Πληροφορίες τοπωνυμίου

  Τα Στύρα είναι η έδρα του ομώνυμου δήμου, μια παλιά πόλη αντίθετα με τα παραλιακά και τουριστικά Νέα Στύρα, που όπως υποδηλώνει και η ονομασία τους είναι ένας σχετικά νεοσύστατος και ραγδαία αναπτυσσόμενος οικισμός.
  Η πρώτη γραπτή αναφορά σχετικά με τα Στύρα γίνεται από τον Ομηρο, στην Ιλιάδα, στον νηών κατάλογο, όπου καταγράφεται η συμμετοχή της πόλης, μαζί με τις άλλες ευβοϊκές, στην εκστρατεία κατά της Τροίας, υπό τις διαταγές του Ελαφήνορα. Η αρχαία ελληνική ιστοριογραφία, ειδικότερα ο Ηρόδοτος, κατατάσσει τους κατοίκους των Στύρων στο προελληνικό ινδοευρωπαϊκό φύλο των Δρυόπων. Οι Δρύοπες, σύμφωνα με τον λεξικογράφο Στέφανο Βυζάντιο, αρχικά κατοικούσαν γύρω από την Οίτη και τον Παρνασσό. Μετά την κάθοδο των Δωριέων διώχθηκαν προς την Πελοπόννησο και την Εύβοια, καταλαμβάνοντας την περιοχή της Δύστου, των Στύρων και της Καρύστου. Αντίθετα με την άποψη αυτή ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων αποδίδει την ίδρυση των Στύρων σε αποίκους από την Αθηναϊκή τετράπολη του Μαραθώνα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάϊο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του δήμου Στυρέων.

  Η συγκριτιστική γλωσσολογία στα τέλη του 18ου αιώνα θέλησε να ταυτίσει ετυμολογικά την προέλευση του τοπωνυμίου Στύρα με την θεά των Φοινίκων Αστάρτη (Αστυρα) και την εγκατάσταση στην περιοχή εμπορικού σταθμού από τη Φοινίκη, γεγονός που σήμερα έχει απορριφθεί. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι ότι η ονομασία "Στύρα" προέρχεται από τη σανσκριτική λέξη "Στούρα", που φανερώνει ταύρο, βόδι και η οποία επεκράτησε γύρω στον 9ο π.Χ. αιώνα.
  Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας των Περσών κατά της Ελλάδας το 490 π.Χ., τα Στύρα κατακτήθηκαν από τα στρατεύματα του Πέρση στρατηγού Δάτη. Στο σημερινό νησάκι Στύρα, την αρχαία Αιγίλεια, οι Πέρσες, πριν από την μάχη του Μαραθώνα, μετέφεραν τους αιχμαλώτους Ερετριείς. Κατά τη δεύτερη περσική εκστρατεία κατά των Ελλήνων οι Στυριείς συμμετέχουν ενεργά στον αγώνα κατά των στρατευμάτων του Ξέρξη με δύο τριήρεις και πεζοπόρο τμήμα που μετείχε στη μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ.
  Η πόλη συμμετέχει μαζί με τις υπόλοιπες Ευβοϊκές στην Αθηναϊκή Συμμαχία από το 477 π.Χ. Κατά τη διάρκεια της Σικελικής εκστρατείας το 415 π.Χ. στα πλαίσια της δεύτερης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου οι Στυριείς λαμβάνουν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις στο πλευρό των Αθηναίων. Φαίνεται ότι στις αρχές του 4ου π.Χ. αιώνα τα Στύρα τίθενται υπό την κυριαρχία της Ερέτριας, αφού οι επιγραφικές μαρτυρίες της εποχής τα αναφέρουν σαν ερετριακό χώρο. Στη διάρκεια του Λαμιακού πολέμου, το 322 π.Χ., ανάμεσα στους Μακεδόνες του Αντίπατρου και τους Αθηναίους, τα Στύρα συμμάχησαν με τους πρώτους και για το λόγο αυτό καταστράφηκαν από τα στρατεύματα του Αθηναίου στρατηγού Λεωσθένη.
