Πληροφορίες τοπωνυμίου

The Cretan-Doric dialect

ΓΟΡΤΥΣ (Αρχαία πόλη) ΗΡΑΚΛΕΙΟ
There are many important inscriptions in Doric Greek. ...the Cretan from treaty-tablets and others found in Crete (see Gortyn) and among the ruins of the Temple of Dionysus on the island of Teos.

Perseus: Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

The Eteocretan Language

ΠΡΑΙΣΟΣ (Αρχαία πόλη) ΣΗΤΕΙΑ

• http://home.freeuk.com/ray.brown/Eteocretan.html

ΚΡΗΤΗ (Νησί) ΕΛΛΑΔΑ
  Στα παλαιοχριστιανικά χρόνια η διακόσμηση των εκκλησιών είναι ανεικονική και περιλαμβάνει γεωμετρικές συνθέσεις ή συνθέσεις από το φυτικό ή το ζωικό βασίλειο εκτελεσμένες κυρίως με την τεχνική του ψηφιδωτού. Η επακόλουθη εικονομαχική κρίση και η περίοδος της αραβοκρατίας (827-961) εξαφάνισαν σχεδόν κάθε ίχνος εικονογραφικής διακόσμησης των εκκλησιών με αποτέλεσμα σήμερα να γνωρίζουμε ελάχιστα για την περίοδο εκείνη. Πάντως, από τα λιγοστά διατηρημένα δείγματα παλαιοχριστιανικής τέχνης, είναι εμφανές ότι κατά την περίοδο αυτή τα θέματα προέρχονται από τον αρχαίο κόσμο και ιδιαίτερα από την ελληνιστική τέχνη. Στα χρόνια της εικονομαχίας (726-843) η εικονογραφική θεματολογία προέρχεται από την παλαιοχριστιανική με τη διαφορά ότι τώρα αρχίζουν να διαμορφώνονται τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής τεχνοτροπίας. Μετά την αποκατάσταση των εικόνων το 843 αρχίζει η συστηματική πλέον διακόσμηση των ναών με εικονιστικά θέματα.
  Από τον 11ο αι. είναι εμφανής η διείσδυση της τέχνης της Κωνσταντινούπολης στον τοιχογραφικό διάκοσμο των εκκλησιών της Κρήτης τόσο ως προς τη διάταξη των θεμάτων όσο και ως προς την τεχνοτροπική τους απόδοση. Σχετικά με την τελευταία αξιοσημείωτη είναι η γραμμική πτυχολογία και τα έντονα περιγράμματα στην απόδοση των μορφών που διαπιστώνονται στις εκκλησίες του Αγίου Ευτυχίου και της Παναγία Κεράς στο Χρωμοναστήρι.
  Κατά το 12ο αι., την εποχή δηλαδή των Κομνηνών Αυτοκρατόρων, οι σχέσεις της Κρήτης με την πρωτεύουσα συσφίγγονται ακόμα περισσότερο. Η ζωγραφική τώρα, αριστοκρατική και εκλεπτυσμένη, χαρακτηρίζεται από μια τάση για αναβίωση της κλασικής παράδοσης που εκφράζεται μέσα από την ευγένεια των προσώπων, την επιμήκυνση των μορφών και τις φωτοσκιάσεις που προσδίδουν όγκο στα πρόσωπα και τις πτυχές. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι εμφανή στις εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου στον Καλαμά Μυλοποτάμου, του Σωτήρα Χριστού στην Ελεύθερνα, της Αγίας Αννας στο Νεφς Αμάρι και της Παναγίας στα Μυριοκέφαλα. Κατά τους δυο πρώτους αιώνες της βενετοκρατίας -το 13ο και το 14ο αι.