Η καλαθοπλεκτική είναι μία από τις αρχαιότερες τέχνες του ανθρώπου.
Είναι η τέχνη της κατασκευής χρήσιμων σκευών από κλαδιά διαφόρων φυτών και δέντρων. Το καλάθι ήταν σε καθημερινή χρήση και γνωστό σε όλους τους μεγάλους πολιτισμούς της αρχαιότητας και φυσικά στον ελληνικό. Αν και δε διασώθηκαν ακέραια δείγματα, λόγω του ότι το υλικό είναι ευάλωτο στην επίδραση του χρόνου και αποσαθρώνεται εύκολα, εντούτοις από παραστάσεις σε πήλινα αγγεία και περιγραφές αρχαίων κειμένων έχουμε μία σαφή εικόνα για την καλαθοπλεκτική στην αρχαία Ελλάδα. ΄Ηταν κατεξοχήν έμβλημα των θεοτήτων της βλάστησης και της αφθονίας: της Δήμητρας, της Γης, της Ρέας και της Εκάτης.
Οι βυζαντινές αγιογραφίες αποτυπώνουν την εξέλιξη της καλαθοποιίας στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, όταν τον 11ο αιώνα περίπου, εμφανίζονται οι πρώτοι Ρωμά (Αθίγγανοι) και συναντούν την εγχώρια τέχνη. Στο εξής είναι αυτοί που σε μεγάλο βαθμό θα ασχοληθούν με την πλέξη καλαθιών και με άλλα γνωστά ως σήμερα επαγγέλματα: κοσκινοποιοί, σιδεράδες κ.ά. Μερικά καλάθια που εκτίθενται στο Μουσείο, από άποψη τεχνικής, υλικών κατασκευής και μορφής είναι ίδια με αυτά που χρησιμοποιούνταν στη βυζαντινή Θράκη.
Η καλαθοπλεκτική ασκούνταν από πλανόδιους αλλά και εγκατεστημένους Ρωμά, τους οποίους σποραδικά συναντούμε μέχρι σήμερα στην ελληνική, βουλγαρική και τουρκική Θράκη. Τα πιο διαδεδομένα υλικά πλέξης στη Θράκη είναι τα κλαδιά της ιτιάς (για τα διακοσμητικά καλάθια), η λυγαριά και το καλάμι. Εξαιρετική αντοχή έχουν τα καλάθια και τα κάνιστρα από ξύλο φουντουκιάς, που ήταν ευρύτατα διαδεδομένα μεταξύ των Ελλήνων του Εύξεινου Πόντου και των Πομάκων της ορεινής Ροδόπης.
Η εμφάνιση του πλαστικού και η μεταβολή των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών στις δεκαετίες 1950 και 1960 έθεσαν την καλαθοπλεκτική σε τροχιά παρακμής, ώστε να έχει εκλείψει από τα περισσότερα παραδοσιακά της κέντρα.
Το
Μουσείο Καλαθοπλεκτικής των Ρωμά
ιδρύθηκε και διοικείται από την Θρακική Εταιρεία.
• Στην Α΄ αίθουσα εκτίθενται οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται από τους
καλαθοποιούς,
τα
εργαλεία τους,
μήτρες καλαθιών,
ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζονται οι φάσεις της πλέξης ενός καλαθιού από τη βάση μέχρι την ολοκλήρωσή του.
• Στη Β΄ αίθουσα έχουν τοποθετηθεί καλάθια ποικίλου μεγέθους και χρήσεων από διάφορα μέρη της Θράκης.
• Στη Γ΄ αίθουσα αναπαρίσταται μία γωνιά κατοικίας ενός καλαθοποιού με αντικείμενα καθημερινής χρήσης κατασκευασμένα από Ρωμά τεχνίτες.
• Στη Δ΄ αίθουσα παρουσιάζονται καλάθια των Ελλήνων του Εύξεινου Πόντου, των Πομάκων της ορεινής Ροδόπης καθώς και δείγματα ειδών πλεκτικής από την ανατολική Θράκη.
Μερικά από τα σημαντικότερα εκθέματα του Μουσείου είναι:
• Δύο μεγάλα καλάθια από καλάμι και λυγαριά, από το χωριό Μαυρομάτι του νομού Ροδόπης, που χρησίμευαν για αποθήκευση δημητριακών, αλεύρου κλπ.
•
Αργαλειός ύφανσης
ψάθας
από την περιοχή Κομοτηνής.
•
Καλάθι από καλάμι και λυγαριά για ψάρεμα
σε ποτάμια και λίμνες. Από την περιοχή Δροσερού.
•
Μπουκάλες πλεγμένες εξωτερικά από βέργα ρακίτας, πλαστικό κλπ. Από τη Βουλγαρική και Ελληνική Θράκη.
•
Δύο φίμωτρα ζώων
από άγρια χόρτα. Από την περιοχή Αλεξανδρούπολης.
• Πολύ ανθεκτικό καλάθι πλεγμένο από αγριακακία. Από την περιοχή Διδυμοτείχου νομού ΄Εβρου.
• Προστατευτικό σκέπαστρο για
μελισσοκόφινα
από καλάμι κριθαριού. Από πομάκικη περιοχή του νομού Ροδόπης.
• Περίτεχνο καλάθι χειρός από φουντουκιά, για αποθήκευση τροφίμων. Κατασκευασμένο από ΄Ελληνα πρόσφυγα από τον Εύξεινο Πόντο.
•
Καλάθι-βαλιτσάκι από λυγαριά,
κατασκευασμένο το 1904 από ΄Ελληνες της Βουλγαρικής Θράκης.
Το κείμενο παρατίθεται από την
ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού
