Πληροφορίες τοπωνυμίου

Εμφανίζονται 13 τίτλοι με αναζήτηση: Αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης στην ευρύτερη περιοχή: "ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ Δήμος ΗΡΑΚΛΕΙΟ" .

Αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης (13)

Δημοτικά διαμερίσματα (13)

Αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης (13)

Δημοτικά διαμερίσματα

Δημοτικό Διαμέρισμα Αρκαλοχωρίου

ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ (Κωμόπολη) ΗΡΑΚΛΕΙΟ
  Είναι το κεντρικό δημοτικό διαμέρισμα και αποτελείται από έξι συνολικά χωριά. Το Χουμέρι, το Αρχοντικό, το Αρκαλοχώρι, το Γάσι, τη Μουσούτα και την Αγία Σεμνή. Μαζί με το δημοτικό διαμέρισμα του Πατσιδέρου ο πληθυσμός ανέρχεται σε 3943 κατοίκους και είναι το μόνο διαμέρισμα που παρουσιάζει θετικό πρόσημο στην πληθυσμιακή μεταβολή της δεκαετίας του 1980. Ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 400 κατοίκους (11,3%).
  Στο Χουμέρι, που είναι το πρώτο χωριό του διαμερίσματος ο επισκέπτης μπορεί να βρει ένα θαυμάσιο τόπο αναψυχής στην πηγή του χωριού που βρίσκεται κάτω ακριβώς από τη «Χουμεριανή Κεφάλα». Το νερό που κατεβαίνει από τα σπλάχνα του βουνού είναι υγιεινό και πεντακάθαρο. Συνεχίζοντας λίγο βορειότερα το χωματόδρομο σε απόσταση περίπου 100 μέτρων αριστερά βρίσκεται η σπηλιά που πολλές φορές έσωσε τους κατοίκους στις δύσκολες στιγμές της Οθωμανοκρατίας και της Γερμανικής κατοχής.
  Το Αρχοντικό που παλιότερα λεγόταν Αλιτζανή και δυστυχώς άλλαξε το όνομά του είναι χτισμένο πάνω στην απέναντι ράχη της λοφοσειράς. Για να πάει κανείς εκεί πρέπει να περάσει από την Καβαλαρά. Ένα περίεργο τοπωνύμιο που σχετίζεται άμεσα με τη βενετοκρατία.
  Το Αρκαλοχώρι απλώνεται στους πρόποδες του λόφου του Προφήτη Ηλία και αποτελεί συνέχεια του αρχαίου αρκαδικού χωριού που ερείπιά του βρίσκουμε στις πλαγιές του λόφου. Το Αρκαλοχώρι είναι η έδρα του δήμου και το μεγαλύτερο χωριό της ανατολικής περιοχής του Νομού Ηρακλείου. Μετά τις Μοίρες είναι το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό του Νομού. Διαθέτει υπηρεσίες και ανέσεις σε καλό επίπεδο οι οποίες όμως καθημερινά αναβαθμίζονται και βελτιώνονται με ραγδαίους ρυθμούς ακολουθώντας την οικονομική ανάπτυξη της κωμόπολης.
  Διασχίζοντας από τη μέση το Αρκαλοχώρι οδηγούμαστε μέσα από τη μεγάλη ευθεία στο Γάσι. Σήμερα τα όρια των δυο χωριών είναι δυσδιάκριτα αφού η επέκταση του Αρκαλοχωρίου οδήγησε στην ένωση των δυο χωριών. Στην οθωμανική εποχή το χωριό ήταν φημισμένο και πλούσιο. Και σήμερα διακρίνονται τα πλουσιόσπιτα των οθωμανών, τα κονάκια με τους μεγάλους χώρους και τα πολλά σοβαντισμένα και πολύχρωμα δωμάτια, ίχνη των οποίων ακόμα σώζονται.
  Το επόμενο χωριό που ανήκει στο δημοτικό διαμέρισμα του Αρκαλοχωρίου είναι η Μουσούτα. Στο χωριό πηγαίνουμε ακολουθώντας το νότιο οδικό άξονα. Πρόκειται για ένα χωριό που η αφετηρία του χάνεται στους πριν από το 14ο αιώνες. Πιθανά το όνομά του να είναι αραβικής προέλευσης. Δυστυχώς οι κάτοικοι του χωριού έχουν απορροφηθεί από το Αρκαλοχώρι, αλλά αν κανείς παρατηρήσει τα εγκαταλελειμμένα σπίτια και τις άλλες εγκαταστάσεις θα διαπιστώσει ότι οι κάτοικοι του χωριού ευημερούσαν σε παλιότερες εποχές. Πολύ όμορφη είναι η βενετσιάνικη βρύση του χωριού που λειτουργεί ακόμη και σήμερα και αποτελεί στολίδι της πλατείας που βρίσκονται τα γραφεία του δραστήριου πολιτιστικού συλλόγου του χωριού.

Δημοτικό Διαμέρισμα Γαρίπας

ΓΑΡΙΠΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 93350
  Η Γαρίπα είναι ένα από τα κεφαλοχώρια του Δήμου. Στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν αγροτικός Δήμος (έτσι μας παραδίδεται στην απογραφή του 1900) και αργότερα κοινότητα. Βρίσκεται πάνω στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Μουσούτα - Πάνω - Κάτω Πουλιές - Γαρίπα - Καστελιανά και σε απόσταση δεκαπέντε περίπου χιλιόμετρα από την έδρα του Δήμου. Το χωριό έχει πλούσια ιστορία που κρύβεται και κάτω από το όνομά του.
  Με το ίδιο όνομα συναντάμε και άλλους οικισμούς σε άλλους Νομούς της Μεγαλονήσου. Δεν είμαστε όμως σε θέση να μιλήσουμε με σιγουριά για την προέλευση του ονόματος παρά το γεγονός ότι μαρτυρείται όνομα Garipu σε έγραφα του 1368. Πιθανόν το όνομα να προέρχεται από κάποιον (τον πρώτο;) οικιστή του με το προαναφερθέν όνομα.
  Το πρώτο χωριό βρίσκεται λίγο ψηλότερα από τη θέση του σημερινού (το Πάνω χωριό) ενώ ήδη από τα χρόνια της Οθωμανοκρατίας χτίστηκε και το κάτω χωριό, αφού στην αιγυπτιακή απογραφή καταγράφεται το όνομα του χωριού σε αρσενικό γένος ως Απάνω και Κάτω Γαρίπας.
  Το χωριό σήμερα παρά το γεγονός ότι δεν παρουσιάζει πληθυσμιακή αύξηση παρουσιάζει ανθηρή οικονομική ζωή (βιοτεχνίες, κηπευτικά, αγροτοκτηνοτροφικά, και άλλα προϊόντα), αλλά και παραδοσιακή ζωή με τα γραφικά καφενεία στην πλατεία του χωριού μπροστά στην εκκλησία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Δεματίου