- εκατοντάδες μικρών τοιχογραφημένων εκκλησιών μαρτυρούν την ανάπτυξη του νησιού. Ο συντηρητισμός που τις διακρίνει οφείλεται στην απόσταση του νησιού από τις καλλιτεχνικές διεργασίες που οδήγησαν στην αναγέννηση των Παλαιολόγων. Ωστόσο τα μοναστήρια καλούν ζωγράφους από το κέντρο κι έτσι αρχίζει μια επαφή που σιγά-σιγά επεκτείνεται. Η διείσδυση της Παλαιολόγειας ζωγραφικής που ανανέωσε την κρητική και έθεσε τα θεμέλια για τους νέους προσανατολισμούς της, πραγματοποιήθηκε μέσα στις πρώτες δεκαετίες του 14ου αι. Αυτή η “ανανέωση” της ζωγραφικής δε θα μπορούσε να είναι άσχετη με την ιστορική και οικονομική πραγματικότητα της εποχής, η οποία σημαδεύεται από τη συνθήκη του Αλέξιου Καλλέργη το 1299, σύμφωνα με την οποία η Βενετία παραχωρεί στους αρχηγούς της επανάστασης φέουδα και θρησκευτικές ελευθερίες. Έτσι η αρχαϊκή ζωγραφική με τα ισχυρά περιγράμματα άρχισε να αντικαθίσταται από μια νέα τεχνοτροπία που βασιζόταν στην εφαρμογή της τεχνικής της φωτοσκίασης και της προοπτικής της απόδοσης του χώρου. Η “αντικλασική” αυτή ζωγραφική, που είχε διαμορφωθεί και ήδη εφαρμοζόταν στην Κωνσταντινούπολη του τέλους του 13ου αι. στην αρχή συνδυαζόμενη με την παραδοσιακή τεχνική, κυριάρχησε κατασκευάζοντας ογκώδη σώματα γεμάτα ζωή και τρισδιάστατες συνθέσεις. Οι μισές περίπου εκκλησίες της Κρήτης (έχουν εντοπιστεί πάνω από 800) διαπνέονται από το παλαιολόγειο στυλ, γεγονός που δικαιολογείται και από τη σχέση της ορθόδοξης εκκλησίας με τη μητρόπολη του Μιστρά, λόγω της κατάργησης από τους Βενετούς των ορθόδοξων επισκοπών. Εξάλλου, οι πνευματικές και θεολογικές τάσεις αναμφισβήτητα επηρέαζαν τις καλλιτεχνικές δημιουργίες της περιόδου. Τέχνη και πνευματικότητα ήταν εκφράσεις της ίδιας θρησκευτικής συνείδησης, του ίδιου θρησκευτικού πνεύματος.
  Εκτός από το φιλοσοφικό και θεολογικό πλαίσιο που επηρεάζει την τεχνοτροπική απόδοση της εικόνας, υπάρχουν και τα ιταλικά στοιχεία που εμπλουτίζουν την εικονογραφία: στολές στρατιωτικών μορφών, φωτοστέφανοι και στέμματα, τιάρες, επιτραπέζια σκεύη, αρχιτεκτονήματα κλπ. Η πολύ καλή γνώση της ιταλικής ζωγραφικής, που μαρτυρείται από τα έργα των κρητών ζωγράφων, όπως αποδεικνύεται από τα αρχεία, οφείλεται όχι μόνο στο ότι πολλοί από αυτούς ζούσαν στη Βενετία, αλλά και στο ότι μπορούσαν να μελετήσουν δυτικά έργα ζωγραφικής επί τόπου, σε καθολικά μοναστήρια, σπίτια ιδιωτών και δημόσια κτήρια. Εξάλλου Έλληνες ζωγράφοι μαρτυρούνται στη Βενετία μόνο από το 16ο αι. όταν ιδρύθηκε εκεί η Ελληνική Κοινότητα. Ουσιαστικά, οι κρήτες ζωγράφοι, λόγω της ποικίλης πελατείας τους, αναγκάζονται να μάθουν να ζωγραφίζουν όχι μόνο a la greca αλλά και a la latina ή ακόμα συνδυάζοντας τις δύο παραδόσεις.
