Πληροφορίες τοπωνυμίου

Η Ιστορία του Νομού Λάρισας

   Ο νομός κατοικείται από την Παλαιολιθική Εποχή. Δείγματα ζωής εντοπίστηκαν στις όχθες του Πηνειού, κοντά στην Λάρισα, που χρονολογούνται στα 100000 - 70000 π.Χ. Βρέθηκαν εργαλεία και απολιθωμένα οστά με ίχνη επεξεργασίας. Μεσολιθικά εργαλεία (8ης χιλιετίας π.Χ.) βρέθηκαν στη λίμνη Βοιβηίδα στο Καστρί Αγιάς (Κάρλα). Στην Αργισσα, 4,5 χλμ. Δ. από τη Λάρισα, και στη μαγούλα Σουφλί, 5 χλμ. ΒΑ, εντοπίστηκαν οι αρχαιότεροι νεολιθικοί οικισμοί (7000 π.Χ.). Το πιο συνηθισμένο εύρημα αυτής της εποχής είναι οι μικρές λεπίδες από πυριτόλιθο ή οψιανό και κατεργασμένα με επιμέλεια λίθινα αντικείμενα, όπως μικρές αξίνες και σμίλες. Τη μακρινή αυτή εποχή οι άνθρωποι ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι, είχαν εξημερώσει το σκύλο και κατοικούσαν σε καλύβες. Στην 7η χιλιετία π.Χ. τοποθετούν οι επιστήμονες την αρχή του παραγωγικού σταδίου στην Ελλάδα. Από την 6η χιλιετία π.Χ. οι παρατηρήσεις για την εξέλιξη του βίου στηρίζονται στην κεραμική, η οποία πάνω από όλα προϋποθέτει μόνιμη εγκατάσταση. Νεολιθικές θέσεις έχουν επισημανθεί στην πόλη της Λάρισας και στη γύρω περιοχή, από την Αρχαιότερη Νεολιθική Εποχή ως τη Νεότερη (6000 - 4000 π.Χ.). Χαρακτηριστική είναι η κατηγορία αγγείων, γνωστή σαν «Πολιτισμός Λάρισας» ή «φάση Λάρισας», που χρονολογούνται στο τέλος της 5ης με αρχές 4ης χιλιετίας π.Χ. Καστανόχρωμα ή γκριζωπά, τα αγγεία αυτά έχουν εγχάρακτη ή γραπτή λευκή διακόσμηση σε στιλπνή επιφάνεια που σχηματίζει τρίγωνα ή ημικύκλια. Η διάδοση των τοπικών αγγείων, σε όλο το βαλκανικό χώρο και της Εγγύς Ανατολής, μαρτυρούν για τις συναλλαγές των κατοίκων στα βόρεια και τα ανατολικά. Το πιο συνηθισμένο σχήμα είναι ο ημισφαιρικός σκύφος με δισκοειδή ή κωνική βάση.
  Σημαντικότατα ευρήματα για τη ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων έφεραν στο φως οι ανασκαφές στην πλατιά μαγούλα Ζάρκου. Προσφορά στη θεμελίωση σπιτιού - πήλινο πρόπλασμα σπιτιού με ειδώλια - και ειδώλια στο χώρο του νεκροταφείου, το παλαιότερο κανονικό, μακριά από οικισμό. Έκαιγαν τους νεκρούς και έθαβαν τα οστά μέσα σε αγγεία, με ένα μικρότερο πλάι, για κτέρισμα. Παρόμοιες ταφές βρέθηκαν στο Σουφλί και χρονολογούνται στα μέσα της 6ης χιλιετίας π.Χ.
   Η τελευταία χιλιετία (4η) π.Χ. της Νεολιθικής Εποχής χωρίζεται σε έξι υποπεριόδους: Τσαγγλί, Αράπη, Οτζάκι, Διμήνι, Λάρισα κα Ραχμάνι. Οι ονομασίες αναφέρονται σε αντίστοιχες θέσεις της θεσσαλικής πεδιάδας. Το Τσαγγλί είναι κοντά στην Ερέτρια Φαρσάλων, οι μαγούλες Οτζάκι και Αράπη κοντά στη Γιάννουλη (έξω από τη Λάρισα), το Διμήνι στο Βόλο και η μαγούλα Ραχμάνι στο σταθμό Γυρτώνης. Η περίοδος Ραχμάνι σημειώνει τη μετάβαση στην Εποχή του Χαλκού (2800 - 1100 π.Χ.). Στο λόφο του Αγίου Αχιλλείου, στη Λάρισα, βεβαιώθηκε η συνεχής και στην Εποχή του Χαλκού, ενώ στα Κλασικά Χρόνια αποτέλεσε την ακρόπολη της Λάρισας. Το παρελθόν της Λάρισας είναι δύσκολο να ερευνηθεί, αφού η αρχαία πόλη βρίσκεται κάτω από τη σύγχρονη. Σωστικές ανασκαφές σε οικόπεδα έχουν φέρει στο φως σημαντικά ευρήματα, όπως θέατρα, θεμέλια σπιτιών, δρόμους, ανάγλυφα, επιγραφές, αγγεία, νομισματικού θησαυρούς, του 4ου αι. π.Χ., ειδώλια, λύχνους.
