Πληροφορίες τοπωνυμίου

Σπήλαιο Πηγών Αγγίτη

  Στους νότιους πρόποδες του ορεινού συγκροτήματος του Φαλακρού, του "βουνού-σύμβολου" της Δράμας, ορμητικά ξεπηδούν τα νερά του ποταμού Αγγίτη από το εσωτερικό της δραμινής γης στον εύφορο κάμπο. Εκεί, στο δυτικό Φαλακρό, σχηματίζεται το σπήλαιο Πηγών Αγγίτη (Μααρά), που είναι το μεγαλύτερο μέχρι σήμερα γνωστό σπήλαιο της Ελλάδας.
  Τα νερά του ποταμού, στην υπόγεια διαδρομή των περίπου 12 χλμ. μέχρι την έξοδο τους, δημιούργησαν ένα καρστικό φαινόμενο, γνωστό σε μας σαν σπήλαιο, έχοντας διαβρώσει σιγά-σιγά τα μάρμαρα που δομούν μαζί με άλλα πετρώματα το Φαλακρό. Αφού συγκεντρωθούν τα νερά ποταμών και χειμάρρων στο νοτιοανατολικό τμήμα της λεκάνης του Κάτω Νευροκοπίου, σε υψόμετρο 535μ., αποστραγγίζονται στις καταβόθρες Οχυρού, μαζί με τα νερά της βροχής από μία έκταση 250 τετρ. χλμ., και τροφοδοτούν το υπόγειο ποτάμι μέχρι την έξοδό τους, σε υψόμετρο 123μ., στην δραμινή πεδιάδα.
  Το σπήλαιο έχει την μορφή ενός σωληνοειδούς, όχι όμως και ευθύγραμμου, αγωγού, όπως άλλωστε μπορούμε να διαπιστώσουμε στο επισκέψιμο τμήμα του αν και κατά διαστήματα υπάρχουν ευρύχωρες αίθουσες. Με χαρτογραφημένα 2.650μ. του σπηλαίου, έχουμε την δυνατότητα στα πρώτα 500μ., να απολαύσουμε τόσο την ήρεμη κίνηση του νερού, με το θαυμάσιο ήχο, όσο και το διάκοσμο που έχει δημιουργηθεί από τη συνεχή ροή του μέσα από τις ρωγμές των βράχων. Στην διαδρομή μας ξεχωρίζουν οι σταλακτίτες με ποικιλία χρωμάτων, σχημάτων και μεγεθών, ενώ υπάρχουν ελάχιστοι σταλαγμίτες εξαιτίας του υπόγειου ποταμού. Η μέση θερμοκρασία του αέρα στο σπήλαιο είναι 17?ο C και του νερού 13? C.
  Το ενδιαφέρον του ανθρώπου για το σπήλαιο φαίνεται πως υπήρξε σταθερό τόσο στους προϊστορικούς όσο και στους ιστορικούς χρόνους. Κοντά στη σημερινή είσοδο, σε βάθος 10μ. από την επιφάνεια, η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε οστά μεγάλων θηλαστικών, κυρίως άγριων αλόγων, μεγάκερου (γιγαντόσωμου ελαφιού με μεγάλα κέρατα) και ελάφου στο ανώτερο στρώμα, μαλλιαρού ρινόκερου, μαμούθ και άρκτου των σπηλαίων στο κατώτερο στρώμα, ενδεικτικά στοιχεία του ψυχρού κλίματος εκείνη την εποχή. Εκτός από τα