Πληροφορίες τοπωνυμίου

Μύθος & Ιστορία

  Ο βασιλιάς Οινοποίων, αδελφός του βασιλιά Μίνωα, φτάνει γύρω στο 1500 π.Χ. στο νοτιότερο άκρο της Χίου, γοητεύεται από την ομορφιά του τοπίου και αποφασίζει να εγκατασταθεί μόνιμα, για να ριχτεί μαζί με τους προϊστορικούς προγόνους των σημερινών Χίων στη μεγάλη περιπέτεια του εμπορίου και της θάλασσας ανταγωνιζόμενος τους τότε ισχυρούς Θράκες και Φοίνικες.
  Στα τετρακόσια χρόνια που διέρρευσαν στο μεταξύ, η Χίος γίνεται κραταιά Πολιτεία, εταίρος στη Δωδεκάπολη που την απαρτίζουν δώδεκα ιωνικές πόλεις της απέναντι ακτής, με ομόφυλους κατοίκους.
  Κατά την παράδοση, γύρω στα 800 π.Χ. ένας λαϊκός βάρδος που συνήθιζε να κάθεται σε μια πέτρα κοντά στην ακτή, στη σημερινή Δασκαλόπετρα, τραγουδά τον τρωικό πόλεμο, τα πάθη και τις περιπέτειες του Οδυσσέα. Είναι ο Όμηρος.
  Έτσι η Χίος από την αυγή του ιστορικού της βίου, παράλληλα με την πρώιμη επίδοσή της στα θαλάσσια έργα, λάμπει με το φως του τυφλού ραψωδού στον τότε γνωστό κόσμο και θεμελιώνει μαζί με τους φιλόσοφους της Ιωνίας που θα ακολουθήσουν, τις αξίες του πολιτισμού του μέλλοντος. Και όχι μόνο στην ποίηση και τη σοφία, αλλά και στην τέχνη, όπως στη γλυπτική όπου δημιουργεί μάλιστα σχολή με πλειάδα καλλιτεχνών και ιδρυτή τον Μάλα και συνεχιστές του τον Μικκιάδη, τον Αχερμο, τον Δεξαμενό που ειδικεύεται στο σκάλισμα των περίφημων σφραγιδόλιθων.
  Το 496 π.Χ., με την εμφάνιση των Περσών από τα βάθη της Ασίας, αρχίζει να διαγράφεται ο ακριτικός ρόλος της Χίου, που με τη συμμετοχή των 100 πλοίων της στη ναυμαχία της Λάδης κερδίζει κύρος και κατακτά ηγετική θέση στην περιοχή. Γιατί σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι Χίοι παρέμειναν για να αντικρούσουν τους Πέρσες, έναν εχθρό με εξαπλάσια δύναμη της δικής τους. Οι υπόλοιποι της συμμαχίας των ιωνικών πόλεων με 253 πλοία "ετράπησαν εις φυγήν". Η ιστορική αυτή ναυμαχία πήρε το όνομά της από ένα νησάκι απέναντι από τη Μίλητο.
  Από την περίοδο αυτή και ύστερα (479 π.Χ.) η Χίος θα διατηρήσει στο Αιγαίο την αυτόνομη και δυναμική παρουσία της, ακόμη και μέσα στους κόλπους της Αθηναϊκής Συμμαχίας, στην οποία παρέμεινε όχι ως φόρου υποτελής, αλλά ως ανεξάρτητη και ισχυρή ναυτική δύναμη. Το πιστοποιεί ο Ηρόδοτος με σαφήνεια: "Τούτων Χίοι ουχ Υποτελείς όντες φόρου, ναυς δέ παρέχοντες, αυτόνομοι ξυνέσποντο". Εξάλλου ο Δημοσθένης, μνημονεύοντας τα κέντρα της ναυτικής ισχύος της αρχαίας Ελλάδας, αποκαλεί τη Χίο, τη Ρόδο και την Κέρκυρα ως "δυνατότατες κατά θάλασσαν νήσους".
  Τους αιώνες που ακολουθούν (300 π.Χ.) και κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, ο Χίος ιστορικός Θεόπομπος ακολουθεί τον Μέγα Αλέξανδρο στη μεγάλη ασιατική του πορεία, ενώ κατά τη ρωμαϊκή περίοδο (1ος π.Χ. αιώνας) το ψήφισμα του Σύλλα μας πληροφορεί ότι οι Χίοι θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν την πολιτική, διοικητική και θεσμική τους αυτονομία, όπως συνέβαινε πριν μπουν στη Συμμαχία των Ρωμαίων.
  Στα 1.123 χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Χίος γίνεται πεδίο δεινού ανταγωνισμού μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η στρατηγική της θέση στην ανατολική Μεσόγειο και κοντά, γεωγραφικώς, στη Βασιλεύουσα, της προσπορίζει οικονομική ισχύ, αξιοποιώντας τις δυνατότητες του εμπορίου και της ναυτιλίας. Η Αννα η Κομνηνή αναφέρει τη Χίο ως "ναυτικόν τόπον του Αιγαίου" και σπουδαίο προμηθευτή σε ξυλεία της Αυτοκρατορίας για τη ναυπήγηση του πολεμικού της στόλου.
  Έναν περίπου αιώνα πριν από την άλωση η Χίος υποκύπτει στη δύναμη της Γένοβας (1347) όπου υπό τη δυναστεία της οικογένειας των Ιουστινιάνι συνεχίζει την οικονομική της ανάπτυξη και τη δυναμική ναυτική της πορεία. Οι δώδεκα οικογένειες των Ιουστινιάνοι συνέπηξαν συνεταιρισμό στον τύπο που συνήθιζαν οι Γενοάτες στις υπερπόντιες κτήσεις τους και αποκαλούσαν Μαόνα και με αυτόν διαχειρίζονταν τον φυσικό πλούτο του νησιού, ιδιαίτερα την παραγωγή και πώληση του μεταξιού και της μαστίχας, καθώς και των εσπεριδοειδών, που την καλλιέργειά τους αναπτύξανε σε μεγάλη κλίμακα.
  Το 1453, με επικεφαλής τον Ιωάννη Ιουστινιάνι, 300 Χιώτες βρίσκονται μεταξύ των υπερασπιστών της Πόλης, που μετά από μακρόχρονη και μαρτυρική αντίσταση πέφτει στα χέρια του Τούρκου κατακτητή.
  Λίγα χρόνια μετά την άλωση και ενώ η Χίος βρίσκεται στα χέρια των Γενοατών, η ιστορία της, ή κατ' άλλους η παράδοση, σημαδεύεται από ένα ακόμη σπουδαίο γεγονός. Φτάνει στο νησί αυτό του βορειοανατολικού Αιγαίου ο Γενοάτης Χριστόφορος Κολόμβος (1474), όπου παραμένει για δύο ολόκληρα χρόνια, σπουδάζοντας τη ναυτική εμπειρία των κατοίκων του. Πληροφορείται για τις μεθόδους και τους τρόπους που ασκούν τη ναυσιπλοΐα από ένα Χιώτη ναυτικό ονόματι Αντρέα και παίρνει μαζί του πολύτιμους για την εποχή χάρτες. Ήταν μια μεγάλη προετοιμασία για το ταξίδι που θα κατέληγε στην ανακάλυψη μιας ακόμη ηπείρου στον τότε γνωστό κόσμο.
  Ακολουθούν οι αιώνες της τουρκικής κυριαρχίας από το 1566, μέσα από τις δυσκολίες των οποίων οι Χίοι, βοηθούμενοι και από το αυτόνομο σχεδόν διοικητικό σύστημα της Δημογεροντίας, θα κατορθώσουν όχι μόνο να επιβιώσουν, αλλά με τη συγκρότηση κοινοτήτων, όπως ο μοναδικός Κάμπος, να αναδειχθούν στο εμπόριο χωρίς να εγκαταλείψουν τη ναυτιλία. Έτσι αποκτούν υπολογίσιμη ναυτική δύναμη προετοιμάζοντας τον ξεσηκωμό του 1822. Έναν ξεσηκωμό που είχε ως συνέπεια τη σφαγή, τον εξανδραποδισμό και τη λεηλασία του νησιού από θηριώδη δυνάστη. Γιατί η Πύλη που είχε δώσει ιδιαίτερα προνόμια στους Χιώτες [λόγω της εμπορικής τους ικανότητας αλλά και της παραγωγής μαστίχας] αισθάνθηκε να προσβάλλεται και να προδίδεται. Το ολοκαύτωμα όμως του νησιού δεν πήγε χαμένο. Ολόκληρη η εφησυχάζουσα τότε Ευρώπη συγκλονίζεται από το αιματοβαμμένο μήνυμα των σφαγών, συνειδητοποιεί την τουρκική απειλή και οι δυνάμεις του πνεύματος και της τέχνης κινητοποιούνται, για να αναπαραστήσουν τα δεινοπαθήματα των Ελλήνων κάτω από τη βία του κατακτητή.
  Το Μάρτιο του 1881 μια νέα μεγάλη καταστροφή πλήττει τη Χίο, που πλέον είχε συνέλθει μετά τη μεγάλη τουρκική σφαγή με την επιστροφή πολλών αυτοεξόριστων Χίων στο νησί: Ο μεγάλος σεισμός που ισοπέδωσε τον τόπο και αλλοίωσε σε μεγάλο βαθμό το γενοβέζικο χαρακτήρα της αρχιτεκτονικής του νησιού. Οι πληγές επουλώνονται με την πάροδο του χρόνου. Η Δημογεροντία που διαχειρίζεται τα εσωτερικά πράγματα του νησιού συνεχίζει το εποικοδομητικό έργο της ευνομίας της Χίου.
  Όμως θα χρειασθεί να περάσει ένας ακόμη αιώνας για να ανακτήσει, οριστικά αυτή τη φορά, η Χίος την πλήρη ελευθερία της. Στις 11 Νοεμβρίου του 1912 το νησί ξεκινά την κοινή πορεία του με τη μητέρα πατρίδα και αρχίζει να μοιράζεται τις δυσκολίες στο δρόμο προς την εθνική ολοκλήρωση. Αφομοιώνει με υποδειγματικά αισθήματα ένα μεγάλο μέρος του ελληνισμού της Μικράς Ασίας μετά την καταστροφή του 1922, ενώ στη διάρκεια του Β΄ μεγάλου πολέμου παίρνει μέρος στην αντίσταση κατά του νέου κατακτητή και γίνεται γέφυρα για τη φυγή προς τη Μέση Ανατολή και την ελευθερία πολλών Ελλήνων της πολιτικής, στρατιωτικής και πνευματικής ηγεσίας του τόπου. Μετά τη δίνη του πολέμου σηκώνεται κάποια στιγμή και πάλι η αυλαία της ελευθερίας που θα επιτρέψει στη Χίο να συνεχίσει τη μακραίωνη θαλασσοπορία της, διεκδικώντας και κερδίζοντας τον τίτλο ενός από τους πιο σπουδαίους ναυτότοπους του Κόσμου.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Ναυτικού Μουσείου Χίου