  Οι Στυριείς, μαζί με τους Ερετριείς και τους Χαλκιδείς, ήταν φημισμένοι αλιείς οστράκων πορφύρας. Την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας η περιοχή των Στύρων και της Καρύστου βάσιζε την οικονομία της, στην εξόρυξη του περίφημου μαρμάρου της που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Καρύστιος λίθος ή Ευβοϊκός ή cipollino κατά τους λατίνους συγγραφείς. Πρόκειται για ένα πρασινοφλεβές μάρμαρο από το οποίο κατασκευάστηκαν οι κίονες της βιβλιοθήκης του Ανδριανού στην Αθήνα και που είχε μεγάλη ζήτηση κατά τους Ρωμαϊκούς και Βυζαντινούς χρόνους.
  Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Εύβοια ο οικισμός των Στύρων βρίσκεται στη σημερινή του θέση, στη σκιά του κάστρου των Αρμένων ή Λαρμένων, που τα ερείπιά του σώζονται στην κορυφή του Αγίου Νικολάου ή Διακόφτι (υψ. 450 μ.), πάνω στο Κλιόσι. Το κάστρο χτίστηκε πάνω στο τείχος της αρχαίας ακρόπολης των Στύρων. Στις αρχές του 1300 καταλαμβάνεται από τους Καταλανούς, οι οποίοι το 1373 πωλούν το οχυρό στους ενετούς. Η χρήση του συνεχίζεται και μετά την κατάληψη της Εύβοιας το 1470 από τους Οθωμανούς.
  Την περίοδο της Φραγκοκρατίας γίνεται και η πρώτη εγκατάσταση αλβανόφωνων πληθυσμών στην Εύβοια ύστερα από απόφαση της Βενετικής Γερουσίας (20 Απριλίου 1402) με σκοπό να χρησιμοποιηθούν στην άμυνα του νησιού. Ενα δεύτερο μεταναστευτικό κύμα αλβανόφωνων φτάνει στην Εύβοια γύρω στο 1425. Οι αλβανόφωνοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, που εκτείνεται από τη βόρεια πλευρά της Οχης έως το Αυλωνάρι και το Αλιβέρι. Αυτοί οι πληθυσμοί συγχωνεύτηκαν και αφομοιώθηκαν από τους προϋπάρχοντες ελληνικούς. Η μνήμη αυτού του γεγονότος μένει σήμερα σαν γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής των Στύρων, που έχει σαν βάση τα αρβανίτικα, καθώς και στα τοπωνύμια της περιοχής.
  Οι Στουραϊτες συμμετέχουν ενεργά στον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Οθωμανών. Στις 12 Ιανουαρίου του 1822 στο λόφο του Κοκκινόμυλου, βορειοδυτικά των Στύρων, γράφτηκε μία από τις δραματικότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ο Ηλίας Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ταμπουρωμένος μέσα σε έναν ανεμόμυλο, που τα χαλάσματά του υπάρχουν ακόμη στην περιοχή, με λιγοστά παλικάρια πολιορκήθηκαν από τις ορδές των Οθωμανών του Ομέρ Μπέη της Καρύστου και εκεί βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Ενα μνημείο ανεγέρθηκε για να θυμίζει τον τόπο θυσίας του Μανιάτη οπλαρχηγού και των συναγωνιστών του μέσα στο οποίο βρίσκονται τα οστά του Μαυρομιχάλη.
  Λίγους μήνες μετά από την μάχη στον Κοκκινόμυλο, τον Ιούνιο του 1822, ο Νικόλαος Κριεζώτης διορίζεται πεντακοσίαρχος των ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων στην Εύβοια. Στις 20 Μαρτίου του 1823 οχυρώνει την πλαγιά στο Διακόφτι, κάτω από το κάστρο των Αρμένων με σκοπό να χρησιμοποιήσει το χώρο σαν βάση των πολεμικών επιχειρήσεων για την πολιορκία της Καρύστου. Στις 23 Μαρτίου του 1823 οι οθωμανικές δυνάμεις προσπάθησαν να καταλάβουν το χώρο και να διαλύσουν τους επαναστάτες. Μετά από εξάωρη μάχη οι δυνάμεις του Ομέρ Μπέη της Καρύστου απωθήθηκαν από τους Ελληνες αγωνιστές. Η μάχη στο Διακόφτι επηρέασε σημαντικά την πορεία της επανάστασης στην Εύβοια, τονώνοντας το ηθικό των αγωνιστών, γιατί ήταν η πρώτη φορά που ο τρομερός Μπέης της Καρύστου ηττήθηκε σε μάχη από τα επαναστατικά στρατεύματα.
Το κείμενο παρατίθεται τον Μάϊο 2003 από τουριστικό φυλλάδιο του δήμου Στυρέων.