οστά, ορισμένα από τα οποία χρονολογούνται γενικά πριν από 30.000 χρόνια βρέθηκαν λίθινα εργαλεία προϊστορικών κυνηγών, κατασκευασμένα στην πλειονότητα τους σε χαλαζία, γνωστό πέτρωμα σε αρκετούς χείμαρρους της περιοχής. Στο συγκεκριμένο χώρο που καλύφθηκε βαθμιαία από υλικό των γειτονικών πλαγιών, ενώ χείμαρροι παρέσυραν στο ίδιο σημείο διάφορα υλικά πριν από 10.000 χρόνια, παγιδεύτηκαν τα μεγάλα θηλαστικά με φυσικό ή τεχνητό τρόπο.
  Κοντά στην κύρια φυσική είσοδο του σπηλαίου, που αποτελεί και την πηγή του ποταμού Αγγίτη, θα επισκεφθούμε την "αίθουσα του μύλου" με το σωζόμενο υδροτροχό από τις αρχές του 20ού, για την παροχή πόσιμου νερού στους γύρω οικισμούς. Ο αρχικά ξύλινος και μετέπειτα σιδερένιος υδροτροχός, διαμέτρου 8μ., περιλαμβάνεται σε ένα σύστημα κτιστών αγωγών και ενός μικρότερου υδροτροχού εκτός σπηλαίου που κάλυψε τις ανάγκες της περιοχής σε όλο το πρώτο μισό του 20ού αι.
  Στην ίδια αίθουσα και κάτω από το εξαιρετικής ομορφιάς φυσικό άνοιγμα, στο βόρειο βράχο του σπηλαίου, ανασκάφηκε μια πρόσκαιρη εγκατάσταση κτηνοτρόφων που χρονολογείται στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.χ. (στο τέλος της Νεολιθικής εποχής) και κυρίως στην πρώιμη εποχή του Χαλκού. Σε μια καμπύλη του βράχου θα είχαν τα χειροποίητα αγγεία που βρέθηκαν μέσα και γύρω από τις εστίες τους και τα εργαλεία για κόψιμο των δέντρων, την επεξεργασία του δέρματος ή το γνέσιμο των ινών από τις γυναίκες.
  Ξεχωριστό είναι και το περιβάλλον του σπηλαίου με την πλούσια βλάστηση στις όχθες του ποταμού Αγγίτη, που αποτελείται κυρίως από πλατάνια, ιτιές, λεύκες, σκλήθρα και κισσούς. Πάνω από την είσοδο του σπηλαίου δεσπόζει διπλός οχυρωματικός περίβολος, από το τέλος της αρχαιότητας για τον έλεγχο των στρατηγικής σημασίας περασμάτων της περιοχής. Θεωρείται, ακόμη, πιθανό να υπάρχει σε μικρή απόσταση αρχαίος οικισμός που σχετίζεται με τη ρωμαϊκή αποικία των Φιλίππων. Το σπήλαιο βρίσκεται σε απόσταση 23 χλμ. από την Δράμα και είναι επισκέψιμο από την άνοιξη όταν το επιτρέπει η στάθμη των νερών του Αγγίτη.
Το κείμενο παρατίθεται τον Απρίλιο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχίας Δράμας.