ΔΕΜΑΤΙ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 71071
  Το Δεμάτι είναι ένα χωριό στη ρίζα των Αστερουσίων απέναντι από το ύψωμα Κάστελος όπου βρίσκονταν η αρχαία Πριανσός. Απέχει από τα Αρκαλοχώρι περίπου τριάντα τέσσερα (34) χιλιόμετρα στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Μουσούτα - Ανω - Κάτω Πουλιές - Ίνι - Σκινιάς - Δεμάτι.
Πρώτη έγγραφη αναφορά του χωριού έχουμε στην απογραφή του Barozzi το 1577 και από τότε περιλαμβάνεται σε όλες τις απογραφές. Η ονομασία του χωριού σύμφωνα με τον φιλίστορα δάσκαλο που κατάγεται από το χωριό κ. Μιχάλη Στυλιανάκη προέρχεται από την πρωτοβουλία των κατοίκων των οικισμών που υπήρχαν στην περιοχή να ιδρύσουν ένα κεφαλοχώρι και έτσι δημιουργήθηκε το Δεμάτι από τη συνένωση των γύρω οικισμών οικισμών. Μια άλλη ερμηνεία του ομόμνατος που επιχειρεί ο ίδιος είναι από την υπέροχη θέα που πραγματικά προσφέρει στο μάτι η θέση του χωριού (δες - μάτι = Δεμάτι)
  Στο χωριό ζουν ακόμα οι μύθοι και τα παλιά τραγούδια, τα συνδεμένα με την ιστορία και τα πάθη του τόπου. Μαρτυριάρικα τα ονόματα των τοπωνυμίων γύρω από το χωριό αποκαλύπτουν στον επισκέπτη τους την όμορφη μνήμη και το παραμύθι που ζει ακόμη στις κρυφές πτυχές τους. οι γεωργοκτηνοτροφικές ασχολίες των κατοίκων διατηρούν την παραδοσιακή κρητική ψυχή και φιλοξενία, τον παραδοσιακό τρόπο ζωής και αντίληψης.
  Στο βυζαντινό μοναστήρι του 15ου αιώνα αφιερωμένο στη τιμή των Αγ. Παρασκευής - Ταξιαρχών και Αγ. Μάρκου λειτουργούσε κατά την παράδοση το ένα «κρυφό σκολειό». Η τοποθεσία είναι θαυμάσια όπως την έχει διαμορφώσει ο πολύ δραστήριος πολιτιστικός σύλλογος του χωριού.
  Στα πόδια του χωριού φιδοστρίβει ο Αναποδάρης ποταμός που με την τρομερή ροή του μερικές φορές απομονώνει το χωριό από τον υπόλοιπο Νομό και παρασέρνει τους κόπους των κατοίκων που τολμούν να αψηφήσουν την περιστασιακή του οργή. Βορειοδυτικά του χωριού η Δεματιανή Καμάρα (μοναδικό αρχιτεκτόνημα της βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής) σημαδεύει το χρόνο με τα τραγούδια και τις παραδόσεις της.
  Βασικά προϊόντα του χωριού είναι σήμερα τα ελαιοκομικά, τα κτηνοτροφικά και τυροκομικά, ενώ είναι φημισμένο το περίφημο μέλι που παράγεται στα Αστερούσια όρη τα οποία ορθώνονται πίσω του. Δυστυχώς όμως και στο χωριό αυτό Παρουσιάζεται το φαινόμενο της εγκατάλειψης τα τελευταία χρόνια.

Δημοτικό Διαμέρισμα Ινίου

ΙΝΙ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 91432
  Μεγάλο και ζωντανό κεφαλοχώρι του δήμου βρίσκεται σε προνομιακή θέση πάνω σε ένα εύφορο κάμπο που υψώνεται σε ένα μεσοποτάμιο χώρο όπως εύκολα διακρίνεται από τους ψηλούς λόφους που βρίσκονται στα βόρεια.
Απέχει από το Αρκαλοχώρι περίπου δεκατρία χιλιόμετρα στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Μουσούτα - Πουλιές - Μοναστηράκι - Ίνι - Σκινιάς.
  Το χωριό έχει πανάρχαια ιστορία όπως πανάρχαιο (και με άγνωστη σε μας σημασία) είναι και το όνομα του χωριού.
Στην περιφέρεια του χωριού βλέπει ο επισκέπτης υπολείμματα οικιών και τειχών, θεμελιώσεις οικοδομημάτων και έντονη την αρχαία παρουσία. Στο ύψωμα «Κεφάλα» θεωρείται ότι ήταν το κέντρο της ελληνιστικής Αρκαδίας.
Τελευταία σε μια δοκιμαστική ανασκαφή ο αρχαιολόγος κ. Αντώνης Βασιλάκης εντόπισε και ανάσκαψε μερικά την μεγάλη μητροπολιτική βασιλική της αρχαίας πρωτοχριστιανικής Αρκαδίας (η οποία πιθανολογείται να αποτελούσε την έδρα της πρώτης μητρόπολης Αρκαδίας)
  Το σημερινό χωριό είναι πλούσιο και σε κατοίκους και σε παραδόσεις και σε παραδοσιακή ζωή. Στην περιφέρεια του χωριού (στις κοίτες του ποταμού Ινιώτη ή Αθλιώτη) στέκουν ακόμη και σήμερα επιβλητικά τα ερείπια των νερόμυλων που κινούνταν από τα νερά του ποταμού.
  Στη θέση Ζωοδόχος Πηγή, όπου το γραφικό και περιποιημένο εκκλησάκι της Παναγίας και πάνω στον ισοπεδωμένο χώρο μέσα σε ένα υπέροχο φυσικό περιβάλλον ο δραστήριος πολιτιστικός σύλλογος έχει καθιερώσει την ωραία εκδήλωση με τίτλο «Συνάντηση της Μικρασιατικής και Κρητικής Κουζίνας» κάθε Σεπτέμβρη.
  Στην δυτική περιφέρεια του χωριού σήμερα κατασκευάζεται ένα πολύ μεγάλο υδροσυλλεκτικό φράγμα το οποίο θα επιλύσει βασικά προβλήματα άρδευσης της περιοχής.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καραβάδου