  Η Λάρισα ήταν η πρωτεύουσα της Πελασγιώτιδας, μιας από τις τέσσερις θεσσαλικές τετραρχίες. Από το τέλος του 7ου αι. π.Χ. επικράτησε απόλυτα σε μεγάλη έκταση της εύφορης θεσσαλικής πεδιάδας και διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο στην πολυτάραχη ιστορία της Θεσσαλίας. Τον 6ο και τον 5ο αι. π.Χ. η Λάρισα γνώρισε μεγάλη ακμή. Επικεφαλής ήταν ο ταγός - έτσι ονόμαζαν τον άρχοντα - ο οποίος διοικούσε το ομόσπονδο κράτος των θεσσαλικών πόλεων, το Κοινό των Θεσσαλών. Πρώτοι ταγοί, όπως αναφέρεται στη μυθολογική παράδοση, ήταν οι Λαρισαίοι Ευρύλοχος, Εχεκρατίδας και Αλεύας ο Πυρρός (ξανθός), γιος του Θεσσαλού και εγγονός του Ηρακλή. Η οικογένεια των Αλευάδων διοίκησε τουλάχιστον ως το τέλος του 4ου αι. π.Χ. και η Πελασγιώτιδα γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση. Παρά όλα αυτά η Λάρισα άργησε να κόψει νομίσματα. Στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. έκοψε μια σειρά από δραχμές με μικρότερες υποδιαιρέσεις, που απεικονίζουν τον Ιάσονα με το χαμένο σανδάλι και το περίφημο ιππικό, και ακολουθούν τον περσικό σταθμητικό κανόνα. Μετά το 479 π.Χ., όταν οι Πέρσες εκδιώχθηκαν από την Ελλάδα, τα νομισματοκοπεία του Κοινού των Θεσσαλών, Λάρισας, Κραννώνος, Περραιβών, Φαρκαδώνας, Φερών και Σκοτούσας έκοψαν νομίσματα υιοθετώντας τον αιγινητικό κανόνα, αρκετά διαδεδομένο στον ελλαδικό χώρο και κυρίως στην κοντινή Βοιωτία. Οι πρώτες κοπές της Λάρισας είναι εντυπωσιακές, με τα ταυροκαθάψια στη μια όψη και στην άλλη άλογο. Το άλογο απεικονίζεται σταθερά στα νομίσματα του 4ου αι. π.Χ. με το πανέμορφο κεφάλι της νύμφης Λάρισας.
   Στον καταστρεπτικό Πελοποννησιακό Πόλεμο οι Λαρισαίοι τάχθηκαν στο πλευρό των Αθηναίων, αλλά μετά το 404 π.Χ. ξέσπασαν έριδες και αντιδικίες ανάμεσα στις ολιγαρχικές παρατάξεις που διεκδικούσαν την εξουσία. Οι πλούσιοι γαιοκτήμονες εμφανίστηκαν δημοκρατικότεροι. Πολιτογραφήθηκαν αρκετοί ξένοι και επεκτάθηκαν τα όρια της πόλης. Ο Αριστοτέλης σώζει σκώμμα του σοφιστή Γοργία, ο οποίος αποκαλεί «Λαρισοποιούς» ορισμένους άρχοντες, ότι κατασκευάζουν δηλαδή Λαρισαίους με την ίδια ευκολία που κατασκευάζουν όλμους στα εργαστήρια της αγοράς.
  Η πολιτική κρίση συνεχίστηκε και τον 4ο αι. π.Χ., όταν ανέλαβε την ηγεσία ο Ιάσων των Φερών και εντάθηκε ο παλαιός ανταγωνισμός των δύο πόλεων. Το 357 π.Χ. οι πόλεις αποσπάστηκαν από τις Φερές, από το Βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β' και έμειναν με τους Μακεδόνες ως το 197 π.Χ. που υποτάχθηκαν στους Ρωμαίους, με την ήττα του Φιλίππου Ε', στις Κυνός Κεφαλές. Ο Φιλίππος Ε', ο οποίος διακρινόταν για τις οργανωτικές του ικανότητες, έστειλε γραπτή εντολή στους Λαρισαίους για νέα πολιτογράφηση, ώστε να βελτιωθεί η γεωργική παραγωγή, καθώς οι καλλιέργειες είχαν παραμεληθεί από τους μεγαλοκτηματίες. Οι νέοι πολίτες ήταν από τις γειτονικές πόλεις Γυρτώνη και Κραννώνα και ξεπερνούσαν τους εκατό. Τότε έγινε και το κτηματολόγιο της Πελασγιώτιδας.