• http://www.nauticalmuseum.com/history.htm

Η Νεώτερη Ναυτική Ιστορία της Χίου

  Στα τέλη του 18ου αιώνα η Χίος κάτω από την τουρκική κυριαρχία εξακολουθεί να είναι μια συγκροτημένη ναυτιλιακή δύναμη με 150 μικρά ως επί το πλείστον σκάφη, με "Θαλάσσια Δικαστήρια" για τη διευθέτηση των ναυτικών διαφορών και με διακεκριμένη κοινωνική δομή των ναυτικών, τη "θαλασσινή τάξη".
  Στις αρχές του 19ου αιώνα, παρουσιάζεται μια αισθητή κάμψη της ναυτικής επίδοσης των Χίων, λόγω της πειρατείας, αλλά και της αναστάτωσης που προκαλούν στο θαλάσσιο εμπόριο οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι. Είχαν όμως συγκεντρώσει στο μεταξύ σημαντικό πλούτο, με τον οποίον άσκησαν κατά συστηματικό τρόπο τη ναυτική πίστη ενισχύοντας τους καραβοκυραίους των άλλων ναυτικών νησιών.
  Μετά τη μεγάλη καταστροφή, τις σφαγές και την αναγκαστική μετανάστευση του 1822 το ναυσίβιο πνεύμα των Χίων τροφοδοτεί την ευρύτερη αιγαιακή ανάπτυξη με επίκεντρο τη Σύρο, όπου ιδρύθηκε η Ερμούπολις, το δυναμικό ναυτιλιακό κέντρο της μετεπαναστατικής Ελλάδας. Το 1841 η Σύρος διαθέτει 1.500 ναυτικούς, από τους οποίους οι μισοί και πλέον ήταν χιακής καταγωγής.
  Η διασπορά του πληθυσμού της Χίου βοηθά τη ναυτιλία και το εμπόριο στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, όπου διακρίθηκαν κυρίως οι Βρονταδούσιοι, μετά οι Οινούσσιοι (οι Αιγνουσιώτες) και οι Καρδαμυλίτες, ακολουθούμενοι από τους ναυτικούς της Λαγκάδας. Η Κωνσταντινούπολις και αργότερα ο Πειραιάς γίνονται επίσης σπουδαία κέντρα χιώτικης εμπορικής και ναυτιλιακής δραστηριότητας.   Σύμφωνα με τα αρχεία του ελληνικού προξενείου της Χίου, το 1890 το στόλο του νησιού τον αποτελούσαν τέσσερα ατμόπλοια -βαπόρια κατά την ορολογία της εποχής- και 300 περίπου ιστιοφόρα, ενώ τον επλαισίωναν τοπικές ασφαλιστικές εταιρείες και μια πρωτοπόρος ναυτική τράπεζα, ο "Αρχάγγελος".
  Την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα ο ανταγωνισμός του νέου με το παλαιό παίρνει οξύτατη μορφή. Ο ατμός εισβάλλει στη ναυσιπλοΐα, αλλά η εμπεδωμένη παράδοση στα ιστία δημιουργεί κρίσιμο πρόβλημα έγκαιρης προσαρμογής. Τότε αρχίζει και η παρακμή ενός άλλου σπουδαίου ναυτότοπου, του Γαλαξιδιού, που έμεινε ως ιστορικό προηγούμενο οπισθοδρόμησης και καταστροφής. Στη Χίο όμως τα πράγματα δεν παίρνουν τέτοιες δραματικές διαστάσεις. Η αίσθηση των καιρών και η έμφυτη ευστροφία του Χιώτη καραβοκύρη κατορθώνουν να ξεπεράσουν γρήγορα το πρόβλημα, με πρωτοπόρους τους Αιγνουσιώτες και Καρδαμυλίτες και τους Βρονταδουσίους, που ασκημένοι στα θαλάσσια έργα από το 1850 ξεκινούν οικογενειακές κοινοπραξίες για το νέο θαλάσσιο δρόμο που άνοιγε ο ατμός. Η προφορική παράδοση μάλιστα φέρνει την οικογένεια Μαργαρώνη να αποκτά το πρώτο ατμήλατο σκάφος σιδηράς κατασκευής, ενώ οι παραδοσιακοί καραβοκύρηδες της Λαγκάδας, που διστάζουν να μπουν στο ρεύμα της προόδου, μετά από λίγα χρόνια σβήνονται όπως οι συνάδελφοί τους στο Γαλαξίδι. Γράφει σχετικώς ο Ανδρέας Λαιμός:
  "Αγοράζουν οι Χιώτες βαπόρια και ρίχνονται ομοθυμαδόν εις την θαλασσινήν βιοπάλην. Καπεταναίοι και πληρώματα είναι συμμέτοχοι εις την επιχείρησιν. Το επίκεντρον αυτής της εξορμήσεως είναι η Κωνσταντινούπολις με τους οίκους Σπυρίδωνος Σιδερίδη, Ε. Ευγενίδη, Ι. Ζαρίφη και άλλων, επίσης η Σύρος με τον οίκον του Θ. Πάγκαλου και πιο μακριά, το Λονδίνον με τον οίκον Μιχαληνού". Το άνοιγμα αυτό προς τον ατμό, οδηγεί στην απόκτηση μικρών κατά κανόνα βαποριών (500-4.000 τόννων) που ταξιδεύουν στην περιοχή μεταξύ Δούναβη, Αζοφικής, Νότιας Ρωσίας και Μεσογείου.
  Αυτός ο στόλος της Χίου, πέρα από την καθαρά οικονομική του δραστηριότητα, γρήγορα καλείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-18), όπου τα πλοία του ως μεταγωγικά πλέον εστήριξαν τις ναυτικές και χερσαίες επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι, όταν το πρωί της 11ης Νοεμβρίου του 1912, ο Τούρκος φρούραρχος της Χίου Ζιχνή Πασάς βλέπει τα πλοία που έρχονται από τη Μυτιλήνη για να απελευθερώσουν το νησί, μη θέλοντας να πιστέψει ότι μπορούσαν να συγκροτούν πολεμική αποστολή, εικάζει και προς στιγμήν εφησυχάζει, ότι πρόκειται για χιώτικα μεν πλοία, που έρχονται όμως να φορτώσουν μανταρίνια...
  Το τέλος του Α΄ παγκοσμίου πολέμου βρίσκει τη Χίο με αποδεκατισμένη τη ναυτιλιακή της δύναμη και τους δύο κυριότερους εφοπλιστικούς οίκους της, των Κ. Σαλιάρη και Α. Παληού, υπό πτώχευση. Ένας άστοχος φορολογικός νόμος οδηγεί τις επιχειρήσεις σε αθρόες αγορές που αποδείχθηκαν μοιραίες με την κρίση της αγοράς του 1921. Αλλά την περίοδο αυτή δεν έχασε η χιακή ναυτιλία μόνον εταιρείες και πλοία. Έχασε και ένα μεγάλο μέρος από το σπουδαίο ναυτεργατικό της δυναμικό, που θυσιάσθηκε στη διάρκεια της πολεμικής λαίλαπας.
  Και η ιστορία της θεαματικής ναυτιλιακής αναγέννησης του νησιού επαναλαμβάνεται για μια ακόμη φορά στο μακροχρόνιο ναυτικό του βίο, την περίοδο του μεσοπολέμου που ακολούθησε. Οι Οινούσσες, τα Καρδάμυλα και ο Βροντάδος αμιλλώνται, και σε ορισμένες περιπτώσεις με έντονο ανταγωνιστικό φρόνημα, για να πάρουν το προβάδισμα στη χιώτικη ναυτιλία με επιχειρηματικό επίκεντρο αυτή τη φορά το Λονδίνο, όπου τα Γραφεία Μιχαληνού, Σταύρου Λιβανού, Κώστα Μίχαλου, Λαιμού-Πατέρα, Λύρα και Καρρά, αναπτύσσουν εξαίρετη δραστηριότητα σε διεθνή πλέον κλίμακα. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον Πειραιά, όπου ο Ιωάννης Χανδρής συγκροτεί μιαν αξιοπρόσεκτη ναυτιλιακή επιχείρηση.
  Η ανάπτυξη αυτή του στόλου των εφοπλιστών της Χίου έχει και την ασθενή της πλευρά, την παλαιότητα των πλοίων. Από τους πρώτους, ο Σταύρος Λιβανός, την αντιμετωπίζει έγκαιρα με στροφή στις ναυπηγήσεις περί το 1926. Ήταν μια πρωτοποριακή για την εποχή και τα ελληνικά δεδομένα επιχειρηματική στρατηγική, που οδήγησε τον εφοπλιστή αυτόν από τα Καρδάμυλα στην κορυφή της ελληνικής πλοιοκτησίας για πολλά χρόνια μέχρι και το θάνατό του.