  Στο τέλος του 14ου αι., μετά την καταστολή της επανάστασης του 1367 και με την εδραίωση της ειρήνευσης στο νησί, η ρεαλιστικής αντίληψης ζωγραφική που εφαρμοζόταν ως τώρα αρχίζει να αποκτά έναν ακαδημαϊκό και ιδεαλιστικό χαρακτήρα, προερχόμενο από την Πρωτεύουσα. Βασικά χαρακτηριστικά της νέας αντίληψης είναι η κομψότητα, η χάρη, η ηρεμία και η ισορροπία, που εκφράζονται κυρίως μέσω των ραδινών μορφών, της λεπτομερειακής απόδοσης των χαρακτηριστικών των πλασμένων με σκούρο προπλασμό προσώπων, των κτηρίων που αποτελούν αναμνήσεις των ελληνιστικών, των γραμμικών φώτων και του διάχυτου φωτισμού στα σαρκώματα των μορφών. Η κατοχή φέουδων από την οικογένεια Καλλέργη στην επαρχία Μυλοποτάμου δικαιολογεί τη διείσδυση της παλαιολόγειας ζωγραφικής στην Κρήτη από το 1299, όσο και η ανανέωσή της από το τέλος του 14ου αι. ερμηνεύονται από τις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες της εποχής, διαμορφωμένες σε μεγάλο βαθμό από τη δράση της οικογένειας Καλλέργη.
  Μέσα στο 15ο αι. η ανανέωση της ζωγραφικής θα προχωρήσει ακόμα περισσότερο, γεγονός που ερμηνεύεται τόσο από την έξοδο προς την Κρήτη καλλιτεχνών από την Πρωτεύουσα, που τώρα βρίσκεται κάτω από την απειλή των Οθωμανών (Νικόλαος Φιλανθρωπινός, Αλέξιος Απόκαυκος, Εμμανουήλ Ουρανός), όσο και από τη μετάβαση Κρητών ζωγράφων στην Πρωτεύουσα (Αγγελος και Ιωάννης Ακοτάντος). Σε μια σειρά μνημείων που χρονολογούνται στο τέλος του 14ου και στις αρχές του 15ου αι., εικονογραφείται η ανανέωση της τοπικής ζωγραφικής που χαρακτηρίζεται από τη φυσική ευγένεια των προσώπων, τη λεπτόλογη επεξεργασία των χαρακτηριστικών (σκιές κάτω από τα μάτια, φωτισμός, σκούρος προπλασμός που εξασφαλίζει την απόδοση του όγκου) και τη συγκρατημένη κίνηση. Ολα αυτά τα χαρακτηριστικά θα τα συναντήσουμε στις φορητές εικόνες που από τα μέσα του 15ου αι. κ.ε. θα επικρατήσουν παραμερίζοντας την τοιχογραφική διακόσμηση των εκκλησιών.
  Αντιπροσωπευτικός ζωγράφος της περιόδου αυτής είναι ο Αγγελος που πάντα υπογράφει μόνο με το μικρό του όνομα. Περισσότερα από 30 ενυπόγραφα έργα του έχουν εντοπισθεί στην Κρήτη, το Σινά, την Πάτμο, τη Νάξο, τη Ζάκυνθο και την Κέρκυρα. Η τέχνη του χαρακτηρίζεται από την αγάπη του για την απόδοση της λεπτομέρειας, από τις άσπρες γραμμές των φώτων και τα σφιχτά περιγράμματα. Εξίσου αντιπροσωπευτικός ζωγράφος της εποχής είναι και ο Ανδρέας Ρίτζος που σύμφωνα με τις μαρτυρίες ζει και εργάζεται στο β' μισό του 15ου αι. Στα περισσότερα έργα του είναι εμφανής ο ακαδημαϊσμός του που εκφράζεται μέσα από τις μνημειακές μορφές και τις πυκνές γραμμές των φώτων. Οπως και ο γιος του Νικόλαος Ρίτζος, ζωγραφίζει όχι μόνο σύμφωνα με το βυζαντινό τρόπο αλλά και σύμφωνα με το δυτικό. Δύο επίσης πολύ σημαντικοί ζωγράφοι του β' μισού του 15ου αιώνα είναι ο Ανδρέας Παβίας και ο Νικόλαος Τζαφούρης. Ζωγραφίζουν “ιταλοκρητικά” και καθιερώνουν εικονογραφικούς τύπους όπως αυτός της “Ακρας ταπείνωσης” που θα αποτελέσουν πρότυπα για τους μεταγενέστερους ζωγράφους.