Επίσημος κόμβος
• http://www.detaspa.s5.com

  Το Σπήλαιο των Πηγών του ποταμού Αγγίτη, που βρίσκεται σε απόσταση 23 χλμ. ΒΔ από την πόλη της Δράμας, είναι το μοναδικό αξιοποιημένο ποτάμιο Σπήλαιο στον ελλαδικό χώρο.
  Πρόκειται για έναν επιμήκη αλλά όχι ευθύγραμμο αγωγό που δημιουργήθηκε από τη διάβρωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων του Φαλακρού Όρους. Σε ένα ταξίδι 12 χλμ. που αρχίζει εδώ και χιλιάδες χρόνια από τις καταβόθρες της κλειστής λεκάνης του Νευροκοπίου όπου συγκεντρώνεται το νερό από τα χιόνια του χειμώνα και τις βροχές, μεταφέρεται ο υγρός θησαυρός μέχρι την δραμινή πεδιάδα.
  Το σπήλαιο στάθηκε πέρασμα ή καταφύγιο ζώων και ανθρώπων σε διάφορες εποχές. Κοντά στην σημερινή είσοδο για τους επισκέπτες, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως σημαντικά παλαιολιθικά και παλαιοντολογικά ευρήματα τα οποία βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Δράμας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δίνουν τα οστά, πριν από 30.000 χρόνια, άλογα, δασύμαλλοι ρινόκεροι, μαμούθ, ελάφια, μεγάκεροι, άρκτοι των σπηλαίων, ίσως και αίγαγροι παγιδεύτηκαν στη θέση που βρέθηκαν.
  Ανθρώπινη παρουσία στο χώρο του σπηλαίου είναι γνωστή ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Στην μεγαλοπρεπή "Αίθουσα του Τροχού", το μόνο προσβάσιμο τμήμα μέχρι το 1978, βρέθηκαν τέσσερις εστίες προϊστορικών κτηνοτρόφων, υπολείμματα από πήλινα οικιακά σκεύη, εργαλεία, κοσμήματα από θαλασσινά κοχύλια και πήλινα σφενδάμια για την προετοιμασία του νήματος για ύφανση, χρονολογημένα την 4η π.Χ. χιλιετία. Από άλλα ευρήματα ανθρώπινη παρουσία μαρτυρείται μέχρι και τα μεταβυζαντινά χρόνια.
  Στην κορυφή του λόφου πάνω από το Σπήλαιο, κτίστηκε οχύρωση στα ύστερα ρωμαϊκά ή βυζαντινά χρόνια. Έχοντας σε αρκετά σημεία ύψος 1 έως 3μ. και πάχος 1,30μ., έδινε τη δυνατότητα στους κατοίκους - πιθανόν του οικισμού που βρέθηκε στη δεξιά όχθη του Αγγίτη - να ελέγχουν την πεδιάδα και τα περάσματα της περιοχής.
  Στις γνωστές ιστορικές μαρτυρίες ο γάλλος πρόξενος και δεινός περιηγητής Cousinery αναφέρεται πρώτος τον 18ο αιώνα στις Πηγές Αγγίτη (Sources d' Angitas) και στη σπηλιά μέσα από την οποία ξεπηδούσε το νερό. Το 1952 το ζεύγος Πετρόχειλου πραγματοποίησε την πρώτη εξερευνητική προσπάθεια μέσα στο σπήλαιο, έχοντας να αντιμετωπίσει την πρωτόγνωρη εμπειρία ενός υπόγειου ποταμού με στενό πέρασμα (σιφόνι). Ωστόσο, μόλις το 1978, Έλληνες και Γάλλοι σπηλαιολόγοι καταδύθηκαν στο νερό και προχώρησαν στα πρώτα 500μ. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν εξερευνηθεί περίπου 12 χλμ. και έχουν χαρτογραφηθεί 10 χλμ. διαδρομής. Από το 2000, που ξεκίνησε η λειτουργία του Σπηλαίου, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα πρώτα 500μ. του μοναδικού αυτού φαινομένου.
  Μέσα στο Σπήλαιο με σταθερή θερμοκρασία 17° C, ο χώρος είναι εντυπωσιακός. Καθώς ο επισκέπτης προχωρά σε διάδρομο πάνω από το ποτάμι και αντίθετα με τη ροή του νερού, παρακολουθεί στο διάκοσμο του Σπηλαίου να κυριαρχούν οι λευκοί και ερυθρόμορφοι σταλακτίτες διαφόρων μορφών.
  Εξαιτίας του υγρού στοιχείου οι σταλαγμίτες είναι περιορισμένοι και ο μεγαλύτερος βρίσκεται στην εντυπωσιακή, αλλά μη επισκέψιμη ακόμη για το ευρύ κοινό, "Αίθουσα της Ακρόπολης" των 150 τ.μ. Ο πυθμένας του ποταμού καλύπτεται από διάφορα υλικά, όπως άμμο και άργιλο, των οποίων το πάχος είναι μεγαλύτερο από 10μ.
  Η "Αίθουσα του Τροχού", που συνδέεται σήμερα με τον κύριο χώρο του Σπηλαίου με διάδρομο, οφείλει το όνομά της στην ύπαρξη μεγάλου υδραυλικού τροχού διαμέτρου 8μ., αρχικά ξύλινου και αργότερα σιδερένιου, ο οποίος κάλυπτε τις ανάγκες ύδρευσης και άρδευσης της περιοχής από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Μέσα σε αυτήν την αίθουσα εντυπωσιάζει το άνοιγμα στην οροφή, με διαστάσεις 8x12μ., πιθανή είσοδο των κατοίκων των γύρω οικισμών και μυστική πρόσβαση από την ακρόπολη πάνω από το Σπήλαιο στο ποτάμι. Εξίσου εντυπωσιακό είναι και το τοξωτό άνοιγμα απ' όπου ξεχύνονται με οργή τα νερά στην πεδιάδα δημιουργώντας μια όαση δροσιάς, με πλατάνια, λεύκες και ιτιές στο περιβάλλον του σπηλαίου, ιδανική για την ξεκούραση των επισκεπτών.
  Μέσα στο Σπήλαιο φωλιάζουν ευκαιριακά ή ζουν μόνιμα 37 είδη ζώων, κυρίως μικροπανίδας, από τα οποία 6 είδη έγιναν γνωστά για πρώτη φορά στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Βρίσκουμε ακόμη ψάρια, νυχτερίδες και κάποια μεγαλύτερα θηλαστικά όπως τη βίδρα και τον μυοκάστορα.