   Ο χριστιανισμός διαδόθηκε από τον 1ο αι. Εκείνη την εποχή η ύπαιθρος ήταν τόσο αραιοκατοικημένη, ώστε ο ιστορικός Δίων Χρυσόστομος αναφέρει ότι «ο Πηνειός ρει δ' ερήμου Θεσσαλίας». Η Λάρισα παρουσίαζε κάποια κίνηση και τον 3ο αι. ήταν από τις ανθηρότερες πόλεις. Δύο παλαιοχριστιανικές βασιλικές που ήρθαν στο φως το 1978 από την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, πιστοποιούν για την λαμπρή ιστορία εκείνης της εποχής. Πρώτος αρχιεπίσκοπος αναφέρεται ο πολιούχος Αγιος Αχίλλιος, ο οποίος στόλισε την πόλη με μεγαλοπρεπή κτίσματα, καταστρέφοντας κάθε ίχνος του αρχαίου πολιτισμού. Ερείπια παλαιοχριστιανικών ναών αποκαλύφθηκαν στην Ελασσόνα και στον Πυργετό. Από τον 4ο αι. η περιοχή μαστίζεται από βαρβαρικές επιδρομές. Σφοδρότερες ήταν εκείνες των Σλάβων, που άρχισαν από τον 6ο αι. και κράτησαν περίπου τρεις αιώνες. Βυζαντινά φρούρια χτίστηκαν στην περιοχή της Αγιάς - Καστρί - και στην παραλιακή ζώνη από τον Αγιόκαμπο ως το Στόμιο για να προστατευθούν οι επαρχίες της αυτοκρατορίας. Στην ίδια περιοχή σώζονται εκκλησίες και μοναστήρια. Στην περιοχή της Ελασσόνας, στο Δαμάσι, σώζονται επίσης ερείπια βυζαντινού φρουρίου. Το 10ο αι. η Λάρισα γνώρισε τις καταστροφικές επιθέσεις των βουλγαρικών στιφών και του ηγέτη τους Σαμουήλ, ο οποίος την κατέλαβε για ένα διάστημα (986-997). Σημαντική πόλη εκτός της Λάρισας ήταν η Φάρσαλος.
  Στα τέλη του 11ου αι. οι Νορμανδοί ερήμωσαν και πάλι τη Θεσσαλία, με συνεχείς επιδρομές ως το 1156 που ο Αλέξιος Α' Κομνηνός τους εξεδίωξε και υπέγραψε συνθήκη. Η φραγκοκρατία κράτησε από το 1204 ως το 1222. Ύστερα ανέλαβαν τη διοίκηση οι δεσπότες της Ηπείρου και άλλοι Βυζαντινοί ευγενείς, ως το 1333 που η Θεσσαλία επανήλθε στο βυζαντινό κράτος. Το 1342 ακολουθεί η σερβική κατάκτηση του Στέφανου Δουσάν και η άνθηση του μοναστηριακού βίου. Από το 1936 εμφανίστηκαν οι Τούρκοι, οι οποίοι ολοκλήρωσαν την κατάληψη το 1423. Οι κάτοικοι τραβήχτηκαν στα ορεινά, όπου αργότερα άνθησαν οι συντεχνίτες νημάτων και βαφής και το εξαγωγικό εμπόριο, δραστηριότητες που ευνοούσε ο κατακτητής για δικό του όφελος. Τα Αμπελάκια, η Ραψάνη, η Κρανιά Ολύμπου, η Αγιά, ο Τύρναβος, η Τσαριτσάνη υπήρξαν τέτοια κέντρα. Η οικονομική ανάπτυξη έφερε και την πνευματική αναγέννηση στα μέρη αυτά, όπου λειτούργησαν σχολεία με φωτισμένους δασκάλους. Το 1821 οι Θεσσαλοί επαναστάτησαν, αλλά μόλις το 1881 προσαρτήθηκε η περιοχή στο ελληνικό κράτος, εκτός από την Ελασσόνα που απελευθερώθηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους, το 1912.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιανουάριο 2005 από την ακόλουθη ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Περιφέρειας Θεσσαλίας

• http://www.thessalia.gr/perifereia/index.asp?a_id=...