ΚΑΡΑΒΑΔΟΣ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
  Η παλαιά και άρα σωστή ονομασία του χωριού είναι σε γενική πτώση πληθυντικού αριθμού «Των Καραβάδων» και όχι ο Καραβάδος ή όπως αλλιώς κατά καιρούς αναγράφτηκε, αλλά δε γνωρίζω ποιος «φαεινός νους» άλλαξε το όνομα του χωριού - φυσικά όχι από τους σύγχρονους γιατί το όνομα σε ονομαστική πτώση αναγράφεται για πρώτη φορά το 1928 σε ονομαστική πληθυντικού «Καραβάδοι» και σε ονομαστική ενικού «Καραβαδος» από το 1940. Το χωριό βρίσκεται κυριολεκτικά κρυμμένο μέσα στους λόφους στους οποίους απολήγει η δυτική βουνοσειρά του οροπεδίου της Εμπάρου.
  Το χωριό δεν αναφέρεται σε καμιά απογραφή των βενετών πράγμα που σημαίνει ότι ή δεν υπήρχε, ή είχε άλλο όνομα. Για πρώτη φορά το χωριό με το όνομά του αναγράφεται στην απογραφή του 1881. Το όνομά του χωριού προέρχεται (αυτή είναι η πιθανότερη εκδοχή) από το όνομα των πρώτων οικιστών του (Καραβάδων , από το μαρτυρημένο επώνυμο Καραβάς) που κατέφθασαν μετά το 1630 σύμφωνα με την προφορική παράδοση του χωριού από τον οικισμό «Βουλγάρα», «Βουλγάρο» και «Βουλγάρα» όπως καταγράφεται στις βενετσιάνικες απογραφές.
  Οι πηγές πάντως σιωπούν και η μόνη αναφορά του ονόματος του χωριού στο διάστημα από το 1630 μέχρι και το 1881 γίνεται από το Χουρμούζη Βυζάντιο στα «Κρητικά» του το 1843 όπου ο συγγραφέας επιχειρεί μια ανεπίσημη απογραφή των χωριών και των κατοίκων της Μεγαλονήσου. Πάντως η θέση του χωριού ακριβώς στα νότια της αρχαίας Αρκαδίας και τα όστρακα αγγείων που εύκολα μπορεί κανείς να διακρίνει στην ευρύτερη περιφέρειά του (στου Πλάκα, στο φράγμα, στο ύψωμα πάνω από του Καραβαλή το δέτη, κ.τ.λ.) υποδηλώνουν αρχαίες οικιστικές θέσεις πράγμα που πρέπει να διερευνηθεί από την αρχαιολογική υπηρεσία.
  Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια και την κτηνοτροφία κυρίως, καθώς και με την καλλιέργεια δημητριακών και λίγων κηπευτικών, όσοι βέβαια απομένουν μετά την γενική εγκατάλειψη της υπαίθρου που παρατηρείται την εποχή μας και που πλήττει και αυτό το χωριό. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το Δημοτικό Σχολείο του χωριού λειτούργησε και κατά τη σχολική χρονιά 2000 - 2001 με εφτά μαθητές.
  Στους εθνικούς αγώνες οι κάτοικοι του χωριού έχουν δώσει εντυπωσιακό παρόν παρά το γεγονός ότι κανένα ηρώο τιμής δεν έχει στηθεί στη μνήμη των πεσόντων του. Αλλά και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής και της εθνικής αντίστασης κατάθεσε το χωριό στο βωμό της πατρίδας τη δική του θυσία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Κασάνου

ΚΑΣΑΝΟΣ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 61434
  Χωριό που απλώνεται στις εσχατιές του δυτικού πρανούς των Λασηθιώτικων βουνών με πανοραμική θέα πάνω από την κοίτη του Αναποδάρη που φτάνει μέχρι τη θάλασσα στο βάθος της μεσαρίτικης πεδιάδας. Το σούρουπο και τη νύχτα η εικόνα είναι υπέροχη με τα χωριά στις ρίζες των βουνών να ανάβουν την παρουσία τους και να λαμπυρίζουν σαν μικρές ελπίδες στην απεραντοσύνη της νυχτερινής καταχνιάς. Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 310 μέτρων, ενώ χαμηλά ρέει ο ποταμός που συγκεντρώνει τα νερά από τις πηγές Μιγκιλίσι της Αυλής και βορειότερα από τα υψώματα των Ρουσοχωρίων και του Νηπηδητού.
  Η πρώτη αναφορά του χωριού γίνεται σε έγγραφα του Δουκικού Αρχείου το 1380 με το όνομα «Κασάνοι», ενώ σε άλλο έγγραφο της ίδιας χρονολογίας το όνομα μας παραδίδεται «Κασάνους». Το όνομα του χωριού αποδίδεται από το μεγάλο μελετητή της κρητικής Βενετοκρατίας Στέργιο Σπανάκη στους πρώτους οικιστές του, αφού αναφέρεται οικογενειακό επώνυμο εβραϊκής καταγωγής στην Κρήτη σε έγγραφα του 1368 και 1389. Μια άλλη υπόθεση που μπορεί να ισχύει είναι ότι στο χωριό κα ήρθαν άποικοι από την Ιταλία όπου υπάρχουν μερικές πόλεις με αυτό το όνομα κατά τις επανειλημμένες προσπάθειες των βενετσιάνων για τον αποικισμό της Μεγαλονήσου ιδιαίτερα τους πρώτους αιώνες 13ο και 14ο της βενετσιάνικης εγκατάστασης.
  Το χωριό περιέχεται σε όλες τις καταγραφές από την εποχή των Ενετών και μάλιστα με αρκετούς κατοίκους (ο Καστροφύλακας στην καταγραφή του 1583 αναφέρει ότι στο χωριό κατοικούν 84 κάτοικοι). Τα έγγραφα το παρουσιάζουν ως πλούσιο χωριό και πράγματι δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική η αλήθεια αφού πέρα από την εργατικότητα των κατοίκων η περιοχή είναι εύφορη και παραγωγική.
  Στην περιφέρεια του χωριού υπάρχουν πολλές εκκλησίες της υστεροβυζαντινής περιόδου με σημαντικές τοιχογραφίες, ενώ γύρω από το χωριό έχουν κατά καιρούς έρθει στο φως διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα κυρίως από λαθρανασκαφείς. Σε μερικές από τις εκκλησίες έχουν γίνει και συνεχίζουν να γίνονται αποκαταστάσεις από ειδικά συνεργεία της Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων. Αξιολογότερες από αυτές είναι η εκκλησία του Σωτήρος που βρίσκεται μέσα στο χωριό, και οι τοιχογραφημένες της Αγίας Κυριακής και της Παναγίας στα περίχωρα.
  Το χωριό είναι συνδεμένο με τη νεότερη ιστορία του τόπου, αφού αποτέλεσε φωλιά ανταρτών και αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, πράγμα που μερικοί κάτοικοί του πλήρωσαν ακριβά. Η θέση του που πρόσφερε προστασία, αλλά και έδινε τη δυνατότητα μιας άμεσης επόπτευσης και κατασκόπευσης του χώρου του πολεμικού αεροδρομίου στο γειτονικό Καστέλι έκανε το χωριό κατάλληλο για τη σχεδόν μόνιμη παρουσία ανταρτών στο χωριό. Στην αρχή του εμφυλίου πολέμου το χωριό έζησε την εμφύλια τραγωδία και πυρπολήθηκε ένα σπίτι.
  Τα βασικότερα προϊόντα του χωριού σήμερα είναι το λάδι, τα φημισμένα εσπεριδοειδή και κηπευτικά και λίγα κτηνοτροφικά. Οι Κασάνοι φημίζονται επίσης για τα νόστιμα και πασίγνωστα στην περιοχή κασανιώτικα κρεμμύδια. Από το χωριό αυτό καταγόταν επίσης ο περίφημος δρομέας, ο γνωστός Παπατζιρίτης με τη σπουδαία δράση και τις πολλές προφορικές παραδόσεις που διάσπαρτες υπάρχουν γεννιούνται και κυκλοφορούν σε όλα τα χωριά της περιφέρειας, δηλωτικά του θαυμασμού και της έκπληξης που συνοδεύουν το όνομά του.