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Προσοτσάνης

Ιστοσελίδα Δήμου Προσοτσάνης
• http://www.prosotsani.gr/sites_spilaio.htm (20 φωτ.)

Φαράγγι ποταμού Αγγίτη

  Λίγα μέτρα πιο κάτω απ’ τη σιδηροδρομική γραμμή που περνάει δίπλα απ’ το Σπήλαιο Αλιστράτης βρίσκεται το φαράγγι του Αγγίτη, το “Βράους” όπως το λένε οι ντόπιοι.
  Ποιος ξέρει πότε και από ποια βίαιη γεωλογική ανακατάταξη συντελέστηκε εδώ και μια κοσμογονική αλλαγή που χώρισε τη γη στα δύο και άφησε να περάσουν οι υδάτινοι όγκοι της “Πρασιάδας” λίμνης, η οποία όπως λένε οι ιστορικοί, κάλυπτε την εύφορη πεδιάδα της Δράμας, δημιουργώντας το φαράγγι του Αγγίτη, ένα από τα συναρπαστικότερα θεάματα της περιοχής μας.
  Γιγαντιαίοι όγκοι από συμπαγή πετρώματα ξεκινούν κάτω από τη μια και την άλλη όχθη του ποταμού και ορθώνονται πανύψηλα τοιχώματα για να ορίσουν την πορεία του, συνθέτοντας ένα εκπληκτικό θέαμα, που ξετυλίγεται μπροστά σου και σε κάνει να νιώθεις το αίμα σου να παγώνει και τους κτύπους της καρδιάς σου να χάνουν το ρυθμό τους, ενώ στο βάθος, ο Αγγίτης συνεχίζει την προαιώνια πορεία του προς το μεγάλο ποτάμι, το Στρυμόνα.
  Υπάρχουν όμως και ήπια μέρη απ’ όπου οι λιγότερο τολμηροί μπορούν όχι μόνο να απολαύσουν το θέαμα, αλλά μ’ έναν κατάλληλο οδηγό να πάρουν ένα στενό μονοπάτι και να φτάσουν κάτω στην κοίτη του ποταμού. Εκεί θα βρουν ήσυχες αμμουδιές και κάτω από υδροχαρείς ιτιές θα απολαύσουν την ήρεμη ροή των νερών σε μια ατμόσφαιρα απόλυτης ησυχίας, που διακόπτεται μόνο από το πέταγμα κάποιου πουλιού ή από το ξεπέταγμα μέσα απ’ τα νερά κάποιας μικρής μπριάνας, που θέλει να κάνει μια “βουτιά” στον καθαρό αέρα.
(Κείμενο: Γ.Μ. Μάλαμμας)
Το κείμενο (απόσπασμα) παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο του Δήμου Αλιστράτης.