Πληροφορίες τοπωνυμίου

  Η ίδρυση της πανάρχαιας καστροπολιτείας χάνεται στα βάθη των αιώνων. Η επίζηλη στρατηγική της θέσης στο στόμιο του κλειστού τότε Κορινθιακού κόλπου ήταν η αιτία να γίνει η Ναύπακτος στη μακραίωνη ιστορική της πορεία το μήλο της έριδος ανάμεσα στους δυνατούς της κάθε εποχής. Έτσι η παραθαλάσσια αυτή πολιτεία συνδέθηκε με τις μεγάλες μετακινήσεις των Ηρακλειδών (Δωριέων) στα τέλη του ΙΒ΄ π.Χ. αιώνα. Εδώ ναυπήγησαν, όπως γράφουν αρχαίοι συγγραφείς, τα πλοία τους οι Ηρακλείδες για να μπορέσουν να περάσουν αντίπερα στην Πελοπόννησο. Στο μέρος αυτό οι Δωριείς οργάνωσαν ή βρήκαν οργανωμένο ναυπηγείο από τους Λοκρούς, από το οποίο πήρε και το όνομά της Ναύπακτος (ναύς + πήγνυμι). Οι Ηρακλειδείς με αρχηγό τον Ύλλο (γιο του Ηρακλή) αποπειράθηκαν να περάσουν στην Πελοπόννησο από τον Ισθμό της Κορίνθου αλλά απέτυχαν.
  Η επιλογή της Ναυπάκτου ήταν τυχαία. Το Μαντείο των Δελφών είχε προσδιορίσει παλαιότερα στους Ηρακλειδείς με χρησμό, "στενυγράν την ευρυγάστορα", το στενό πορθμό της πλατιάς θάλασσας στα δεξιά του Ισθμού. Η διαμονή των Ηρακλειδών στη Ναύπακτο δεν ήταν χωρίς προβλήματα. Κεραυνός σκότωσε τον Αριστόδημο. Το ναυτικό βούλιαξε στην προσπάθειά του να περάσει τον πορθμό και το πεζικό υπέφερε από πείνα και διαλύθηκε. Όλα αυτά τα κακά αποδόθηκαν στο γεγονός ότι ο ιππότης (δισέγγονος του Ηρακλή) σκότωσε τον Ακαρνάνα μάντη Κάρνο. Για να εξευμενισθεί ο θεός έπρεπε, κατά το μαντείο των Δελφών, να εξορίσουν για δέκα χρόνια το φονιά και να πάρουν οδηγό τους τον τριόφθαλμο. Τον ιππότη ήταν εύκολο, τον φυγάδεψαν, ποιος όμως ήταν ο τριόφθαλμος; Για καλή τους τύχη συνάντησαν τον Όξυλο τον Αιτωλό, που επέστρεφε στον τόπο του, μετά από ένα χρόνο εξορία στην Ηλία, για φόνο που έκανε άθελά του. Ήταν καβάλα σε μονόφθαλμο άλογο. Αρα λοιπόν αυτός ήταν ο τριόφθαλμος σύμφωνα με το χρησμό του μαντείου. Έτσι λοιπόν με οδηγό τον Όξυλο οι Δωριείς πέρασαν στην Πελοπόννησο από τον πορθμό του Ρίου με πλοία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Αύγουστο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Δήμου Ναυπάκτου

• http://www.nafpaktos.gr

Artemis Aetole

Aetole (Aitole), a surname of Artemis, by which she was worshipped at Naupactus. In her temple in that town there was a statue of white marble representing her in the attitude of throwing a javelin. (Paus. x. 38.6)

A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (ed. William Smith)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

Hippotes

Hippotes, a son of Phylas by a daughter of Iolaus, and a great-grandson of Heracles. When the Heracleidae, on their invading Peloponnesus, were encamped near Naupactus, Hippotes killed the seer Carnus, in consequence of which the army of the Heracleidae began to suffer very severely, and Hippotes by the command of an oracle was banished for a period of ten years (Apollod. ii. 8.3; Paus. ii. 4.3, 13.3; Conon, Narrat. 26; Schol. ad Theocrit. v. 83). He seems to be the same as the Hippotes who was regarded as the founder of Cnidus in Caria. (Diod. v. 9, 53; Tzetz. ad Lycoph. 1388)

• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...