Δημοτικό Διαμέρισμα Καστελλιανών

ΚΑΤΩ ΚΑΣΤΕΛΛΙΑΝΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 71290
  Αποτελείται από τα χωριά Πάνω και Κάτω Καστελιανά, τα Φαβριανά και το χωριό Φιλίππου στις παρυφές της νοτιοανατολικής Μεσαράς και το χωριό Τσούτσουρος (η αρχαία Ίνατος) στη νότια πλευρά των Αστερουσίων. Όλα τα χωριά του διαμερίσματος είναι χτισμένα στη βόρεια ρίζα των Αστερουσίων. Τα δυο πρώτα χωριά βρίσκονται (ιδιαίτερα το χωριό Κάτω Καστελιανά) κάτω από τον επιβλητικό και αρχαιοκατοικημένο Κάστελο, στην κορυφή του οποίου ακόμη στέκονται τα ερείπια του περίφημου Castel de Belvedere της Βενετοκρατίας, πάνω το οποίο ήταν η έδρα της ομώνυμης καστελανίας Belvedere ή Ρίζου ή Ριζόκαστρου και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τους πρώτους αιώνες του αγώνα για εδραίωση της βενετσιάνικης κυριαρχίας στην Κρήτη.
   Στην κορυφή του Κάστελου επίσης τοποθετείται η αρχαία δωρική πόλη Πριανσός ισχυρή και μεγάλη με δικό της νόμισμα και με το επίνειό της την ιερή Ίνατο. Η Πριανσός αναφέρεται ως σπουδαίο κέντρο πολιτιστικής δράσης κατά τους ιστορικούς χρόνους και κατά τους χρόνους των εμφυλίων πολέμων στην αρχαία δωρική προρρωμαϊκή Κρήτη.
  Από το χωριό Πάνω Καστελιανά ο δρόμος με δυτική κατεύθυνση οδηγεί στο χωριό «Φιλίππου» το οποίο εμφανίζεται σε έγγραφο του 1248[1] για πρώτη φορά με αυτό το όνομα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναγραφή του ονόματος από τον Καστροφύλακα (Κ 237) ως Μάζα Φιλίππου Χάμπαθα (Maxa Filipu Gandassa) και ως (Cambothomassa Filipu) (K242) το 1583. Το όνομα Μαζα (Μαζάς όπως και άλλα με αυτήν την ετυμολογία και κατάληξη ) είναι δηλωτικό ιερών κορυφής κατά την άποψη του αρχαιολόγου Νικόλαου Πλάτωνα[2].
  Επιστρέφουμε στα Πάνω Καστελιανά για να ακολουθήσουμε το δρόμο που από τα Κάτω Καστελιανά μέσα από μια θαυμάσια διαδρομή που διασχίζει τα Αστερούσια όρη μας φέρνει το επίνειο του Δήμου στον Τσούτσουρο. Ο δύσκολος χωματόδρόμος μετά από πολλά χρόνια επιτέλους παρέχει ασφάλεια, γρήγορη διάβαση των βουνών και άνετη άφιξη μέχρι το γιαλό με το ωραίο θέρετρο. Ο Τσούτσουρος είναι πασίγνωστος για το σπήλαιο της προελληνικής θεάς Ειλείθυιας (θεάς των τοκετών), με τα σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα στην ευρύτερη περιοχή του, με την υπέροχη φύση του που συνδυάζει την αγριότητα του βουνού και τη δροσιά της θάλασσας, με το μοναδικό ξηρό κλίμα του, με τη σχεδόν σταθερή θερμοκρασία του σε όλες τις περιόδους του χρόνου, με την άνετη διαμονή και τις υποδομές του, τις γραφικές ταβέρνες του, το φρέσκο ψάρι και τα ντόπια φρούτα και λαχανικά του, αλλά κυρίως την καλή καρδιά και φιλοξενία των κατοίκων του, στοιχεία ελκυστικά και ικανά να προσφέρουν ωραία, απολαυστική ξεκούραστη και ποιοτική διαμονή. Η νέα μαρίνα που κατασκευάζεται είναι ικανή να προσφέρει καταφύγιο και να ανεφοδιάζει μικρά πλεούμενα, ακτοπλοϊκά και ιστιοφόρα κρουαζιέρας.
  Φεύγοντας από τον Τσούτσουρο και επιστρέφοντας στα Κάτω Καστελιανά ο δρόμος οδηγεί με ανατολική κατεύθυνση στα Φαβριανά. Το χωριό χτισμένο πάνω στο λόφο που δεσπόζει στην περιοχή παρέχει θαυμάσια θέα μέχρι τη λοφογραμμή που χωρίζει την πεδιάδα της Μεσαράς από την πεδιάδα του Αρκαλοχωρίου και του Καστελίου Πεδιάδος. Τους χειμερινούς μήνες βρυχάται στα πόδια του ο Αναποδάρης ποταμός, ενώ το καλοκαίρι ένα διαρκές δροσιστικό αεράκι δεν επιτρέπει στη δυσφορία του καύσωνα να εγκατασταθεί στα σπίτια του χωριού.
  Τα ευρήματα όμως στην περιφέρεια του χωριού και η γειτνίασή του με την επικράτεια της αρχαίας Πριανσού δεν πρέπει να μας αφήνουν ανυποψίαστους για τη μακρά ιστορία του τόπου.
Ο δρόμος που περνά μέσα από το χωριό αποτελεί την πρώτη χάραξη του νότιου οδικού άξονα της Κρήτης που εδώ και χρόνια παραμένει ανολοκλήρωτος και ημιτελής. Συνεχίζοντας το δρόμο αυτόν φτάνουμε στο πρώτο χωριό του επόμενου δημοτικού διαμερίσματος Σκινιά.
[1] «Κατάστιχο Εκκλησιών και Μοναστηριών του Κοινού» Ζαχαρία Τσιρπανλή Έκδοση Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 1985 σελ.191
[2] Βλ. «ΤΟ ΙΕΡΟΝ ΜΑΖΑ (Καλού χωριού Πεδιάδος) ΚΑΙ ΤΑ ΜΙΝΩΙΚΑ ΙΕΡΑ ΚΟΡΥΦΗΣ» Κρητικά χρονικά Τόμος 5ος 1952 σελ. 96 κ.ε.
Χωριό Κάτω Καστελλιανά
  Οικισμός του δημοτικού διαμερίσματος των Καστελιανών που απέχει ελάχιστα από τα Πάνω Καστελιανά. Γιαυτό και οι ιστορικές αναφορές είναι κοινές για το δυο χωριά μέχρι το 1940.
Τα χωριά πρόσφεραν πολλά στον εθνικό αγώνα της Αντίστασης κατά τον τελευταίο μεγάλο πόλεμο αφού και η θέση τους ευνοεί την αντάρτική δράση και οι κάτοικοι συνολικά συμμετείχαν είτε με πρωτόβουλη δράση και προσωπική συμμετοχή στις ανταρτικές ομάδες, είτε με κατασκοπευτική δράση και ασχολούμενοι με την προστασία και φυγάδευση των συμμάχων.
  Η ευκολία και η γνώση των περασμάτων των βουνών, των κόλπων και των προσβάσεων στα νότια παράλια σε συνδυασμό με το θάρρος και τη παλικαριά των κατοίκων υπήρξαν οι σωτήριες προϋποθέσεις για την διεξαγωγή των επιχειρήσεων διάσωσης του συμμαχικού στρατού, εξοπλισμού των αντάρτικων ομάδων, προστασία και διατήρηση του αγώνα.
  Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι οι κάτοικοι όλων των χωριών της Αστερουσιανής ρίζας με τη δράση τους, την αίσθηση του πατριωτικού καθήκοντος και την αποφασιστικότητα που τους διακρίνει ήταν οι βασικοί συντελεστές που κράτησαν το μεγαλύτερο μέρος της νότιας επικράτειας του Δήμου σχεδόν ελεύθερο κατά το μεγαλύτερο διάστημα της γερμανικής κατοχής

