί μία από τις εξαιρετικές περιπτώσεις στο τομέα της συντήρησης όλων των εκτεθειμένων και αποθηκευμένων αντικειμένων της συλλογής. Εξειδικευμένη ομάδα συντηρητών μετακινήθηκε από την Αθήνα στην Ορεστιάδα, όπου έστησαν εργαστήριο συντήρησης για να ανταποκριθούν στο έργο τους. Στις δραστηριότητες του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου της Νέας Ορεστιάδας περιλαμβάνονται:
•Αρχείο με έγγραφα, νομίσματα, σφραγίδες και τίτλους σπουδών.
•Φωτογραφικό αρχείο από εκδηλώσεις του Συλλόγου.
•Μελέτες σχετικές με τη συντήρηση του λαογραφικού υλικού του Μουσείου.
•Συλλογή παραδοσιακών τραγουδιών της περιοχής.
•Βιβλιοθήκη 200 τόμων με κύριο θέμα την ιστορία της Θράκης, την λαϊκή τέχνη
και την παράδοση της περιοχής.
•Φωτογραφικό υλικό που αφορά την ίδρυση της πόλης της Νέας Ορεστιάδας.
Ακόμη, στο πλαίσιο του φορέα του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου
της Νέας Ορεστιάδας, λειτουργούν:
•Η Ενόργανη Θρακική Χορωδία με 50 και πλέον χορωδούς, που το πρόγραμμά της
περιλαμβάνει θρακικά παραδοσιακά τραγούδια και δημοτικά τραγούδια απ' όλη την
Ελλάδα.
•Τμήματα διδασκαλίας παραδοσιακών μουσικών οργάνων (φλογέρας, ούτι, γκάιντας, βιολιού και κλαρίνου).
• Εκθέσεις παραδοσιακού λαογραφικού υλικού της περιοχής, κατά τακτές χρονικές περιόδους.
