Πληροφορίες τοπωνυμίου

  Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο αρχαίος Υψούς χτίστηκε από τον Υψιούντα, έναν από τους πενήντα γιους του βασιλιά της Αρκαδίας Αυκάονα. Οι πληροφορίες όμως που έχουμε για τον αρχαίο Υψούντα είναι ελάχιστες. Εικάζεται ότι η θέση της αρχαίας πόλης ήταν στην περιοχή της σημερινής Στεμνίτσας. Ο Παυσανίας τον 2ο αιώνα μ.Χ. περιγράφει την περιοχή με βουνά και άγρια Θηρία. Ο Υψούς, πάντως, δεν φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην αρχαιότητα. Μάλλον επρόκειτο για μια μικρή πολίχνη που υπαγόταν στη σημαντική πόλη της Γόρτυνας.   Υπάρχουν και άλλων πόλεων ερείπια: του Θυραίου... και του Υψούντα, πάνω από την πεδιάδα, σε βουνό που λέγεται κι αυτό Υψούς. Η χώρα μεταξύ Θυραίου και Υψούντα είναι όλη ορεινή και γεμάτη από άγρια ζώα.
Παυσανίας, Αρκαδικά VIII,35,7
  Ελλιπείς είναι οι γνώσεις μας και για τη μεσαιωνική ιστορία της Στεμνίτσας. Η εκδοχή της εγκατάστασης Σλάβων στη Στεμνίτσα, και στην Πελοπόννησο γενικά, μεταξύ 7ου και 10ου αιώνα μ.Χ., είναι ένα ζήτημα ανοιχτό ακόμη στην ιστορική έρευνα. Είναι εξακριβωμένο, όμως, ότι τα τοπωνύμια Στεμνίτσα (τόπος δασώδης και σκιερός), Κλινίτσα, Λιμποβίσι, Χρυσοβίτσι και Ζυγοβίστι, που απαντώνται στην περιοχή, καθώς και πολλά άλλα τοπωνύμια στην ορεινή Αρκαδία, είναι σλαβικής προέλευσης.
  Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204-1430), η περιοχή της Στεμνίτσας ανήκει σε ένα από τα 22 φέουδα της νότιας Γορτυνίας που παραχωρήθηκαν στον Γάλλο ευγενή Ούγο ντε Μπρυγέρ. Η χρονολογία ίδρυσης της Στεμνίτσας στη σημερινή της θέση παραμένει ανεξακρίβωτη. Ως τα μέσα, πάντως, του 14ου αιώνα η Στεμνίτσα δεν πρέπει να ήταν σημαντικός οικισμός.
  Για πρώτη φορά εμφανίζεται σε χάρτη και σε γραπτές πηγές τον 16ο αιώνα, ενώ κανένα μνημείο της δεν είναι χρονολογημένο με βεβαιότητα πριν από τον αιώνα αυτό. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία είναι ένα οθωμανικό κατάστιχο καταγραφής φορολογουμένων που ανάγεται στην περίοδο 1512/20. Σύμφωνα με αυτό, η Στεμνίτσα είχε ένα μουσουλμανικό νοικοκυριό, 160 χριστιανικά, τρεις χριστιανές χήρες και 27 άρρενες χριστιανούς, άγαμους και φορολογούμενους, συνολικά, δηλαδή, 191 φορολογουμένους. Ως τις αρχές του 17ου αιώνα ο φορολογούμενος πληθυσμός κυμαινόταν μεταξύ 191 και 273 ατόμων (πληροφορία του καθηγητή Ι. Αλεξανδρόπουλου).

Το κείμενο παρατίθεται τον Μάιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα, με φωτογραφίες, του Δήμου Τρικολώνων

Ιστοσελίδα Δήμου Τρικολώνων
• http://www.trikolonon.gr/hchistory1.htm (5 φωτ.)