Δημοτικό Διαμέρισμα Λευκοχωρίου

ΛΕΥΚΟΧΩΡΙ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 22529
  Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Βουτουφού με άγνωστη ετυμολογική προέλευση. Απέχει από το Αρκαλοχώρι εξίμιση (6,5) χιλιόμετρα στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Αγία Σεμνή - Λευκοχώρι - Γαρίπα - Τσούτσουρος.
  Για πρώτη φορά το όνομα του χωριού αναγράφεται το 1388 σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάντακα. Το 1577 περιλαμβάνεται στην απογραφή του Barozzi με το όνομα Vutufu και από τον Καστροφύλακα το 1588 με 32 κατοίκους. Με το ίδιο όνομα καταγράφεται σε όλες τις απογραφές μέχρι το 1951. Τότε οι κάτοικοι αποφάσισαν και μετονόμασαν δυστυχώς το χωριό τους σε Λευκοχώρι.
  Το παλιό χωριό είναι χτισμένο πάνω στην κορυφή ενός λόφου με απόκρημνες πλαγιές στη νότια, νοτιοανατολική και νοτιοδυτική πλευρά του. Μπροστά στα πόδια του απλώνεται ένα μικρό αλλά εύφορο οροπέδιο όπου καλλιεργούνται κυρίως αμπέλια για σταφίδα, για σταφύλια και για κρασί.
  Στην οθωμανική κατοχή στο χωριό φαίνεται ότι κατοικούσαν πάντα και χριστιανοί, ενώ κατά τον περασμένο αιώνα στο χωριό έγιναν σκληροί αγώνες για την ελευθερία και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Στην επανάσταση του 1897 το χωριό κάηκε για άλλη μια φορά από τους Οθωμανούς των Παρτήρων, ενώ στην περιοχή δυτικά του χωριού Πάνω Πουλιές ολόκληρη μάχη ξέσπασε μεταξύ των μουσουλμάνων του χωριού και μουσουλμάνων από άλλα χωριά γι ασήμαντη αφορμή.
  Μια άλλη σκληρή μάχη μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών στην επανάσταση του 1897 στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που συναντάμε έξω από το χωριό στο δρόμο από Αρκαλοχώρι - Αγία Σεμνή - Λευκοχώρι.
  Σε όλους τους εθνικούς αγώνες οι κάτοικοι έδωσαν το δικό τους παρών και προς τιμή τους οι δυο πολιτιστικοί σύλλογοι του χωριού έστησαν ένα καλαίσθητο ηρώο στην πιο όμορφη θέση του χωριού, στο «Πορτάλι» με την υπέροχη θέα προς τον κάμπο της Μεσαράς.
  Στις προηγούμενες δεκαετίες το χωριό απλώθηκε στα χαμηλότερα μέρη του κάμπου που εκτείνεται μπροστά του εγκαταλείποντας την ευάερη κορυφή του λόφου με την απολαυστική θέα και δροσιά των καλοκαιρινών μηνών του έτους.
  Στην περιφέρεια του χωριού στο τοπωνύμιο με το όνομα «Κοκολιανό» υπάρχει ο Γεροντόσπηλιος δεμένος με ωραίες παραδόσεις και θρύλους, ενώ στο ρουμάνι χαμηλά προς τα βορειοανατολικά η φημισμένη τόσο για τις ιαματικές της ιδιότητες, όσο και για τις ωραίες παραδόσεις και θρύλους της τρέχει αιώνες τώρα η νερομάνα «Σαρακήνα». Λίγο πιο πάνω από την πηγή το ξωκλήσι των υστεροβυζαντινών χρόνων με τις ημικατεστραμένες τοιχογραφίες και τους θρύλους του Αφέντη Χριστού.

Δημοτικό Διαμέρισμα Νιπιδιτού

ΝΙΠΙΔΙΤΟΣ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 61204
  Μεγάλο χωριό σκαλωμένο στις δυτικές πλαγιές των Λασιθιώτικων βουνών. Στην παλιότερη γεωγραφική διαίρεση ανήκε στην επαρχία Πεδιάδος. Χτισμένο σε υψόμετρο 367 μέτρων απέχει από το Αρκαλοχώρι λίγο περισσότερο από εφτάμισι χιλιόμετρα, παρακάμπτοντας στο τοπωνύμιο «του Γαζέπη ο Μύλος» αριστερά από τον οδικό άξονα προς Βιάννο.
  Το όνομα του χωριού εικάζεται ότι είναι προελληνικό και πιθανόν ο αρχικός τύπος να ήταν Ιπηδητός, αφού με τη γραφή Ipidhito το συναντάμε στα βενετσιάνικα έγγραφα. Δεν γνωρίζουμε τη σημασία της προελληνικής ονομασίας του. Ο Νικόλαος Πλάτων στις δοκιμαστικές ανασκαφές που έκανε στο χωριό το 1956 ανάσκαψε εκτός από τον επιμήκη λακκοειδή τάφο με τα σημαντικά ευρήματα και ένα κτήριο μεγαλιθικό τετραγώνου σχήματος της Υστερομινωικής Ι εποχής (1560 - 1460 π.χ.) και από αυτό συμπεραίνει την προελληνική προέλευση του ονόματος που κατά την άποψή του ήταν εξ αρχής Νηπηδητός.
  Υπάρχει όμως η άποψη (περιοδικό ΟΝΟΜΑΤΑ Τεύχος 13 σελ 167 Αθήνα 1989 - 90) που δημοσιεύει ο μελετητής Γ. Μαλεφιτσάκης ότι η προέλευση του ονόματος είναι καθαρά ελληνική μιας και διακρίνονται οι λέξεις από τις οποίες παράγεται. Αυτές είναι το αρνητικό μόριο νη (=στερητικό μόριο) και τη λέξη πηδή = πηγή. Από τη σύνθεση των λέξεων αυτών προέρχεται το επίθετο νηπηδής = ο ξερός, ο άνυδρος, αυτός που δεν έχει πηγές. Επομένως το όνομα πρέπει να γράφεται με Η και όχι με Ι και σημαίνει τον τόπο που δεν έχει νερό, δηλαδή τον ξερότοπο.
  Η ιστορία του χωριού συνδέεται με τη γενικότερη ιστορική πορεία του τόπου και ακολουθεί αυτήν της ευρύτερης περιοχής. Δυστυχώς αν και τα ευρήματα από τις ανασκαφές δείχνουν ότι το χωριό υπάρχει από τα υστερομινωικά χρόνια δεν έχουμε καμία αναφορά σε πινακίδες ή σε κείμενα συνθηκών που να ταυτίζονται με τον αρχαίο οικισμό. Η πιθανότητα βέβαια να ονομαζόταν διαφορετικά ο οικισμός και να μην έχει ακόμη προσδιοριστεί το όνομά του είναι μεγάλη. Και αυτός ο οικισμός θα πρέπει να ανήκε στη χώρα των Αρκάδων.
  Οι πρώτες γραπτές πηγές που αναφέρονται στο χωριό είναι οι βενετσιάνικες του 1577 από τον Fr. Barozzi και έκτοτε αναφέρεται σε όλες τις απογραφές βενετσιάνικες και οθωμανικές και φυσικά τις ελληνικές. Θαυμάσιο επίσης είναι το περιβάλλον του χωριού με τα πλούσια δώρα της φύσης. Η οικονομία του χωριού σήμερα στηρίζεται κυρίως στα αγροτικά και ιδιαίτερα στα ελαιουργικά προϊόντα.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παναγίας

ΠΑΝΑΓΙΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 61309
  Μεγάλο και ιστορικό χωριό βρίσκεται πάνω στον οδικό άξονα προς την Έμπαρο και τη Βιάννο. Η ιστορία του χωριού αρχίζει από τα βαθύτατα χρόνια μιας και στην περιφέρειά του βρέθηκαν νεολιθικά εργαλεία.
  Το σύγχρονο χωριό θα πρέπει να οικοδομήθηκε στις αρχές του 13ου αιώνα, τότε που οι Βενετσιάνοι προσπαθούσαν να κυριαρχήσουν στο νησί. Η σημαντικότητα της Βιάννου για τους Βενετούς, όπως αποδείχνουν οι εγκαταστάσεις και η εκμετάλλευση του Βιαννίτικου οροπεδίου προκάλεσε το ενδιαφέρον των κατακτητών για τη διατήρηση των υπαρχόντων δρόμων που εξασφάλιζαν την επικοινωνία στο εσωτερικό του νησιού. Η θέση του χωριού, πάνω στο δρόμο αυτόν σίγουρα θα προκάλεσε το ενδιαφέρον των Βενετσιάνων.
  Ίσως για το λόγο αυτό να δημιουργήθηκε ισχυρό βενετσιάνικο κέντρο στην περιοχή που απαιτούσε και φύλαξη και εγκατάσταση στρατού ή δύναμης τήρησης της τάξης. Τα κτίρια και τα άλλα οικοδομήματα που συναντά κανείς στο χωριό αποδείχνουν του λόγου το αληθές.
  Στην περιφέρεια του χωριού βρίσκονται πολλά εξωκλήσια άλλα διατηρημένα και άλλα ερειπωμένα με πλούσιες παραδόσεις και θρύλους, ενώ τα τοπωνύμια προκαλούν το μελετητή σε γόνιμες υποθέσεις για την ιστορία της περιοχής.
  Χτισμένο στο ανατολικό πρανές μιας λοφοσειράς που κλείνει από τα νοτιοανατολικά την πλούσια ελαιοπαραγωγική λεκάνη με τα χιλιάδες ελαιόδεντρα, το χωριό δεσπόζει πάνω στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Παναγιά - Έμπαρος - Βιάννος. Βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 360 μέτρων στους δυτικούς πρόποδες των Λασιθιώτικων βουνών και απέχει από το Αρκαλοχώρι περίπου δέκα χιλιόμετρα.
  Η περιοχή του χωριού φαίνεται ότι έχει κατοικηθεί από τα αρχαιότατα χρόνια πολύ πριν από το μινωικό κόσμο από αυτόχθονες κατοίκους της μεγαλονήσου. Στην περιφέρεια που χωριού ανακαλύφτηκε νεολιθικός χρηστικός πέλεκυς από σερπεντινίτη λίθο. Εξάλλου εξαιτίας της πολύ κοντινής απόστασης που χωρίζει το χωριό από την αρχαία έδρα των Αρκάδων θα ήταν παράξενο να μην υπήρχε κάποιος οικισμός, ή μια αρκαδική κώμη στην περιοχή σε όλα τα ιστορικά χρόνια.
  Σύμφωνα με την παλιότερη την κοινοτική διοικητική διαίρεση η Παναγιά αποτελούσε ξεχωριστή κοινότητα και ανήκε στην επαρχία Πεδιάδος του νομού Ηρακλείου, ενώ κατά την εποχή της Οθωμανοκρατίας, αλλά και τα χρόνια της Κρητικής Πολιτείας αργότερα η Παναγιά ήταν έδρα ξεχωριστού και ομώνυμου Δήμου.
  Από το 1577 και μετά το χωριό αναφέρεται σε όλες τις απογραφές και από όλους τους Βενετσιάνους και Οθωμανούς απογραφείς. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι κατά την απογραφή του 1583 στο χωριό κατοικούν 278 κάτοικοι, ενώ στην πρώτη τουρκική απογραφή του 1671 στην Παναγιά χρεώνουνται 87 χαράτσια.
  Το όνομα του χωριού κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται, στο μοναστήρι της Παναγιάς της Ψωμοπούλας. Στην παλαιά αυτή εκκλησία διακρίνονται σπαράγματα μωσαϊκών βυζαντινής εποχής που θεωρούνται ότι ανήκουν στη δεύτερη βυζαντινή περίοδο (δηλαδή μετά το 961) και ίσως ακόμη παλιότερης εποχής. Αν αποδειχτεί αυτό τότε μπορούμε να αναζητήσουμε την ίδρυση του χωριού στα χρόνια της πρωτοβυζαντινής περιόδου.
  Σε όλες τις περιπέτειες της Μεγαλονήσου μέχρι και την τελευταία περίοδο της δικτατορίας το χωριό πρόσφερε στους εθνικούς αγώνες θυσίες. Οι κάτοικοί του είναι φιλόξενοι, περιποιητικοί και πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν τον περαστικό. Μεταξύ τους υπάρχει ζηλευτή αγάπη και σύμπνοια, ενώ ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού είναι από τους πιο δραστήριους στην περιοχή του Δήμου.
  Στο κέντρο του σημερινού χωριού υπάρχουν ακόμη βενετσιάνικα κτίρια που χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους και είναι ενταγμένα στη σύγχρονη ζωή του χωριού. Ο «Θόλος» η «Βρύση», οι «Δεξαμενές» είναι μερικά από αυτά τα βενετσιάνικα κτίρια. Υπάρχουν όμως και νεότερα που διασώζουν την πιο πρόσφατη ιστορία και ανάπτυξη του χωριού, όπως η ερειπωμένη τώρα φάμπρικα, το παλιό εργοστάσιο με τα διατηρητέα του μηχανήματα που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό για το χωριό κόσμημα αν φροντιστεί κατάλληλα.
  Στην περιφέρεια του χωριού υπάρχουν πολλά και παλαιά εξωκλήσια που τα συνοδεύουν πολλοί μύθοι και θρύλοι του παρελθόντος. Ονομαστό ερείπιο βυζαντινής εκκλησίας είναι το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου του Αγριμολόγου με το γραφικό μύθο που το συνοδεύει. Αλλα αξιόλογα και όμορφα μέρη που αξίζει κανείς να γνωρίσει είναι το παλαιό εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου και το χάνι του Μούλεφε πάνω στην Περατόστρατα που οδηγεί έξω από το λεκανοπέδιο του χωριού.
  Η Περατόστρατα είναι ο πανάρχαιος δρόμος που ένωνε την περιοχή της ανατολικής Μεσαράς με την επαρχία Βιάννου και τα ιερά της Σύμης του Μύρτου και της Ιεράπετρας. Έρχεται από την περιοχή του Γαλατά και του Αρκαλοχωρίου, διασχίζει τα Ρουσοχώρια, περνά κάτω από το Νιπηδητό και από το μεσόφρυδο του βουνού οδηγεί στο λεκανοπέδιο της Εμπάρου κι από κει είτε στο οροπέδιο του Λασιθίου (σπήλαιο Ψυχρού) είτε στα ιερά της Σύμης, της Μύρτου και της Ιεράπετρας.
  Την Περατόστρατα με στάση στο Μούλεφε χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα καραβάνια αυτοκινήτων για να προσφέρουν στους τουρίστες μια εντυπωσιακή διαδρομή και εμπειρία πάνω από τον αρχαίο μινωικό δρόμο και την ανάβαση στα Λασηθιώτικα βουνά από μια δύσκολη αλλά πανέμορφη παρθένα φύση.