  Στην περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου που ακολουθεί η ναυτιλία της Χίου επωμίζεται πάλι το γνωστό της άλλωστε επικό ρόλο. Μαζί με τα πλοία της υπόλοιπης ελληνικής ναυτιλίας εντάσσεται στο συμμαχικό σύστημα των θαλάσσιων στρατιωτικών μεταφορών και έχει το πρώτο θύμα με τη βύθιση, από εχθρική ενέργεια, του φορτηγού "Κ. Χατζηπατέρας" στην αρχή του πολέμου το 1939 και πριν ακόμη η Ελλάδα εγκαταλείψει την ουδετερότητά της. Ήταν η αρχή μιας εκατόμβης πλοίων και ανθρώπων που οδηγεί στον αφανισμό της χιακής ναυτιλίας, της εντυπωσιακής μεσοπολεμικής της ανάπτυξης. Αλλά και στο βαρύ πένθος, που κυριολεκτικά βουτήχτηκαν τα τέσσερα ναυτικά κέντρα του νησιού Οινούσσες, Καρδάμυλα, Βροντάδος και Λαγκάδα.
  Περισσότεροι από 300 ήταν οι Χίοι ναυτικοί που δεν γύρισαν στις εστίες τους, όταν ο πόλεμος τελείωσε.
  Αλλ' η καταστροφή της ελληνικής θαλάσσιας δύναμης ήταν τότε καθολική. Ο Ματθαίος Λως, στο πόνημά του, "Αιώνες Ακμής" σημειώνει:   "Το 1945, σχεδόν το 75% των πλοίων είχε χαθεί. Επιπλέον το 20% των πληρωμάτων στα εμπορικά πλοία, χάθηκε στη διάρκεια της παγκόσμιας σύρραξης. Τα τόσο τραγικά αυτά ποσοστά ήσαν τα υψηλότερα ανάμεσα σε χώρες που πήραν μέρος στις ναυτικές επιχειρήσεις των Συμμάχων".
  Όταν αποκαταστάθηκε η ειρήνη στον κόσμο και άρχισε η γιγαντιαία προσπάθεια της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης, για μια φορά ακόμη ο χιακός εφοπλισμός οργάνωσε και πραγματοποίησε μια θεαματική εξόρμηση. Η μετακίνηση της επιχειρηματικής έδρας κορυφαίων του κλάδου από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη και η παραχώρηση με ευνοϊκούς όρους των 100 λίμπερτυς από την αμερικανική κυβέρνηση έδωσαν το έναυσμα για νέα ανάπτυξη, που αυτή τη φορά έφερε το εμπορικό ναυτικό της Χίου όχι μόνο σε ελληνική, αλλά σε παγκόσμια πρωτοπορία, με αυθεντικό εκπρόσωπό του τον Σταύρο Λιβανό. Μια σειρά από γραφεία Χίων πλοιοκτητών διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στην πρόοδο της ελληνικής πλοιοκτησίας, η οποία μετά από λίγες δεκαετίες επρόκειτο να φτάσει στην παγκόσμια κορυφή, διαχειριζόμενη στόλο 120 εκ. τόννων, που αντιπροσωπεύει επίδοση χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Μερικοί από τους εφοπλιστικούς οίκους που πρωταγωνίστησαν στο νεότερο, όπως ονομάσθηκε, "ελληνικό ναυτιλιακό θαύμα" ανήκαν στις γνωστές και από το παρελθόν οικογένειες, όπως των υιών Ι. Χανδρή, του Ιωάννη Μ. Καρρά, του Ιωάννη Κ. Καρρά, του Στρατή Ανδρεάδη, των αδελφών Λω, των Λαιμών, των Πατέρα, των Φαφαλιών, των οικογενειών Λύρα, Χατζηπατέρα, Ξυλά, Λιβανού, Ευσταθίου κ.ά.
  Στο κατώφλι της τρίτης χιλιετηρίδας, η νήσος Χίος έχει να παρουσιάσει συνεκτική ναυτική παράδοση και να παρατάξει μεγάλο στόλο, με τον οποίο θα ανοίξει ένα ακόμη κεφάλαιο στη μακραίωνη ναυτική της ιστορία.

Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2003 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Ναυτικού Μουσείου Χίου

• http://www.nauticalmuseum.com/neoteri.htm

• http://2tee-korth.kyk.sch.gr/vlamis/fakelos-word/I... (10 φωτ.)

• http://www.aegeanweb.gr/english/chios/enchiosgenhi... (3 φωτ.)
• http://www.chiosnet.gr/tourism/history_gr.htm (1 φωτ.)
• http://www.alithia.gr/tourguide/HistoricReviewGr.h...

At Chios there was a law that all debts should be entered on a public register. (Aristotle, Economics, 1347b)

Perseus: Aristotle, Economics
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

There were more slaves at Chios than in any one other city except Lacedaemon, and being also by reason of their numbers punished more rigorously when they offended.

Perseus: Thucydides, The Peloponnesian War (ed. Richard Crawley, 1910)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Πέρσες, 512-479 π.Χ.

The Persian fleet wintered at Miletus, and putting out to sea in the next year easily subdued the islands that lie off the mainland, Chios and Lesbos and Tenedos. Whenever they took an island, the foreigners would (net) the people. [2] This is the manner of their doing it: the men link hands and make a line reaching from the northern sea to the southern, and then advance over the whole island hunting the people down. They also captured the Ionian cities of the mainland in the same way, but not by netting the people; for that was not possible.

Persian+Chios: Perseus Lookup Tool, text search
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...
Perseus: Herodotus, The Histories (ed. A. D. Godley)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Από τους Πέρσες, 494 π.Χ.

Από τους Πέρσες μετά την νίκη τους στη Ναυμαχία της Λάδης (νησίδα απέναντι από την Μίλητο) το 494 π.Χ., στην οποία συμμετείχαν οι Χίοι με 100 πλοία στο πλευρό των Ιώνων.

Perseus: T. G. Tucker, Commentary on Thucydides: Book 8
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

  The Persian fleet wintered at Miletus, and putting out to sea in the next year easily subdued the islands that lie off the mainland, Chios and Lesbos and Tenedos. Whenever they took an island, the foreigners would (net) the people. This is the manner of their doing it: the men link hands and make a line reaching from the northern sea to the southern, and then advance over the whole island hunting the people down...
  Then the Persian generals were not false to the threats they had made against the Ionians when they were encamped opposite them. When they had gained mastery over the cities, they chose out the most handsome boys and castrated them, making them eunuchs instead of men, and they carried the fairest maidens away to the king; they did all this, and they burnt the cities with their temples. Thus three times had the Ionians been enslaved, first by the Lydians and now twice in a row by the Persians.

Perseus: Herodotus, The Histories (ed. A. D. Godley)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Από τους Αθηναίους, 411 π.Χ.

... Leon and Diomedon with the Athenian fleet from Lesbos issuing from the OeLacedaenussae, the isles off Chios, and from their forts of Sidussa and Pteleum in the Erythraeid, and from Lesbos, carried on the war against the Chians from the ships, having on board heavy infantry from the rolls pressed to serve as marines. Landing in Cardamyle and in Bolissus they defeated with heavy loss the Chians that took the field against them, and laying desolate the places in that neighbourhood, defeated the Chians again in another battle at Phanae, and in a third at Leuconium. After this the Chians ceased to meet them in the field, while the Athenians devastated the country, which was beautifully stocked and had remained uninjured ever since the Median wars. Indeed, after the Lacedaemonians, the Chians are the only people that I have known who knew how to be wise in prosperity, and who ordered their city the more securely the greater it grew. Nor was this revolt, in which they might seem to have erred on the side of rashness, ventured upon until they had numerous and gallant allies to share the danger with them, and until they perceived the Athenians after the Sicilian disaster themselves no longer denying the thoroughly desperate state of their affairs. And if they were thrown out by one of the surprises which upset human calculations, they found out their mistake in company with many others who believed, like them, in the speedy collapse of the Athenian power. While they were thus blockaded from the sea and plundered by land, some of the citizens undertook to bring the city over to the Athenians. Appraised of this the authorities took no action themselves, but brought Astyochus, the admiral, from Erythrae, with four ships that he had with him, and considered how they could most quietly, either by taking hostages or by some other means, put an end to the conspiracy.