  Βασικός εκπρόσωπος της Κρητικής τέχνης του 16ου αι. είναι ο μοναχός Θεοφάνης Στρελίτζας ή Μπαθάς, πιο γνωστός ως Θεοφάνης ο Κρης. Η καταγωγή του ήταν από το Χάνδακα και θα πρέπει να γεννήθηκε στα 15 τελευταία χρόνια του 15ου αι. Εικονογράφησε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου του Ανάπαυσα στα Μετέωρα (1527), το καθολικό της Μονής Μεγίστης Λαύρας το 1536 και η Μονή Σταυρονικήτα το 1545-46. Πέθανε στις 24-12-1559 στο Χάνδακα. Ο Θεοφάνης επαναλαμβάνει καθιερωμένα θέματα ενώ παράλληλα δανείζεται μοτίβα από τη δυτική τέχνη.
  Επίσης μεγάλοι ζωγράφοι του 16ου αι. είναι ο Μιχαήλ Δαμασκηνός και ο Κλόντζας που τα έργα τους είναι μεν βασισμένα σε παλαιολόγεια πρότυπα αλλά παράλληλα υιοθετούν πλήθος ιταλικών στοιχείων που τους απομακρύνουν από τη βυζαντινή παράδοση. Ο κατάλογος των ζωγράφων του 16ου αι. κλείνει με το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο τον επονομαζόμενο El Creco που ξεκινώντας την καριέρα του από την Κρήτη έμαθε να ζωγραφίζει σύμφωνα με το μεταβυζαντινό στυλ. Από το 1567 που βρέθηκε στη Βενετία άρχισε να επιδίδεται σε ένα νέο είδος ζωγραφικής που θα το καλλιεργήσει και στη Ρώμη και αργότερα, από το 1577, στο Τολέδο. Από τα έργα της κρητικής του περιόδου έχουν σωθεί ελάχιστα, ανάμεσα στα οποία η εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Ερμούπολη της Σύρου όπου ακολουθείται το παραδοσιακό εικονογραφικό σχήμα αποδομένο με τον παλαιολόγειο τρόπο αλλά και συνδυασμένο με δευτερεύοντα ιταλικά στοιχεία.
  Από τους πρωταγωνιστές Κρήτες ζωγράφους του νέου αιώνα (17ου αι.) είναι ο Ιερεμίας Παλλαδάς και ο Εμμανουήλ Τζάνες ο επονομαζόμενος Μπουνιαλής. Ο τελευταίος γεννήθηκε στο Ρέθυμνο γύρω στο 1610 και πέθανε στη Βενετία το 1690. Από τα 135 περίπου έργα του που είναι γνωστά διαπιστώνεται ότι άλλοτε βασιζόταν σε βυζαντινά πρότυπα του 14ου και 15ου αι. και άλλοτε σε δυτικά έργα της πρώιμης Αναγέννησης.
  Το τέλος της 3ης δεκαετίας του 17ου αι. σημαίνει το τέλος της βενετσιάνικης κυριαρχίας στην Κρήτη. Η τουρκική κατάκτηση άρχισε το 1645 με την εκπόρθηση των Χανίων και ολοκληρώθηκε το 1669 με την πολιορκία του Χάνδακα. Κάτω από αυτές τις συνθήκες πολλοί κρητικοί ζωγράφοι εγκαταλείπουν το νησί με προορισμό τα Ιόνια νησιά, τη Βενετία και τις Κυκλάδες, οπότε η Κρήτη αρχίζει να σβήνει ως καλλιτεχνικό κέντρο. Η δεύτερη ομαδική έξοδος ζωγράφων, ύστερα από αυτή των Κωνσταντινουπολιτών το 1453, δικαιολογεί το γεγονός ότι οι περισσότερες εικόνες της περιόδου βρίσκονται εκτός Κρήτης.
Κείμενο: Στέλλα Καλογεράκη
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2004 από τουριστικό φυλλάδιο της Νομαρχιακής Επιτροπής Τουριστικής Προβολής Ρεθύμνου.

Movies based on Kazantzakis' novels

ΜΥΡΤΙΑ (Χωριό) ΗΡΑΚΛΕΙΟ

• http://www.interkriti.org/culture/kazantzakis/kaza...