Δημοτικό Διαμέρισμα Πανοράματος

ΠΑΝΟΡΑΜΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 93643
  Στον ίδιο οδικό άξονα Αλάγνι - Πανόραμα - Στείρωνας , συνεχίζοντας φτάνουμε στο χωριό Πανόραμα που είναι χτισμένο στις νοτιοανατολικές πλαγιές του ομώνυμου λόφου. Πάνω στο λόφο διακρίνονται ακόμη απομεινάρια θεμελιώσεων που φανερώνουν ότι η «Γουρνιανή Κεφάλα» φιλοξενεί κάποιον άγνωστο αρχαίο οικισμό.
  Το παλιό όνομα του χωριού προέρχεται ακριβώς από τις θεμελιώσει αυτές (όπως και στον ομώνυμο μινωικό οικισμό της επαρχίας Ιεράπετρας). Σε συνδυασμό μάλιστα και με τις προφορικές παραδόσεις που υποστηρίζουν την ύπαρξη δυο σπηλαίων που δεν γνωρίζουν σε ποιο σημείο βρίσκονται οι σημερινοί κάτοικοι και στα οποία είναι κρυμμένοι θησαυροί παρέχονται οι αποχρώσες ενδείξεις ώστε να υποστηριχτεί η άποψη πως στην περιφέρεια του χωριού πρέπει να υπήρχε κάποιος (σημαντικός ή όχι δεν είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί) αρχαίος οικισμός.
  Πάντως το όνομα του χωριού το συναντάμε για πρώτη φορά στις «βενετσιάνικες απογραφές» των ετών 1577 και 1583 και στη συνέχεια αναφέρεται σε όλες τις γνωστές μας καταγραφές των χωριών της Κρήτης. Θεωρείται πως ήταν ή ανήκε ως φέουδο είτε στη βενετσιάνικη οικογένεια του Basadona ή στην βενετοκρητική μεγάλη γενιά των Abramo. Αυτό εικάζεται από το ανάγλυφο οικόσημο που βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου που είναι στο χωριό.
  Το σημερινό όνομα του Πανοράματος οφείλεται στην πραγματικά υπέροχη θέα που παρέχει η θέση του. Μετονομάστηκε το 1951 κι αυτό, παρασυρμένο από τη δίνη μιας αλλαγής που φύσηξε τότε με στόχο την εξαφάνιση των παλιών ονομάτων των χωριών. Θα πρέπει διορθωθεί αυτό το μέγα ιστορικό σφάλμα από τη δημοτική αρχή και να επανέλθουν τα παλιά ονόματα των χωριών με την αρχική τους μορφή.
  Στο χωριό αναφέρεται ότι κατοικούσαν μόνο οθωμανοί κατά την περίοδο της Οθωμανοκρατίας και με την ανταλλαγή των πληθυσμών ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες οι οποίοι επιδόθηκαν στην αμπελοκαλλιέργεια κυρίως που αποτελούσε το κυρίαρχο προϊόν παραγωγής για αρκετές δεκαετίες. Σήμερα και πάλι η βάση της οικονομίας του χωριού είναι τα αμπελουργικά προϊόντα, αλλά παράγει και δημητριακά, λάδι και κτηνοτροφικά σε ικανοποιητικό βαθμό.