Perseus: Thucydides, The Peloponnesian War (ed. Richard Crawley, 1910)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Η σφαγή της Χίου, Απρίλιος 1822

• http://www.chianfed.org/greek/chios/history/sfagi_...
• http://www.christopherlong.co.uk/per.chiosmass.htm...
Eugene Delacroix, The Massacre at Chios, Louvre
• http://www.louvre.fr/anglais/collec/peint/inv3823/... (1 φωτ.)
• http://www.pages-plus.com/people/history.htm

Ο σεισμός του 1881

  Ο σεισμός που κτύπησε τη Χίο και την απέναντι χερσόνησο της Ερυθραίας στις 22 Μαρτίου 1881 απασχόλησε το σύνολο του τύπου της εποχής. Σε όλες τις εφημερίδες δημοσιεύονται τα τηλεγραφήματα του πρακτορείου Χάβα, όπως και ανταποκρίσεις από το λαβωμένο νησί.
  Οι χιλιάδες των θυμάτων και η ισοπέδωση της πρωτεύουσας και πολλών χωριών της Χίου, προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση. Η βοήθεια σε τρόφιμα και υγειονομικό υλικό, μαζί με είδη στέγασης, άρχισε να φθάνει από παντού. Τις πρώτες μέρες καταφθάνουν 3 κυβερνητικά σκάφη και 13 ξένα, πολεμικά και μη. Στην Κων/πολη συστήνεται Γενική Κεντρική Επιτροπή, κάτω από την υψηλή προστασία του Σουλτάνου και των Πρέσβεων. Επίτιμος Πρόεδρος ο Οικουμενικός Πατριάρχης. Πρόεδρος της επιτροπής ο ζάπλουτος Χιώτης Ζ. Στεφάνοβικ. Σκοπός η συγκέντρωση χρημάτων για τις ανάγκες των πληγέντων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι, σύμφωνα με δημοσίευμα του Νεολόγου Κων/πόλεως, μόλις 4 ημέρες μετά τον σεισμό είχαν συγκεντρωθεί 20.300 λίρες.
  Αγήματα πολεμικών πλοίων, όπως του Bouvet που προαναφέρθηκε, ανασύρουν τους καταπλακωμένους τραυματίες και νεκρούς από τα ερείπια. Λόγω αχρηστίας του οδικού δικτύου από τους περιβολότοιχους που έπεσαν, τα πολεμικά, μεταφέρουν τρόφιμα σε απομακρυσμένα χωριά, και παραλαμβάνουν τραυματίες για τα πρόχειρα νοσοκομεία της πόλης. Η Σμύρνη με ενέργειες του νομάρχη Μιδάτ Πασσά, (πιθανά Ελληνικής καταγωγής) στέλλει κάθε μέρα 10.000 οκάδες ψωμί και παντοειδή βοήθεια.
  Πρωτοστατεί και το Ελληνικό κράτος, συντρέχοντας με κάθε τρόπο τα θύματα του σεισμού. Το μέγεθος της προσφοράς προκαλεί το φθόνο της Τουρκικής εφημερίδας "Ντζεριδεϊ Χαβαδίς" η οποία αφού γράφει ότι "η θεομηνία αυτή δύναται να θεωρηθεί ως θεία τιμωρία", συνεχίζει: "Αι εφημερίδαι έγραψαν ότι η Ελληνική κυβέρνηση, ήτις καραδοκεί πάντοτε ευκαιρίαν, όπως επισπάσηται την εύνοιαν των Χριστιανών νήσων, προέβη εις διαφόρους εράνους υπέρ των Χίων. Βεβαίως δεν θα ενήργει η Ελλάς συνδρομάς, εάν δεν επεδίωκε δι' αυτών τον ανωτέρω σκοπόν. Η Ελληνική κυβέρνησις ουδέποτε επέσχε τοιούτων βοηθειών προκειμένου περί μερών, ένθα οικούσιν, ως εν Χίω, πολλοί Χριστιανοί".
  Ο Νεολόγος στο φύλλο του αριθ. 3609 της 28 Μαρτίου αναφέρεται σχετικά: "Σχολίων δεν χρήζουσι ταύτα απαντήσεως. Αλλ' εν ονόματι της δημοσιογραφίας και των ιερωτέρων καθηκόντων του ανθρώπου εκφράζομεν την αποτροποίησιν και την βδελυγμίαν κατ' οργάνου, όπερ προς αίσχος του τύπου απετόλμησε να εκφράσει ύβρεις κατά της αρετής εκείνης, ήτις ουδεμίαν άλλην πατρίδα ή θρησκείαν ή ναόν έχει ή την καρδίαν ανθρώπου και να επιχαίρει ως τυμβορύχος ύαινα ασελγαίνον επί πτωμάτων".

Κείμενο: Δημ. Μελαχροινούδης
Το κείμενο παρατίθεται τον Νοέμβριο 2004 από την ακόλουθη ιστοσελίδα του Περιοδικού Δάφνη

• http://www.dafninet.gr/teuxos9/Xalasmos.htm

Member of the Delian League alliance

The battle of Mycale, 479, freed Chios from the Persian yoke, and it became a member of the Athenian League, in which it was for a long time the closest and most favoured ally of Athens; but an unsuccessful attempt to revolt, in 412, led to its conquest and devastation.

Attic Maritime League: Perseus Lookup Tool, text search
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...
Athenian alliance: Perseus Lookup Tool, text search
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...
Delian League: Perseus Lookup Tool, text search
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/vor?lang=en&f...

With Lacedaemonians, 412 BC

• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Maronea

  The principal Greek colonies along the coast, beginning at the Strymon and going eastwards, were Amphipolis, at the mouth of the Strymon; Abdera, a little to the west of the Nestus; Dicaea or Dicaepolis, a settlement of Maronea; Maronea itself, colonized by the Chians;

Perseus: Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Per...

Naucratis

  Amasis became a philhellene, and besides other services which he did for some of the Greeks, he gave those who came to Egypt the city of Naucratis to live in; and to those who travelled to the country without wanting to settle there, he gave lands where they might set up altars and make holy places for their gods. Of these the greatest and most famous and most visited precinct is that which is called the Hellenion, founded jointly by the Ionian cities of <b>Chios</b>, Teos, Phocaea, and Clazomenae, the Dorian cities of Rhodes, Cnidus, Halicarnassus, and Phaselis, and one Aeolian city, Mytilene.

Perseus: Herodotus, The Histories (ed. A. D. Godley, 1920)
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Chians colonized Thurii

  By birth I believe they belong to these parts, that is to say, Chios; they went out as colonists to Thurii, but have been exiled thence and have spent a good many years now in various parts of this country. (Plato, Euthydemus 271c)

Perseus: Plato, Euthydemus
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

Ναυμαχία της Λάδης, 494 π.Χ.

  The Ionians then came there with their ships manned, and with them the Aeolians who dwell in Lesbos. This was their order of battle: The Milesians themselves had the eastern wing, bringing eighty ships; next to them were the Prieneans with twelve ships, and the Myesians with three; next to the Myesians were the Teians with seventeen ships; next to these the Chians with a hundred; near these in the line were the Erythraeans, bringing eight ships, and the Phocaeans with three, and next to these the Lesbians with seventy; last of all in the line were the Samians, holding the western wing with sixty ships. The total number of all these together was three hundred and fifty-three triremes...(Herod. 6.8.1)
  The most roughly handled of those that stood their ground in the sea-fight were the Chians, since they refused to be cowards and achieved deeds of renown. They brought a hundred ships to the fleet, as was mentioned above, and on each ship were forty picked men of their citizens. Seeing themselves betrayed by the greater part of their allies, they did not think it right to act like the worst among them; with only a few allies to aid them they fought on and broke the enemy's line, until they had taken many ships but lost most of their own. The Chians escaped to their own country with their remaining ships, but the crews of the Chian ships that were damaged and disabled were pursued and took refuge in Mykale. There the men beached and left their ships, and made their way across the mainland. But when the Chians entered the lands of Ephesus on their march, they came by night while the women were celebrating the Thesmophoria; then the Ephesians, never having heard the story of the Chians and seeing an army invading their country, were fully persuaded that these were robbers come after their women; so they mustered all their force and killed the Chians.So these men met with such a fate.(Herod. 6.15.1)

This extract is from: Herodotus. The Histories (ed. A. D. Godley, 1920), Cambridge. Harvard University Press. Cited Dec 2003 from The Perseus Project URL below, which contains comments & interesting hyperlinks.

• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

The Social War 357-355 BC

The war opened with the felled attack of Athenians on Chios and lasted three years. The Athenians chose Chares and Chabrias as generals and dispatched them with an army. The two generals on sailing into Chios found that allies had arrived to assist the Chians from Byzantium, Rhodes, and Cos, and also from Mausolus, the tyrant of Caria. They then drew up their forces and began to besiege the city both by land and by sea. Now Chares, who commanded the infantry force, advanced against the walls by land and began a struggle with the enemy who poured out on him from the city; but Chabrias, sailing up to the harbour, fought a severe naval engagement and was worsted when his ship was shattered by a ramming attack. While the men on the other ships withdrew in the nick of time and saved their lives, he, choosing death with glory instead of defeat, fought on for his ship and died of his wounds.

Perseus: Diodorus Siculus, Library (ed. C. H. Oldfather, 1989).
• http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=...

• http://www.chios.com/history/index_gr.htm (4 φωτ.)