Δημοτικό Διαμέρισμα Παρτίρων

ΠΑΡΤΙΡΑ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 22837
  Ένα από τα κεφαλοχώρια του δήμου με σημαντική ιστορία και πλούσιες παραδόσεις που συγκεντρώνονται από όλη την περιφέρεια στην οποία δεσπόζει. Απέχει από το Αρκαλοχώρι περίπου εξίμιση χιλιόμετρα στον οδικό άξονα Αρκαλοχώρι - Αγία Σεμνή - Πάρτι(η)ρα συνεχίζοντας ευθεία μετά την Αγία Σεμνή το δρόμο προς Πάρτι(η)ρα - Μπαδιά.
  Στο χωριό που πρέπει να κατοικείται από τα αρχαιότατα χρόνια ίσως σε κάποια κοντινή θέση έχουν βρεθεί κατά καιρούς σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Στη θέση «Περιστεράς» έχει βρεθεί σαρκοφάγος νεολιθικών χρόνων, ενώ στον κεντρικό δρόμο στην έξοδο του χωριού προς Μπαδιά διακρίνονται ακόμη τα ίχνη του προμινωικού τάφου με τα σημαντικά κτερίσματα - αγγεία που βρέθηκε σε βάθος τεσσάρων μέτρων. Τα αγγεία αυτά χαρακτηρίζουν ένα ξεχωριστό κεραμεικό ρυθμό τον λεγόμενο «ρυθμό των Παρτήρων».
  Στα βόρεια του χωριού πίσω από τους λόφους βρίσκονται σήμερα τα ερείπια των Πάνω Παρτίρων, οικισμός που έχει εγκαταλειφτεί από τον περασμένο αιώνα, ενώ ακόμη βορειότερα ο χωματόδρομος που ξεκινά από την είσοδο των Παρτίρων οδηγεί προς το χωριό Μικρή Επισκοπή.
Τα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας το χωριό αποτελούσε την έδρα πεζικού φέουδου του φεουδάρχη Andrea Cauco. Αυτό φαίνεται από το πρώτο έγγραφο στο οποίο μας παραδίδεται το όνομα του χωριού το 1388 και βρίσκεται στο Δουκικό αρχείο του Χάντακα. Αργότερα όμως το χωριό περίπου στα μέσα του 15ου αιώνα θα πρέπει να κατοικήθηκε από πιστούς της βενετσιάνικης εξουσίας ελεύθερους χωρικούς (contantini) αφού το φέουδο του αποστάτη δημεύτηκε και διανεμήθηκε ως «αντίδωρο» της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας σε όσους παρέμειναν πιστοί στην αρχή της.
  Στην εποχή της Οθωμανοκρατίας το χωριό ήταν έδρα αγάδων και ισχυρών γενιτσάρων. Εδώ θα πρέπει να ήταν η έδρα ενός από τους 18 γενιτσαρικών ορτάδων της υπαίθρου με αρχηγό τον περίφημο Χουσεΐν Νταγασάνη που αναφέρεται να δρα σε ολόκληρο το πρώτο μισό του 19ου αιώνα ως αρχηγός κρητομουσουλμανικού σώματος στρατού που πολεμά λυσσαλέα εναντίον των Κρητικών στις επαναστάσεις των χρόνων αυτών. Φυσικά αυτό έχει να κάνει με τα όσα «πάρτερναν» οι χριστιανοί, περνώντας από το χωριό για το Χάνδακα, όπως διατηρεί η παράδοση, αλλά δεν σχετίζεται το όνομα του χωριού το οποίο θα πρέπει να έχει αρχαιότατη την προέλευση. Στο όνομα Πάρτηρα μπορεί κανείς να ανιχνεύσει πολλές ρίζες λέξεων. (Πάταρα, Πάρτα - πάρτη = (μέρος), του Ρα, κ.τ.λ.).
  Το χωριό σε ολόκληρη την Οθωμανοκρατία κατοικούνταν από σκληρούς τουρκοκρητικούς, αλλά και χριστιανούς,. Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα οι οθωμανοί εγκατέλειψαν το χωριό αφού πούλησαν τις περιουσίες τους σε κρητικούς που κατέβηκαν από το Λασήθι και το Μοχό κυρίως, αλλά και από άλλα χωριά και περιοχές.
  Στα νεότερα χρόνια το χωριό έχει προσφέρει πολλά στους εθνικούς αγώνες. Νεκρούς, τραυματίες, εξόριστους, δολοφονημένους, αλλά και αποφασιστικούς αγωνιστές έχει να επιδείξει σε ολόκληρη την ιστορική του πορεία.

Δημοτικό Διαμέρισμα Σκινιά

ΣΚΙΝΙΑΣ (Χωριό) ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ
Τηλέφωνο: +30 28910 91444
  Ο Σκινιάς (ή Σκοινιάς, όπως καταγράφεται από τον Χουρμούζη Βυζάντιο στα «Κρητικά» του) είναι ένα από τα κεφαλοχώρια του Δήμου, με σημαντική ιστορία και παράδοση. Απέχει περίπου 28,5 χιλιόμετρα από το Αρκαλοχώρι και είναι χτισμένο στο ανατολικό πρανές ενός λόφου που στέκει ισοϋψής περίπου με τον «Κάστελο» που βρίσκεται στα δυτικά του πάνω από τα Καστελιανά.
  Σύμφωνα με την προφορική παράδοση στη στέγη της εκκλησίας του χωριού που τιμάται η μνήμη του Αγίου Αντωνίου είχε φυτρώσει ένας σκίνος (το γνωστό αρωματικό σκληρό φυτό των κρητικών βουνών) ο οποίος κατά την εποχή της Οθωμανοκρατίας προειδοποιούσε τους κατοίκους για τα γεγονότα που επρόκειτο να συμβούν στο χωριό. Όταν, λοιπόν, επρόκειτο να συμβούν δυσάρεστα και άσχημα γεγονότα που θα προκαλούσαν πόνο και δυστυχία στους κατοίκους ο σκίνος πενθώντας μαραίνονταν και παρέμενε έτσι όσο διαρκούσαν τα γεγονότα αυτά. Όταν παρέρχονταν τα λυπηρά γεγονότα και έρχονταν τα ευχάριστα τότε ο σκίνος γινόταν και πάλι θαλερός και «εξαναζωνντάνευε».
  Το αρχαιότερο όνομα του χωριού μας παραδίδεται Σκινέας (Schinea) σε έγγραφο του Δουκικού αρχείου του Χάντακα το 1373. Με το ίδιο όνομα το συναντάμε σε όλες τις βενετσιάνικες απογραφές, ενώ στην πρώτη Οθωμανική απογραφή καταγράφεται με το όνομα Iskinya (=Ισκινγιά) και χρεώνονται στο χωριό 24 χαράτσια. Στην απογραφή του 1881 το χωριό καταγράφεται ως έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου στη διοικητική περιφέρεια του οποίου υπάγονται δεκαοχτώ χωριά με 2151 κατοίκους συνολικά από τους οποίους οι 1064 είναι χριστιανοί (278 οικογένειες) και οι υπόλοιποι (274 οικογένειες) 1078 κάτοικοι, μουσουλμάνοι.
  Η περιοχή του χωριού φαίνεται ότι κατοικείται από τα αρχαιότατα χρόνια. Κι αυτό είναι φυσικό αφού βρίσκεται πολύ κοντά στην αρχαία Πριανσό. Τα διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα που κατά καιρούς έρχονται στο φως από καλλιεργητές ή λαθρανασκαφείς μαρτυρούν εγκαταστάσεις από τη μινωική εποχή (χρηστικός χάλκινος διπλός πέλεκυς), τα ελληνιστικά χρόνια (ζώδιο ταύρου, κεφαλή γυναικείου ειδωλίου, κ.τ.λ.) τη βυζαντινή περίοδο και μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικείται αδιάκοπα.
  Σήμερα στο χωριό υπάρχει Αστυνομικός σταθμός και λειτουργεί ακόμη τριτάξιο Γυμνάσιο, δημιούργημα της πρωτοβουλίας των κατοίκων του το οποίο όμως κινδυνεύει να κλείσει λόγω του γενικότερου γνωστού δημογραφικού προβλήματος, της υπογεννητικότητας δηλαδή, και της εγκατάλειψης των χωριών από τους κατοίκους τους.

Έχετε τη δυνατότητα να δείτε περισσότερες πληροφορίες για γειτονικές ή/και ευρύτερες περιοχές επιλέγοντας μία από τις παρακάτω κατηγορίες και πατώντας το "περισσότερα":

Λάβετε το καθημερινό newsletter με τα πιο σημαντικά νέα της τουριστικής βιομηχανίας.

Εγγραφείτε τώρα!

Greek Travel Pages: Η βίβλος του Τουριστικού επαγγελματία. Αγορά online

Αναχωρησεις πλοιων

Διαφημίσεις